Βικιπαίδεια

Νικόλαος Πολίτης

Έλληνας λαογράφος και πανεπιστημιακός
Για άλλα πρόσωπα με το όνομα Νικόλαος Πολίτης, δείτε: Νίκος Πολίτης.

Ο Νικόλαος Πολίτης (Ελαιοχώρι Καλαμάτας Μεσσηνίας, 3 Μαρτίου 1852 - Αθήνα, 12 Ιανουαρίου 1921) ήταν Έλληνας λαογράφος και καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Θεωρείται ως ο πρόδρομος της επιστήμης της λαογραφίας στην Ελλάδα.[3]

Νικόλαος Πολίτης
Ο Νικόλαος Πολίτης στο Ημερολόγιον Σκόκου του 1889
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Νικόλαος Πολίτης (Ελληνικά)
Γέννηση3  Μαρτίου 1852[1]
Ελαιοχώρι Καλαμάτας Μεσσηνίας
Θάνατος12  Ιανουαρίου 1921[1]
Αθήνα
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςνέα ελληνική γλώσσα[2]
ΣπουδέςΕθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πανεπιστήμιο του Μονάχου
Πανεπιστήμιο Φρειδερίκου και Αλεξάνδρου των Έρλανγκεν-Νυρεμβέργης
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταδιδάσκων πανεπιστημίου
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο του Πουατιέ
Οικογένεια
ΤέκναΦώτος Πολίτης
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμαμέλος της Ακαδημίας Αθηνών
δεδομένα

Βιογραφικά στοιχεία

Επεξεργασία

Ο Νικόλαος Πολίτης γεννήθηκε στις 3 Μαρτίου 1852 στο χωριό Γιάννιτσα (Ελαιοχώριον Καλαμάτας) και μεγάλωσε στην Καλαμάτα[4], όπου και τελείωσε το σχολείο. Παππούς του ήταν ο παπα-Νικόλαος Πολίτης συμμαχητής του Παπαφλέσσα στο Μανιάκι, ενώ ο πατέρας του Γεώργιος καταγόταν από το χωριό Γιαννιτσάνικα της επαρχίας Καλαμών και ήταν δικαστικός.[4] Από τα μαθητικά του χρόνια είχε αναπτύξει ενδιαφέρον για την παραδοσιακή ζωή και, ως μαθητής γυμνασίου ακόμα, άρχισε να συντάσσει μια χειρόγραφη εφημερίδα που λεγόταν Ο Φιλόπαις. Αρχίζει να δημοσιεύει λαογραφικές μελέτες σε περιοδικά, όπως η «Ευτέρπη» η «Πανδώρα» η «Εστία», «Χρυσαλλίς», «Φιλόστοργος μήτηρ».[4] Το 1866 όταν ξεσπά η Κρητική Επανάσταση επιχειρεί να καταταγεί εθελοντής σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών, αλλά τελικά ανακαλύφθηκε από τους γονείς του και επέστρεψε σε αυτούς.[5] Το 1868 με δική του πρωτοβουλία το Γυμνάσιο Καλαμάτας όπου φοιτούσε έδωσε παράσταση με τα έργα του Μολιέρου Ο ακούσιος γάμος και Ο χαρτοπαίκτης σε δική του μετάφραση, προκειμένου να συγκεντρωθούν χρήματα υπέρ των Κρητών προσφύγων που είχαν καταφύγει στη Μεσσηνία.[5] Σπούδασε φιλολογία (1868-1872) και νομική (1874-1878) στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1870 έγινε μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός». Εξέδωσε από κοινού με τον Σπυρίδωνα Λάμπρο τα Νεοελληνικά Ανάλεκτα Παρνασσού. Απέκτησε τέσσερεις γιους, μεταξύ τους τον πρωτότοκο φιλόλογο και κριτικό βιβλίου Γιώργο Πολίτη, τον σκηνοθέτη και θεατρικό κριτικό Φώτο Πολίτη και τον νεότερο, καθηγητή στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ακαδημαϊκό Λίνο Πολίτη. Το 1871 βραβεύτηκε για τη μελέτη του Νεοελληνική Μυθολογία. Στο διάστημα 1876-1880 παρακολούθησε σπουδές στο Μόναχο, ως υπότροφος της ελληνικής κυβέρνησης, τις οποίες ολοκλήρωσε στο Έρλανγκεν όπου έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα.[5] Εκεί συνδέθηκε φιλικά με τον βυζαντινολόγο Καρλ Κρουμπάχερ.

Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα εργάστηκε αρχικά στη Βιβλιοθήκη της Βουλής συμβάλλοντας στην κατάταξη του υλικού της[6]. Το 1882 ονομάστηκε υφηγητής της ελληνικής μυθολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών[6] και διετέλεσε ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος.[7]

Από το 1884 κατέλαβε θέσεις στο Υπουργείο Παιδείας, αρχικά ως Τμηματάρχης Μέσης Εκπαίδευσης (Απρίλιος 1884-Απρίλιος 1885) και έπειτα Γενικός Επιθεωρητής της δημοτικής εκπαίδευσης (Μάιος 1886-Δεκέμβριος 1887).[8] Από τη συνολική εκπαιδευτική κυβερνητική του θητεία θεωρούνται τομές στην ιστορία της εκπαίδευσης η εισαγωγή μαθημάτων των νέων ελληνικών στο λεγόμενο τότε ελληνικό σχολείο και αργότερα στο γυμνάσιο, η δραστική μείωση των ωρών διδασκαλίας των μαθημάτων της ιεράς ιστορίας και η μετωνυμία του μαθήματος σε θρησκευτικά, η δημιουργία του Βαρβάκειου Πρακτικού Λυκείου (1886) και η αποστολή εγκυκλίου τον Δεκέμβριο του 1887 στο διδακτικό προσωπικό με την οποία προτρεπόταν να συγκεντρώσει λαογραφικό υλικό.[9]

Το 1883 επιθυμώντας να συμβάλει στη δημιουργία εθνικής λογοτεχνικής παραγωγής εισηγείται την προκήρυξη διαγωνισμού για τη συγγραφή ελληνικού διηγήματος στον διευθυντή του περιοδικού Εστία Γεώργιο Κασδόνη.[10] Το 1890 έγινε καθηγητής Μυθολογίας και Ελληνικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, του οποίου διατέλεσε και πρύτανης. Ο Πολίτης ήταν ο πρώτος που δίδαξε πολιτικές και σκηνικές αρχαιότητες και ιστορία θρησκευμάτων σε συγκριτική βάση πριν καθιερωθεί ως διδακτικό αντικείμενο στη θεολογική σχολή.[11] Στο διάστημα 1889-1890 ήταν συνδιευθυντής του περιοδικού Εστία, μαζί με τον Γεώργιο Δροσίνη. Όταν δημοσίευε κείμενα στην Εστία απέφευγε να παραθέτει το όνομά του θεωρώντας πως δεν ήταν αντιπροσωπευτικά της όλης δημιουργίας του.[12] Το 1908 ίδρυσε την Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία (ο ίδιος είχε εισηγηθεί τον όρο «λαογραφία» ως αντίστοιχο των ευρωπαϊκών όρων Folklore και Volkskunde), το 1909 ξεκίνησε την έκδοση του περιοδικού Λαογραφία και το 1918 ίδρυσε το Λαογραφικό Αρχείο.

Πέθανε στις 12 Ιανουαρίου 1921 «εκ στηθάγχης, ην επέτεινεν η μέχρι της τελευταίας του βίου στιγμής αδιάκοπος αυτού εργασία».[13]

Αποτίμηση

Επεξεργασία

Ο Πολίτης συστηματοποίησε το έργο της λαογραφίας, ώστε να καλύπτει όλο το φάσμα των εκδηλώσεων του παραδοσιακού βίου: μνημεία λόγου (τραγούδια, παροιμίες, ευχές, διηγήσεις κ.ά.), κοινωνική οργάνωση, καθημερινή ζωή (ενδυμασία, τροφή, κατοικία), επαγγελματικό βίο (γεωργικό, ποιμενικό, ναυτικό), θρησκευτική ζωή, δίκαιο, λαϊκή φιλοσοφία και ιατρική, μαγεία και δεισιδαιμονικές συνήθειες, λαϊκή τέχνη, χορός και μουσική. Η ενθάρρυνση της μελέτης της παραδοσιακής ζωής αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τη θεματική και την τεχνοτροπία τών ποιητών της γενιάς του 1880 και τών εκπροσώπων της ηθογραφικής πεζογραφίας.[14]

Μεθοδολογία

Επεξεργασία

Στην εποχή του Νικόλαου Πολίτη στην Ελλάδα επικρατούσαν δύο μέθοδοι όσον αφορά τη λαογραφία, η εθνογραφική η οποία στηριζόταν στην συγκέντρωση περιγραφικών στοιχείων και η άλλη η συγκριτική με σκοπό τη μελέτη των ελληνικών εθίμων του παρόντος συγκριτικά με εκείνα της αρχαιότητας. Η δεύτερη ήταν απάντηση στις θεωρίες του Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράυερ για τον αφελληνισμό των Ελλήνων. Η Νεοελληνική μυθολογία, το παλιότερο σημαντικό έργο του Πολίτη, υιοθετεί την θεωρία των επιβιωμάτων - διατυπωμένη από τον Ταίηλορ, κι αποδεκτή από τον Πολίτη - παλιότερα πολιτισμικά στοιχεία μπορούν να διατηρηθούν χωρίς όμως λειτουργικότητα στο σήμερα. Η σύγκριση δεν γινόταν με τους άλλους λαούς, αλλά απέβλεπε στο να αποδείξει συνέχειες.[15] Ο Πολίτης όμως επιχειρεί σύγκριση με άλλους βαλκανικούς και αρχαίους ή σύγχρονους ευρωπαϊκούς λαούς. Γι' αυτό και θα επικριθεί πιο πολύ, στα πλαίσια του Ροδοκανάκειου διαγωνισμού όπου υποβλήθηκε, η εργασία του αυτή, με την οποία προσδίδει στην σκέψη του πιο πολύ εθνολογική-ανθρωπολογική χροιά, ενώ έχει συλλάβει από τότε τη συνοχή τόσο του βαλκανικού όσο και του ευρωπαϊκού πολιτισμού, καθώς όλοι αυτοί οι λαοί στην πλειοψηφία τους είναι ινδοευρωπαϊκοί.[16] Εγκαταλείπει αυτού του είδους τη συγκριτική μέθοδο, τη διαχρονική και της συνέχειας, και ακολουθεί τη σύγκριση μεταξύ των διαφόρων πολιτισμών: δεν βρίσκει ομοιότητες, παρά μόνο επιφανειακές ανάμεσα σε αρχαίους και νεοέλληνες, ενώ είναι οπαδός και της πολυγένεσης, δηλαδή της θεωρίας πως οι άνθρωποι υπό τις ίδιες κοινωνικές συνθήκες δημιουργούν παρόμοια πολιτισμικά στοιχεία, αναγνωρίζοντας τον πανανθρώπινο πολιτισμό.[17]

Εργογραφία

Επεξεργασία
  • Μελέται επί του βίου των νεωτέρων Ελλήνων (2 τ., 1871-1874)
  • Σπυρίδων Λάμπρος, Νικόλαος Πολίτης, επιμ. (1896). Die Olympischen Spiele 776 - 1896 (Τόμος Α') (PDF) (στα Γερμανικά). Αθήνα, Λειψία, Λονδίνο: Καρλ Μπεκ, F. Volckmar, H. Grevel and co. σελ. 218. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 16 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 14 Απριλίου 2010. 
  • Παροιμίαι (4 τ., 1899-1902)
  • Παραδόσεις (1904)
  • Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού (1914)

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 145146937. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  2. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb145146937. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  3. ↑ Συλλογικό Έργο (2005). Ελληνικές Φορεσιές, Συλλογή Εθνικού Ιστορικού Μουσείου (β΄ έκδοση). Αθήνα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος. σελ. XII. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Δημήτριος Κατσαρής, «Νικόλαος Γ. Πολίτης, Η δυσεξερεύνητος σοφία», στο: Μανόλης Βαρβούνης-Μανόλης Σέργης (επιμ.), Ελληνική Λαογραφία Ιστορικά, θεωρητικά, μεθοδολογικά, θεματικές, τομ. Α΄, εκδ. Ηρόδοτος, Αθήνα, 2012, σελ. 115-116
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Δημήτριος Κατσαρής, «Νικόλαος Γ. Πολίτης, Η δυσεξερεύνητος σοφία», στο: Μανόλης Βαρβούνης-Μανόλης Σέργης (επιμ.), Ελληνική Λαογραφία Ιστορικά, θεωρητικά, μεθοδολογικά, θεματικές, τομ. Α΄, εκδ. Ηρόδοτος, Αθήνα, 2012, σελ. 117
  6. ↑ 6,0 6,1 Δημήτριος Κατσαρής, «Νικόλαος Γ. Πολίτης, Η δυσεξερεύνητος σοφία», στο: Μανόλης Βαρβούνης-Μανόλης Σέργης (επιμ.), Ελληνική Λαογραφία Ιστορικά, θεωρητικά, μεθοδολογικά, θεματικές, τομ. Α΄, εκδ. Ηρόδοτος, Αθήνα, 2012, σελ. 119
  7. ↑ «Η Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος - ΕΙΜ». www.nhmuseum.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2016. 
  8. ↑ Δημήτριος Κατσαρής, «Νικόλαος Γ. Πολίτης, Η δυσεξερεύνητος σοφία», στο: Μανόλης Βαρβούνης-Μανόλης Σέργης (επιμ.), Ελληνική Λαογραφία Ιστορικά, θεωρητικά, μεθοδολογικά, θεματικές, τομ. Α΄, εκδ. Ηρόδοτος, Αθήνα, 2012, σελ. 120
  9. ↑ Δημήτριος Κατσαρής, «Νικόλαος Γ.Πολίτης, Η δυσεξερεύνητος σοφία», στο:Μανόλης Βαρβούνης-Μανόλης Σέργης (επιμ.), Ελληνική Λαογραφία Ιστορικά,θεωρητικά,μεθοδολογικά, θεματικές, τομ.Α,εδκ.Ηρόδοτος, Αθήνα, 2012, σελ.120-121
  10. ↑ Δημήτριος Κατσαρής, «Νικόλαος Γ. Πολίτης, Η δυσεξερεύνητος σοφία», στο: Μανόλης Βαρβούνης-Μανόλης Σέργης (επιμ.), Ελληνική Λαογραφία Ιστορικά, θεωρητικά, μεθοδολογικά, θεματικές, τομ. Α΄, εκδ. Ηρόδοτος, Αθήνα, 2012, σελ. 119-120
  11. ↑ Δημήτριος Κατσαρής, «Νικόλαος Γ. Πολίτης, Η δυσεξερεύνητος σοφία», στο: Μανόλης Βαρβούνης-Μανόλης Σέργης (επιμ.), Ελληνική Λαογραφία Ιστορικά, θεωρητικά, μεθοδολογικά, θεματικές, τομ. Α΄, εκδ. Ηρόδοτος, Αθήνα, 2012, σελ. 122
  12. ↑ Έτσι υπέγραφε με διάφορους τρόπους, όπως έναν έως 3 αστερίσκους, Π* , Π** , **Π, Π, Πλ, Ν., Κα Ε*, Κα Ε**, Κυρία Ε**, Κυρία ΕΛΕΝΗ Γιάννης Παπακώστας, «Ψευδώνυμα του Ν. Γ. Πολίτη», Διαβάζω, τχ. 38 (Ιανουάριος 1981), σελ. 28-30
  13. ↑ Ευάγγελος Αυδίκος, «Το ταξίδι ενός τρελοβάπορου στη σκέψη των επιγόνων του» στο: Ακαδημία Αθηνών, Ο Νικόλαος Πολίτης και το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας - Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, τομ. Α΄, Αθήνα, 2012, σελ. 133 Δημήτριος Κατσαρής, «Νικόλαος Γ. Πολίτης, Η δυσεξερεύνητος σοφία», στο: Μανόλης Βαρβούνης-Μανόλης Σέργης (επιμ.), Ελληνική Λαογραφία Ιστορικά, θεωρητικά, μεθοδολογικά, θεματικές, τομ. Α΄, εκδ. Ηρόδοτος, Αθήνα, 2012, σελ. 124
  14. ↑ Κούρια, Αφροδίτη (2003). Η Τέχνη 1870-1909. Τα χρόνια της ωριμότητας» στο: Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000. 5. Αθήνα: εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. σελ. 249. ISBN 978-960-406-540-0. 
  15. ↑ Ελευθέριος Αλεξάκης, «Η συγκριτική εθνολογική μέθοδος στη Λαογραφία ή ο Νικόλαος Πολίτης μεταξύ εθνισμού και ανθρωπισμού», στο: Ακαδημία Αθηνών, Ο Νικόλαος Πολίτης και το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας - Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, τομ. Α΄, Αθήνα, 2012, σελ. 68-69
  16. ↑ Ελευθέριος Αλεξάκης, «Η συγκριτική εθνολογική μέθοδος στη Λαογραφία ή ο Νικόλαος Πολίτης μεταξύ εθνισμού και ανθρωπισμού», στο: Ακαδημία Αθηνών, Ο Νικόλαος Πολίτης και το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας - Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, τομ. Α΄, Αθήνα, 2012, σελ. 72
  17. ↑ Ελευθέριος Αλεξάκης, «Η συγκριτική εθνολογική μέθοδος στη Λαογραφία ή ο Νικόλαος Πολίτης μεταξύ εθνισμού και ανθρωπισμού», στο: Ακαδημία Αθηνών, Ο Νικόλαος Πολίτης και το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας - Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, τομ. Α΄, Αθήνα, 2012, σελ. 73-75

Πηγές

Επεξεργασία
  • Δημήτρης Σ. Λουκάτος, Εισαγωγή στην Ελληνική Λαογραφία, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1978, σελ. 65-72.
  • Άλκη Κυριακίδου-Νέστορος, Η θεωρία της Ελληνικής Λαογραφίας. Κριτική ανάλυση, εκδ. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (Σχολή Μωραΐτη), 1978
  • Ελευθέριος Αλεξάκης, «Η συγκριτική εθνολογική μέθοδος στη Λαογραφία ή ο Νικόλαος Πολίτης μεταξύ εθνισμού και ανθρωπισμού», στο: Ακαδημία Αθηνών, Ο Νικόλαος Πολίτης και το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας - Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, τομ. Α΄, Αθήνα, 2012, σελ. 61-81
  • Ευάγγελος Αυδίκος, «Το ταξίδι ενός τρελοβάπορου στη σκέψη των επιγόνων του» στο: Ακαδημία Αθηνών, Ο Νικόλαος Πολίτης και το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας - Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, τομ. Α΄, Αθήνα, 2012, σελ. 133-156
  • Γιάννης Παπακώστας, Ψευδώνυμα του Ν. Γ. Πολίτη, Διαβάζω, τχ. 38 (Ιανουάριος 1981), σελ. 28-30
  • Δημήτριος Κατσαρής, «Νικόλαος Γ. Πολίτης, Η δυσεξερεύνητος σοφία», στο: Μανόλης Βαρβούνης-Μανόλης Σέργης (επιμ.), Ελληνική Λαογραφία Ιστορικά, θεωρητικά, μεθοδολογικά, θεματικές, τομ. Α΄, εκδ. Ηρόδοτος, Αθήνα, 2012, σελ. 109-149


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Νικόλαος_Πολίτης&oldid=10854496"