Πρώτος (αξίωμα)
Ο Πρώτος ήταν εκκλησιαστικό και πολιτικό-διοικητικό αξίωμα που αφορούσε αποκλειστικά το Άγιο Όρος κατά την Βυζαντινή και την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το αξίωμα αναφέρεται από τον 9ο έως τον 17ο αιώνα και στην ουσία ο Πρώτος ήταν ο διοικητής και εκπρόσωπος του αυτοκράτορα στο όρος[1]. Ανώτατος άρχοντας του όρους ήταν ο Βυζαντινός αυτοκράτορας και μετά την Οθωμανική κατάληψη ο Σουλτάνος.
Ο Πρώτος εκλεγόταν από την Μεγάλη Μέση η οποία αποτελούνταν από τους ηγουμένους των μονών[2] και ήταν η παλιότερη και πρώτη που δημιουργήθηκε διοικητική αρχή[3]. Υποψήφιος ήταν οποιοσδήποτε μοναχός το επιθυμούσε[2]. Μετά την εκλογή πήγαινε στην Κωνσταντινούπολη όπου παρουσιαζόταν στον αυτοκράτορα, αυτός επικύρωνε την εκλογή του και του έδινε τη ποιμαντική ράβδο[2]. Η διαδικασία αυτή γινόταν μέχρι τον 14ο αιώνα, τότε ο αυτοκράτορας μετά από αίτημα τους επέλεξε τον Πρώτο λόγω αδυναμίας τον μοναχών να το κάνουν, ο Πρώτος αυτός, Αθανάσιος, έλαβε την ευλογία του πατριάρχη και έκτοτε αυτός επικύρωνε την εκλογή ενώ ο αυτοκράτορας έδινε μόνο τη ποιμαντική ράβδο[1][4][5].
Η θητεία του αρχικά ήταν ισόβια, μπορούσε να παραιτηθεί εάν το ήθελε , έπειτα από τα τέλη του 14ου αιώνα αναφέρεται ετήσια θητεία[6].
Αρμοδιότητες του πρώτου ήταν η εκπροσώπηση των μοναχών σε όλες τις υπηρεσίες του κράτους, πολιτικές και εκκλησιαστικές[1]. Ήταν πνευματικός καθοδηγητής των μοναχών, επέβλεπε την τάξη και την πειθαρχεία και φρόντιζε να ακολουθούνται οι θείες λειτουργίες[1]. Όταν δημιουργούνταν κάποιο πρόβλημα αν δεν μπορούσε να το λύσει συγκαλούσε συνέλευση γερόντων, είχε δικαστικές αρμοδιότητες για το όρος, επικύρωνε τις εκλογές των ηγουμένων και τους έδινε τη ποιμαντική ράβδο[1]. Με σιγίλιο του Πατριάρχη Αντωνίου Δ΄ τον 14ο αιώνα επικύρωσε το δικαίωμα του Πρώτου χωρίς την άδεια του κανείς να μην μπορέσει να εισέλθει στο όρος[7]. Κάθε Κυριακή του Πάσχα ο Πρώτος μοίταζε στις μονές τη "ρόγα" την ετήσια επιχορήγησή του Βυζαντινού αυτοκράτορα[8].
Στα δικαστικά του καθήκοντα, ο Πρώτος, αυτά συνήθως αφορούσαν κτηματικές διαφορές μεταξύ των μονών. ακολουθούσε τους νόμους του κράτους, Δικαστικά καθήκοντα είχε και η συνέλευση των γερόντων τις αποφάσεις τους όμως μπορούσε ο Πρώτος να τις αγνοήσει[9].
Ο Πρώτος είχε και κατώτερους αξιωματούχους που τον βοηθούσαν , μοναχοί και αυτοί, τα αξιώματα αυτά ήταν ο οικονόμος, ο επιτηρητής, ο εκκλησιάρχης και ο δίκαιος[10].
Κατά τον 17ο αιώνα λόγω των διαφωνιών των ηγουμένων σταμάτησε να εκλέγεται ο Πρώτος, ασκώντας μόνος την εξουσία ο εκάστοτε Ζαμπίτ ο Οθωμανός διοικητής[11].
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Γιάννος Λεωνίδας, σελ. 12
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Γιάννος Λεωνίδας, σελ. 13
- ↑ Γιάννος Λεωνίδας, σελ. 10
- ↑ Γιάννος Λεωνίδας, σελ. 14
- ↑ Γιάννος Λεωνίδας, σελ. 14
- ↑ Γιάννος Λεωνίδας, σελ. 16
- ↑ Γιάννος Λεωνίδας, σελ. 15
- ↑ Γιάννος Λεωνίδας, σελ. 8
- ↑ Γιάννος Λεωνίδας, σελ. 18
- ↑ Γιάννος Λεωνίδας, σελ. 21
- ↑ Γιάννος Λεωνίδας, σελ. 37
Πηγές Επεξεργασία
- Γιάννος Λεωνίδας Δημητρίου, Ο Θεσμός του Πρώτου και η αυτοδιοίκηση του Αγίου Όρους. που διανέμεται με άδεια χρήσης: (CC BY-SA 3.0 GR), Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Νομική Σχολή, Τμήμα Νομικής, 2015, ανακτήθηκε 1 Ιανουαρίου 2019