Πολύκαρπος Ζάχος

Ο Πολύκαρπος Ζάχος (1877-1923) ήταν αρχιμανδρίτης, ιεροκήρυκας και συγγραφέας, ιδρυτής του Θρησκευτικοφιλολογικού Συλλόγου «Οι Τρεις Ιεράρχαι» και της αντίστοιχης Βιβλιοθήκης στο Βόλο Μαγνησίας.

Πολύκαρπος Ζάχος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Πολύκαρπος Ζάχος (Ελληνικά)
Γέννηση	1877 Βόλος
Θάνατος	1923
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	Ελληνικά
Ομιλούμενες γλώσσες	Ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	χριστιανός ιερέας

Βιογραφία

Ήταν γιος του εμπόρου Ιωάννη Ζάχου, ο οποίος από τη Σιάτιστα μετοίκησε στο Βόλο, όπου παντρεύτηκε και δημιούργησε οικογένεια. Ο δευτερότοκος Πλούταρχος γεννήθηκε στο Βόλο το 1877. Από μικρός αγαπούσε τα γράμματα κι έτσι αφού τελείωσε την εγκύκλια εκπαίδευση στο Βόλο, εγγράφηκε στη Θεολογική Σχολή Χάλκης, όπου το 1901 χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος και μετονομάστηκε Πολύκαρπος . Μετά την πενταετή φοίτησή του στη Χάλκη, αποφοίτησε στα 1902. Στη συνέχεια διορίστηκε ιεροκήρυκας στην Καρδίτσα (1902-1906) και στα Τρίκαλα (1909-1911). Στο μεταξύ, το Μάρτιο του 1907, χειροτονήθηκε από τον μητροπολίτη Δημητριάδος Γρηγόριο Φουρτουνιάδη ιερέας-αρχιμανδρίτης.

Το σπουδαιότερο έργο που άφησε στο Βόλο και την περιοχή του Πηλίου, ήταν η δημιουργία του γνωστού Θρησκευτικο-Φιλολογικού Συλλόγου «Οι Τρεις Ιεράρχαι», στα πλαίσια του οποίου οργάνωσε τη σημαντική Βιβλιοθήκη του Συλλόγου «Τριών Ιεραρχών», που ήταν η πρώτη και μοναδική βιβλιοθήκη της πόλης. Κι αυτό έγινε, γιατί ο δραστήριος, ανήσυχος και μορφωμένος Πολύκαρπος, διαβλέποντας τη γενική πρόοδο του Βόλου, ανταποκρίθηκε στην ανάγκη των ανθρώπων της πόλης. Είχε προηγηθεί το «Αναγνωστήριον» εντός του βιβλιοπωλείου του Ζωσιμά Εσφιγμενίτη, με τα πάμπολλα για την εποχή εκείνη βιβλία του. Αυτά τελικά δωρίθηκαν, σύμφωνα με τη διαθήκη του καλόγερου Ζωσιμά το 1902, στο Δήμο Παγασών. Η βιβλιοθήκη είχε μείνει για 6 χρόνια «ως άχρηστος ερριμμένη εις τινα αίθουσαν της α΄ δημοτικής Σχολής των αρρένων». Έτσι ο Πολύκαρπος, ως πρόεδρος του συλλόγου των «Τριών Ιεραρχών» απευθύνθηκε στο Δήμο Παγασών-Βόλου και με τις ενέργειες του, το 1908, επί δημαρχίας Κωνσταντίνου Γκλαβάνη, όσα βιβλία διασώθηκαν μεταφέρθηκαν στο Αναγνωστήριο του Συλλόγου, το οποίο τότε στεγαζόταν σε ενοικιασμένο κτίριο στη διασταύρωση των οδών Δημητριάδος και Κουμουνδούρου.

Ο αρχιμανδρίτης Πολύκαρπος ήταν μορφωμένος και όπως προκύπτει από το συγγραφικό του έργο γνώστης ξένων γλωσσών. Είχε το χάρισμα του λόγου και με την εκκλησιαστική ρητορική του τέχνη του καθήλωνε τους ακροατές.

Όπως φαίνεται για προσωπικούς λόγους, που πιθανώς σχετίζονται με ομιλία του αρχιμανδρίτη στα εγκαίνια του εργατικού κέντρου Βόλου το 1908, έπεσε στη δυσμένεια του μητροπολίτη Γερμανού, ο οποίος κήρυξε συνεχή πόλεμο στον ιεροκήρυκα αρχιμανδρίτη, που αρχικά οδήγησε σε απόφαση μετάθεσης του τελευταίου στη Λευκάδα. Αυτή αποτράπηκε μετά από διαβήματα του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου, αντίδραση των τοπικών εφημερίδων και πολλών Βολιωτών που ακύρωσαν τη μετάθεση. Ο μητροπολίτης δεν συμπαθούσε τον Πολύκαρπο Ζάχο, γιατί ο αδελφός του, ο δικηγόρος Κωνσταντίνος Ζάχος, που εξέδιδε την εφημερίδα «Εργάτης», δημοσιογραφούσε εναντίον του . Η διένεξη μεταξύ των δύο ανδρών εξελίχτηκε σε σοβαρό πρόβλημα, που ανάγκασε τον νουνεχή εμπνευστή και θεμελιωτή του συλλόγου σε παραίτηση στις 11 Μαΐου 1909. Τα μέλη του Δ.Σ. του Συλλόγου απεδέχθησαν «μετά πολλής θλίψεως» την παραίτηση και εξέφρασαν «θερμή ευγνωμοσύνη δια τον πολύν ζήλο και την προθυμία μεθ’ ὧν υπερβαλλόντως εργάστηκε προς επίτευξη της τε προόδου και του σκοπού του Συλλόγου» . Είναι αλήθεια, πως και ο αρχιμανδρίτης, όπως και ο αδελφός του, ο δικηγόρος Κωνσταντίνος, ένας από τους πρωτεργάτες της δημιουργίας του Εργατικού Κέντρου Βόλου, επίσης βοήθησε με δράσεις, εισηγήσεις κι ενέργειες, τους εργάτες του Βόλου, στην κατοχύρωση της αργίας της Κυριακής στα 1912.

Αργότερα, με δικό του αίτημα, ζήτησε να καταταγεί ως εθελοντής στρατιωτικός ιερέας, με την ελπίδα να συμμετάσχει στην απελευθέρωση της ιδιαίτερης πατρίδας του πατέρα του. Υπηρέτησε στους Βαλκανικούς πολέμους (1912-13), ακολουθώντας το στρατό στις μάχες της Ηπείρου και της Μακεδονίας ως ιεροκήρυκας και εμψυχωτής. Με τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων, βρέθηκε στη Βόρεια Ήπειρο και απολύθηκε από το Αργυρόκαστρο.

Στα 1914, ο αρχιμανδρίτης βρίσκεται με μετάθεση στα Τρίκαλα και το Δ.Σ. του συλλόγου ζήτησε την επάνοδό του στο Βόλο, με αμοιβαία μετάθεση με άλλον ιεροκήρυκα που επιθυμούσε να μετατεθεί από το Βόλο στα Τρίκαλα . Ερχόμενος στο Βόλο, ενεργοποιήθηκε πάλι τόσο στο σύλλογο, όσο και στα κηρυκτικά του καθήκοντα. Τότε κατηγορήθηκε για συγγραφή αντιχριστιανικών βιβλίων, κατηγορία για την οποία, αθωώθηκε από την Ιερά Σύνοδο, μετά την απολογία του. Με την ανώμαλη πολιτική κατάσταση εκείνης της εποχής, το κτίριο της βιβλιοθήκης επιτάχθηκε από το Φεβρουάριο του 1916 μέχρι το Μάιο του 1919 διαδοχικά από διάφορες, ελληνικές, αλλά και από τις γαλλικές στρατιωτικές αρχές. Όταν ο Βόλος, το Μάιο του 1917, αποκλείστηκε από τα γαλλικά στρατεύματα που υποστήριζαν το Βενιζέλο, ο αρχιμανδρίτης μαζί με τον πατέρα του, τον Ιωάννη Ζάχο (πρόεδρο για χρόνια του Εμπορικού Συλλόγου Βόλου), που ήταν και ακραιφνείς βασιλόφρονες, κατηγορήθηκαν από τους φιλοβενιζελικούς παράγοντες. Ο μητροπολίτης Γερμανός απαλλάχτηκε από τον αρχιμανδρίτη, κατηγορώντας στους Γάλλους τον Πολύκαρπο και τον διάκο Ευάγ. Γαλιρόπουλο ως φιλογερμανούς . Οι κληρικοί εξορίστηκαν από τις Γαλλικές αρχές του Βόλου, ως πολιτικοί κρατούμενοι, σε στρατόπεδο της Μυτιλήνης. Το Νοέμβριο του 1918, μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου επέστρεψε στο Βόλο.

Η υγεία του όμως είχε κλονιστεί βαριά, τόσο από τις ταλαιπωρίες όσο και από τη φυματίωση από την οποία έπασχε, και έτσι απομονώθηκε στη μοναξιά του, όπως κι όλοι οι φυματικοί τότε. Κλεισμένος σ’ ένα σπίτι στη γειτονιά Παλιά, πέθανε σε ηλικία μόλις 46 ετών, στις 14 Ιουλίου 1923. Άφησε όσα βιβλία είχε στο Σύλλογο. Η εποχή εκείνη ήταν πολύ δύσκολη για όλη την Ελλάδα, που μετρούσε τις συνέπειες της Μικρασιατικής καταστροφής. Στο Βόλο το κτίριο της βιβλιοθήκης ήταν επιταγμένο, καθώς στέγαζε πρόσφυγες από την Μικρά Ασία.

Δημοσιεύματα

• Το 1904 δημοσιεύτηκαν οι «Λόγοι Εκκλησιαστικοί» στο τυπογραφείο της «Θεσσαλίας» στο Βόλο.
• Στα 1915 δημοσιεύτηκαν τα «Πολεμικά», που τυπώθηκαν στην Αθήνα σε δύο τεύχη, όπου εκτός από το ιστορικό των πολέμων 1912 και 1913, αναφέρονται αναμνήσεις, κρίσεις και ομιλίες του συγγραφέα.