Βικιπαίδεια

Πενέλοπη Σφήρις

Αμερικανίδα σκηνοθέτιδα και παραγωγός του κινηματογράφου, καθώς και σεναριογράφος

Η Πενέλοπη Σφήρις (αγγλ. Penelope Spheeris, γενν. 2 Δεκεμβρίου 1945 ή 1946)[7][8][9] είναι Αμερικανίδα σκηνοθέτιδα και παραγωγός του κινηματογράφου, καθώς και σεναριογράφος. Σκηνοθέτησε τόσο ντοκιμαντέρ όσο και ταινίες με υπόθεση. Τα γνωστότερα έργα της είναι η τριλογία ντοκιμαντέρ The Decline of Western Civilization, που καλύπτει πλευρές της αντεργκράουντ κουλτούρας του Λος Άντζελες[10], και η εμπορικότερη ταινία της, Ο απίθανος κόσμος του Γουέην.[11] Ο πατέρας της Σφήρις ήταν ελληνικής καταγωγής και πρώτος εξάδελφός της είναι ο Ελληνογάλλος σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς.

Πενέλοπη Σφήρις
Η Σφήρις το 2013
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση2  Δεκεμβρίου 1945[1]
Νέα Ορλεάνη[2]
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένες Πολιτείες Αμερικής
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσαΑγγλικά
Ομιλούμενες γλώσσεςΑγγλικά
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Λος Άντζελες
Westminster High School[3]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταηθοποιός[4]
σκηνοθέτρια ταινιών κινηματογράφου[4]
σεναριογράφος
παραγωγός ταινιών
κινηματογραφίστρια[5]
σκηνοθέτρια[6]
Περίοδος ακμής1968
Ιστότοπος
penelopespheeris.com
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Οικογένεια και σπουδές Επεξεργασία

Η Π. Σφήρις γεννήθηκε στη Νέα Ορλεάνη. Ο πατέρας της, που είχε μεταναστεύσει στις ΗΠΑ από την Ελλάδα, είχε στην ιδιοκτησία του το τσίρκο-μπουλούκι «Magic Empire Shows», με το οποίο έκανε και ο ίδιος εντυπωσιακές επιδείξης της σωματικής του δύναμης. Η μητέρα της είχε ιρλανδική καταγωγή και μεγάλωσε στο Κάνσας. Απέκτησαν μαζί τέσσερα τέκνα, ενώ η Πενέλοπη είχε και ετεροθαλή αδέλφια από τον πρώτο γάμο του πατέρα της.[12] Είναι αδελφή του τραγουδιστή Τζίμι Σφήρις (Jimmie Spheeris, 1949-1984)[13], καθώς και πρώτη εξαδέλφη του μουσικοσυνθέτη Χρήστου Σφυρή[13] και του γνωστού Ελληνογάλλου σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά.[13], πράγμα που κατά την ίδια τής εμφύσησε την πίστη ότι υπάρχει κάποια γενετική συνιστώσα στο ότι ασχολήθηκε με την τέχνη.[13]

Η Σφήρις είχε πει στον συγγραφέα Πωλ Στένινγκ ότι οι σημαντικότερες τάσεις που έμαθε από τους γονείς της ήταν «μια ισχυρή αίσθηση για επιβίωση και ένα αδιάπτωτο πείσμα».[14]

Η Πενέλοπη πέρασε τα πρώτα επτά έτη της ζωής της ταξιδεύοντας στις νότιες και μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ με την περιοδεύουσα επιχείρηση του πατέρα της.[15] Ο πατέρας της δολοφονήθηκε στην πόλη Τρόυ της Αλαμπάμα, όταν αναμίχθηκε σε μια φυλετική διένεξη: σε μια συνέντευξή της το 2015 η σκηνοθέτιδα δήλωσε ότι ο πατέρας της υπερασπίσθηκε έναν Αφροαμερικανό τον οποίο είχε κτυπήσει με μπαστούνι ένας λευκός άνδρας επειδή είχε μπει μπροστά του σε μια ουρά. Ο λευκός έφυγε, αλλά επέστρεψε λίγο αργότερα και μαχαίρωσε το πατέρα της. Ο δολοφόνος δεν τιμωρήθηκε με φυλάκιση, καθώς ο δικηγόρος του δήλωσε απλώς ότι δικαιολογείται επειδή ο Σφήρις «υπερασπιζόταν έναν μαύρο».[12]

Μετά τον θάνατο του πατέρα της, η Πενέλοπη και τα αδέλφια της πήγαν με τη μητέρα τους στην Καλιφόρνια, όπου τα παιδιά έζησαν γενικώς σε καταυλισμούς τροχόσπιτων με μια «διαδοχή από πατριούς».[16] Η μελλοντική σκηνοθέτιδα πέρασε την εφηβεία της στην Κομητεία Όραντζ, τελειώνοντας το σχολείο στην πόλη Γουεστμίνστερ, με τον εμπνέοντα βαριές προσδοκίες τίτλο του «πιθανότερο να επιτύχει» απόφοιτου.

Μετά το σχολείο, σπούδασε καλές τέχνες στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στη Λονγκ Μπιτς Εκεί εκτίμησε τα μαθήματα του καθηγητή Τζωρτζ Φάλκον στην επιστήμη της συμπεριφοράς και επηρεασμένη από αυτά συνέχισε με σπουδές στην ψυχοβιολογία στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Ίρβαϊν[17] Τέλος, εργαζόμενη ως σερβιτόρα στου Denny's και στο IHOP, σπούδασε μεταπτυχιακά, παίρνοντας «μάστερ» από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες (UCLA).[18] Στην πτυχιακή της ταινία, που είχε τίτλο Uncle Tom's Fairy Tales, πρωταγωνίστησε ο γνωστός κωμικός ηθοποιός Ρίτσαρντ Πράιορ.

Σταδιοδρομία Επεξεργασία

 
Η Σφήρις μοντάρει την ταινία της Dudes το 1986.

Η Σφήρις άρχισε τη σταδιοδρομία της κινηματογραφώντας σκετς για λογαριασμό του κωμικού Άλμπερτ Μπρουκς, πολλά από τα οποία προβλήθηκαν στην πρώτη περίοδο της περίφημης τηλεοπτικής εκπομπής Saturday Night Live. Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της ήταν το ντοκιμαντέρ The Decline of Western Civilization (= «Η παρακμή του Δυτικού Πολιτισμού», 1981), το οποίο παρήγαγε και σκηνοθέτησε, και είχε ως θέμα την πανκ μουσική του Λος Άντζελες. Ακολούθησε η ταινία με υπόθεση Suburbia (1983-1984) με παραγωγό τον Ρότζερ Κόρμαν και μετά το The Decline of Western Civilization Part II: The Metal Years (1988), με θέμα τη μουσική heavy metal και σκηνές από συναυλίες και συνεντεύξεις θρυλικών πρωταγωνιστών του χώρου, όπως των Kiss, του Όζι Όσμπορν, των Aerosmith, των Megadeth και των Motörhead. Επέστρεψε στην πανκ ροκ του Λος Άντζελες το 1998 για το τρίτο μέρος της τριλογίας The Decline of Western Civilization (Part III). Της προτάθηκε να σκηνοθετήσει το This is Spinal Tap, αλλά αρνήθηκε.[19]

Τα ίδια χρόνια έγραφε και σενάρια για την τηλεοπτική σειρά Roseanne (1988-1997). Τη δεκαετία του 1990 η Σφήρις σκηνοθέτησε την εμπορικότερη ταινία της, το Wayne's World, μια κωμωδία βασισμένη σε σκετς του Μάικ Μάγιερς από το Saturday Night Live. Το έργο είχε εισπράξεις πάνω από 183 εκατομμύρια δολάρια. Σκηνοθέτησε επίσης το μουσικό κλιπ του Wayne's World για το τραγούδι «Bohemian Rhapsody» των Queen, το οποίο προτάθηκε για Βραβείο Grammy.[18] Η Σφήρις είχε δισκολίες στη συνεργασία της με τον Μάγιερς, αν και τον χαρακτήρισε «βαθιά ταλαντούχο», και σε άρθρο του περιοδικού Entertainment Weekly δήλωσε ότι πιστεύει πως ο Μάγιερς απέτρεψε την Paramount Pictures από το να την προσλάβει να σκηνοθετήσει τη συνέχεια της ταινίας.[20]

Το 1996 η Σφήρις σκηνοθέτησε το We Sold Our Souls for Rock 'n Roll, ένα ντοκιμαντέρ για το Ozzfest που κέρδισε το βραβείο «δημοφιλέστερου ντοκιμαντέρ» στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μελβούρνης.[18]

Ταινίες που σκηνοθέτησε επίσης η Σφήρις είναι οι κωμωδίες Οι βλάχοι του Μπέβερλι Χιλς, Τα διαβολάκια (συνεργάσθηκε και στο σενάριο), Black Sheep, Senseless[18] και The Kid & I.[18] Το 2006 επιλέχθηκε να σκηνοθετήσει μια ταινία για τη ζωή της Τζάνις Τζόπλιν (τίτλος: Gospel According to Janis), ωστόσο αυτό το έργο δεν γυρίσθηκε.[18]

Το Γυναικείο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Πόρτλαντ όρισε τη Σφήρις ως επίτιμη προσκεκλημένη του[21] για το 2013.

Η συλλογή έργων της Σφήρις διατηρείται στο Αρχείο Ταινιών της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών.[22], μαζί και ταινίες της που διαφορετικά θα είχαν χαθεί, όπως οι Bath, Hats Off To Hollywood και Shit.[23]

Προσωπική ζωή Επεξεργασία

Η Πενέλοπη Σφήρις έχει μία κόρη, την επίσης σκηνοθέτιδα Άννα Σφήρις-Φοξ (Anna Spheeris Fox)[24], η οποία γεννήθηκε το 1969.

Βραβεύσεις Επεξεργασία

Το έργο της Σφήρις έχει αναγνωρισθεί μεταξύ άλλων από την Ένωση Σκηνοθετών Αμερικής (Directors Guild of America), τη Recording Academy, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σικάγου, το Φεστιβάλ Ελληνικών Ταινιών του Λος Άντζελες, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σίλβερ Λέικ του Λος Άντζελες, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μελβούρνης και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σάντανς.[25]. Κατέκτησε μεταξύ άλλων και τις παρακάτω βραβεύσεις ανά έτος:

  • 1983: Βραβείο Αργυρό Χιούγκο του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σικάγου για την καλύτερη πρώτη ταινία μυθοπλασίας μεγάλου μήκους (Suburbia)
  • 1998: Βραβείο Κριτικής Επιτροπής για το καλύτερο ντοκιμαντέρ από το Φεστιβάλ Αντεργκράουντ Κινηματογράφου του Σικάγου (The Decline of Western Civilization Part III)
  • 1998: Βραβείο «Ελευθερίας της εκφράσεως» του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σάντανς (The Decline of Western Civilization Part III)
  • 2001: Βραβείο «Πρωτοπόρου κινηματογραφιστή» του Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Deep Ellum
  • 2001: Βραβείο «Spirit of Silver Lake» του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σίλβερ Λέικ του Λος Άντζελες
  • 2001: Βραβείο «δημοφιλέστερου ντοκιμαντέρ» στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μελβούρνης (We Sold Our Souls for Rock 'n Roll)
  • 2003: Βραβείο Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Temecula Valley
  • 2005: Βραβείο «Μάβερικ» του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Γυναικών του Λος Άντζελες («LA Femme International Film Festival»)
  • 2009: Τιμητικό βραβείο του Φεστιβάλ Ελληνικών Ταινιών του Λος Άντζελες

Επιπλέον, ξεχωρίζουν τρεις υποψηφιότητες έργων της για βραβεία υψηλού προφίλ, οι εξής:

  • 1992: για Βραβείο Grammy Καλύτερης μουσικής ταινίας ή κλιπ («Bohemian Rhapsody», Wayne's World Version)
  • 1998: για το Βραβείο της Μεγάλης Κριτικής Επιτροπής για Ντοκιμαντέρ του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σάντανς (The Decline of Western Civilization Part III)
  • 2012: για το Βραβείο Εξέχοντος σκηνοθετικού επιτεύγματος σε τηλεταινία ή μίνι σειρά της Ενώσεως Σκηνοθετών Αμερικής («Directors Guild of America Award for Outstanding Directorial Achievement in Movies for Television/Miniseries», για την ταινία Five)


Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 28  Απριλίου 2014.
  2. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 15  Δεκεμβρίου 2014.
  3. ↑ Ανακτήθηκε στις 4  Μαρτίου 2021.
  4. ↑ 4,0 4,1 «The International Who's Who of Women 2006» Routledge. Οκτώβριος 2005. ISBN-13 978-1-85743-325-8.
  5. ↑ Ανακτήθηκε στις 14  Ιουνίου 2019.
  6. ↑ www.acmi.net.au/creators/30278.
  7. ↑ «Penelope Spheeris». Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2016. Born: 1946, New Orleans, Louisiana 
  8. ↑ «The Punk Director: Penelope Spheeris Revisits Her Decline of Western Civilization Trilogy». Pitchfork. 
  9. ↑ Kuhn, Annette· Radstone, Susannah, επιμ. (1994). «Penelope Spheeris (1946– )». The Women's Companion to International Film. University of California Press. ISBN 978-0520088795. 
  10. ↑ «Penelope Spheeris». Woman's Hour. 21 July 2006. BBC. Radio 4. http://www.bbc.co.uk/radio4/womanshour/04/2006_29_fri.shtml. 
  11. ↑ Diamond, Jamie (April 12, 1992). «FILM; Penelope Spheeris: From Carny Life To 'Wayne's World'». The New York Times. https://www.nytimes.com/1992/04/12/movies/film-penelope-spheeris-from-carny-life-to-wayne-s-world.html?scp=8&sq=Wayne's%20World&st=cse. Ανακτήθηκε στις 2015-07-21. 
  12. ↑ 12,0 12,1 «Episode 615 - Penelope Spheeris». WTF with Marc Maron. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2015. 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 «Profile». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2015. 
  14. ↑ Paul Stenning: Success – By Those Who've Made It, εκδ. In Flight Books, Νοέμβριος 2013, ISBN 978-1628475869, σελ. 72
  15. ↑ «Penelope Spheeris». Yahoo! Movies. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Μαΐου 2011. 
  16. ↑ «Episode 615 - Penelope Spheeris». WTF with Marc Maron. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2015. 
  17. ↑ Paul Stenning: Success – By Those Who've Made It, εκδ. In Flight Books, 2013, ISBN 978-1628475869, σελ. 73
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 «Penelope Spheeris biodata». PenelopeSpheeris.com. 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Σεπτεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2006. 
  19. ↑ «Penelope Spheeris interview 2011». legendaryrockinterviews.com. 20 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2015. 
  20. ↑ Rottenberg, Josh (16 Ιουνίου 2008). «Mike Myers: Man of Mystery». ew.com. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2017. I hated that bastard for years," says Spheeris, who believes Myers dissuaded Paramount from hiring her for Wayne's World 2. "But when I saw Austin Powers, I went, 'I forgive you, Mike.'" She pauses, voice choked with emotion. "'You can be moody, you can be a jerk, you can be things that others of us can't be—because you are profoundly talented. And I forgive you.' 
  21. ↑ «Interview: Wayne's World director Penelope Spheeris». wwweek.com. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2015. 
  22. ↑ «Penelope Spheeris Collection». Academy Film Archive (Academy of Motion Picture Arts and Sciences). 20 Αυγούστου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2016. 
  23. ↑ «Preserved Projects (Penelope Spheeris)». Academy Film Archive (Academy of Motion Picture Arts and Sciences). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2016. 
  24. ↑ Hyden, Steven (23 Ιουνίου 2015). «The Resurrection of 'The Decline of Western Civilization': Director Penelope Spheeris's Definitive L.A. Music Trilogy Is Back». Ανακτήθηκε στις 24 Ιουνίου 2015. 
  25. ↑ «Penelope Spheeris». IMDb. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2018. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πενέλοπη_Σφήρις&oldid=10145091"