Βικιπαίδεια

Τελεολογικό επιχείρημα

Το τελεολογικό επιχείρημα[Σημ 1] (γνωστό και ως φυσικοθεολογικό επιχείρημα ή επιχείρημα του σχεδιασμού ή επιχείρημα του ευφυούς σχεδιασμού ή του ωρολογοποιού) είναι ένα εμπειρικό επιχείρημα, σύμφωνα με το οποίο, η λειτουργικότητα ορισμένων φυσικών αντικειμένων στο σύμπαν, δείχνει πως υπάρχει κάποιος που σχεδίασε ή ρύθμισε το σύμπαν, οπότε είναι λογικό κάποιος να πιστεύει στην ύπαρξη του Θεού. Με άλλα λόγια δηλώνει ότι η τάξη και η πολυπλοκότητα του κόσμου δείχνει πως μια ύπαρξη τον δημιούργησε με συγκεκριμένο σκοπό, όπως τη δημιουργία της ζωής, κατά νου. Παρόλο που αρχικά το επιχείρημα έχει ρίζες στην αρχαία Ελλάδα, το πρότεινε με περισσότερη σαφήνεια ο Θωμάς ο Ακινάτης, συνήθως αποδίδεται στον συγγραφέα του 18ου αιώνα, Ουίλιαμ Πέιλι (William Paley), o οποίος το έκανε αρκετά δημοφιλές, όταν σύγκρινε μεταφορικά το σύμπαν με ένα ρολόι.[2]

Το μεγαλύτερο πλήγμα στο Τελεολογικό Επιχείρημα το έφερε η Δαρβινική Θεωρία Εξέλιξης των Ειδών. Εξήγησε πως η πολυμορφία και πολυπλοκότητα στη φύση εξηγείται με την επιβίωση του καταλληλότερου. Εξελίξεις στη μοριακή βιολογία ανέδειξαν πως η γένεση ζωής από ανόργανη ύλη είναι πιθανή σε κατάλληλες συνθήκες. Η αποτυχία του Σχεδιασμού να επιβιώσει από το επιχείρημα που έθεσε στο τραπέζι ο Δαρβίνος και οι εξελίξεις στην επιστήμη, έδωσαν γένεση στο επιχείρημα του Ευφυούς Σχεδιασμού, [3] το οποίο και αυτό αντιμετώπισε εξοντωτική κριτική.

Ιστορία του Τελεολογικού Επιχειρήματος Επεξεργασία

Αρχαία Ελλάδα και Ρώμη Επεξεργασία

 
Τόσο ο Πλάτωνας όσο και ο Αριστοτέλης, ανέπτυξαν φιλοσοφικές σκέψεις σχετικά με την τάξη του σύμπαντος.

To επιχείρημα του ευφυούς σχεδιασμού έχει τις ρίζες του στη φυσική φιλοσοφία των προσωκρατικών φιλοσόφων.[4][5][6]
Ο Αναξαγόρας ο Κλαζομένιος φέρεται να διατύπωσε πρώτος το ερώτημα, όμως η πρώτη καταγεγραμμένη διατύπωση αποδίδεται στον Σωκράτη,[5] ο οποίος ζήτησε από τους μαθητές του να πάνε στην Αγορά και να παρατηρήσουν αν τα προϊόντα έδειχναν ότι κατασκευάστηκαν από τύχη ή επί σκοπού από έναν σχεδιαστή. Μετά, τους ζήτησε να συγκρίνουν τα ευρήματα τους με τη φύση, και να σκεφτούν αν η φύση ως δημιούργημα απλώς έτυχε.[7][8] Στον Τιμαίο του Πλάτωνα εμφανίζεται ένας διάλογος, στον οποίο ο Τιμαίος εξηγεί την έννοια του Δημιουργού από κάποιον με υπέρτατη σοφία και ευφυΐα ο οποίος, δημιούργησε τον κόσμο. [9][10] O Αριστοτέλης αργότερα, γράφοντας για το πρώτο κινούν (ότι για το υπαρκτό σύμπαν προήλθε από μια αρχική ώθηση από κάποιον ευφυή, την ευφυΐα του οποίου μοιράζονται οι άνθρωποι) επηρέασε την ιστορία της φιλοσοφίας, αφού, μέχρι και τον μεσαίωνα τουλάχιστον, η αντίληψη αυτή ήταν συμβατή με τον μονοθεϊσμό. Ο Αριστοτέλης έβλεπε με κριτικό μάτι τις εξηγήσεις που έδιναν οι υλιστές φιλόσοφοι της εποχής του, όπως ο Δημόκριτος, ο οποίος προσπαθούσε να εξηγήσει τα πάντα μέσα από την ύλη και τις μεταβολές της (όπως η σύγχρονη επιστήμη). [11]

Ήταν όμως οι στωϊκοί που διέδωσαν το επιχείρημα του σχεδιασμού. [12] Ο Κικέρωνας, στο έργο του  De natura deorum (Περί φύσεως θεών) περιγράφει το επιχείρημα τους ως εξής: Όταν βλέπεις ένα ηλιακό ρολόι ή μια κλεψύδρα, βλέπεις ότι σου λέει τον χρόνο επειδή σχεδιάστηκε έτσι, όχι κατά τύχη. Πώς λοιπόν μπορεί κανείς να φανταστεί ότι το σύμπαν στο σύνολό του είναι χωρίς σκοπό και νοημοσύνη, όταν αγκαλιάζει τα πάντα, συμπεριλαμβανομένων των ίδιων αυτών των τεχνουργημάτων και των τεχνιτών που τα έφτιαξαν; Παρομοίως, ο Γαληνός, παρόλο που δεν ήταν στωικός ή νεοπλατωνιστής, ήταν υποστηρικτής του επιχειρήματος και στην πολυπλοκότητα της ανατομίας των ζώων, έβλεπε τις αποδείξεις πως υπήρχε Δημιουργός.[13]

Μεσαιωνικοί Χρόνοι Επεξεργασία

Ο Marcus Minucius Felix (πέθανε το 250 μ.Χ στη Ρώμη) από τους πρώτους Χριστιανούς απολογητές, έδωσε ένα παρόμοιο επιχείρημα: Υπέθεσε πως πας σε ένα σπίτι και βρίσκεις όλα τα αντικείμενα σε τάξη και καλοδιατηρημένα, σίγουρα θα υποθέσεις ότι υπάρχει ένας κύριος, και μάλιστα πολύ ανώτερος από τα αντικείμενα, άρα στο σπίτι του σύμπαντος μας, όταν παντού βλέπεις σημεία τάξης και προνοητικότητας, μπορείς να μην υποθέσεις ότι υπάρχει ένας κύριος και δημιουργός του κόσμου, ο οποίος είναι ανώτερος από κάθε άλλο πράγμα σε αυτό τον κόσμο; [14] Ο Αυγουστίνος Ίππωνας (354-430 μ.Χ.) υποστήριξε την ιδέα του σχεδιασμού στο βιβλίο  «Η πολιτεία του Θεού» υποστήριξε πως η τάξη στον κόσμο είναι απόδειξη της Δημιουργίας.[15]

 
Το πέμπτο επιχείρημα απόδειξης της ύπαρξης του Θεού του Θωμά Ακινάτη βασίστηκε στο τελεολογικό επιχείρημα.

Μουσουλμάνοι φιλόσοφοι υποστήριξαν το επιχείρημα του σχεδιασμού σε διάφορες εκδοχές, αν και συνήθως απορρίπτονταν από πιο φοντεμενταλιστικές εκδοχές του Ισλάμ οι οποίες υποστήριζαν πως το Κοράνι είναι αρκετή απόδειξη από μόνο του για την ύπαρξη του Θεού. Το επιχείρημα θεωρήθηκε από φιλόσοφους όπως τον Al-Farabi, ως σοφιστεία καθώς ο Θεός δεν είναι ένας τεχνίτης που διαχειρίζεται το Σύμπαν. Ωστόσο οι φιλόσοφοι Αβερρόης και Αλ Γκαζαλί, αργότερα αποδέχτηκαν το επιχείρημα του σχεδιασμού, επειδή, υποστήριζαν ότι αναφερόταν στο Κοράνι. [16] Ο Αβερρόης πίστευε πως το επιχείρημα του Αριστοτέλη για το «πρώτο κινούν» είναι ένα εκ των δύο επιχειρημάτων που τεκμηριώνουν την ύπαρξη του Θεού.[17] Ο Αβερρόης ισχυριζόταν πως είναι πιο λογικό το επιχείρημα περί ύπαρξης του Θεού να βασίζεται σε φυσικά παρά μεταφυσικά στοιχεία (γιατί αλλιώς θα ήταν αυτο-επιβεβαίωση) ήταν σε αντίθεση με τη θέση του μουσουλμάνου φιλόσοφου Αβικέννα (Avicenna). Αργότερα, χριστιανοί φιλόσοφοι όπως ο Θωμάς ο Ακινάτης, οι οποίοι γνώριζαν τη συγκεκριμένη αντίθεση γνωμών, πήραν θέση πιο κοντά στου Αβισέννα.

O Θωμάς ο Ακινάτης (1225-1274), ο οποίος ήταν επηρεασμένος έντονα από τα έργα του Αριστοτέλη και Αβερρόη, παρουσίασε το τελεολογικό επιχείρημα στο έργο του Θεολογική Σύνοψη (Summa Theologica) Στο έργο του, ο Ακινάτης προσπάθησε να αποδείξει την ύπαρξη του Θεού με πέντε τρόπους, τους πέντε πυλώνες, εκ των οποίων, ο πέμπτος πυλώνας είναι το τελεολογικό επιχείρημα.[18] Περιγράφει το επιχείρημα ως εξής: Βλέπουμε πράγματα χωρίς ευφυΐα, όπως τα φυσικά αντικείμενα να συμπεριφέρονται με ένα τακτικό τρόπο. Αυτό δεν μπορεί να έγινε κατά τύχη, καθώς δεν μπορούν να συμπεριφερθούν σκεπτόμενοι τα αποτελέσματα τους. Άρα, η συμπεριφορά τους, πρέπει να καθοριστεί. Αλλά επειδή δεν μπορεί να καθοριστεί από αυτούς, αφού δεν έχουν ευφυΐα, ούτε τρόπο να καθορίσουν το πως θα συμπεριφέρονται. Άρα η συμπεριφορά τους καθορίζεται από κάτι άλλο, και κατά συνέπεια, αυτό το άλλο πρέπει να είναι ευφυές. Όλοι αντιλαμβάνονται ότι αυτό το κάτι άλλο είναι ο Θεός.[19] Το επιχείρημα του Ακινάτη πάντως είναι διαφορετικό από το επιχείρημα του Ωρολογοποιού του Πέιλι.

Αναγέννηση και Διαφωτισμός Επεξεργασία

Ο Ισαάκ Νεύτωνας έγραφε το 1713, πως το ηλιακό σύστημα δεν θα μπορούσε να προκύψει χωρίς τον σχεδιασμό και την κυριαρχία ενός ευφυούς σχεδιαστή.[20] Ο Γερμανός φιλόσοφος Λαϊμπνιτς διαφωνούσε με τον Νεύτωνα στο οτι το επιχείρημα του τελευταίου, θα χρειαζόταν ένα Θεό, ο οποίος θα έπρεπε να έφτιαχνε το ρολόι του από καιρό εις καιρό, αλλιώς αυτό θα σταματούσε, άρα δεν είχε αρκετή προνοητικότητα να το φτιάξει ώστε να είναι σε συνεχή κίνηση χωρίς την παρέμβαση του.

Ο Ντεϊβιντ Χιουμ, στα μέσα του 18ου αιώνα, αναφέρθηκε στο Τελεολογικό επιχείρημα στο έργο του Πραγματεία για την ανθρώπινη φύση, όπου φαίνεται να το υποστηρίζει, αφού σύμφωνα με τον Χιουμ υπάρχει ένας «άπειρα τέλειος Αρχιτέκτονας»[21] Ωστόσο, αργότερα, ο Χιουμ ήταν πιο κριτικός στα βιβλία του «έρευνες για την Ανθρώπινη Νόηση» και στο «Διάλογοι για τη φυσική θρησκεία».[22][23]

Το επιχείρημα «του θεϊκού ωρολογοποιού» Επεξεργασία

 Ο Γουϊλιαμ Πέιλι το 1802 δημοσίευσε το επιχείρημα «του θεϊκού ωρολογοποιού» (ή αναλογία του ωρολογοποιού) στο Φυσική Θεολογία, ένα επιχείρημα που θα γινόταν αρκετά δημοφιλές. Σύμφωνα με αυτό, αν βρει κάποιος ένα ρολόι στη γη, δεν θα σκεφτεί πως φτιάχτηκε μόνο του, αλλά ότι το έφτιαξε ένας ωρολογοποιός. Την ίδια σκέψη μπορεί κάποιος να την κάνει και για το σύμπαν και να καταλήξει πως υπάρχει ο Θεός-Δημιουργός. Η πολυπλοκότητα και χρηστικότητα που είναι παρούσα στο ρολόι είναι παρών και στον φυσικό κόσμο. Κάθε χαρακτηριστικό ενός βιολογικού οργανισμού, όπως στο ρολόι, παρουσιάζει αποδείξεις ότι έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να προσαρμοστεί στον οργανισμό για να επιβιώσει στο περιβάλλον του. Καθώς η πολυπλοκότητα και η χρηστικότητα είναι παρατηρήσιμη, το συμπέρασμα είναι ότι σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε ο φυσικός κόσμος από τον Θεό, σύμφωνα με τον Πέιλι.[24]

Το επιχείρημα του Πέιλι, το οποίο εντάσσεται στη Φυσική Θεολογία, επηρέασε αρκετά τη βρετανική επιστήμη. Η κυρίαρχη άποψη ήταν πως οι αλήθειες που ανακαλύπτονται από την επιστήμη, δεν θα μπορούσαν να έρθουν σε σύγκρουση με τις ηθικές αλήθειες της θρησκείας.[25] Ο Κάρολος Δαρβίνος, αρχικά ως φοιτητής θεολογίας, θεωρούσε ως αρκετά ικανοποιητικό το επιχείρημα του Πέιλι, και μόνο αρκετά αργότερα, όταν σχημάτισε τη θεωρία της Εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής, άρχισε να βλέπει πως η πολυπλοκότητα του κόσμου εξηγόταν με άλλους τρόπους.[26]

Σύγχρονα Τελεολογικά Επιχειρήματα Επεξεργασία

Τα σύγχρονα τελεολογικά επιχειρήματα, τυπικά προσπαθούν να ακολουθήσουν πιο εξειδικευμένα επιχειρήματα για να ανιχνεύσουν επιχειρήματα σχεδιασμού στον κόσμο. Συνήθως περιέχουν τρία χαρακτηριστικά. Καταρχήν, ανιχνεύουν μια ιδιότητα P η οποία εξηγείται καλύτερα με τη θεωρία του σχεδιασμού παρά μιας τυχαίας διαδικασίας. Μετά, υποστηρίζουν ότι στη Φύση παρουσιάζεται η ιδιότητα P, και τέλος, καταλήγουν πως η θεωρία του σχεδιασμού είναι πιο πιθανό να είναι αληθής. [27]

Ωστόσο, όλα τα σύγχρονα τελεολογικά επιχειρήματα, είναι τρωτά στην ίδια περίπου ένσταση: ότι η χρήση τους περιορίζεται στο πλαίσιο που έχουμε ισχυρό λόγο να πιστεύουμε πως υπάρχει ο ευφυής Δημιουργός, όμως επειδή το θέμα είναι η ύπαρξη ενός τέτοιου παράγοντα, αυτά τα επιχειρήματα δεν μπορούν να σταθούν από μόνα τους για να υποστηρίξουν την ύπαρξη του Θεού.[27]

Πιθανολογικό επιχείρημα Επεξεργασία

Από το 1928 ο φυσικός και θεολόγος Φ.Ρ. Τένναντ (F. R. Tennant) εξέδωσε το έργο του, Φιλοσοφική Θεολογία (Philosophical Theology) στο οποίο προσπαθεί να ενώσει την επιστημονική με τη θεολογική σκέψη.[28] Σε αυτό πρότεινε μια εκδοχή του τελεολογικού επιχειρήματος, βασιζόμενος στην άθροιση των πιθανοτήτων από κάθε βιολογική αλλαγή η οποία βοηθάει στην προσαρμογή.[29] Σύμφωνα όμως με την κριτική της Routledge Encyclopedia of Philosophy ", η έλλειψη πειστικότητας του επιχειρήματος θυμίζει πως δέκα τρύπιοι κουβάδες δεν κρατάνε περισσότερο νερό από έναν τρύπιο κουβά. Επίσης, μια άλλη γραμμή κριτικής (κυρίως από τον Τζον Χικ (John Hick) ήταν πως η πιθανολογική προσέγγιση δεν μπορεί να είναι όπλο στη φαρέτρα της θεϊστικής πίστης. "[29]

O Ρίτσαρντ Σουινμπερν (Richard Swinburne) προσπάθησε να βελτιώσει το επιχείρημα του Τένναντ χρησιμοποιώντας Μπευζιανή στατιστική, λαμβάνοντας υπόψιν όχι μόνο την τάξη και λειτουργικότητα της φύσης, αλλά το πως η ανθρώπινη ευφυΐα μπορεί να κατανοήσει το φυσικό σύμπαν και να έχει αισθητικές, ηθικές και θρησκευτικές εμπειρίες. [29].[30][31] Ο Σουϊνπερν παραδέχεται πως το επιχείρημα του δεν μπορεί να αποτελέσει λόγο από μόνο του, αλλά πρέπει να συνδυαστεί με κοσμολογικά επιχειρήματα αλλά και εμπειρίες από τη θρησκευτική πίστη.

Ο Τζορτζ Ντίκερ (Georges Dicker) ακολουθώντας τον Άλβιν Πλαντίγκα[32], παρουσίασε άλλο ένα πιθανολογικό επιχείρημα: Α: το σύμπαν παρουσιάζει εντυπωσιακή τελεολογική τάξη. Β. Κάθε αντικείμενο που παρουσιάζει τέτοιου είδους τάξη, είναι προϊόν του ευφυούς σχεδιασμού Γ Πιθανόν το σύμπαν να είναι αποτέλεσμα ενός τέτοιου ευφυούς σχεδιασμού, Δ. Άρα μάλλον ο Θεός υπάρχει και δημιούργησε τον κόσμο.[33]

Η εγκυκλοπαίδεια Μπριττάνικα (Encyclopædia Britannica) σχολιάζει τέτοια επιχειρήματα.: «Μπορεί να ειπωθεί πως κάθε μορφή που μπορεί να λάβει τελικά το σύμπαν, στατιστικά είναι αρκετά απίθανη, καθώς είναι η μια από έναν άπειρο αριθμό ενδεχομένων. Αλλά η μορφή που προέκυψε τελικά, δεν είναι πιο απίθανη από άλλες μορφές. Είναι μόνο το γεγονός πως οι άνθρωποι είναι μέρη του που την κάνει να φαίνεται τόσο ξεχωριστή που να απαιτεί διεξοδική εξήγηση».[30]

Επιχείρημα fine tuning Επεξεργασία

Έχει υπολογισθεί ότι η ζωή στο σύμπαν θα ήταν αδύνατη, αν μερικές δεκάδες ιδιότητες και σταθερές του σύμπαντος ήτανε έστω ελάχιστα διαφορετικές. Για παράδειγμα, αν η δύναμη της έκρηξης του big bang ήτανε ελάχιστα διαφορετική, τότε είτε το σύμπαν θα διαστελλόταν χωρίς να γίνει κατορθωτό να σχηματιστούν άστρα, είτε θα (κατέρρεε). Ωστόσο, αν κάτι είχε μικρή πιθανότητα να εμφανιστεί, και πάλι εμφανίστηκε, δεν σημαίνει ότι υπήρχε εξωγενής παρέμβαση- και αυτό οδήγησε σε δύο διαφοροποιήσεις του επιχειρήματος fine-tuning.

O φιλόσοφος και ραββίνος George N. Schlesinger είπε πως είναι αναμενόμενο κάποιος να κερδίσει ένα λαχνό που κληρώνει ανάμεσα σε 1.000.000.000. Αν όμως αυτός ο κάποιος κερδίσει τρεις διαδοχικές φορές τη λοταρία όταν ο λαχνός κλήρωνε ανάμεσα σε 1.000, τότε κινεί υποψίες, παρόλο που οι πιθανότητες είναι ίδιες. Ο Schlesinger υποστηρίζει πως για να δημιουργηθεί ζωή, φανήκαμε τυχεροί σε μια σειρά από ιδιότητες του σύμπαντος. Υπάρχουν αρκετά αντεπιχειρήματα σε αυτή τη θεωρία, α) αν ήταν διαφορετικές οι ιδιότητες στη φύση, ίσως υπήρχε ζωή βασισμένη σε διαφορετικό στοιχείο από τον άνθρακα, β) αν ισχύει η θεωρία των πολλαπλών συμπάντων, είναι αναμενόμενο να εμφανιστεί ζωή, και γ) ο Keneth Himma ακολουθεί άλλη στρατηγική και ισχυρίζεται πως δεν έχουμε τα εμπειρικά δεδομένα για να υποθέσουμε πως υπάρχει ευφυής σχεδιασμός κατ' αναλογία.

Eυφυής σχεδιασμός Επεξεργασία

Το τελεολογικό επιχείρημα χρησιμοποιείται από τους οπαδούς του ευφυούς σχεδιασμού,[34] αλλά σε αντίθεση με το κλασσικό επιχείρημα του ωρολογοποιού, το οποίο είναι ανοικτό στον ντεϊσμό (δηλαδή υπάρχει ενα ανώτερο πνεύμα το οποίο δεν είναι κατ αναγκην μια γνωστή θεότητα, ούτε επεμβαίνει στην πορεία της ανθρωπότητας) οι οπαδοί του, ισχυρίζονται πως υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις επαλαμβανόμενων θεϊκών επεμβάσεων στην ιστορία της ανθρωπότητας, και πως η θεϊστική επιστήμη θα πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία.[35]

Υπερασπιστές του ευφυούς σχεδιασμού, ισχυρίζονται πως ο μεθοδολογικός νατουραλισμός πάνω στον οποίο είναι κτισμένη η επιστήμη, είναι θρησκευτικής φύσης.[36]Τον αναφέρουν συχνά ως επιστημονικό υλισμό ή και ως μεθοδολογικό υλισμό και τον συνδυάζουν με τον μεταφυσικό νατουραλισμό.[37] Αυτή η υπόθεση χρησιμοποιείται κατόπιν για να υπερασπιστούν την πρόταση τους πως η σύγχρονη επιστήμη είναι αθεϊστική, και τη συγκρίνουν με την προσέγγιση που προτιμούν, τη νατουραλιστική φιλοσοφία που αποδέχεται υπερφυσικές εξηγήσεις σε φυσικά φαινόμενα. Αυτό πάντως αγνοεί τη διάκριση μεταξύ επιστήμης και θρησκείας, η οποία θεμελιώθηκε στην Αρχαία Ελλάδα και σύμφωνα με αυτή, η επιστήμη δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει υπερφυσικές εξηγήσεις..[38]

Ο καθηγητής Βιοχημείας Μάικλ Μπέχε (Michael Behe) πρότεινε μια εξέλιξη του επιχειρήματος του ωρολογοποιού, το οποίο συνδράμει τη θεωρία του ευφυούς σχεδιασμού. Ο Μπέχε χρησιμοποιεί το παράδειγμα της ποντικοπαγίδας για να περιγράψει την πολυπλοκότητα που δεν μπορεί να μειωθεί (irreducible comlexity), όπου αν χάσει ένα από τα κομμάτια της, δεν μπορεί πλέον να λειτουργήσει ως ποντικοπαγίδα. O Μπέχε ισχυρίζεται πως κάτι τέτοιο ισχύει και για τον φυσικό κόσμο, και πως τα κομμάτια του, πρέπει να έχουν σχεδιαστεί.[39] Αυτό το αρνητικό επιχείρημα κατά των σταδίων της θεωρίας της εξέλιξης, αγνοεί την πληθώρα τεκμηρίων που υποστηρίζουν ότι η εξέλιξη προχωράει μέσω της αλλαγής της λειτουργίας συστημάτων που ήδη υπάρχουν. Τα παραδείγματα που προτείνει ο Μπέχε έχουν δειχτεί πως έχουν απλούστερα ομόλογα τους. Τα επιχειρήματα του έχουν καταρριφθεί τόσο γενικά όσο και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις από πολυάριθμα επιστημονικά άρθρα. Σε απάντηση, ο Μπέχε σχολίασε ειρωνικά: δεδομένου της απουσίας λεπτομέρειας στην εξήγηση τους, διαμαρτύρονται ότι οι εξηγήσεις μου δεν έχουνε αρκετές λεπτομέρειες ώστε να εξεταστούν εμπειρικά"[34]

Κριτική Επεξεργασία

Κλασική Επεξεργασία

Η κριτική στο Τελεολογικό επιχείρημα, εμφανίστηκε από την αρχαιότητα, κυρίως τους Επικούρειους Από τη μία κριτίκαραν τις αποδείξεις περί ευφυούς σχεδιασμού που υπάρχουν στη φύση, από την άλλη επιτίθονταν στη λογική των Στωικών, οι οποίοι ήταν η κυρίως οπαδοί του Τελεολογικού επιχειρήματος. Κυρίως ασχολήθηκαν πως μια τυχαία μη καθοδηγούμενη αλλαγή, μπόρεσε να δημιουργήσει τόση τάξη. Ο Δημόκριτος είχε αναφέρει θα υπάρχουν αναρίθμητοι πλανήτες και μόνο σε ορισμένους θα υπάρχει τάξη όπως στον πλανήτη που ξέρουμε. Οι επικουρικοί εισηγήθηκαν πως επειδή ο αριθμός των ατόμων είναι μικρός, μετά από κάποια περίοδο, κάποιου είδους τάξη κάπου θα επικρατούσε.[40]

Ντέιβιντ Χιουμ Επεξεργασία

 
Ο Ντέιβιντ Χιουμ παρουσίασε την κριτική του για το Τελεολογικό επιχείρημα στο έργο του Διάλογοι για τη φυσική θρησκεία (Dialogues Concerning Natural Religion)

Ο Ντειβιντ Χιουμ, κριτικάροντας το Τελεολογικό επιχείρημα, επιμένει πως επαγωγικά συμπεράσματα δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τη θεϊστική πίστη. [41] Στο μνημειώδες έργο του «Διάλογοι για τη φυσική θρησκεία» (Dialogues Concerning Natural Religion), o Φίλωνας, παρουσιάζει τις απόψεις του Χιουμ. Ισχυρίζεται πως το επιχείρημα του ευφυούς σχεδιασμού είναι κτισμένο πάνω σε μια λανθασμένη αναλογία, καθώς σε αντίθεση με τα αντικείμενα που έφτιαξε ο άνθρωπος, δεν έχει παρατηρήσει ποτέ κανένας τον σχεδιασμό του Σύμπαντος, άρα δεν μπορούμε να ξέρουμε αν το σύμπαν είναι αποτέλεσμα του ευφυούς σχεδιασμού.

Επιπλέον, το μέγεθος του σύμπαντος κάνει την αναλογία ακόμη πιο προβληματική, καθώς στον πλανήτη μας μπορεί να επικρατεί τάξη, αλλά αλλού ίσως να υπάρχει χάος.[42]
Λέει ο Φίλωνας: Ένα μικρό κομμάτι ενός τεράστιου συστήματος, και για ένα μικρό χρονικό διάστημα είναι ατελώς γνωστό σε μάς, και κυρήσσουμε αποφασιστικά πως ξέρουμε πως ξεκίνησαν όλα; Ο Φίλωνας επίσης προτείνει πως η τάξη στη φύση, μπορεί να είναι η απλά η φυσική έκβαση. Εάν η φύση συμπεριλαμβάνει την τάξη εντός της, η ανάγκη για ένα δημιουργό αρχιτέκτονα, απομακρύνεται. Αλλά, συνεχίζει ο Φίλωνας, ακόμη και αν πράγματι σχεδιάστηκε, δεν είναι λογικό να υποθέτουμε πως ο σχεδιαστής είναι πανάγαθος, πανταχού παρών ή και παντοδύναμος.[42] Είναι αδύνατον να συμπεράνει κάποιος την τέλεια φύση του δημιουργού από τη φύση του δημιουργήματος. Επιπλέον, ο δημιουργός μπορεί να μην είναι τέλειος, γιατί ίσως το σύμπαν να είναι αρκετά καλό ως πρώτη σχεδιαστική απόπειρα.[43] Τέλος, αναρωτιέται γιατί το Τελεολογικό επιχείρημα δεν καταλήγει στο ότι πολλές θεότητες συνεργάστηκαν για να κατασκευάσουν τον κόσμο.

Ο σύγχρονος φιλόσοφος της επιστήμης Γουένσλεϊ Σάλμον (Wesley C. Salmon) ανέπτυξε τις απόψεις του Χιουμ, υποστηρίζοντας πως όλα τα αντικείμενα στο σύμπαν τα οποία παρουσιάζουν τάξη, σχηματίστηκαν, σύμφωνα με τις γνώσεις μας από ύλη από ατελή όντα ή δυνάμεις. Επιπλέον, ισχυρίζεται, δεν υπάρχει ούτε μια περίπτωση όπου ένα άυλο, τέλειο, άπειρο ον δημιούργησε κάτι. Χρησιμοποιώντας την Μπεϊσιανη στατιστική ανάλυση, καταλήγει πως είναι εξαιρετικά απίθανο το σύμπαν να δημιουργήθηκε από ένα ον όπως το περιγράφουν οι θεϊστές. [44]

Ιμμανουέλ Καντ Επεξεργασία

Ο Ιμμανουέλ Καντ ασχολήθηκε με το φυσικο-θεολογικό επιχείρημα στο έργο του Κριτική του Κριτική του καθαρού λόγου (Critique of Pure Reason).

Παρόλο που χαρακτήρησε το τελεολογικό επιχειρημα ως το αρχαιότερο, καθαρότερο και πιο κοντινό στην ανθρώπινη λογική, το απέρριψε.[45][46] Αποδεχόμενος μερικώς την κριτική του Χιουμ, ο Καντ ισχυρίστηκε πως το τελεολογικό επιχείρημα προσπαθεί να αποδείξει πως η διαρρύθμιση της ύλης στο σύμπαν είναι ευφυής, και άρα δεν θα πρέπει να αναμένουμε ένα Υπέρτατο Ον, αλλά έναν αρχιτέκτονα.[47]

Αδυναμία απόδειξης ύπαρξης Θεού Επεξεργασία

 
Ο Βολτέρος ισχυρίστηκε πως, στην καλύτερη των περιπτώσεων, το τελεολογικό επιχείρημα θα μπορούσε μόνο να σημαίνει την ύπαρξη ενός πολύ ισχυρού Θεού, όχι όμως πανάγαθου, παντοδύναμου και πάνσοφου.

Ο Βολταίρος, στο Δοκίμιο Μεταφυσικής (Traité de métaphysique) παρατήρησε πως ακόμη και αν ένα επιχείρημα από τον σχεδιασμό θα μπορούσε να αποδείξει την ύπαρξη κάποιου πανίσχυρου σχεδιαστή, δεν θα μπορούσε να αποδείξει πως αυτός ο σχεδιαστής είναι ο Θεός.[48]

Ο Σαίρεν Κίρκεγκωρ αμφισβήτησε την ύπαρξη του Θεού, απορρίπτοντας όλα τα λογικά επιχειρήματα για την ύπαρξη του Θεού (συμπεριλαμβανομένου του τελεολογικού επιχειρήματος) γιατί το επιχείρημα αυτό, συνοδεύεται άρρηκτα από αμφιβολίες.[49]Πρότεινε επίσης πως το τελεολογικό επιχείρημα δεν λαμβάνει υπόψιν του μελλοντικά γεγονότα τα οποία μπορεί να θεσουν σε κίνδυνο την απόδειξη ύπαρξης του θεού: Το επιχείρημα δεν θα τελειωσει ποτέ για να αποδείξει την ύπαρξη του θεού.[50]

Επιχείρημα της απιθανότητας Επεξεργασία

O Ρίτσαρντ Ντόκινς, γνωστός σκληρός κριτικός του θεϊσμού και του ευφυούς σχεδιασμού, σχολίασε το τελεολογικό επιχείρημα στο βιβλίο του «Η περί του Θεού Αυταπάτη». Ισχυρίζεται πως το επιχείρημα περί δημιουργού προερχόμενο από βιολογική ποικιλομορφία δεν μπορεί να εξηγήσει την ύπαρξη του θεού, γιατί τότε επάγει την ερώτηση: ποιος δημιούργησε τον δημιουργό; Επιπλέον, ο σχεδιαστής, πρέπει να είναι πιο πολύπλοκος και ακατανόητος, από οτιδήποτε σχεδίασε ο ίδιος.[51] Πιστεύει πως η πιθανότητα να υπάρχει ζωή σε άλλο πλανήτη όμοιο της Γης είναι αρκετά μικρές, αλλά η εμφάνιση της ζωής είναι ένα γεγονός που παρουσιάστηκε μια φορά, τα γεγονότα που παρουσιάζονται μια φορά μόνο, μπορούν να είναι σπάνια, αλλά από τη στιγμή που εμφανίστηκε η ζωή στη Γη, η φυσική επιλογή από μόνη της (και όχι η τύχη) οδήγησε στην ποικιλομορφία των διαφόρων οργανισμών.[51]

Ένα αδύναμο επιχείρημα Επεξεργασία

Ο Τζορτζ Σμιθ στο βιβλίο του Αθεϊσμός, η Υπόθεση κατά του Θεού, εξηγεί τι θεωρεί λανθασμένο στο τελεολογικό επιχείρημα: «Τώρα υποθέστε πως η φύση η ίδια είναι προϊόν σχεδιασμού. Πως μπορούμε να το αποδείξουμε αυτό; Η φύση αποτελεί τη βάση σύγκρισης με την οποία διακρίνουμε τα αντικείμενα σε φυσικά και σχεδιασμένα αντικείμενα. Μπορούμε να συμπεράνουμε την παρουσία σχεδιασμού μόνο όταν τα χαρακτηριστικά ενός αντικειμένου, διαφέρουν από τα φυσικά χαρακτηριστικά. Άρα, ο ισχυρισμός πως η φύση ως σύνολο σχεδιάστηκε, καταστρέφει τη βάση με την οποία διαχωρίζουμε τα αντικείμενα από τεχνητά σε φυσικά». [52]

Η αντίληψη του σκοπού στη βιολογία. Επεξεργασία

Ο φιλόσοφος της βιολογίας Μάικλ Ρους (Michael Ruse) έχει υποστηρίξει πως ο Κάρολος Δαρβίνος σκεφτόταν πως η δομή των οργανισμών υπηρετούσε ένα σκοπό..[53] Το ονομάζει ως «Μεταφορά του Σχεδιασμού...οι οργανισμοί φαίνεται να έχουν σχεδιαστεί και χάρη στον Κάρολο Δαρβίνο και τη θεωρία της φυσικής επιλογής, ξέρουμε γιατί συμβαίνει αυτό.» Ο Ρόμπερτ Φολεϊ (Robert Foley) αναφέρεται στην ψευδαίσθηση του σκοπού, του σχεδιασμού και της προόδου. Προσθέτει πως δεν υπάρχει σκοπός με αιτιολογική έννοια στην εξέλιξη, απλά η πρόοδος της επιλογής και η προσαρμοστικότητα, δίνουν την ψευδαίσθηση του σκοπού μέσω της αλλαγής της λειτουργικότητας.[54]

Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς στο βιβλίο του ο τυφλός ωρολογοποιός, υποστηρίζει πως η φυσική επιλογή είναι αρκετή για να εξηγήσει τη βιολογική ποικιλομορφία και πολυπλοκότητα των οργανισμών, χωρίς να υπάρχει λόγος για θεϊκή παρέμβαση.[55]

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Σημειώσεις Επεξεργασία

  1. ↑ «Τέλος» στα αρχαία ελληνικά, είχε και την σημασία του τερματισμού, αποτελέσματος και σκοπού. Τελεολογία, σημαίνει να προσπαθεί να εξηγήσει κάποιος κάτι κοιτάζοντας το από το τέλος, δηλαδή το αποτέλεσμα και τους σκοπους του.[1]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Paulo Pereira Martins Junior Vitor Vieira Vasconcelos (2012). «Introduction». TELEOLOGY AND RANDOMNESS IN THE DEVELOPMENT OF NATURAL SCIENCERESEARCH: SYSTEMS, ONTOLOGY AND EVOLUTION. 
  2. ↑ «3α. Το Κλασσικό Επιχείρημα του Σχεδιασμού: William Paley». Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2017. 
  3. ↑ «ARGUMENTS FOR THE EXISTENCE OF GOD - THE TELEOLOGICAL ARGUMENT (ARGUMENT FROM / TO DESIGN)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2017. 
  4. ↑ McPherran, Mark (1996), The Religion of Socrates, The Pennsylvania State University Press, https://books.google.com/books?id=nWfQx1CjZl0C&pg=PA274&dq=socrates+religion+%22intelligent+design%22&hl=en&sa=X&ei=zVVJU4S7JMyg7AaM-oGADw&ved=0CDMQ6AEwAA#v=onepage&q=socrates%20religion%20%22intelligent%20design%22&f=false , pp. 273-275
  5. ↑ 5,0 5,1 Ahbel-Rappe, Sara, Socrates: A Guide for the Perplexed, σελ. 27, https://books.google.com/books?id=GKewlVwJ9rgC&pg=PA27 .
  6. ↑ Sedley, David (2007), Creationism and Its Critics in Antiquity, University of California Press, https://books.google.com/books?id=SgRuJEfzUG8C .
  7. ↑ McPherran, Mark (1996), The Religion of Socrates, The Pennsylvania State University Press, https://books.google.com/books?id=nWfQx1CjZl0C&pg=PA274&dq=socrates+religion+%22intelligent+design%22&hl=en&sa=X&ei=zVVJU4S7JMyg7AaM-oGADw&ved=0CDMQ6AEwAA#v=onepage&q=socrates%20religion%20%22intelligent%20design%22&f=false , pp. 273-275
  8. ↑ Sedley, David (2007), Creationism and Its Critics in Antiquity, University of California Press, https://books.google.com/books?id=SgRuJEfzUG8C .
  9. ↑ Sedley (2007), page 132.
  10. ↑ Brickhouse, Thomas· Smith, Nicholas D. (21 Απριλίου 2005). «Plato». Internet Encyclopedia of Philosophy. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2011. 
  11. ↑ Sedley (2007), page 204.
  12. ↑ Sedley (2007) Epilogue
  13. ↑ Sedley (2007) Epilogue.
  14. ↑ Marcus Minucius Felix (2010). The Octavius of Minucius Felix. OrthodoxEbook. σελίδες 359–361. [νεκρός σύνδεσμος]
  15. ↑ Augustine of Hippo, City of God, Book XI, Chapter 4. "the world itself, by its well-ordered changes and movements, and by the fair appearance of all visible things, bears a testimony of its own, both that it has been created, and also that it could not have been created save by God, whose greatness and beauty are unutterable and invisible."
  16. ↑ Abrahamov, Binyāmîn (1990), «Introduction», στο: Abrahamov, Binyāmîn, επιμ., Kitāb al-Dalīl al-Kabīr, Brill, https://books.google.com/books?id=SYqKHJFAhr8C 
  17. ↑ Carlos Fraenkel "Philosophical Religions from Plato to Spinoza: Reason, Religion, and Autonomy", page 199.
  18. ↑ Davies, Brian (1992). The Thought of Thomas Aquinas. Oxford University Press. σελ. 30, footnote 30. ISBN 978-0-19-152044-0. 
  19. ↑ Copleston, Frederick (1993). Medieval philosophy : [from Augustine to Duns Scotus] ([Repr.]. ed.). New York [u.a.]: Image Books, Doubleday. pp. 341–342.ISBN 038546844X.
  20. ↑ Newton, I., quoted in Huyssteen, JWV. (ed.), Encyclopedia of Science and Religion, Macmillan, 2003, p. 621.
  21. ↑ Wright, JP., in Traiger, S., The Blackwell Guide to Hume's Treatise, John Wiley & Sons, 2008, p.12.
  22. ↑ Pomerleau, WP., Twelve Great Philosophers: A Historical Introduction to Human Nature, Rowman & Littlefield, 1997, p. 215.
  23. ↑ Hume, David (1779). Dialogues Concerning Natural Religion (The Second έκδοση). London: s.n. σελ. 111. 
  24. ↑ McGrath, AE. (2011). Darwinism and the Divine: Evolutionary Thought and Natural Theology. John Wiley & Sons. σελ. 94. 
  25. ↑ Browne, E. Janet (1995), Charles Darwin: vol. 1 Voyaging, London: Jonathan Cape, (ISBN 1-84413-314-1), p. 129
  26. ↑ Darwin 1958, σελίδες 59, 87.
  27. ↑ 27,0 27,1 Kenneth Einar Himma. «Design Arguments for the Existence of God». www.iep.utm.edu (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2017. 
  28. ↑ Encyclopædia Britannica. Article on Tennant, Frederick Robert.
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 Craig, E., Routledge Encyclopedia of Philosophy", Taylor & Francis, 1998, Entry for Tennant, Frederick Robert (1866-1957)."
  30. ↑ 30,0 30,1 Encyclopædia Britannica, entry on Christian philosophy'.
  31. ↑ Swinburne, R., The Existence of God, Oxford University Press, 2004, p. 166.
  32. ↑ Plantinga, A., God and Other Minds: A Study of the Rational Justification of Belief in God, Cornell University Press, 1990, p.104.
  33. ↑ Dicker, G., Berkeley's Idealism: A Critical Examination, Oxford University Press, 2011 p.262. [1]
  34. ↑ 34,0 34,1 Πρότυπο:Vcite journal
  35. ↑ Padian, K.; Matzke, N. (2009). «Darwin, Dover, ‘Intelligent Design’ and textbooks». Biochemical Journal (London) 417 (1): 29–42. doi:10.1042/bj20081534. PMID 19061485.  .pdf
  36. ↑ . "Science's Blind Spot: The Unseen Religion of Scientific Naturalism". Grand Rapids, MI: Brazos Press, (2007)
  37. ↑ Methodological Naturalism and Philosophical Naturalism: Clarifying the Connection (2000), Barbara Forrest, Retrieved 2007-05-20.
  38. ↑ Pigliucci, Massimo (2010). Nonsense on Stilts: How to Tell Science from Bunk. University of Chicago Press. σελ. 177. ISBN 978-0-226-66786-7. LCCN 2009049778. [E]ven back in Aristotle's time, a fundamental assumption of doing things scientifically is that the supernatural is out: no explanations that invoke non-natural causes are allowed. 
  39. ↑ Oppy, Graham (2006). Arguing About Gods. Cambridge University Press. σελίδες 187–189. ISBN 978-0-521-86386-5. 
  40. ↑ Riccardo Chiaradonna, "Plotinus' account of demiurgic causation and its philosophical background", in Causation and Creation in Late Antiquity edited by Anna Marmodoro, Brian D. Prince, page 31.
  41. ↑ Loeb, LE., in Radcliffe, ES (ed.), A Companion to Hume, John Wiley & Sons, 2010, p. 118.
  42. ↑ 42,0 42,1 Fiesar, James (30 Ιουνίου 2011). «David Hume (1711-1776)». Internet Encyclopedia of Philosophy. Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2011. 
  43. ↑ Auerbach, Albert A. (2001). The God Hypothesis and Other Theories of the Universe. Infinity Publishing. σελίδες 59–60. ISBN 978-0-7414-0245-5. 
  44. ↑ Wesley C. Salmon, "Religion and Science: A New Look at Hume's Dialogues", Philosophical Studies, 33 (1978), 143-176.
  45. ↑ Buroker, JV., Kant's 'Critique of Pure Reason': An Introduction, Cambridge University Press, p.279.[2]
  46. ↑ Kant, I, Critique of Pure Reason, in Guyer, P. and Wood, AW.(Trans.), CUP, 1998, p. 578.
  47. ↑ Rabitte, E., in Tweyman, S, (ed.), David Hume: Critical Assessments, Volume 5, Taylor & Francis, 1995, p. 192.
  48. ↑ Voltaire (1901) [1734]. «On the Existence of God». The Works of Voltaire: The Henriade: Letters and miscellanies. XXI. trans. William F. Fleming. Werner. σελίδες 239–240. 
  49. ↑ Southwell, Gareth (6 Ιανουαρίου 2011). Words Of Wisdom: Philosophy's Most Important Quotations And Their Meanings. Quercus. ISBN 978-1-78087-092-2. 
  50. ↑ Søren Kierkegaard, Philosophical Fragments (1844).
  51. ↑ 51,0 51,1 Dawkins, Richard (2006). The God Delusion. Houghton Mifflin Co. σελίδες 103, 136–138, 162–166. ISBN 978-0-618-68000-9. LCCN 2006015506. 
  52. ↑ Smith, GH., Atheism: The Case Against God, Prometheus Books, 2003, p. 155.
  53. ↑ Ruse, Michael (2003). Darwin and Design: Does Evolution Have a Purpose?. Harvard University Press. σελίδες 122. 
  54. ↑ Foley, RA., in Morris, SC., The Deep Structure of Biology: Is Convergence Sufficiently Ubiquitous to Give a Directional Signal, Templeton Foundation Press, 2008 p. 175.
  55. ↑ Dawkins, Richard (1986). The Blind Watchmaker: Why the Evidence of Evolution Reveals a Universe without Design. Norton. σελ. 1. ISBN 978-0-393-31570-7. LCCN 96229669. 

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • David Sedley, Creationism and Its Critics in Antiquity, University of California Press, 2007 - History - 269 pages
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τελεολογικό_επιχείρημα&oldid=10283054"