Ο Περιδοτίτης (Peridotite) είναι ένα πυριγενές πέτρωμα που αποτελείται κυρίως από κρυσταλλικούς κόκκους του ορυκτού ολιβίνου, χωρίς ή και μαζί με άλλα ορυκτά (συνήθως πυρόξενους),[α] καθώς και λίγους ή καθόλου αστρίους. Ο περιδοτίτης είναι υπερβασικό πέτρωμα και περιέχει περισσότερο από 40% ολιβίνη. Έχει συνήθως χονδρόκοκκη υφή, και χρώμα από ανοικτό πράσινο έως βαθυπράσινο. Το πέτρωμα οφείλει το όνομά του στα περίδοτα, τους κρυστάλλους ολιβίνη, που κυρίως περιέχει.

Πέτρωμα περιδοτίτη και ορυκτά πυροξένου με πράσινο χρώμα.
Πέτρωμα περιδοτίτη και ορυκτά πυροξένων με πράσινο χρώμα.
Περιδοτίτης και εδαφικός σχηματισμός στη Νήσο του Ρουμ, Χάιλαντ, Σκωτία (2008). Αποσπώμενα, γωνιώδη κομμάτια περιδοτίτη, πλούσιου σε ολιβίνη, αποσυντίθενται στον πυθμένα της πλαγιάς του Χάλιβαλ (Hallival). Στο τέλος της διεργασίας θα μετατραπεί σε πετρώδες καστανό έδαφος (σαν αυτό της φωτογραφίας), πλούσιο σε σίδηρο. Στο βάθος της εικόνας διακρίνεται η ρυολιθική ροή λάβας (από το ηφαίστειο Cnapan Breaca).

Ο περιδοτίτης συνήθως μεταβάλλεται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει σε Σερπεντινίτη (serpentinite).[β] Ο σερπεντινίτης που προκύπτει από τη σερπεντινίωση (ενυδάτωση και µεταµορφισμός) του περιδοτίτη είναι μεταμορφωμένο πέτρωμα.[1] Είναι δυνατόν επίσης, κατά τη μετατροπή των περιδοτιτών να σχηματιστεί Λιστβαινίτης ή λιστβανίτης (listwanite ή listvenite).[γ][2]

Ανάλογα με την ορυκτολογική του σύσταση ο περιδοτίτης διακρίνεται σε:[δ]

  • Λερζόλιθος (Lherzolite): αποτελείται από ολιβίνη (40% και άνω) και, σε ίση περίπου αναλογία από ορθοπυρόξενο και κλινοπυρόξενο (συνήθως σε μεγαλύτερη ποσότητα ο κλινοπυρόξενος).

Ο περιδοτίτης βρίσκεται σε διάφορα τμήματα του μανδύα της Γης και η χημική του σύσταση ποικίλλει ανάλογα με το γεωτεκτονικό περιβάλλον. Ενδεικτικά, σε βάθος μεταξύ 410 και 660 χιλιόμετρα (μεταβατική ζώνη), θεωρείται πως οι Πυρόξενοι και ο Γρανάτης σχηματίζουν τον Γρανάτη-Ματζορίτη (Majorite), ενώ ο Ολιβίνης (ολιβίνης υψηλής πίεσης),[3] σε συνθήκες αυξανόμενης πίεσης λόγω του βάθους, μετατρέπεται σε Γουωντσληγίτη (Wadsleyite)[4] και Ρινγκουντίτη (Ringwoodite).[5] Στον κατώτερο μανδύα, η χημική-ορυκτολογική σύσταση αλλάζει και περιλαμβάνει Περοβσκίτη και Σιδηροπερίκλαστο (Ferropericlase).[ε]

Μέσα στα πετρώματα της οικογένειας των περιδοτιτών βρίσκονται πολλά σημαντικά ορυκτά, όπως ο Χρωμίτης (ή χρωμιούχος σπινέλλιος), ο Λευκόλιθος, ο Αμίαντος, ο Τάλκης, ο Μαγνησίτης και ο Αραγωνίτης. Ανάλογα με τον τρόπο και τις συνθήκες δημιουργίας τους (όπως θερμοκρασία, πίεση και ενυδάτωση), μπορεί να περιέχονται σε μικρές ποσότητες και άλλα ορυκτά, όπως Γρανάτης, Πλαγιόκλαστα (άστριοι), Αμφίβολοι και Φλογοπίτης (Phlogopite, ποικιλία του μαρμαρυγία). Σε περιβάλλοντα πλούσια σε διοξείδιο του άνθρακα, μπορεί να σχηματιστεί Γραφίτης ή Διαμάντι.

Φωτοθήκη

Επεξεργασία

Σημειώσεις

Επεξεργασία
  1. Οι Πυρόξενοι είναι πυριτικά ορυκτά που συμμετέχουν στη σύσταση πολλών πετρωμάτων, πυριγενών και μεταμορφωμένων, στις περισσότερες περιπτώσεις ως θεμελιώδη ορυκτά. Ταξινομούνται στην υποομάδα των Ινοπυριτικών (Inosilicates) ορυκτών. Οι πυρόξενοι με βάση τη κρυσταλλική δομή τους διακρίνονται σε Ορθοπυρόξενους και Κλινοπυρόξενους. (Βλ. «Πυρόξενοι» και «Πυριτικά» στο www.geo.auth.gr.)
  2. O σερπεντινίτης (serpentinite) είναι ένα πέτρωμα που αποτελείται κυρίως από ορυκτά της ομάδας του σερπεντίνη. Παλαιότερα, η αντίστοιχη ελληνική ονομασία ήταν «Οφ(ε)ιόλιθος» ή «Οφ(ε)ίτης λίθος» (από το όφις, φίδι) διότι η όψη του προσομοιάζει με το φολιδωτό δέρμα του φιδιού. Ωστόσο, ο όρος οφιόλιθοι (ή οφειόλιθοι, ophiolite) χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα σύμπλεγμα πετρωμάτων, που συνιστούν μία στρωματογραφική σειρά από υπερβασικά και βασικά πετρώματα.
  3. Άλλες εναλλακτικές ορθογραφίες είναι listwaenite, listvaenite ή listvanite. Ο λιστβαινίτης είναι μεταμορφωσιγενές πέτρωμα που αποτελείται κυρίως από μαγνησίτη και χαλαζία, μαζί με τα κύρια δευτερεύοντα ορυκτά δολομίτη και φουχσίτη (fuchsite).
  4. Το υπερβασικό πέτρωμα που περιέχει ολιβίνη κάτω από 40% και πυρόξενο ή κεροστίλβη πάνω από 60%, ταξινομείται ως πυροξενίτης (pyroxenites) ή κεροστιλβίτης (hornblendite) αντίστοιχα.
  5. Είναι η πλούσια σε σίδηρο ποικιλία του Περίκλαστου (Periclase).

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. «Μεταμορφωμένα πετρώματα». www.geo.auth.gr. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2023. 
  2. Decrausaz, Thierry; Godard, Marguerite; Menzel, Manuel D.; Parat, Fleurice; Oliot, Emilien; Lafay, Romain; Barou, Fabrice (2023-03-21). «Pervasive carbonation of peridotite to listvenite (Semail Ophiolite, Sultanate of Oman): clues from iron partitioning and chemical zoning» (στα English). European Journal of Mineralogy 35 (2): 171–187. doi:10.5194/ejm-35-171-2023. ISSN 0935-1221. https://ejm.copernicus.org/articles/35/171/2023/. 
  3. «Δομή και σύσταση της Γης» (PDF). www.geo.auth.gr. 
  4. Anthony, John W.· Bideaux, Richard A.· Bladh, Kenneth W.· Nichols, Monte C. «Wadsleyite» (PDF). Handbook of Mineralogy (στα Αγγλικά). Mineralogical Society of America. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2023. 
  5. Anthony, John W.· Bideaux, Richard A.· Bladh, Kenneth W.· Nichols, Monte C. «Ringwoodite» (PDF). Handbook of Mineralogy (στα Αγγλικά). Mineralogical Society of America. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2023. 

Δείτε επίσης

Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία

  Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Peridotite στο Wikimedia Commons