Λάμαρη
Η Λάμαρη είναι πεδινή περιοχή της νότιας Ηπείρου, στο νοτιοδυτικό τμήμα του Νομού Πρέβεζας. Εκτείνεται από τις ακτές του Ιονίου πελάγους στα δυτικά, μέχρι τον ρου του ποταμού Λούρου στα ανατολικά. Τα βόρεια όριά της φτάνουν στις υπώρειες των βουνών της Ρηνιάσσας, του Ζαλόγγου, του Βαλαωρίτη και των Ηλιοβουνίων, ενώ στα νότια φτάνει μέχρι τα ερείπια της αρχαίας Νικόπολης.[1]
στον οποίο σημειώνεται η πεδιάδα της Λάμαρης.
Οι κυριότεροι οικισμοί στην πεδιάδα της Λάμαρης είναι: η Καμαρίνα, ο Λούρος, ο Αρχάγγελος και η Καστροσυκιά.
Η παλαιότερη γνωστή αναφορά στο τοπωνύμιο Λάμαρη προέρχεται από επιστολή του Βερνάρδου Σοράντσο προς τον Βενετό Γενικό Προβλεπτή της Θάλασσας Francesco Falier, της 18ης Ιανουαρίου 1789.[2]
Η ετυμολογία του ονόματος
ΕπεξεργασίαΗ ετυμολογία της λέξης Λάμαρη είναι αβέβαιη.
Κατά τον επίσκοπο Άρτης και Πρεβέζης Σεραφείμ Ξενόπουλο, η λέξη –γραφόμενη κατ’ αυτόν με δύο μι, Λάμμαρη, λόγω του ετύμου της– είναι ιταλόφωνη και σχηματίστηκε από το ιταλικό άρθρο la και το ελληνικό επίθετο ἀμμηρὰ, δηλαδή χώρα ἀμμώδης, επειδή οι παραλίες της καλύπτονται από μεγάλες αμμουδιές. Το ελληνικό Ἀμμηρὰ έγινε από τους ιταλόφωνους κατακτητές (Βενετούς) Λαμμηρὰ, και επομένως Λάμμαρη.[3]
Η πιο πειστική και αληθοφανής ετυμολογία είναι αυτή που δίνει ο Γιώργος Ι. Μουστάκης (1929-2023), Πρεβεζάνος ιστοριοδίφης με συρρακιώτικη καταγωγή και γνώστης της βλάχικης γλώσσας. Κατά τον Μουστάκη η λέξη έχει βλάχικη προέλευση, από το la mare που σημαίνει στη θάλασσα. Το μόριο la στη βλάχικη γλώσσα χρησιμοποιείται συχνά για να δείξει κατεύθυνση, προορισμό. Οι Συρρακιώτες νομάδες κτηνοτρόφοι έλεγαν στη γλώσσα τους ότι θα κατέβουν στη θάλασσα, la mare, για να ξεχειμωνιάσουν τα κοπάδια τους και έτσι έδωσαν το όνομα Λάμαρη στην περιοχή αυτή.[4]
στον οποίο σημειώνεται η πεδιάδα της Λάμαρης.
Η Λάμαρη στη χαρτογραφία
ΕπεξεργασίαΗ πεδιάδα της Λάμαρης εμφανίζεται τόσο στην ελληνόγλωσση όσο και την ξενόγλωσση χαρτογραφία του 19ου αιώνα. Οι δύο σημαντικότεροι χάρτες που καταγράφουν το τοπωνύμιο Λάμαρη είναι ο χάρτης του Αμβρακικού κόλπου που δημιούργησε το 1830 ο αξιωματικός του Βρετανικού Ναυαρχείου Τζέιμς Γουλφ (James Wolfe) (1801-1849),[5] και ο χάρτης της Ηπείρου του Μιχαήλ Χρυσοχόου, ο οποίος την γράφει με δύο μι (Λάμμαρη).[6]
Η Λάμαρη στη δημοτική ποίηση
ΕπεξεργασίαΣε ένα από τα δημοτικά τραγούδια που εξιστορεί τη δολοφονία του καπετάν Νικολού Τζοβάρα αναφέρεται και η Λάμαρη στον τελευταίο στίχο του. Το τραγούδι είναι το εξής:
Βαρκοῦλα ν’ ἐκατέβαινε τοῦ Λούρου τὸ ποτάμι,
τὰ ρέμματα ροβόλαγαν καὶ ἡ βαρκοῦλα τρέχει˙
Καταμεσῆς τοῦ ποταμοῦ, ’ς τὸν πόρο τοῦ Τσιοβάρα,
τὰ ρέμματα ροβόλαγαν καὶ ἡ βαρκοῦλα ἐστάθη,
γιατὶ δεξιὰ τοῦ ποταμοῦ, ’ς ἕνα δεντρὶ μεγάλο,
ἕνα πουλὶ, μαῦρο πουλὶ, σἄν ἀπ’ ἀνθρώπου στόμα,
στριγκιὰ φωνὴν ἐξέβγαλε, κ’ οἱ λόγκοι ἀχολογοῦσαν.
– Καραβοκύρη, σἄν θὰ βγῇς ὄξ’ ἀπὸ τὸ ποτάμι,
διαλάλησε ’ς τὴν Πρέβεζα, ’ς τὴ Βόνιτσα, ’ς τὸ Βάλτο,
νὰ μάθουν πῶς ἐσκότωσαν τὸν καπετὰν Τσιοβάρα.
Πέρναγε ψὲς μὲ δυὸ παιδιὰ ’ς τὴν Ἄρτα νὰ πηγαίνῃ,
κ’ ἐδῶ καρτέρι τὤκαμαν Τοῦρκοι Μαργαριτιώταις.
Εἴκοσι βόλια τὤρριξαν τὰ τρία τὸν ἐπῆραν,
τὤνα τὸν πῆρε ’ς τὸ μερί, τἄλλο ’ς τὸ δέξιο χέρι,
τὸ τρίτο τὸ πικρότερο τοῦ τρύπησε τὰ στήθια.
Ψηλὴ φωνίτσαν ἔβγαλε, ψηλὴ φωνίτσα βγάζει˙
«Μαργαριτιώταις ἄπιστοι, νυχτοπαλληκαράδες,
ἐγῶ ἄν σκότωσα πολλούς, πολλοὺς ἀπ’ τοὺς ’δικούς σας,
παλληκαρίσια τὤκανα, δὲν ’σκότωνα τὴ νύχτα,
τὸ ξέρει ὅλ’ ἡ Λάμαρη, ὁ Λοῦρος, τὸ Φανάρι.»[7]
Λάμαρη Ευβοίας
ΕπεξεργασίαΣτην ορεινή Εύβοια, στην περιοχή της Δίρφυς και δυτικά της Κύμης, υπάρχει χωριό με το όνομα Λάμαρη, το οποίο δημιουργήθηκε από κατοίκους του Σουλίου ή των Παρασουλιώτικων περιοχών μετά τη φυγή τους από τον χώρο που κατοικούσαν. Επέλεξαν τον τόπο της Δίρφυς, όπου έχτισαν τα σπίτια τους, ώστε να είναι μακριά από οικιστικά κέντρα και να θυμίζει την ορεινή φύση του χώρου καταγωγής τους. Κατά τον συγγραφέα της ιστορίας του χωριού, Δημήτριο Η. Κοκονό, οι πρώτοι κάτοικοί του ήρθαν από την περιοχή της Λάμαρης Πρεβέζης.[8]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Καράμπελας 2021, σελίδες 21-22.
- ↑ Μέρτζιος 1954, σελ. 14.
- ↑ Ξενόπουλος 1884, σελ. 234.
- ↑ Μουστάκης 2008, σελ. 11 και Καράμπελας 2021, σελίδες 23-25.
- ↑ Ο χάρτης τυπώθηκε στο Λονδίνο το 1833 από τον W. Day, με χαράκτη τον C. Bradbury. Παρά το ότι απευθύνεται σε ναυτικούς και επικεντρώνεται στον Αμβρακικό, αναφέρει την πεδιάδα Lamari της νότιας Ηπείρου και δύο μόνο από τα χωριά της: το Κανάλι και την Καμαρίνα. Βλ. Καράμπελας 2021, σελίδες 22-23.
- ↑ Είναι ένας από τους ελάχιστους ελληνικούς χάρτες του 19ου αιώνα. Σε αυτόν αποτυπώνεται ολόκληρη η Ήπειρος και δημιουργός του είναι ο Ζιτσαίος χαρτογράφος Μιχαήλ Θ. Χρυσοχόος (1834-1921). Ο χάρτης τυπώθηκε στην Αθήνα το 1881, στο λιθογραφείο του Γ. Κόλμαν. Σε ένα από τα τέσσερα φύλλα του χάρτη αυτού, περιλαμβάνεται και η πεδιάδα της Λάμαρης, όπου καταγράφονται τα χωριά Ρηνιάσσα, Συντικλιά, Καστροσυκιά, Καναλόπουλο, Κανάλι, Μιχαλίτσι, Φλάμπουρο, Μαρτανιοί, Καμαρίνα, Λιμπόχοβο, Δούβιανα, Παλιορόφορος, Λούρος, Καντζάς, κ.ά. Βλ. Καράμπελας 2021, σελίδες 23-24.
- ↑ Βλ. Αραβαντινός 1880, σελ. 38 (Τραγούδι Νο. 43).
- ↑ Κοκονός 1993 και Καράμπελας 2021, σελ. 25.
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Αραβαντινός, Παναγιώτης Σ. (1880), Συλλογὴ Δημωδῶν Ἀσμάτων τῆς Ἠπείρου, Αθήναι, https://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/c/0/6/metadata-312-0000221.tkl&do=147191.pdf&lang=el&pageno=1&pagestart=1&width=401.76%20pts&height=631.44%20pts&maxpage=420
- Καράμπελας, Νίκος Δ. (2021), «Οι αδελφοί Τζοβάρα, κτήτορες ναών στη Λάμαρη Πρέβεζας τον 18ο αιώνα», Πρεβεζάνικα Χρονικά (Πρέβεζα: Δημοτική Βιβλιοθήκη Πρέβεζας) τχ. 57-58: σελ. 13-48, https://www.academia.edu/91980382
- Κοκονός, Δημήτριος Η. (1993), Λάμαρη Ευβοίας. Ιστορική και λαογραφική μελέτη, Αθήνα
- Μέρτζιος, Κωνσταντίνος Δ. (1954), «Ανέκδοτα ιστορικά στοιχεία περί Αλή πασσά Τεπελενλή», Ηπειρωτική Εστία (Αθήνα) τχ. 21-24: σελ. 5-14, 119-126, 264-272, 344-347, https://actianicopolis.eu/wp-content/uploads/2024/05/Mertzios_Ali_Pasha_1954.pdf
- Μουστάκης, Γιώργος Ι. (2008), Πρέβεζα & Συρράκο, Πρέβεζα: Δήμος Πρέβεζας
- Ξενόπουλος, Σεραφείμ (1884). Δοκίμιον ἱστορικὸν περὶ Ἄρτης καὶ Πρεβέζης. Αθήναι.