Ο Σέραπις, ή Σάραπις, ήταν ελληνο-αιγυπτιακός θεός της αρχαιότητας.

Σέραπις
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
ΣύζυγοςΊσις
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ιστορική αναδρομή

Επεξεργασία

Κατά τη βασιλεία του Πτολεμαίου του Σωτήρα (305-283 π.Χ.) έγινε προσπάθεια να ενοποιηθεί η αιγυπτιακή θρησκεία με τη θρησκεία των Ελλήνων κυβερνητών (θρησκευτικός συγκρητισμός). Η πολιτική του Πτολεμαίου αποσκοπούσε στο να βρεθεί μία θεότητα που θα ενέπνεε το σεβασμό και στις δύο εθνότητες, παρά τους αφορισμούς των Αιγυπτίων ιερέων εναντίον των θεών προηγούμενων κατακτητών, όπως του Σεθ, ο οποίος λατρευόταν από τους Ὑξῶς. Παρόμοια προσπάθεια είχε γίνει και παλιότερα από το Μέγα Αλέξανδρο, χρησιμοποιώντας τον Άμμωνα, ο οποίος όμως δεν έγινε ποτέ ιδιαίτερα δημοφιλής στην Κάτω Αίγυπτο, όπου το ελληνικό στοιχείο είχε μεγαλύτερη επιρροή. Οι Έλληνες έδειχναν ελάχιστο σεβασμό σε θεότητες που αναπαριστώνταν με κεφαλή ζώου και έτσι επελέγη ένα ανθρωπομορφικό είδωλο, το οποίο ανακηρύχτηκε αντίστοιχη θεότητα με τον Άπι. Ονομάστηκε Άσερ-χαπι, δηλαδή Όσιρις-Άπις ή Σάραπις (Σέραπις) που θεωρήθηκε πως ήταν η πλήρης μορφή του Όσιρι και όχι απλώς η ζωική του δύναμη (το Κα).

Σέραπις/Ιερογλυφική γραφή

Q1D4Aa5
Q3
Z7E1A40

Πρώτη αναφορά

Επεξεργασία

Η πρώτη αναφορά στο όνομα "Σέραπις" εμφανίζεται στην Αλεξάνδρου Ανάβαση (7,26) του Αρριανού, στη σκηνή του θανάτου του Αλεξάνδρου, όπου οι βασιλικές εφημερίδες αναφέρουν ότι ζητήθηκε η γνώμη του θεού κατά την επίσκεψη ομάδας Μακεδόνων στο ιερό του. Μάλιστα ο Σέραπις ήταν ο μόνος θεός που συμβουλεύτηκαν για την τύχη του ένδοξου βασιλιά.

 
Προϊστάμενος του Σεράπη, Τυνησία

[7.26.2] λέγουσι δὲ αἱ ἐφημερίδες αἱ βασίλειοι ἐν τοῦ Σαράπιδος τῷ ἱερῷ Πείθωνά τε ἐγκοιμηθέντα καὶ Ἄτταλον καὶ Δημοφῶντα καὶ Πευκέσταν, πρὸς δὲ Κλεομένην τε καὶ Μενίδαν καὶ Σέλευκον, ἐπερωτᾶν τὸν θεὸν εἰ λῷον καὶ ἄμεινον Ἀλεξάνδρῳ εἰς τὸ ἱερὸν τοῦ θεοῦ κομισθέντα καὶ ἱκετεύσαντα θεραπεύεσθαι πρὸς τοῦ θεοῦ• καὶ γενέσθαι φήμην τινὰ ἐκ τοῦ θεοῦ μὴ κομίζεσθαι εἰς τὸ ἱερόν, ἀλλὰ αὐτοῦ μένοντι ἔσεσθαι. -Αρριανός - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 7.26.2' [1]

[7.26.2] Οι βασιλικές εφημερίδες αναφέρουν ότι ο Πείθων και ο Άτταλος και ο Δημοφών και ο Πευκέστας και επιπλέον ο Κλεομένης και ο Μενίδας και ο Σέλευκος κοιμήθηκαν στον ναό του Σαράπιδος και ρώτησαν τον θεό αν ήταν προτιμότερο και καλύτερο για τον Αλέξανδρο να μεταφερθεί στον ναό του θεού και, αφού γίνει ικέτης του, να θεραπευθεί από αυτόν. Δόθηκε από τον θεό κάποιος χρησμός να μη μεταφερθεί στον ναό του, αλλά θα ήταν καλύτερο, αν έμενε εκεί όπου ήταν.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχo

Επεξεργασία

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Πτολεμαίος έκλεψε το άγαλμα του θεού από τη Σινώπη επειδή έτσι τον συμβούλεψε στο όνειρό του ο άγνωστος θεός. Ζητήθηκε μάλιστα η γνώμη τόσο μέλους της οικογένειας των Ευμολπιδών (ιεροφάντες στα Ελευσίνεια μυστήρια) όσο και του Μανέθωνα (Αιγυπτίου ιερέα), οι οποίοι και επιβεβαίωσαν ότι το είδωλο ήταν όντως του Σάραπη.

Στη Ρώμη, ο θεός Σέραπις λατρεύεται ήδη από τη δεύτερη τριανδρία (1ος αιώνας π.Χ.). Από την εποχή των Φλαβίων (1ος αιώνας μ.Χ.) ο Σάραπις εμφανίζεται μαζί με τον αυτοκράτορα πάνω στα ρωμαϊκά νομίσματα. Το 385 μ.Χ. καταστρέφεται το Σεραπείον στην Αλεξάνδρεια και με διάταγμα του Θεοδοσίου απαγορεύεται πλέον η λατρεία του θεού αυτού.

Ο Σέραπις ως χθόνια θεότητα

Επεξεργασία

Ο Σέραπις, ως χθόνιος θεός, απεικονιζόταν ως ανδρική μορφή που μοιάζει με τον Πλούτωνα: έχει στην κεφαλή του το μόδιο (ένα καλάθι, μέτρο ζύγισης των σιτηρών), φέρει στο χέρι σκήπτρο, στα δε πόδια του υπάρχει ο Κέρβερος και ένα φίδι.

Έκθεση φωτογραφιών

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • Arrianus, Anabasis, ed. by C. Abicht, Teubner, Lepzig 1886.
  • Lamy, L. (1981) Egyptian Mysteries. London: Thames & Hudson
  • Plutarch, "Isis and Osiris", translated by Frank Cole Babbitt, 1936, Vol 5 Loeb Classical Library
  • Rostovtzeff, M.I. (1941) Social and Economic History of the Hellenistic World. Vols. I,II,III. Clarendon Press, Oxford..
  • Smith, W. (1996) Classical Dictionary. Ware: Wordsworth
  • Speake, G. (1995) Dictionary of Ancient History. London: Penguin
  • Tarn, W. & Griffith, G. (1952) Hellenistic Civilization. London