Πρωθυπουργός της Σαμόα
Ο πρωθυπουργός του Ανεξάρτητου Κράτους των Σαμόα (Σαμόα: Palemia o le Malo Tuto'atasi o Sāmoa) είναι ο επικεφαλής της κυβέρνησης της Σαμόα. Ο πρωθυπουργός είναι μέλος της Νομοθετικής Συνέλευσης και διορίζεται από τον O le Ao o le Malo (αρχηγό του κράτους) για πενταετή θητεία. Από την ανεξαρτησία το 1962, συνολικά επτά άτομα έχουν διατελέσει πρωθυπουργοί. Ο κάτοχος της θέσης τέθηκε υπό αμφισβήτηση λόγω της συνταγματικής κρίσης του 2021, όταν ο Τουιλαέπα Σαϊλέλε Μαλιελεγκαόι αρνήθηκε να δεχτεί τα αποτελέσματα των γενικών εκλογών του 2021. Στις 23 Ιουλίου 2021 το Εφετείο της Σαμόα αποφάσισε ότι το κόμμα Faʻatuatua i le Atua Samoa ua Tasi (FAST) βρισκόταν στην κυβέρνηση από τις 24 Μαΐου.[2] Στη συνέχεια, ο Τουιλαέπα παραδέχτηκε την ήττα του, με αποτέλεσμα η αρχηγός του κόμματος FAST Φιαμέ Ναόμι Ματαάφα να γίνει πρωθυπουργός.[3]
| Πρωθυπουργός του Ανεξάρτητου Κράτους των Σαμόα | |
|---|---|
 | |
| Προσφώνηση | Κυρία Πρωθυπουργέ (ανεπίσημο) Εντιμότατη (επίσημα) Η Αυτής Εξοχότης (διπλωματικά) |
| Έδρα | Απία |
| Προτείνων | Πολιτικά κόμματα |
| Διορισμός από | O le Ao o le Malo |
| Διάρκεια θητείας | Πέντε έτη, ανανεώσιμη |
| Αρχικός κάτοχος | Φιάμε Ματαάφα Μουλινούου Β΄ |
| Δημιουργία | 1 Οκτωβρίου 1959 |
| Αναπληρωτής | Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης της Σαμόα |
| Μισθός | 78.000 $ ετησίως[1] |
| Ιστοσελίδα | www.samoagovt.ws |
Ιστορία της θέσης Επεξεργασία
Περίοδος αποικιοκρατίας Επεξεργασία
Ο πρώτος πρωθυπουργός κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας ήταν ο Άλμπερτ Μπάρνες Στάινμπεργκερ, ο οποίος αρχικά αντιπροσώπευε την αμερικανική κυβέρνηση στα Νησιά Σαμόα, αλλά ήταν προσκείμενη προς τα γερμανικά εμπορικά συμφέροντα. Όταν οι αυτόχθονες αρχές των νησιών υιοθέτησαν το Σύνταγμα του 1873, ο Στάινμπεργκερ διορίστηκε πρωθυπουργός από τον βασιλιά Μαλιετόα Λαουπέπα τον Ιούλιο του 1875. Κατείχε αυτή τη θέση για επτά μήνες έως ότου Βρετανοί και Αμερικανοί πρόξενοι στη χώρα έπεισαν τον Λαουπέπα να τον απολύσει, θεωρώντας τον ρόλο του ως γερμανική παρέμβαση στα νησιά. Τις επόμενες δύο δεκαετίες δεν υπήρχε πρωθυπουργός στη χώρα και το 1899 η Σαμόα περιήλθε υπό την αποικιακή κυριαρχία των δυτικών δυνάμεων, διαιρεμένη σε μια γερμανική και αμερικανική αποικία στο τέλος του Δεύτερου Εμφυλίου Πολέμου της Σαμόα, σύμφωνα με τους όρους της Τριμερούς Σύμβασης.[4]
Στις αρχές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου η Γερμανική Σαμόα ήταν υπό την κατοχή της Νέας Ζηλανδίας το 1914, και συνακόλουθα οργανώθηκε ως Έδαφος της Δυτικής Σαμόα Υπό την Εντολή της Νέας Ζηλανδίας 1920.
Μετά την ανεξαρτησία Επεξεργασία
Η θέση του πρωθυπουργού αντικατέστησε εκείνη του αρχηγού της κυβέρνησης (leader of government business) το 1959, ενώ η χώρα ήταν έδαφος της Νέας Ζηλανδίας. Ο ανώτατος αρχηγός Φιάμε Ματαάφα Μουλινούου Β΄ έγινε ο πρώτος πρωθυπουργός της Σαμόα την 1η Οκτωβρίου 1959.[5]
Μετά την ανεξαρτησία της Σαμόα (γνωστής τότε ως Δυτική Σαμόα) την 1η Ιανουαρίου 1962, το αξίωμα του πρωθυπουργού παρέμεινε ανέπαφο και η πρωθυπουργία του Ματαάφα συνεχίστηκε.[5] Ο αρχηγός κράτους ή O le Ao o le Malo (θέση που είχαν δύο άτομα αρχικά), θεσμοθετήθηκε ως εθιμοτυπικό αξίωμα.[6] Το 1991 η νομοθετικη΄συνέλευση ενέκρινε νομοσχέδιο που προτάθηκε από το κόμμα του πρωθυπουργού Τοφιλάου Έτι Αλεσάνα, το Κόμμα Προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRPP) προκειμένου να αυξηθεί η κοινοβουλευτική θητεία (και γι΄αυτό και η πρωθυπουργική θητεία) από τα 3 στα 5 έτη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα πρωθυπουργοί να μπορούν να παρατείνουν τη θητεία τους χωρίς να ανανεώνουν την εντολή τους.[7]
Από τις 24 Μαΐου έως τις 23 Ιουλίου 2021, η πρωθυπουργία βρισκόταν σε αμφισβήτηση λόγω ενός ανολοκλήρωτου αποτελέσματος από τις γενικές εκλογές 2021 και την επακόλουθη συνταγματική κρίση. Οι διεκδικητές ήταν ο επί μακρόν πρωθυπουργός Τουιλαέπα Σαϊλέλε Μαλιελεγκαόι του HRPP και η Φιαμέ Ναόμι Ματαάφα του Faʻatuatua i le Atua Samoa ua Tasi (FAST), πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και κόρη του πρώτου πρωθυπουργού, Φιάμε Ματαάφα Μουλινούου Β. Στις 23 Ιουλίου το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι η κυβέρνηση του FAST της Φιαμέ Ναόμι ήταν νόμιμη από τις 24 Μαΐου. Ο Τουιλοαέπα παραδέχτηκε την ήττα του στις 26 Ιουλίου και παραχώρησε την εξουσία την επόμενη μέρα, με αποτέλεσμα η Ναόμι Ματαάφα να γίνει η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Σαμόα και να τερματιστούν σχεδόν 40 χρόνια διακυβέρνησης από το HRPP.[8][9][10]
Εξουσίες και διορισμός Επεξεργασία
Το σύνταγμα, που υιοθετήθηκε το 1960 στη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου αυτονομίας, προβλέπει ότι η εκτελεστική κυβέρνηση ασκείται από τον αρχηγό κράτους (O le Ao o le Malo), ο οποίος εκλέγεται από την Νομοθετική Συνέλευση, και ενεργεί μόνο κατ κατ' εντολή της κυβέρνησης. Ο αρχηγός κράτους έχει εξουσίες παραχωρημένες από το στέμμα, οπότε μπορεί να υπογράφει νομοσχέδια ώστε να τεθούν σε ισχύ και να διαλύει το κοινοβούλιο. Η εκτελεστική κυβέρνηση ασκίται επίσης από τον πρωθυπουργό και την κυβέρνηση (υπουργικό συμβούλιο). Ο πρωθυπουργός, που είναι μέλος της Νομοθετικής Συνέλευσης, διορίζεται από τον αρχηγό του κράτους. Σύμφωνα με το Άρθρο 32 ο πρωθυπουργός πρέπει να προέρχεται από κόμμα που απολαμβάνει της πλειοψηφίας στη νομοθετική συνέλευση. Στο Άρθρο 33 ορίζεται ότι η νομοθετική συνέλευση μπορεί να απομακρύνει τον πρωθυπουργό από τη θέση του. Κατά συνέπεια, η Σαμόα είναι κοινοβουλευτική δημοκρατία βασισμένη στο Σύστημα Γουεστμίνστερ.[11]
Κατάλογος κατόχων της θέσης Επεξεργασία
- Πολιτικά κόμματα
- Λοιπές ομάδες
- Σύμβολα
† Απεβίωσε εν ενεργεία
Πρωθυπουργός του Βασιλείου των Σαμόα (1875–1876) Επεξεργασία
| Σειρά | Πορτρέτο | Όνομα (Γέννηση–Θάνατος) |
Εκλογή | Διάρκεια θητείας | Πολιτικό κόμμα | Μονάρχης | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Από | Έως | Χρόνος παραμονής στη θέση | ||||||
| 1 | 
|
Άλμπερτ Μπάρνες Στάινμπεργκερ (1840–1894) |
— | 22 Μαΐου 1875 | 8 Φεβρουαρίου 1876 | 262 ημέρες | Ανεξάρτητος | Λαουπέπα |
| Η θέση καταργήθηκε (8 Φεβρουαρίου 1876 – 1 Οκτωβρίου 1959) | ||||||||
Πρωθυπουργοί του Ανεξάρτητου Κράτους των Σαμόα (1959–σήμερα) Επεξεργασία
| Σειρά | Πορτρέτο | Όνομα (Γέννηση–Θάνατος) |
Εκλογή (Κοινοβούλιο) |
Διάρκεια θητείας | Πολιτικό κόμμα | O le Ao o le Malo (Αρχηγός/οί κράτους) | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Από | Έως | Χρόνος παραμονής στη θέση | ||||||
| 1 | .jpg)
|
Φιάμε Ματαάφα Μουλινούου Β΄ (1921–1975) |
1961 (1ο} 1964 (2ο) 1967 (3ο) |
1 Οκτωβρίου 1959 | 25 Φεβρουαρίου 1970 | 10 έτη, 147 ημέρες | Ανεξάρτητος | Μεαόλε Τανουμαφίλι Β΄ |
| 2 | 
|
Τουπούα Ταμασέσε Λεαλόφι Δ΄ (1922–1983) |
1970 (4ο) | 25 Φεβρουαρίου 1970 | 20 Μαρτίου 1973 | 3 έτη, 23 ημέρες | Ανεξάρτητος | Τανουμαφίλι Β΄ |
| (1) |
|
Φιάμε Ματαάφα Μουλινούου Β΄ (1921–1975) |
1973 (5ο) | 20 Μαρτίου 1973 | 20 Μαΐου 1975 † | 2 έτη, 61 ημέρες | Ανεξάρτητος | Τανουμαφίλι Β΄ |
| — |
|
Τουπούα Ταμασέσε Λεαλόφι Δ΄ (1922–1983) Υπηρεσιακός |
– (5ο) | 21 Μαΐου 1975 | 24 Μαρτίου 1976 | 308 ημέρες | Ανεξάρτητος | Τανουμαφίλι Β΄ |
| 3 | .jpg)
|
Τουφούγκα Έφι (1938-) |
1976 (6ο) 1979 (7ο) |
24 Μαρτίου 1976 | 13 Απριλίου 1982 | 6 έτη, 20 ημέρες | Ανεξάρτητος | Τανουμαφίλι Β΄ |
| 4 |
|
Βαάι Κολόνε (1911–2001) |
1982 (8ο) | 13 Απριλίου 1982 | 18 Σεπτεμβρίου 1982 | 158 ημέρες | HRPP | Τανουμαφίλι Β΄ |
| (3) |
|
Τουφούγκα Έφι (1938-) |
– (8ο) | 18 Σεπτεμβρίου 1982 | 31 Δεκεμβρίου 1982 | 104 ημέρες | Ανεξάρτητος | Τανουμαφίλι Β΄ |
| 5 | .jpg)
|
Τοφιλάου Έτι Αλεσάνα (1924–1999) |
– (8ο) 1985 (9ο) |
31 Δεκεμβρίου 1982 | 30 Δεκεμβρίου 1985 | 2 έτη, 364 ημέρες | HRPP | Τανουμαφίλι Β΄ |
| (4) |
|
Βαάι Κολόνε (1911–2001) |
– (9ο) | 30 Δεκεμβρίου 1985 | 8 Απριλίου 1988 | 2 έτη, 100 ημέρες | HRPP | Τανουμαφίλι Β΄ |
| (5) |
|
Τοφιλάου Έτι Αλεσάνα (1924–1999) |
1988 (10ο) 1991 (11ο) 1996 (12ο) |
8 Απριλίου 1988 | 23 Νοεμβρίου 1998 | 10 έτη, 229 ημέρες | HRPP | Τανουμαφίλι Β΄ |
| 6 | 
|
Τουιλαέπα Σαϊλέλε Μαλιελεγκαόι (1945-) |
– (12ο) 2001 (13ο) 2006 (14ο) 2011 (15ο) 2016 (16ο) |
23 Νοεμβρίου 1998 | 24 Μαΐου 2021 | 22 έτη, 182 ημέρες | HRPP | Τανουμαφίλι Β΄ Τουπούα Σουαλαούβι Β΄ |
| 7 | .jpg)
|
Φιαμέ Ναόμι Ματαάφα (1957-) |
2021 (17ο) | 24 Μαΐου 2021 | Σήμερα | 2 έτη, 337 ημέρες | FAST | Σουαλαούβι Β΄ |
Χρονογραμμή Επεξεργασία
Εν ζωή πρώην πρωθυπουργοί Επεξεργασία
Σήμερα είναι εν ζωή οι εξής Σαμοανοί πρώην πρωθυπουργοί:
- Εν ζωή πρώην πρωθυπουργοί της Σαμόα
-
-
Ο πιο πρόσφατος θάνατος πρώην πρωθυπουργού της Σαμόα ήταν εκείνος του Βαάι Κολόνε (θητείες: 1982, 1985–1988), στις 20 Απριλίου 2001, σε ηλικία 89 ετών.[12]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Hill, Bruce (28 Σεπτεμβρίου 2016). «Samoan leaders salaries published by newspaper». ABC Radio Australia.
- ↑ «Court declares F.A.S.T. Government; impasse over». Samoa Observer. 23 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2021.
- ↑ «Tuilaepa concedes, welcomes F.A.S.T. government». Samoa Observer. 26 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2021.
- ↑ Malama Meleisea, Lagaga: A Short History of Western Samoa, Apia, University of the South Pacific, 1987, (ISBN 982-02-0029-6), pp.83-85
- ↑ 5,0 5,1 Mata'afa, friend to all, who led Samoa 'long and loyally' Pacific Islands Monthly, Ιούλιος 1975, p7
- ↑ Hassall, Graham· Saunders, Cheryl (2002). Asia-Pacific Constitutional Systems
. Cambridge University Press. σελ. 41. ISBN 0-521-59129-5.
- ↑ So'o, Asofou (2008). Democracy and custom in Sāmoa: an uneasy alliance. University of the South Pacific. σελ. 171. ISBN 978-982-02-0390-7. Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2022.
- ↑ Lagipoiva Cherelle Jackson; Kate Lyons (2021-07-23). «Samoa’s political crisis ends and first female prime minister installed after court ruling». The Guardian. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2022-01-30. https://web.archive.org/web/20220130163505/https://www.theguardian.com/world/2021/jul/23/samoas-political-crisis-ends-and-first-female-prime-minister-installed-after-court-ruling. Ανακτήθηκε στις 2022-02-07.
- ↑ «Tuilaepa admits defeat after Head of State's declaration». RNZ. 2021-07-26. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-12-08. https://web.archive.org/web/20211208052742/https://www.rnz.co.nz/international/pacific-news/447699/tuilaepa-admits-defeat-after-head-of-state-s-declaration. Ανακτήθηκε στις 2022-02-07.
- ↑ «Samoa's new cabinet meets to set budget». RNZ. 2021-07-27. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-07-27. https://web.archive.org/web/20210727005545/https://www.rnz.co.nz/international/pacific-news/447797/samoa-s-new-cabinet-meets-to-set-budget. Ανακτήθηκε στις 2022-02-07.
- ↑ Σύνταγμα της Σαμόα
- ↑ «FORMER SAMOA PRIME MINISTER VAAI KOLONE DIES». 24 Απριλίου 2001. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Αυγούστου 2021. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2022 – μέσω pireport.org.
