Τσας Μύρινας

Το Τσας είναι συνοικία της Μύρινας, πρωτεύουσας της Λήμνου. Είναι χτισμένη κάτω από τον ομώνυμο λόφο κι άλλοτε αποτελούσε τη συνοικία των Λημνίων πλοιοκτητών.

Θέση - Όνομα

Το Τσας αναπτύχθηκε στα νοτιοανατολικά της πόλης, στους πρόποδες του ομώνυμου λόφου, στον οποίο οφείλει το όνομά του. Κατά μια εκδοχή το τοπωνύμιο είναι ρωσικής προέλευσης και σημαίνει "παρατηρητήριο". Είναι γεγονός, ότι το 1770 οι Ρώσοι πολιορκητές του κάστρου είχαν στήσει εκεί το πυροβολικό τους και σώζεται ακόμα η ντάπια, η μικρή οχύρωση που είχαν κατασκευάσει.

Στα κοινοτικά έγγραφα σημειώνεται άλλοτε ως Τσας (επιστολή του 1849 προς τον διδάσκαλον Ευστράτιον εις Τσας) κι άλλοτε ως Τσάση (η) (1848: Σχολή Βαρουσίου, Τσάσης και Ανδρωνίου). Σπανιότερα αναφέρονται οι τύποι: "Τσάσι" και "Τζάσι".

Προφανώς, υπήρχε μια σύγχυση αν το τοπωνύμιο ήταν ουδέτερου ή θηλυκού γένους, η οποία συνήθως αφορά σε κτητικά τοπωνύμια, κατά το σχήμα: στου Τσάση - στ’ Τσάσ’ - η Τσάση ή το Τσάσι-Τσας.

Ιστορικές πληροφορίες

Η εποχή που συγκροτήθηκε η συνοικία δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί. Πάντως, δεν πρέπει να είναι αρχαιότερη των αρχών του 19ου αιώνα. Οι περιηγητές δεν την αναφέρουν ως το 1858, που ο Γερμανός αρχαιολόγος Conze έγραψε ότι το Τζάσι ήταν τμήμα της πρωτεύουσας αλλά ξεχωριστή περιοχή από το Βαρούσι, όπως ονομαζόταν το τμήμα ακριβώς δίπλα στο κάστρο.

Στα κοινοτικά έγγραφα αναφέρεται από το 1848, όταν υπάρχει σαφής αναφορά ότι στην αλληλοδιδακτική σχολή του Κάστρου δικαιούνταν να φοιτούν μαθητές κι από τις τρεις συνοικίες του. Το 1854 στην "ενορία Τζάσι" υπηρετούσε ο πατήρ Ευστράτιος. Συνεπώς, πρέπει να υπήρχε κάποιος μικρός ναός.

Ο σημερινός περικαλλής ναός της Παναγίας κτίστηκε το 1857 «εκ βάθρων», δηλαδή όχι στη θέση κάποιου παλιότερου. Είχε προηγηθεί κι άλλη προσπάθεια από το Φιλικό Κωνσταντίνο Βοδά, που εμποδίστηκε από τους Τούρκους, προφανώς πριν από το διάταγμα του 1856 με το οποίο επιτράπηκε η ανέγερση ναών. Ενδεχομένως στη συνοικία ζούσαν και Τούρκοι, διότι αργότερα αναφέρεται πως υπήρχε εκεί τουρκική σχολή.

Η ανέγερσή του ναού έγινε: "Δι’ επιστασίας, ζήλου και επιμελείας των επιτρόπων Κ. Π. Λασκαρίδου, Παρ. Ανδρέου, Μόσ. Κοσμά και Κων. Εμμανουήλ" και οφείλεται εις "των ευσεβών ενοριτών τη μεγαλοδωρία κ’ άλλων πολλών... συνδραμόντων και Βαρουσίων μάλιστα οι πλείστοι των προυχόντων..." Τη μερίδα του λέοντος δαπάνησαν ο καραβοκύρης Παν. Λασκαρίδης και ο μεγαλέμπορος στη Ρωσία Απόστολος Παράσχος-Καρατζάς.

Αν και δεν βρισκόταν τόσο μακριά από την κυρίως πόλη όσο το Ανδρόνι, εν τούτοις το Τσας είχε ξεχωριστή ενοριακή αρχή, με επιτρόπους, προκρίτους, αντιπροσώπους, σχολικούς εφόρους κλπ. Το 1856 φορολογήθηκαν 267 άνδρες της συνοικίας ώστε να απαλλαγούν από τη στράτευση. Το 1863 ο πληθυσμός του αποτελείτο από 130 οικογένειες και το 1874 από 160.

Το 1873 λειτουργούσε τετρατάξιο σχολείο κοντά στο ναό με 86 μαθητές και 26 μαθήτριες, τα έξοδα του οποίου κάλυπτε η ενορία κατά 80% και οι γονείς το υπόλοιπο. Το 1874 απετέλεσε ένα από τα 12 κοινοτικά σχολεία του νησιού αλλά το 1889 μετατράπηκε σε νηπιαγωγείο και οι μεγαλύτεροι μαθητές πήγαιναν στην Αστική Σχολή Κάστρου. Το 1919 ιδρύθηκε εξατάξιο δημοτικό που λειτουργεί μέχρι σήμερα. Το 1931 κτίστηκε νέο διδακτήριο, έπειτα από δωρεά 300 χρυσών λιρών του ομογενή Ρακκάκη και το 1960 άλλο νεότερο.

Το 1942 ο δάσκαλος του σχολείου Κωνσταντίνος Ανδριώτης συνελήφθη από τους Γερμανούς για αντιστασιακή δράση. Φυλακίστηκε στο Μούδρο και μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου εκτελέστηκε στις 5/3/1943.

Μακροχρόνια παρουσία στο σχολείο είχαν οι εκπαιδευτικοί: Φίλιππος Αποστολίδης (1873-86), Μαριάνθη Κρόνοβιτς (1902-06;), Κων. Κωνσταντινίδης (1939-49), Δημ. Γκιάλης (1949-62), Δημ. Αλεξίου (1955-62), Φωτεινή Αρσενικάκη (1956-63), Βασ. Βασιλειάδης (1966-76 περίπου), Πην. Δαμιανού (1969-75) κ.ά.

Με την απελευθέρωση του 1912 οι τρεις συνοικίες της πόλης: Βαρούσι, Ανδρόνι και Τσας συγκρότησαν το Δήμο Κάστρου, τη σημερινή Μύρινα.

Πηγές

• Τουρπτσόγλου-Στεφανίδου Βασιλική, «Ταξιδιωτικά και γεωγραφικά κείμενα για τη νήσο Λήμνο (15ος-20ος αιώνας)», Θεσσαλονίκη 1986.
• Cdrom Επαρχείου Λήμνου: "Λήμνος αγαπημένη".
• Θ. Μπελίτσου, Η Λήμνος και τα χωριά της, 1994.
• Θ. Μπελίτσου, Ιστορικό οδοιπορικό στη Λήμνο: Μύρινα (Βαρούσι, Ανδρόνι, Τσας), εφ. Λήμνος, φ. 459 (12-1-2007).