Πλατανούσσα Ιωαννίνων
Συντεταγμένες: 39°25′0″N 21°0′36″E / 39.41667°N 21.01000°E
Η Πλατανούσσα ή Πλατανούσα είναι χωριό των Τζουμέρκων στο νομό Ιωαννίνων της Ηπείρου.[1]
| Πλατανούσσα | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Ηπείρου |
| Περιφερειακή Ενότητα | Ιωαννίνων |
| Δήμος | Δήμος Βορείων Τζουμέρκων |
| Δημοτική Ενότητα | Κατσανοχωρίων |
| Γεωγραφία | |
| Νομός | Ιωαννίνων |
| Υψόμετρο | 550 |
| Πληροφορίες | |
| Παλαιά ονομασία | Πλατανούσα, Ραψίστα (επί Τουρκοκρατίας) |
Το χωριό Επεξεργασία
Η Πλατανούσσα βρίσκεται στον επαρχιακό άξονα που συνδέει τα Ιωάννινα με την Άρτα. Απέχει 45 χιλιόμετρα ΝΑ. από τα Ιωάννινα και 40 χιλιόμετρα Β. από την Άρτα[2]. Απλώνεται στους πρόποδες και στα υψώματα του Ξηροβουνίου σε υψόμετρο 450 μέτρων[3] και βρέχεται από τον Άραχθο ποταμό πλησίον της ιστορικής γέφυρας της Πλάκας. Μαζί με τη Δάφνη και τη Ζωοδόχο Πηγή αποτελούν την Τοπική Κοινότητα Πλατανούσσας του Δήμου Βορείων Τζουμέρκων[4].
Με το όνομα Ραψίστα τη συναντάμε από τους Βυζαντινούς χρόνους. Μετά την απελευθέρωση της περιοχής από τους Τούρκους, λίγο πριν την απελευθέρωση των Ιωαννίνων το 1913, αναγνωρίσθηκε ως Κοινότητα και υπήχθη στην Επαρχία Νικοπόλεως και Πάργας του Νομού Πρέβεζας, από τον οποίο μετακινήθηκε στο Νομό Ιωαννίνων. Το 1927 μετονομάσθηκε σε Πλατανούσσα με το Διάταγμα της 1-4-1927 (ΦΕΚ Α76/1927)[5].
Το όνομα Πλατανούσσα το έλαβε από τα πολλά πλατάνια που φυτρώνουν και αναπτύσσονται μόνα τους στον τόπο της. Έχει πολλές πηγές και βρύσες και είναι πλούσια σε πανίδα και χλωρίδα[6].
Οικισμοί Επεξεργασία
Η Πλατανούσσα αποτελείται από τέσσερις (4) οικισμούς:
- από το Κέντρο (Χωριό), το κεντρικό τμήμα του χωριού, το οποίο εκτείνεται από την περιοχή Στέρα μέχρι τις περιοχές Λακκώματα και Λογγά κοντά στον Άραχθο
- την Δάφνη, που συναντά κανείς πρώτη όταν έρχεται από τα Ιωάννινα
- τον Μαχαλά, που συναντά κανείς πρώτο όταν έρχεται από την Άρτα και
- το Βουνί, που βρίσκεται στο υψηλότερο μέρος του χωριού, όπου δεσπόζει το μεταβυζαντινό εκκλησάκι της Ζωοδόχου πηγής με το όνομα Θεοτόκος.
Στο κέντρο του χωριού και στο επάνω μέρος αυτού βρίσκεται η κεντρική πλατεία, που είναι στρωμένη με πέτρα της περιοχής και εκτείνεται κάτω από μεγάλους βράχους. Εκεί υπάρχουν πλατάνια και πέτρινη βρύση. Δεξιά, όπως βλέπει κανείς την πλατεία από το δρόμο, βρίσκεται η πέτρινη εκκλησία της Παναγίας, η οποία κτίσθηκε μετά την καταστροφή της παλαιάς εκκλησίας της Παναγίας από κατολίσθηση της περιοχής ΝΔ της πλατείας το 1960.
Αριστερά της πλατείας βρίσκεται το μεταβυζαντινό εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, διατηρητέο μνημείο προστατευόμενο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία[7], όπως και το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής στο Βουνί. Ο ναός της Αγίας Παρασκευής είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες, οι οποίες χρονολογούνται από το έτος 1734[8], όπως μαρτυρεί η γραπτή κτητορική επιγραφή υπεράνω της εισόδου. Στο επάνω μέρος της πλατείας βρίσκονται οι ανδριάντες δύο επιφανών ανδρών της Πλατανούσας, του ποιητή Γεωργίου Κοτζιούλα και του μουσουργού Δημητρίου Δραγατάκη[9], έργα του γλύπτη Θεόδωρου Παπαγιάννη από το Ελληνικό, τα οποία έγιναν με ενέργειες του Συλλόγου Πλατανούσσας Ιωαννίνων. Δίπλα από τους βράχους βρίσκεται το πέτρινο καμπαναριό του χωριού, δείγμα αρχιτεκτονικής της περιοχής.
Στην Πλατανούσσα σήμερα λειτουργεί Δημοτικό Σχολείο, το οποίο στεγάζεται στο παλιό πέτρινο Δημοτικό Σχολείο που από το 1997, μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο του, έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο[10]. Παλαιότερα λειτουργούσαν τέσσερα Δημοτικά Σχολεία ένα σε κάθε οικισμό. Λειτουργεί νερόμυλος για τις ανάγκες του χωριού.
Οι κάτοικοι, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, όσον αφορά την τοπική κοινότητα Πλατανούσσης είναι 463, ενώ τον οικισμό 371[4]. Ασχολούνται με την γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, παραγωγή κρασιού και τσίπουρου, με οικοδομικές εργασίες και διάφορες άλλες τέχνες[6]. Πολλοί από τους κατοίκους του χωριού διαμένουν σε μεγάλες πόλεις της Ελλάδος και του Εξωτερικού.
Ιστορία Επεξεργασία
Σήμερα ονομάζεται Πλατανούσσα, παλαιότερα το έλεγαν Ραψίστα[11], αλλά και Κακοραψίστα, γιατί έτσι το ξεχώριζαν από το χωριό Ραψίστα (Πεδινή Ιωαννίνων)[6] και επειδή, όπως λέει η παράδοση, τον καιρό της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοί του άνοιξαν, για κάποια χρόνια, αιματηρό πόλεμο με τους φρουρούς του "καρακόλιον". Από τότε είναι γνωστή η τοπωνυμία Τουρκομνήματα.
Στη θέση της σημερινής κοίτης του Αράχθου από την "Κλείφκη" μέχρι την Δαφνωτή εκτείνονταν μια αλμυρή λίμνη, το όνομά της κατά μια παράδοση "Αθηνά". Στις όχθες της λίμνης ήταν χτισμένη η θερινή Αθαμανία. Στη θέση "Κοτρόνια" τον ίδιο καιρό βρισκόταν η πόλη "Αθήναιον". Μετά τη γεωλογική αναταραχή ο τόπος για ικανό χρονικό διάστημα ερημώθηκε. Γύρω στο 1250 εκεί χτίστηκε ο πρώτος οικισμός του χωριού, που ήταν και ο πρώτος της περιοχής του Ανατολικού Ξηροβουνίου. Ιδρυτές του οικισμού ήταν άνθρωποι που είχαν διωχθεί από τον τόπο τους σαν ανεπιθύμητοι.
Πολύ πιο αργά τους πλαισίωσαν ενδεείς κάτοικοι των γειτονικών περιοχών, που είχαν αποκτήσει με τους πρώτους φιλικούς ή συγγενικούς δεσμούς. Τέλος με την πτώση του Σουλίου εγκαταστάθηκαν εδώ πολλοί Σουλιώτες.
Προσωπικότητες Επεξεργασία
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. 28. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 166.
- ↑ «Οδηγικές χιλιομετρικές αποστάσεις μεταξύ πόλεων, χωριών - apostaseis.gr». www.apostaseis.gr. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2018.
- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 166, τομ. 28.
- ↑ 4,0 4,1 «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού», σελ. 10561 (σελ. 87 του pdf)
- ↑ «Διοικητικές Μεταβολές Δήμων και Κοινοτήτωνwebsite=ΕΕΤΑΑ». Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2018.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Πλάγου, Αγγελική (17 Οκτωβρίου 2016). Περιφέρεια Ηπείρου: Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων: Όπου η Ομορφιά Περισσεύει. AKAKIA Publications. ISBN 9781911352358.
- ↑ Nikos, Kapetanakos E. «ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». listedmonuments.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2018.
- ↑ «Πλατανούσα». www.voreiatzoumerka.gr. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2018.
- ↑ «Δημήτρης Δραγατάκης - Σύλλογος Πλατανούσας Ιωαννίνων "Η Αγία Παρασκευή"». Σύλλογος Πλατανούσας Ιωαννίνων "Η Αγία Παρασκευή". Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-08-13. https://web.archive.org/web/20200813055905/https://www.syllogosplatanousas.gr/%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%AE%CF%84%CF%81%CE%B7%CF%82-%CE%B4%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%B1%CF%84%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82/. Ανακτήθηκε στις 2018-10-28.
- ↑ Nikos, Kapetanakos E. «ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». listedmonuments.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2018.
- ↑ «Πανδέκτης: Rapsista -- Platanousa». pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2018.