Υπνηλία
Η υπνηλία είναι μια κατάσταση στην οποία ο πάσχων έχει έντονη επιθυμία για ύπνο ή κοιμάται για ασυνήθιστα μεγάλες περιόδους (υπερυπνία). Έχει ξεχωριστές έννοιες και αιτίες. Ενώ η υπνηλία μπορεί να είναι απλά η κατάσταση που βρίσκεται ο άνθρωπος πριν πέσει για ύπνος[1], η υπνηλία μπορεί να αποτελεί και αποτέλεσμα των διαταραχών του κιρκάδιου ρυθμού ή ενός συμπτώματος άλλων προβλημάτων υγείας. Μπορεί να συνοδεύεται από ληθαργία, αδυναμία και έλλειψη πνευματικής ευκινησίας. [2]
Η υπνηλία συχνά αντιμετωπίζεται σαν σύμπτωμα άλλης ασθένειας παρά σαν διαταραχή. Ωστόσο, η υπνηλία μπορεί να αποτελέσει διαταραχή αν είναι επαναλαμβανόμενη, ενώ σε κάποιους ιατρικούς κώδικες μπορεί να θεωρηθεί διαταραχή.
Η εκδήλωση υπνηλίας μπορεί να συνοδευθεί από επικίνδυνες συνέπειες εάν λάβει χώρα κατά τη διάρκεια διενέργειας δραστηριοτήτων που απαιτούν πάρα πολύ συγκέντρωση όπως η οδήγηση του οχήματος. Όταν ένα άτομο είναι αρκετά κουρασμένο, μπορεί να βιώσει μικρούπνους . Σε άτομα που στερούνται ύπνου, η υπνηλία μπορεί να εξαφανιστεί αυθόρμητα για μικρά χρονικά διαστήματα, καθώς ο κιρκάδιος ρυθμός παρεμβαίνει στις διαδικασίες που εκτελεί το σώμα για να προετοιμαστεί για ξεκούραση και είναι μια απόλυτα φυσιολογική διαδικασία.
Αιτίες Επεξεργασία
Διαταραχές του κιρκάδιου ρυθμού Επεξεργασία
Οι διαταραχές του κιρκάδιου ρυθμού («βιολογικό ρολόι») είναι μια κοινή αιτία υπνηλία. Επίσης άλλες αιτίες υπνηλίας είναι η υπνική άπνοια, η αϋπνία και η ναρκοληψία. [2] Οι διαταραχές του βιολογικού ρολογιού μπορούν να ταξινομηθούν σε εξωγενείς ή ενδογενείς. Ένας τύπος εξωγενής διατάραξης του βιολογικού ρολογιού είναι η νυχτερινή εργασία που αλλάζει το ωράριο ύπνου του ανθρώπου. Οι ενδογενείς παράγοντες είναι μεταξύ άλλων οι παρακάτω:[3]
- Προχωρημένη διαταραχή φάσης ύπνου - Είναι μια μορφή όπου οι πάσχοντες νιώθουν πολύ υπνηλία και πηγαίνουν για ύπνο νωρίς το βράδυ, και έτσι σηκώνονται πολύ νωρίς το πρωί.
- Διαταραχή καθυστερημένης φάσης ύπνου – Είναι μια διαταραχή κατά την οποία το βιολογικό ρολόι του ανθρώπου δυσλειτουργεί με αποτέλεσμα να λειτουργεί με πολλές ώρες καθυστέρηση (π.χ. η ώρα αιχμής είναι το βράδυ αντί για το μεσημέρι όπως είναι το φυσιολογικό). Μερικές φορές μπερδεύεται με την αϋπνία.
- Υπάρχουν και δύο άλλα είδη διαταραχών. Στο ένα ο κύκλος του ύπνου είναι μικρότερος, με αποτέλεσμα ο πάσχων να κοιμάται λιγότερο και να καταγγέλει αϋπνία και υπνηλία. Μια άλλη μορφή διαταραχής είναι όταν ένα άτομο κοιμάται κατά διαστήματα σε ένα 24ωρο, και όχι κυρίως τη νύχτα.
Σωματική ασθένεια Επεξεργασία
Η υπνηλία μπορεί να αποτελεί και αποτέλεσμα της μόλυνσης με κάποια ασθένεια.[4] Αυτή η υπνηλία είναι μια από τις πολλές φυσιολογικές αντιδράσεις έπειτα από τη μόλυνση. Κάποιοι θεωρούν ότι η υπνηλία κατά την ασθένεια λαμβάνει χώρα λόγω της προσπάθειας ανάρρωσης του ατόμου, καθώς ο οργανισμός σκόπιμα μειώνει τις δυνατότητες του για να καταπολεμήσει την ασθένεια.[5][6] Άλλες αιτίες υπνηλίας είναι οι παρακάτω:[7] [8]
- Ανησυχία
- Ογκος στον εγκέφαλο
- Χρόνιους πόνους
- Διάσειση – ήπια τραυματική εγκεφαλική βλάβη
- Διαβήτης
- Ινομυαλγία
- Τραύμα στο κεφάλι
- Υπερασβεστιαιμία – πολύ υψηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα
- Υπερμαγνησιαιμία
- Υπονατριαιμία – χαμηλά επίπεδα νατρίου στο αίμα
- Υποθυρεοειδισμός
- Μηνιγγίτιδα
- Διαταραχές διάθεσης – κατάθλιψη
- Σκλήρυνση κατά πλάκας
- Ναρκοληψία – διαταραχή του νευρικού συστήματος
- Κατάγματα κρανίου
- Ασθένεια του ύπνου – η οποία προκαλείται από παράσιτο
- Άγχος
Φάρμακα κατά της υπνηλίας Επεξεργασία
- Αναλγητικά – κυρίως συνταγογραφούμενα ή παράνομα οπιούχα όπως η οξυκωδόνη ή η ηρωίνη, αντίστοιχα.
- Αντισπασμωδικά / αντιεπιληπτικά – όπως η φαινυτοΐνη (Dilantin), η καρβαμαζεπίνη (Tegretol), η πρεγκαμπαλίνη (Lyrica) και η γκαμπαπεντίνη. Σε παρένθεση οι εμπορικές ονομασίες.
- Αντικαταθλιπτικά – π.χ. ηρεμιστικά τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά[9] και μιρταζαπίνες.
- Αντιισταμινικά - π.χ. διφαινυδραμίνες (βεναδρύλη, νυτόλη) και δοξυλαμίνες (εμπορική ονομασία Unisom-2)
- Αντιψυχωσικά – π.χ. θειοριδαζίνες, κουετιαπίνες (Seroquel), ολανζαπίνες (Zyprexa), ρισπεριδόνες και ζιπρασιδόνες (εμπορική ονομασία Geodon). Στα αντιψυχωσικά με δράση κατά της υπνηλίας δεν περιλαμβάνεται η αλοπεριδόλη.
- Αγωνιστές ντοπαμίνης που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία της νόσου του Πάρκινσον – π.χ. περγολίδη, ροπινιρόλη και πραμιπεξόλη, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως φάρμακα για την υπνηλία.
- Φάρμακα για τον ιό ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας – όπως η εφαβιρένζη, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως φάρμακα για την υπνηλία.
- Φάρμακα για την υπέρταση – όπως η αμλοδιπίνη, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως φάρμακα για την υπνηλία.
- Τα υπνωτικά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως θεραπεία για την υπνηλία.
- Τα ηρεμιστικά, συγκεκριμένα ορισμένα είδη ηρεμιστικών, όπως η ζοπικολόνη, η διαζεπάμη, οι βενζοδιαζεπίνες, η νιτραζεπάμη, τα βαρβιτουρικά, η αμοβαρβιτάλη και η σεκοβαρβιτάλη μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την υπνηλία.
- Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν το κεντρικό νευρικό σύστημα σε επαρκείς ή τοξικές δόσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την περίθαλψη της υπνηλίας.
Εκτίμηση Επεξεργασία
Ο ποσοτικός προσδιορισμός της υπνηλίας θέλει προσοχή. Η διάγνωση της υπνηλίας απαιτεί την εξέταση δύο παραγόντων. Η χρονικότητα είναι ο ένας παράγοντας. Χρονικότητα σημαίνει ότι ο ασθενής, σε αντίθεση με τους υγιείς ανθρώπους πάσχει από υπνηλία που δεν περνά και είναι έτσι επίμονη. Η αναστρεψιμότητα είναι ο άλλος παράγοντας. Αναστρεψιμότητα σημαίνει ότι ακόμη και αν το άτομο πάει για ύπνο, η υπνηλία μπορεί να συνεχίσει να εκδηλώνεται ακόμη και μετά το ξύπνημα. Το πρόβλημα με την αξιολόγηση της υπνηλίας είναι ότι οι ασθενείς δύνανται να αναγνωρίσουν μόνο τις παρενέργειες της υπνηλίας όταν αυτοί είναι ξύπνιοι. Είναι πολύ σημαντικό να στοχεύσουμε σε αντικειμενικά μέτρα για να ποσοτικοποιήσουμε την έκταση της υπνηλίας σε έναν ασθενή.
Σοβαρότητα της υπνηλίας Επεξεργασία
Η κλίμακα υπνηλίας του Έπγουερθ, είναι μεταξύ των διαθέσιμων διαγνωστικών ελέγχων που προσφέρονται στους ασθενείς της υπνηλίας. Οι διαγωνιστικοί έλεγχοι για την υπνηλία στοχεύουν στην καταγραφή της σοβαρότητας και των πιθανών αιτιών της υπνηλίας.[10] [11]
Τρόποι θεραπείας Επεξεργασία
Η υπνηλία είναι σύμπτωμα μιας ασθένειας ή ενός κακού τρόπου ζωής, επομένως υπάρχουν αρκετοί τρόποι θεραπείας της υπνηλίας. Εάν η αιτία της υπνηλίας είναι η συμπεριφορά και οι επιλογές ζωής του ασθενούς (π.χ. πολύωρη εργασία, κάπνισμα, ψυχική κατάσταση), τότε ο ασθενής πρέπει να ξεκουραστεί και να χαλαρώσει. Είναι επίσης σημαντικό για τον πάσχοντα να διερευνήσει ποιος παράγοντας ευθύνεται για την υπνηλία, και να λάβει μέτρα για να μειωθεί η επίδραση αυτού του παράγοντα.[7]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Bereshpolova, Y.; Stoelzel, C. R.; Zhuang, J.; Amitai, Y.; Alonso, J.-M.; Swadlow, H. A. (2011). «Getting Drowsy? Alert/Nonalert Transitions and Visual Thalamocortical Network Dynamics». Journal of Neuroscience 31 (48): 17480–7. doi:. PMID 22131409. PMC 6623815. https://zenodo.org/record/1065640.
- ↑ 2,0 2,1 «Drowsiness – Symptoms, Causes, Treatments». www.healthgrades.com. 26 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ «Circadian Sleep Disorders Network». www.circadiansleepdisorders.org. Ανακτήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2015.
- ↑ Mullington, Janet; Korth, Carsten; Hermann, Dirk M.; Orth, Armin; Galanos, Chris; Holsboer, Florian; Pollmächer, Thomas (2000). «Dose-dependent effects of endotoxin on human sleep». American Journal of Physiology. Regulatory, Integrative and Comparative Physiology 278 (4): R947–55. doi:. PMID 10749783. https://semanticscholar.org/paper/599d4dc9600b7ba1edee4475f44cf5691c1146d0.
- ↑ Hart, Benjamin L. (1988). «Biological basis of the behavior of sick animals». Neuroscience & Biobehavioral Reviews 12 (2): 123–37. doi:. PMID 3050629. https://archive.org/details/sim_neuroscience-and-biobehavioral-reviews_summer-1988_12_2/page/123.
- ↑ Kelley, Keith W.; Bluthé, Rose-Marie; Dantzer, Robert; Zhou, Jian-Hua; Shen, Wen-Hong; Johnson, Rodney W.; Broussard, Suzanne R. (2003). «Cytokine-induced sickness behavior». Brain, Behavior, and Immunity 17 (1): 112–118. doi:. PMID 12615196.
- ↑ 7,0 7,1 «Drowsiness: Causes, Treatments & Prevention». www.healthline.com. 14 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ «Drowsiness: MedlinePlus Medical Encyclopedia». www.nlm.nih.gov. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ Zimmermann, C.; Pfeiffer, H. (2007). «Schlafstörungen bei Depression». Der Nervenarzt 78 (1): 21–30. doi:. PMID 16832696.
- ↑ Carskadon, M.A.; Dement, W.C.; Mitler, M.M.; Roth, T.; Westbrook, P.R.; Keenan, S. Guidelines for the Multiple Sleep Latency Test (MSLT): a standard measure of sleepiness. Sleep 1986; 9:519–524
- ↑ Johns, MW (March 2000). «Sensitivity and specificity of the multiple sleep latency test (MSLT), the maintenance of wakefulness test and the epworth sleepiness scale: failure of the MSLT as a gold standard». Journal of Sleep Research 9 (1): 5–11. doi:. PMID 10733683.