Παζούζου

Μυθικό ον της Μεσοποταμίας

Ο Παζούζου είναι ένα πλάσμα της μεσοποταμιακής μυθολογίας που εμφανίστηκε κατά την Νεοβαβυλωνιακή/ Νεοασσυριακή περίοδο (1η χιλιετία π.Χ.). Είχε υπερφυσικές δυνάμεις, αλλά δεν ήταν θεότητα. Ανήκει στην κατηγορία των δαιμόνων (η λέξη δαίμων προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη δαίμων[2][3] που αναφερόταν σε μία θεότητα κατώτερης τάξεως που αντιπροσώπευε την καλή ή κακή τύχη των ανθρώπων και αποτελούσε τον συνδετικό κρίκο μεταξύ ανθρώπων και θεών. Ένας θεός ποτέ δεν αντικαθιστούσε τον δαίμονα, ενώ ο δαίμονας λειτουργούσε αντί του θεού. Η λέξη χρησιμοποιείται και στα αγγλικά ως demon, αλλά και σε άλλες γλώσσες, όπως τα γαλλικά και τα ισπανικά). Δαίμονες υπήρχαν και στις παλαιότερες χρονολογικές φάσεις της μυθολογίας της Μεσοποταμίας. Κατά τη διάρκεια της ιστορίας του το μυθικό αυτό ον εξελισσόταν και τα χαρακτηριστικά του άλλαζαν. Ο Παζούζου όπως απεικονίζεται στο συγκεκριμένο αγαλματίδιο που φιλοξενείται στο Μουσείο του Λούβρου, το οποίο έχει ύψος μόλις 10-15 εκατοστά περίπου, αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα μυθικού δαίμονα.[1][4]

Χάλκινο αγαλμάτιο του Παζούζου που χρονολογείται στην πρώιμη 1η χιλιετία π.Χ. περίπου. Μουσείο του Λούβρου.[1]

Ο Παζούζου ήταν γιος του θεού Χάνπα (ή Χανμπί) που εξουσίαζε τους βλαβερούς ανέμους.[1]

Σύμφωνα με τις πεποιθήσεις των Μεσοποτάμιων, οι δαίμονες λειτουργούσαν ως αντιπρόσωποι των θεών και μεσολαβούσαν μεταξύ ουρανού και γης για να εφαρμόζουν τις διάφορες τιμωρίες που οι θεοί όριζαν στους ανθρώπους για τις αμαρτίες τους. Αυτοί οι δαίμονες ήταν "κακοί" και στη Μεσοποταμία τους φαντάζονταν σαν πνεύματα του καιρού που έφερναν ανεμοθύελλες και καταιγίδες. Ο συνήθης τρόπος που χρησιμοποιούσαν για να επιτεθούν στους ανθρώπους ήταν στέλνοντάς τους ασθένειες. Αυτό όμως δεν σήμαινε ότι όλες οι ασθένειες οφείλονταν στους δαίμονες. Στην Μεσοποταμία οι άνθρωποι γνώριζαν να φτιάχνουν πολλές φαρμακευτικές ουσίες με την χρήση διαφόρων ειδών βοτάνων και είχαν επίσης χειρουργικές γνώσεις. Δεν μπορούσαν όμως να καταλάβουν τις αιτίες που προκαλούσαν τις ασθένειες και για αυτό τις απέδιδαν στους δαίμονες.[4]

Ανάπτυγμα από αρχαίο Σουμεριακό σφραγιδοκύλινδρο σε σύγχρονο σφράγισμα όπου απεικονίζεται μία ομάδα δαιμόνων να βασανίζουν τον Ντουμούζι στον Κάτω Κόσμο.

Ο Παζούζου, όπως είναι γνωστό από τα γραπτά κείμενα της εποχής, εμφανίζεται και ως καλός δαίμων εκδιώχνοντας την Λαμάστου πίσω στον Κάτω Κόσμο, καθώς η θηλυκή αυτή δαίμων διέπραττε χωρίς την ανώτερη θεϊκή εντολή άνομες πράξεις, βλάπτοντας τις εγκύους και τα νεογέννητα.[4][5]

Σχετίζεται με τους ανέμους και κυρίως με τον δυτικό άνεμο που όπως πίστευαν οι Μεσοποτάμιοι φέρνει την πανούκλα.[4]

Οι δαίμονες δεν ανήκαν στο πάνθεον. Αναφέρονται ελάχιστα στους μεσοποταμιακούς μύθους, ενώ κυρίως αναφέρονται στα ξόρκια που οι άνθρωποι έλεγαν για να απομακρύνουν τις ασθένειες τις οποίες πίστευαν πως οι δαίμονες τους είχαν φέρει. Είναι επίσης γνωστές διάφορες τελετουργίες που σχετίζονται με δίκες εναντίον δαιμόνων, καθώς οι άνθρωποι προσέφευγαν στον θεό του ήλιου και της δικαιοσύνης, τον Ούτου, για να δικάσει και να τιμωρήσει τους δαίμονες. Οι δαίμονες έχουν απεικονιστεί με περίεργα, μη φυσικά χαρακτηριστικά.[6]

Ο Παζούζου είναι ένα μιξογενές ον και έχει χαρακτηριστικά από άνθρωπο αλλά και ζώα. Απεικονίζεται με ανθρώπινο σώμα και έχει στην πλάτη δύο ζεύγη φτερών. Το κεφάλι του έχει χαρακτηριστικά ερπετού με βλοσυρό πρόσωπο που έχει στοιχεία κυνοειδούς και αιλουρουειδούς ζώου. Έχει νύχια αρπακτικού, ουρά σκορπιού και τα σώμα του συνήθως καλύπτεται με λέπια.[1]

Χάλκινο αγαλματίδιο-φυλαχτό με την μορφή του Παζούζου

Στην πίσω μέρος των φτερών του υπάρχει μια επιγραφή που αναφέρει:[1]

«Είμαι ο Παζούζου, γιος του Χάνπα, του βασιλιά των κακών πνευμάτων των ανέμων

που προβάλλουν με ορμή μέσα από τα βουνά,

προκαλώντας μεγάλο χάος.»[1]

Χάλκινο πλακίδιο-φυλαχτό με τον δαίμονα Παζούζου[7]

Οι Νεο-Ασσύριοι βασιλείς συνήθιζαν να φορούν στο λαιμό τους περιδέραια από όπου κρεμούσαν περίαπτα[8] (μενταγιόν[9]) που ήταν σύμβολα διαφόρων θεοτήτων και λειτουργούσαν ως φυλαχτά.[4]

Την ίδια περίοδο συναντάται ως περίαπτο ένα μικρό λίθινο ή μετάλλινο κεφάλι του Παζούζου, το οποίο το φορούσαν οι γυναίκες για να προστατεύουν το νεογέννητό τους από την κακή δαίμονα Λαμάστου. Μορφές δαιμόνων απεικονίζονται επίσης ανάγλυφα την ίδια περίοδο και σε άλλα αντικείμενα, όπως ένα κουδούνι ύψους 10 εκαστοτών περίπου, το οποίο θεωρείται πως χρησιμοποιούσαν για να διώχνουν με το κουδούνισμά του μακριά το κακό.[4]

Το αγαλμάτιο του Παζούζου από το Μουσείο του Λούβρου, καθώς έχει έναν δακτύλιο στην κορυφή του, θεωρείται πως από εκεί το κρεμούσαν και το φορούσαν ως κόσμημα-φυλαχτό στο λαιμό ή το αναρτούσαν μέσα στο σπίτι, και ιδιαίτερα στους χώρους εκείνους όπου βρίσκονταν ασθενείς ώστε να τους προστατεύει.[1][10][11]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Kalensky Patricia. Μουσείο του Λούβρου. Αγαλματίδιο του δαίμονα Παζούζου με επιγραφή.
  2. Wictionary, Δαίμων
  3. Λεξικό Αρχαίας Ελληνικής - Liddell, Scott, Jones Ancient Greek Lexicon (LSJ). δαίμων.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Black, Jeremy and Green, Anthony, 1992, Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia An Illustrated Dictionary, The British Museum Press.
  5. Sarah Graff, Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης Νέας Υόρκης. Παζούζου: Πέρα από το Καλό και το Κακό.
  6. Encyclopædia Britannica. Mesopotamian Religion/The Gods and Demons.
  7. Βρετανικό Μουσείο. Χάλκινο φυλαχτό με τον δαίμονα Παζούζου.
  8. Wictionary, Περίαπτο
  9. Wictionary. Μενταγιόν
  10. Ινστιτούτο της Εγγύς Ανατολής, Σικάγο. Σημαντικά εκθέματα. Μεσοποταμία.
  11. Castor, Marie-José. Μουσείο του Λούβρου. Πλακίδιο-φυλαχτό με τον Παζούζου, για προστασία από την δαίμονα Λαμαστού.

Βιβλιογραφία και Δικτυογραφία Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

  •   Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Pazuzu στο Wikimedia Commons