Σοσιαλιμπεριαλισμός

Ως πολιτικός όρος, ο σοσιαλιμπεριαλισμός είναι η πολιτική ιδεολογία ανθρώπων, κομμάτων ή εθνών που είναι, σύμφωνα με τον Σοβιετικό ηγέτη Βλαντίμιρ Λένιν, «σοσιαλιστές στα λόγια, ιμπεριαλιστές στις πράξεις». Σε ακαδημαϊκή χρήση, αναφέρεται σε κυβερνήσεις που εμπλέκονται στον ιμπεριαλισμό με σκοπό τη διατήρηση της εγχώριας κοινωνικής ειρήνης.

Πολιτική χρήση

Ο όρος «σοσιαλιμπεριαλισμός» είναι μια μαρξιστική έκφραση, που χρησιμοποιείται συνήθως με υποτιμητικό τρόπο. Η φράση χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στους μαρξιστικούς κύκλους κατά τις συζητήσεις των αρχών του 20ού αιώνα, σχετικά με τη θέση του διεθνούς εργατικού κινήματος απέναντι στον επικείμενο ευρωπαϊκό πόλεμο και ιδιαίτερα σε σχέση με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας. Σε αυτό το πλαίσιο είναι πολύ παρόμοιο με τους όρους σοσιαλπατριωτισμός και σοσιαλσοβινισμός, αλλά όχι εναλλάξιμος.

Τις επόμενες δεκαετίες, η πιο σημαντική χρήση της φράσης ήταν στη μαοϊκή κριτική της Σοβιετικής Ένωσης. Ο Μάο Τσε Τουνγκ υποστήριξε ότι η Σοβιετική Ένωση είχε γίνει η ίδια μια ιμπεριαλιστική δύναμη ενώ διατηρούσε μια σοσιαλιστική πρόσοψη. Ο Αλβανός ηγέτης και σύμμαχος της Κίνας, Ενβέρ Χότζα, συμφώνησε με τον Μάο σε αυτήν την ανάλυση, πριν χρησιμοποιήσει αργότερα την έκφραση για να καταδικάσει επίσης τη Θεωρία των Τριών Κόσμων του Μάο εν μέσω της Σινο-Αλβανικής ρήξης.

Ακαδημαϊκή χρήση

Ο όρος έχει επίσης χρησιμοποιηθεί ως εννοιολογική συσκευή από αριστερούς ακαδημαϊκούς, ειδικά όσον αφορά τη σύγχρονη γερμανική ιστορία. Η ακαδημαϊκή χρήση της φράσης είναι συνήθως για να περιγράψει κυβερνήσεις που εμπλέκονται στον ιμπεριαλισμό με σκοπό τη διατήρηση της εγχώριας κοινωνικής ειρήνης. Ο αριστερός Γερμανός ιστορικός Χανς Ούλριχ Βέλερ, έχει ορίσει τον σοσιαλιμπεριαλισμό ως «τις εκτροπές προς τα έξω των εσωτερικών εντάσεων και των δυνάμεων της αλλαγής προκειμένου να διατηρηθεί το κοινωνικό και πολιτικό status quo» και ως μια «αμυντική ιδεολογία» για την αντιμετώπιση των «διασπαστικών επιπτώσεων της εκβιομηχάνισης στην κοινωνική και οικονομική δομή της Γερμανίας». Κατά τη γνώμη του Βέλερ, ο σοσιαλιμπεριαλισμός ήταν μια συσκευή που επέτρεψε στη γερμανική κυβέρνηση να αποσπάσει την προσοχή του κοινού από τα εσωτερικά προβλήματα και να διατηρήσει την υπάρχουσα κοινωνική και πολιτική τάξη. Ο Βέλερ υποστήριξε ότι οι κυρίαρχες ελίτ χρησιμοποιούσαν τον σοσιαλιμπεριαλισμό ως κόλλα για να συγκρατήσουν μια διασπασμένη κοινωνία και να διατηρήσουν τη λαϊκή υποστήριξη για το κοινωνικό status quo. Ο Βέλερ υποστήριξε ότι η γερμανική αποικιακή πολιτική στη δεκαετία του 1880 ήταν το πρώτο παράδειγμα σοσιαλιμπεριαλισμού σε δράση και ακολουθήθηκε από το Σχέδιο Τίρπιτς για την επέκταση του Γερμανικού Ναυτικού ξεκινώντας το 1897. Από αυτή την άποψη, ομάδες όπως η Αποικιακή Εταιρεία και η Ναυτική Ένωση θεωρούνται όργανα για την κινητοποίηση της δημόσιας υποστήριξης από την κυβέρνηση. Οι απαιτήσεις για προσάρτηση του μεγαλύτερου μέρους της Ευρώπης και της Αφρικής στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο θεωρούνται από τον Βέλερ ως η κορυφή του σοσιαλιμπεριαλισμού.

Ο Βρετανός μαρξιστής ιστορικός Τζεφ Ίλι, υποστηρίζει ότι υπάρχουν τρία ελαττώματα στη θεωρία του Βέλερ για τον σοσιαλιμπεριαλισμό. Το πρώτο είναι ότι ο Βέλερ πιστώνει τους ηγέτες, όπως ο Ναύαρχος Άλφρεντ φον Τίρπιτς και ο Πρίγκιπας Μπέρνχαρντ φον Μπύλοβ, με μεγαλύτερο βαθμό όρασης από αυτό που στην πραγματικότητα διέθεταν. Το δεύτερο είναι ότι πολλές από τις ομάδες πίεσης στα δεξιά που υποστήριζαν μια ιμπεριαλιστική πολιτική για τη Γερμανία δεν ήταν δημιουργήματα της κυβέρνησης και στην πραγματικότητα απαιτούσαν συχνά πολύ πιο επιθετικές πολιτικές από αυτές που ήταν διατεθειμένη να αναλάβει η κυβέρνηση. Το τρίτο ήταν ότι πολλές από αυτές τις ιμπεριαλιστικές ομάδες λόμπι απαιτούσαν μια πολιτική πολιτικής και κοινωνικής μεταρρύθμισης στο εσωτερικό, εκτός από τον ιμπεριαλισμό στο εξωτερικό. Ο Ίλι υποστήριξε ότι αυτό που απαιτείται στη σκέψη για τον σοσιαλιμπεριαλισμό είναι μια ευρύτερη εικόνα με μια αλληλεπίδραση από πάνω και από κάτω, και μια ευρύτερη άποψη της σχέσης μεταξύ του ιμπεριαλισμού στο εξωτερικό και της εσωτερικής πολιτικής.

Μία από τις πιο αξιοσημείωτες χρήσεις της έννοιας του σοσιαλιμπεριαλισμού ήταν από τον Βρετανό μαρξιστή ιστορικό Τίμοθι Μέισον, ο οποίος υποστήριξε ότι ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος προκλήθηκε από τον σοσιαλιμπεριαλισμό. Κατά τη γνώμη του Μέισον, η γερμανική εξωτερική πολιτική καθοδηγήθηκε από εσωτερικές πολιτικές εκτιμήσεις και η έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1939 έγινε καλύτερα κατανοητή ως μια «βάρβαρη παραλλαγή του σοσιαλιμπεριαλισμού». Ο Μέισον υποστήριξε ότι «η Ναζιστική Γερμανία ήταν πάντα σκυμμένη κάποια στιγμή σε έναν μεγάλο πόλεμο επέκτασης». Ωστόσο, ο Μέισον δηλώνει ότι η χρονική στιγμή ενός τέτοιου πολέμου καθορίστηκε από τις εγχώριες πολιτικές πιέσεις, ειδικά όσον αφορά μια αποτυχημένη οικονομία. Σύμφωνα με τον Μέισον, μέχρι το 1939, η «υπερθέρμανση» της γερμανικής οικονομίας που προκλήθηκε από τον επανεξοπλισμό, η αποτυχία διαφόρων σχεδίων επανεξοπλισμού που προκλήθηκαν από τις ελλείψεις ειδικευμένων εργαζομένων, η βιομηχανική αναταραχή που προκλήθηκε από την κατάρρευση των γερμανικών κοινωνικών πολιτικών και η απότομη πτώση της ποιότητας ζωής για τα πρότυπα της γερμανικής εργατικής τάξης, ανάγκασαν τον Χίτλερ να πραγματοποιήσει τον πόλεμο σε χρόνο και τόπο που δεν επέλεξε. Ο Μέισον υποστήριξε ότι, όταν αντιμετώπισε τη βαθιά κοινωνικο-οικονομική κρίση, η ναζιστική ηγεσία είχε αποφασίσει να ξεκινήσει μια ανελέητη εξωτερική πολιτική «συντριβής και αρπαγής» της κατάληψης εδαφών στην Ανατολική Ευρώπη που θα μπορούσαν ανελέητα να λεηλατηθούν για να υποστηρίξουν το βιοτικό επίπεδο στη Γερμανία. Ο Μέισον περιέγραψε τη γερμανική εξωτερική πολιτική ως καθοδηγούμενη από ένα καιροσκοπικό σύνδρομο «επόμενου θύματος» μετά τη Προσάρτηση της Αυστρίας , στην οποία η «ασωτία των επιθετικών προθέσεων» καλλιεργούνταν από κάθε επιτυχημένη κίνηση εξωτερικής πολιτικής. Κατά τη γνώμη του Μέισον, η απόφαση να υπογράψει το Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη Επίθεσης και να επιτεθεί στην Πολωνία, και με τον κίνδυνο ενός πολέμου με τη Βρετανία και τη Γαλλία, ήταν μια εγκατάλειψη από τον Χίτλερ του προγράμματος εξωτερικής πολιτικής του, που περιγράφεται στο Ο Αγών μου και Δεύτερο Βιβλίο, και αναγκάστηκε από την ανάγκη να καταλάβει και να λεηλατήσει εδάφη στο εξωτερικό για να αποτρέψει την κατάρρευση της γερμανικής οικονομίας. Η θεωρία του Μέισον για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως πράξη σοσιαλιμπεριαλισμού και ως ξαφνική «φυγή στον πόλεμο» στο 1939 επρόκειτο να τον εμπλέξει τη δεκαετία του 1980 σε μια συζήτηση με τον Βρετανό ιστορικό Ρίτσαρντ Όβερι.

Δείτε επίσης

• Σοσιαλφασισμός
• Σοβιετική Αυτοκρατορία

Πηγές

• Avalone, Paul W. The Rise of Social Imperialism in the German Socialist Party, 1890-1914 Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν, 1975
• Eley, Geoff "Defining Social Imperialism: Use and Abuse of An Idea" σελ. 269-290 from Social History, Τόμος 1, 1976.
• Eley, Geoff "Social Imperialism in Germany: Reformist Synthesis or Reactionary Sleight of Hand?" from From Unification to Nazism, Λονδίνο: Allen & Unwin, 1986.
• Eley, Geoff "Social Imperialism" σελ. 925-926 from Modern Germany Volume 2, New York, Garland Publishing, 1998.
• Τίμοθι Μέισον και Ρίτσαρντ Όβερι "Debate: Germany, `Domestic Crisis and War in 1939': Comment" σελ. 205-221 from Past and Present, Volume 122, 1989 reprinted as "Debate: Germany, `domestic crisis' and the War in 1939" from The Origins of The Second World War edited by Patrick Finney, Edward Arnold: Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο, 1997, (ISBN 0-340-67640-X).
• Solty, Ingar "Social Imperialism as Trasformismo: A Political Economy Case Study on the Progressive Era, the Federal Reserve Act, and the U.S.'s Entry into World War One, 1890-1917", σελ. 91–121 from Bellicose Entanglements 1914: The Great War as a Global War edited by Maximilian Lakitsch et al., Ζυρίχη, LIT, 2015.
• Wehler, Hans-Ulrich Bismarck und der Imperialismus, Κολωνία: Kiepenheuer & Witsch, 1969.
• Wehler, Hans-Ulrich "Bismarck's Imperialism" σελ. 119-115 from Past and Present, Τόμος 48, 1970.
• Wehler, Hans-Ulrich "Industrial Growth and Early German Imperialism" από το Studies in the Theory of Imperialism edited by Roger Owen and Bob Sutcliffe, Λονδίνο: Longman, 1972.