Πούλιος Δράκος
| Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Ο Πούλιος Δράκος, θεωρούμενος ως ο γενάρχης της ηρωικής δράκας (οικογένειας) των Δρακαίων του Σουλίου, ήταν αρματολός της Ηπείρου με καταγωγή από το χωριό Μαρτανιοί της επαρχίας Λάμαρης. Στον απόηχο της ναυμαχίας της Ναυπάκτου (1571), το 1581 οι Ενετοί ενθάρρυναν τους Έλληνες να επαναστατήσουν. Απεσταλμένοι τους ήρθαν στην Ελλάδα και έδωσαν πολλές υποσχέσεις. Οι Έλληνες απάντησαν με επιστολή προς τον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ', στην οποία τον παρακαλούσαν να παρακινήσει τον βασιλέα Φίλιππο να τους βοηθήσει. Στην Ήπειρο και Ακαρνανία οι υπόδουλοι Έλληνες προετοιμάστηκαν και σίγουροι ότι έρχεται βοήθεια, ξεκίνησαν πόλεμο.
Ο Θεόδωρος Μπούας-Γρίβας με τους άνδρες του μια νύχτα έσφαξε τους Τούρκους στο Ξηρόμερο και τη Βόνιτσα. Ακολούθησαν εξεγέρσεις και σε άλλα μέρη, ο Πούλιος Δράκος και ο Μαλάμος στην Άρτα κατέλαβαν την πόλη και από εκεί πήγαν στα Γιάννενα. Καθ' οδόν έσφαξαν και κατέστρεψαν τα πάντα. Οι Τούρκοι αντέδρασαν. Ο πασάς των Τρικάλων χτύπησε τους αντάρτες στην Ήπειρο προστατεύοντας τα Γιάννενα. Και στην Ναύπακτο ξεκίνησαν οι Τούρκοι για την Ακαρνανία.
Τελικά η επανάσταση καταπνίγηκε. Ο Μπούας-Γρίβας πέθανε στην Ιθάκη όπου κατέφυγε πληγωμένος, ενώ ο αδερφός του, Γκίνος Μπούας δεν κατάφερε να τον προστατεύσει και σκοτώθηκε από τους Τούρκους ενώ υποχωρούσε. Ο Πούλιος Δράκος με τους επιζώντες της οικογένειάς του κατέληξε στα βουνά, που τα επόμενα χρόνια θα γίνονταν γνωστά ως Σούλι και έγινε έτσι από τους πρώτους γνωστούς αποικιστές του Σουλίου.
Το ελεύθερο Σούλι δημιουργήθηκε, σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία, μετά την αποτυχία του επαναστατικού κινήματος των Ηπειρωτών οπλαρχηγών Πούλιου Δράκου και Μαλάμου το 1585.
Οι επαναστατημένοι που κατέλαβαν την Άρτα κι έφτασαν μέχρι τα Γιάννενα, νικήθηκαν μετά τις ενισχύσεις των Οθωμανών, που έφτασαν από τη Θεσσαλία. Μετά την αποτυχία της εξέγερσης, οι ένοπλοι Ηπειρώτες κατέφυγαν στα βουνά. Στο Σούλι ζούσαν δυό μεγάλες φάρες. Οι Δρακαίοι και οι Μαλαμαίοι, με γνωστούς καπετάνιους. Τα τοπωνύμια η Ράχη του Δράκου, μέσα στο Σούλι και η Λάκκα του Μαλάμου στο βουνό είναι συνυφασμένα με την παρουσία αυτών των οπλαρχηγών.
Οι πρώτοι κάτοικοι που κατέφυγαν στην ορεινή και δυσπρόσιτη περιοχή του Σουλίου ήταν από τις παραθυάμιες κοντινές πεδινές περιοχές και κυρίως από την εύφορη πεδιάδα του Φαναρίου. Αργότερα κατέφυγαν στην περιοχή του Σουλίου και άλλοι κυνηγημένοι Έλληνες από άλλες περιοχές της τουρκοκρατούμενης Ελλάδος και συγκεκριμένα από τις περιοχές των Αγράφων και του Τυμφρηστού, που ήταν από τις πρώτες περιοχές που οι κάτοικοι τους έλαβαν μέρος σε επαναστατικά κινήματα εναντίον των Τούρκων. Στην περιοχή των Αγράφων και του Τυμφρηστού ιδρύθηκε το πρώτο αρματολίκι και οι κάτοικοι των περιοχών αυτών κατόρθωσαν και πέτυχαν το 1525, με την συνθήκη του Ταμασίου, "Ειδικό καθεστώς αυτονομίας". Όμως ακολούθησαν άγριοι διωγμοί και απάνθρωπα δεινά για όλους όσους έλαβαν μέρος σε επαναστατικά κινήματα όπως: Ο Πούλιος Δράκος και ο Μαλάμος το 1583 στην Άρτα και τα Ιωάννινα, ο Θεόδωρος Μπούας-Γρίβας με τον αδελφό του Γκίνο το 1585 στα Άγραφα, ο Εθνομάρτυρας και διαφωτιστής Μητροπολίτης Λαρίσης - Τρίκκης, Διονύσιος ο Φιλόσοφος (Σκυλόσοφος), με τα δύο κινήματα που έκανε, το 1600 στα Άγραφα και το 1611 στην περιοχή της Παραμυθιάς, κ.ά. Μετά το δεύτερο κίνημα του πρώην Μητροπολίτου Λαρίσης - Τρίκκης, Διονυσίου του Φιλοσόφου (Σκυλοσόφου), το 1611, στην περιοχή της Παραμυθιάς (με ηγετικά στελέχη τον Ζώτο Τσίριπα τον Γεώργιο Ντελή και άλλους χωρικούς Χριστιανούς), ακολούθησαν άγριοι διωγμοί των κατοίκων και αναγκαστική αλλαγή θρησκεύματος, στην περιοχή της Παραμυθιάς, οι οποίοι συνέβαλαν στην ίδρυση της "Σουλιώτικης Συμπολιτείας". (Παραμυθιά σημαίνει "Παρά τον Θύαμι" = "Παρα-θυμιά" και σε παράφραση Παρα-μυθιά). Διότι πράγματι την περίοδο αυτή αρκετές οικογένειες που κατάγονταν από την περιοχή της Παραμυθιάς κατέφυγαν στην ορεινή και δυσπρόσιτη περιοχή του Σουλίου για να αποφύγουν τις άγριες διώξεις και τον εξισλαμισμό όπως ο Λάμπρος Τζαβέλας από το Δραγάνι της Παραμυθιάς, ο Ζέρβας από το χωριό Ζερβό Άρτας, ο Δαγκλής από την πεδιάδα του Φαναρίου, ο Δράκος από το χωριό Μαρτανιοί της επαρχίας Λάμαρης (όπου μιλούσαν μόνο την Ελληνική Γλώσσα), ο Μπούσμας από την Κορίτιανη κ.ά.