Φερντοσί
Ο Φερντόσι (935 - 1020, Hakīm Abu'l-Qāsim Firdowsī Tūsī, περσ. حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی) ήταν Πέρσης ποιητής, γνωστός για το ιρανικό έπος Σαχναμέ (Βιβλίο των Βασιλέων), στο οποίο αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Το Σαχναμέ ολοκληρώθηκε περίπου το 1010 και αποτελείται από περίπου 60.000 δίστιχα με αναφορές στην περσική μυθολογία και την αρχαία ιστορία της Περσίας μέχρι την κατάκτησή της από τους Άραβες. Πέθανε περίπου το 1020 ΚΕ «φτωχός και πικραμένος από την παραμέληση του βασιλιά» πεπεισμένος ωστόσο πως το έργο του θα διαρκούσε στο πέρασμα των χρόνων[5].
| Φερντοσί | |
|---|---|
.jpg) | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | فِردُوسی (Περσικά) |
| Προφορά | |
| Γέννηση | 940[1] Τους |
| Θάνατος | 1020 (περίπου)[1][2] Τους |
| Τόπος ταφής | Τους |
| Χώρα πολιτογράφησης | Αυτοκρατορία των Σαμανιδών Γαζναβίδες |
| Θρησκεία | Σιιτισμός |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | περσικά[3] |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | ποιητής[4] συγγραφέας[2] |
| Αξιοσημείωτο έργο | Σαχναμέ |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Το ύφος του Σαχναμέ χαρακτηρίζεται για την απλότητα και την ευγλωττία του, στον τρόπο με τον οποίο εκφράζει συναισθήματα και ιδέες, ενώ ο Φερντοσί ξεχωρίζει και για την αριστοτεχνική επιλογή των λέξεων που χρησιμοποιεί, μεταβάλλοντας τις εκφράσεις του ανάλογα με τον χαρακτήρα για τον οποίο γράφει[6].
Βίος
ΕπεξεργασίαΓεννήθηκε στο χωριό Μπαζ (ή Παζ), κοντά στην αρχαία πόλη Τους στην επαρχία του Χορασάν, σε μικρή απόσταση από το σημερινό Μασχάντ. Εκείνη την εποχή, το Χορασάν αποτελούσε σημαντικό κέντρο πολιτικών, θρησκευτικών και καλλιτεχνικών κινημάτων. Το έτος γέννησής του δεν είναι γνωστό από επίσημες καταγραφές, ωστόσο προκύπτει από πληροφορίες που δίνει ο ίδιος στο έργο του. Σε μία από αυτές, αναφέρει πως ήταν 58 ετών όταν ο Μαχμούτ, της δυναστείας των Γαζναβιδών, έγινε σουλτάνος. Ελάχιστα είναι γνωστά σχετικά με το οικογενειακό περιβάλλον του Φερντοσί. Σε ορισμένες πηγές και χειρόγραφα ή μεταφράσεις του Σαχναμέ, εμφανίζεται με το όνομα Μανσούρ Χασάν, ο πατέρας του ως Χασάν Αχμάντ ή Αλί και ο παππούς του ως Σαραφσάχ. Ο πατέρας του αναφέρεται επίσης ως εύπορος γαιοκτήμονας και ο ίδιος ο Φερντοσί θα πρέπει να κατείχε αρκετές εκτάσεις γης που του επέτρεπαν να εξασφαλίζει τα προς το ζην αποκλειστικά από αυτές. Άγνωστο παραμένει γιατί επέλεξε το ψευδώνυμο «Φερντοσί», που σημαίνει «παραδείσιος». Στο χειρόγραφο της Φλωρεντίας του Σαχναμέ απαντάται ένας σχετικός θρύλος, σύμφωνα με τον οποίο έτσι τον απακάλεσε ο σουλτάνος Μαχμούτ, γοητευμένος προφανώς από την ποίησή του όταν ο Φερντοσί τον επισκέφτηκε.[7] Εικάζεται πως είχε έναν μικρότερο αδελφό, με το όνομα Μασούντ ή Χοσέιν. Είναι ακόμα γνωστό πως είχε ένα γιο, γεννημένο το 359/970, ο οποίος πέθανε το 396/1006 όταν ο Φερντοσί ήταν 67 ετών. Ελάχιστες πληροφορίες είναι γνωστές σχετικά με τη σύζυγό του, εικάζεται ωστόσο πως ήταν ανώτερης μόρφωσης από επίσης εύπορη οικογένεια.
Ο Φερντοσί ξεκίνησε τη συγγραφή του Σαχναμέ μετά το θάνατο του Πέρση ποιητή Abū Manṣūr Daqīqī, περίπου το 366-67/976-77. Οι ιστορικοί διαφωνούν σχετικά με την ακριβή χρονολογία, η οποία τοποθετείται το αργότερο μέχρι το 370-1/980-1[6] και σε κάθε περίπτωση κατά την περίοδο της δυναστείας των Σαμανιδών, που συνδυάστηκε με μια άνθιση των τεχνών. Οι Σαμανίδες αναζωογόνησαν το ενδιαφέρον για το προ-ισλαμικό παρελθόν του Ιράν και λειτούργησαν ως πάτρονες της περσικής λογοτεχνίας[8]. Ολοκλήρωσε την πρώτη εκδοχή του Σαχναμέ το 384/994, συνεχίζοντας όμως να το επεξεργάζεται, περίπου μέχρι το 400/1010. Ορισμένοι λόγιοι σημειώνουν πως το έργο περιγράφει ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν μετά το 1010, τοποθετώντας συνεπώς την ολοκλήρωσή του ένα έως και οκτώ ή εννέα χρόνια αργότερα[7]. Με την ολοκλήρωση του έργου, ο Φερντοσί επισκέφτηκε τον σουλτάνο Μαχμούτ στη Γάζνα, όπου το παρουσίασε μαζί με τον απαγγελτή Αμπού Ντολάφ. Το Σαχναμέ δεν έγινε δεκτό με ικανοποίηση από τον σουλτάνο Μαχμούτ, γεγονός που αντικατοπτρίστηκε και στην αμοιβή του Φερντοσί, ο οποίος έλαβε τελικά μόλις 20.000 ντιράμ (δράμι) αντί 60.000 δηναρίων[7]. Σε αυτό πιθανώς ρόλο έπαιξε και η συκοφάντηση του Φερντοσί από εκείνους που τον φθονούσαν, καθώς και οι θρησκευτικές του τάσεις. Βασικό στοιχείο που διαφοροποεί το έργο του Φερντοσί σε σύγκριση με άλλους σύγχρονούς του λογοτέχνες, είναι πως εκείνος δεν επιχείρησε να ενσωματώσει τους περσικούς κοσμογονικούς μύθους στην ισλαμική παράδοση[8].
Απογοητευμένος από την αντιμετώπιση του σουλτάνου, ο Φερντοσί δώρισε την αμοιβή του, μοιράζοντάς τη σε δύο αγνώστους. Από φόβο πως ο σουλτάνος θα τον τιμωρούσε για την πράξη του, εγκατέλειψε τη Γάζνα και κρύφτηκε αρχικά για έξι μήνες στην πόλη Χεράτ και κατόπιν στο Ταμπαρεστάν, όπου και πιθανολογείται πως έγραψε ένα σατιρικό ποίημα για τον Μαχμούτ. Η ύπαρξη του ποιήματος ή η αυθεντικότητα των στίχων του έχει αμφισβητηθεί. Σύμφωνα με μία αφήγηση, αγοράστηκε έναντι 100.000 ντιρχάμ, από τον αμίρ του Ταμπαρεστάν, ο οποίος και το κατέστρεψε. Μόνο τέσσερις στίχοι διασώθηκαν, καθώς αυτοί διαδόθηκαν προφορικά και καταγράφτηκαν από τον ποιητή Νιζαμί Αρουζί[7]. Ο τελευταίος αφηγείται ακόμα πως ο σουλτάνος Μαχμούτ μετάνοιωσε για τη συμπεριφορά του και έδωσε διαταγή να μεταφέρουν στον Φερντοσί 20.000 δηνάρια ως αμοιβή, τα οποία ωστόσο έφτασαν μετά το θάνατο του ποιητή.
Παρά την εύπορη καταγωγή του, εξάντλησε τα οικονομικά του αποθέματα κατά την περίοδο συγγραφής του Σαχναμέ και πέθανε τελικά φτωχός και άρρωστος, την στιγμή που είχε αρχίσει να αποκτά μεγαλύτερη φήμη[9]. Τάφηκε στον κήπο της οικίας του μετά από άρνηση του ιεροκήρυκα της πόλης να γίνει η ταφή του στο μουσουλμανικό νεκροταφείο της πόλης του Ταμπαράν, καθώς ο Φερντοσί ανήκε στον σιιτικό κλάδο. Το σημερινό μαυσωλείο στην πόλη Τους, αφιερωμένο στη μνήμη του Φερντοσί, χτίστηκε την περίοδο 1928-34 και επανασχεδιάστηκε το 1969. Αποτελεί σημαντικό τουριστικό αξιοθέατο και θεωρείται σπουδαίο εθνικό μνημείο.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 11902551m. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ 2,0 2,1 «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb11902551m. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ The Fine Art Archive. cs
.isabart .org /person /107604. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2021. - ↑ Abolqasem Ferdowsi, Dick Davis (2009). Rostam: Tales of Love and War from the Shahnameh. Penguin. σελίδες 1–14.
- ↑ 6,0 6,1 "Firdawsi”, The Encyclopedia of Islam, Vol. II, E. J. Brill, Leiden: 1997, σελ. 918-921
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 “Ferdowsi, Abu’l-Qāsem,” Encyclopædia Iranica, IX/5, pp. 514-531; διαθέσιμο ηλεκτρονικά http://www.iranicaonline.org/articles/ferdowsi-index
- ↑ 8,0 8,1 Meri, Joseph (ed.) (2005), Medieval Islamic Civilization, Routledge, σελ. 253
- ↑ Lorentz, J. H. (2007). Historical Dictionary of Iran. The Scarecrow Press, β' εκδ., σελ. 106
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Šahbāzī, Šāpūr ʻA. (1991). Ferdowsi: a critical biography, Harvard University, Center for Middle Eastern Studies, ISBN 09-3921-483-0