Σύλλογος των Κυριών επί της γυναικείας παιδεύσεως

Ο «Σύλλογος τῶν Κυριῶν ὐπέρ τῆς γυναικείας παιδεύσεως», ιδρυμένος το 1872, ήταν ο πρώτος γυναικείος (φιλανθρωπικός) σύλλογος με στόχο την άνοδο του βιοτικού και μορφωτικού επιπέδου των γυναικών της εποχής εκείνης. Ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1872, ύστερα από πρωτοβουλία της πρωτοπόρου παιδαγωγού Καλλιόπης Κεχαγιά, στην οποία ανταποκρίθηκαν οι περισσότερες επώνυμες Αθηναίες. Ο Σύλλογος αποσκοπούσε κυρίως στην αξιοπρεπή επαγγελματική κατάρτιση στα τρία επαγγέλματα, τα οποία ήταν διαθέσιμα για τις φτωχότερες και αμόρφωτες γυναίκες : της εργάτριας, της οικιακής βοηθού και της νοσοκόμας.

Τα της ίδρυσης

Η παιδαγωγός και συν-ιδρύτρια του Συλλόγου, Καλλιόπη Κεχαγιά.

Ο Σύλλογος ιδρύθηκε ανεπίσημα στις 9 Απριλίου 1872, ημερομηνία που συντάχτηκε και υπογράφηκε ο κανονισμός του και επίσημα, στις 15 Ιουνίου του ίδιου έτους, με την δημοσίευση και επικύρωση του κανονισμού στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. (ΦΕΚ Α22 /1872), ενώ σύντομα τέθηκε υπό την αιγίδα της Βασίλισσας Όλγας.

Οι σκοποί του συλλόγου αναγράφονται στο καταστατικό του και είναι οι ακόλουθοι:

• η σύσταση παιδαγωγικών καταστημάτων υπέρ των απόρων,
• η διεύθυνση παρθεναγωγείων εκπαιδευτικών των νεαρών κοριτσιών,
• η παροχή εκπαιδευτικού υλικού κυρίως προς την τόνωση του θρησκευτικού αισθήματος,
• η εκπαίδευση νοσοκόμων,
• η εκπαίδευση υπηρετριών (υπηρετίδων),
• η οργάνωση εργαστηρίου χειροτεχνημάτων για την εκμάθηση τεχνών.

Τον σύλλογο αριθμούν αρχικά 62 μέλη και το πρώτο διοικητικό συμβούλιο αποτελούνταν από τις Ελένη Παπαρρηγοπούλου (πρόεδρος του Συλλόγου), Ελένη Σκουζέ (αντιπρόεδρος), Καλλιόπη Κεχαγιά (γραμματέας), Σμαράγδα Βικέλα (ταμίας) και μέλη τις Φανή Πρετεντέρη Τυπάλδου, Ασημίνα Τισσαμενού, Αμεναΐς Καβανιάρη, Ολυμπιάς Ολυμπίου, Μαρία Μακκά, Βαρβάρα Ρέινεκ.

Το 1875 ο Σύλλογος αριθμεί 285 μέλη, πολλά από τα οποία βρίσκονται στις ελληνικές παροικίες του εξωτερικού.

Δραστηριότητες

Εργαστήριο απόρων γυναικών

Το 1872 αρχίζει να λειτουργεί το «Εργαστήριο Απόρων γυναικών» ως στόχος του οποίου τέθηκε «να παρασκευάζει πόρον εις τας ενδεείς και απροστατεύτους γυναίκας και κοράσια, παρέχον εις αυτάς εργασίαν επ'αμοιβή». Το Εργαστήριο διέθετε τμήματα Υφαντικής, Ραπτικής, Ποικιλτικής και Τριχαπτικής (δαντελοποϊα) και συγκέντρωσε γρήγορα το ενδιαφέρον των γυναικών (αφού μπορούσαν να μάθουν μια τέχνη ενώ παράλληλα θα αμείβονταν για αυτήν) και 200 γυναίκες και κορίτσια (από 12 έως 50 ετών) εγγράφονται στο πρόγραμμα, το 1872. Το 1877 αριθμούσε 210 εργάτριες πλήρους απασχόλησης, 50 εξωτερικές και 100 μαθητευόμενες. Τα εργόχειρα πωλούνταν στο κοινό ενώ το Εργαστήριο συμμετείχε και σε εκθέσεις εργοχείρων στην Ευρώπη και στην Αμερική.

Νοσοκομικόν Παιδευτήριον

Το 1875 ο Σύλλογος οργανώνει το πρώτο στην Ελλάδα εκπαιδευτήριο νοσοκόμων. Το εκπαιδευτήριο είχε ως σκοπό την εκπαίδευση γυναικών - τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά - στην βοήθεια και φροντίδα των ασθενών. Η φοίτηση ήταν τετράμηνη, και με την αποφοίτηση οι νοσοκόμες ήταν πλέον έτοιμες να δουλέψουν είτε στα ιδρύματα απόρων είτε σε ασθενείς κατ' οίκον. Το εκπαιδευτήριο έτυχε ιδιαίτερης μέριμνας από την βασίλισσα Όλγα, η οποία διέθεσε τα χρήματα που απαιτούνταν για την εκπαίδευση δώδεκα (12) νοσοκόμων από το προσωπικό της ταμείο. Το εκπαιδευτήριο λειτούργησε μέχρι το 1884 όταν δημιουργήθηκε η σχολή αδελφών νοσοκόμων.

Ανοιχτά μαθήματα - Ομιλίες

Ο Σύλλογος στοχεύει στον αλφαβητισμό των γυναικών της εργατικής τάξης αλλά και στην ευρύτερη μόρφωση των γυναικών της μεσαίας τάξης. Για αυτό ειδικά τον σκοπό διοργάνωσε από το 1892 σε συνεργασία με τον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός», κύκλους ανοιχτών μαθημάτων που αφορούσαν κυρίως την Οικιακή οικονομία. Συν τω χρόνων τα μαθήματα εμπλουτίζονται. Το 1894, το πρόγραμμα διαλέξεων περιλάμβανε ανάμεσα στα άλλα και τις παρακάτω ομιλίες:

Ν. Γ. Πολίτης, «Ιστορία και εξήγησις των δεισιδαιμονιών», - Τιμ. Αργυρόπουλος, «Η Φυσική εν τη οικία», - Σπυρ. Π. Λάμπρος, «Η αρχαία Ελληνίς εν τη Ιστορία», - Σπυρ. Σακελλαρόπουλος, «Η αρχαία Ελληνική ποίησις», - Σπυρ. Μηλιαράκης, «Η Βοτανική εν τη οικία», - Ν. Χ. Αποστολίδης, «Τα κατοικίδια έντομα», - Α. Κουρτίδης, «Ψυχολογία του καθ’ εκάστην βίου», Αρ. Ρούκης, «Πολιτική οικονομία δι’ οικοδέσποινας»».

Πρότυπον Ελληνικόν Παρθεναγωγείον

Το 1890 ο Σύλλογος προχώρησε στην ίδρυση Παρθεναγωγείου, με κύριο σκοπό να μορφώνει τις νεαρές κοπέλες με βάση την ελληνοχριστιανική αγωγή. Ήταν το πρώτο Παρθεναγωγείο που ιδρύθηκε και διευθυνόταν από σύλλογο, και την πρωτοβουλία αγκάλιασε και η Βασίλισσα Όλγα που έθεσε το ίδρυμα υπό την αιγίδα της, ενώ ανακηρύχθηκε και επίτιμη πρόεδρός του.

Σύμφωνα με την Καλλιρόη Παρέν, η διαπαιδαγώγηση των γυναικών από ξένες δασκάλες εγκυμονούσε κινδύνους για το ελληνικό έθνος, αφού οι δασκάλες αυτές έδιναν προτεραιότητα στην εκμάθηση ξένων γλωσσών καθώς και στην μόρφωση με βάση τα δυτικά πρότυπα έτσι αυτή η πρωτοβουλία χαιρετίστηκε από την δραστήρια δημοσιογράφο. Ο αρχικός τίτλος που είχε επιλεγεί ήταν «Πρότυπον Εθνικόν Παρθεναγωγείον», (τον Απρίλιο του 1890) ο οποίο όμως άλλαξε στη συνέχεια. Τα εγκαίνια έγιναν τον Σεπτέμβριο του 1890 . Αν και δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για την τύχη του Ιδρύματος, ήδη το 1893 η Καλλιρόη Παρέν και πάλι, κάνει λόγο για την αδυναμία του Συλλόγου (και ιδιαίτερα της διευθύντριάς του, Καλλιόπης Κεχαγιά) να παραμείνει πιστό στους σκοπούς της ίδρυσής του.

Πηγές

• Ξυνογαλάς, Θεόδωρος Κ. (2010). Η παιδαγωγός Καλλιόπη Κεχαγιά (1839 - 1905): Προσεγγίσεις στη ζωή και στο έργο της (PDF). Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.). 
• Δαλακούρα, Αικατερίνη· Ζιώγου-Καραστεργίου, Σιδηρούλα (2015). Η εκπαίδευση των γυναικών - Οι γυναίκες στην εκπαίδευση. Εκδόσεις Κάλλιπος.