Βικιπαίδεια

Σαχναμέ

περσικό έπος

Το Σαχναμέ (περσ.: شاهنامه‎‎), αλλιώς γνωστό και ως Βιβλίο των Βασιλέων ή Έπος των Βασιλέων, είναι περσικό έπος, έργο του Φερντοσί. Η συγγραφή του ξεκίνησε μετά το θάνατο του Πέρση ποιητή Abū Manṣūr Daqīqī, περίπου το 366-67/976-77 ή το αργότερο μέχρι το 370-1/980-1[1] και ολοκληρώθηκε περίπου το 400/1010[2]. Αποτελεί το μεγαλύτερο σε έκταση έπος γραμμένο από ένα μόνο ποιητή, με περίπου 60.000 δίστιχα σε ομοιοκαταληξία, τα οποία ακολουθούν το μέτρο mutaqārib της αραβικής προσωδίας[3]. Σε αντίθεση με άλλα έπη της Δύσης, όπως η Οδύσσεια, η Ιλιάδα και η Αινειάδα, που εστιάζουν σε μια σχετικά μικρή χρονική περίοδο, η αφήγηση του Σαχναμέ ξεχωρίζει για το χρονικό εύρος που καλύπτει, καθώς αφηγείται ολόκληρη την ιστορία της Περσίας, από τους μυθικούς χρόνους μέχρι την κατάκτηση της Σασανικής δυναστείας από τους Άραβες.

Σαχναμέ
ΣυγγραφέαςΦερντοσί
Τίτλοςشاهنامه
Γλώσσαπερσικά
Ημερομηνία δημιουργίας1011
1000
ΧαρακτήρεςKeyumars, Hushang, Jamshid, Zahhak, Angra Mainyu, Kaveh the Blacksmith, Fereydun, Afrasiab, Babak, Bijan and Manijeh, Bahram Chobin, Εσφαντιγιάρ, Faranak, Farangis, Gordafarid, Garsivaz, Haftvād, Arash, Abtin, Arnavāz, Faramarz, Farhad, Garshasp, Giv, Karen, Īraj, Alexander the Great in legend, Kai Khosrow, Keshvad, Kay Kāvus, Katāyoun, Χοσρόης Α΄, Manuchehr, Mehrab Kaboli, Nowzar, Nariman, Rakhsh, Roham, Ροστάμ, Rostam Farrokhzād, Rudaba, Shaghad, Shahran Goraz, Shahrasb (Shahnameh), Shahrnāz, Simurgh, Siamak, Siyâvash, Sohrab, Sudabeh, Shirin, Sām, Salm, Σασσάν, Tahmina, Tahmuras, Zal, Tur, Banu Goshasp, Sindukht και Barbad
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )
Σελίδα από χειρόγραφο του Σαχναμέ (αρχές 14ου αι.). Έργο άγνωστου καλλιγράφου. Η εικονογράφηση αναπαριστά την πανάρχαια διαμάχη μεταξύ Ιράν και Τουράν, η οποία έλαβε τέλος με παρέμβαση του βασιλιά Κέι-Χοσρόη. Ινστιτούτο Σμιθσόνιαν

Δομή Επεξεργασία

Παρά τις πολυάριθμες παραλλαγές του, που συναντώνται ανάμεσα σε διαφορετικά χειρόγραφα, το έπος χωρίζεται συνήθως σε τρία κύρια μέρη: μυθικό, ηρωικό και ιστορικό. Μέσα από τη χρήση σχεδόν αποκλειστικά περσικής γλώσσας, ο Φερντοσί επιχείρησε να αναπαράγει όλους τους λαϊκούς μύθους και τις ιστορίες που συγκροτούσαν την ιστορία του ιρανικού λαού. Κατέχει κατ’ επέκταση κεντρική θέση στην περσική κουλτούρα, συμβάλλοντας στη διατήρηση της ιρανικής εθνικής ιστορίας και ταυτότητας[4]. Συνειδητά απέφυγε τη χρήση λέξεων αραβικής προέλευσης καθώς πίστευε πως ήταν ακατάλληλες για το περιεχόμενο του έπους. Εξαίρεση αποτελούν ορισμένες αραβικές λέξεις που είχαν ήδη παγιωθεί και πιθανότατα δεν ήταν σε θέση να αποφύγει. Συνολικά το Σαχναμέ περιέχει 706 λέξεις αραβικής προέλευσης, με μικρή συχνότητα εμφάνισης (2,4%), και κατά κύριο λόγο στην εισαγωγή και τον επίλογο του έργου που δεν αποτελούν αναπόσπαστα τμήματα της κύριας αφήγησης[5].

Η δομή του έχει το χαρακτήρα ενός χρονικού όλων των βασιλιάδων (σάχηδων) του Ιράν, συνδυάζοντας το μυθικό στοιχείο με την ιστορική αφήγηση. Ξεκινώντας από τον μυθικό βασιλιά και πρωτόπλαστο Κεγιουμάρς μέχρι τον τελευταίο σάχη των Σασανιδών, Ισδιγέρδη Γ’, καλύπτει την περίοδο πενήντα βασιλέων, οι οποίοι χωρίζονται σε τέσσερις δυναστείες: Πισταντί, Καγιανί, Ασκανί και Σασανί. Οι δύο πρώτες εντάσσονται στη σφαίρα του μύθου, ενώ η σχετική αφήγηση για τις δύο τελευταίες έχει ταυτιστεί με ιστορικά γεγονότα του προ-ισλαμικού Ιράν[6]. Το ύφος του χαρακτηρίζεται για την απλότητα και την ευγλωττία του, στον τρόπο με τον οποίο εκφράζει συναισθήματα και ιδέες, ενώ ο Φερντοσί ξεχωρίζει και για την αριστοτεχνική επιλογή των λέξεων που χρησιμοποιεί, μεταβάλλοντας τις εκφράσεις του ανάλογα με τον χαρακτήρα για τον οποίο γράφει[1].

Εικονογραφημένα χειρόγραφα Επεξεργασία

Τα εικονογραφημένα χειρόγραφα του έργου είναι από τα πιο πολυτελή και καλλιτεχνικά πλούσια δείγματα της περσικής εικονογραφίας. Διασώζονται αρκετά αντίγραφα, με τα διασημότερα να είναι αυτά του Χώτον (Houghton) και του Μεγάλου Μογγόλου (Great Mongol), των οποίων τα φύλλα διαχωρίστηκαν και πωλήθηκαν ξεχωριστά κατά τον 20ό αιώνα. Ένα μόνο φύλλο πουλήθηκε για 904.000 λίρες Αγγλίας το 2006 σε δημοπρασία στο Λονδίνο.[7] Άλλες διάσημες εκδόσεις είναι αυτή του Μπέισονγκορι (Baysonghori) το οποίο περιλαμβάνεται στο Μητρώο Μνήμης του Κόσμου (Memory of the World Register) της ΟΥΝΕΣΚΟ.[8]

  •  
    Μάχη μεταξύ των Περσικών και των Τουρανικών στρατευμάτων υπό τους βασιλείς Χοσρόη και Αφρασιγιάμπ αντίστοιχα (Μπέισονγκορι)
  •  
    Ο Φαραμάρζ, γιός του Ροστάμ, θρηνεί το θάνατο του πατέρα του και του θείου του (Μπέισονγκορι)
  •  
    Η συνάντηση του Αρντεσίρ με την Γκολνάρ (Μπέισονγκορι)
  •  
    Ο Μποζοργκμέρ, μεγάλος Βεζύρης του Χοσρόη, προσκαλεί τον Ινδό πρεσβευτή σε ένα παιχνίδι σκακιού (Μπέισονγκορι)

Οι μετέπειτα Μογγόλοι ηγεμόνες της Περσίας αναζωογόνησαν και χρηματοδότησαν την παραγωγή εικονογραφημένων χειρογράφων του έργου.[9][10][11][12]Επίσης οι Τιμουρίδες συνέχισαν την παράδοση της παραγωγής εικονογραφημένων χειρογράφων, και θεωρούνταν ως πρέπων και δείγμα κύρους για τα μέλη της οικογενείας να διαθέτουν τα προσωπικά τους αντίγραφα του έργου.[13] Τρεις από τους εγγονούς του Ταμερλάνου, ανάμεσα τους και ο Μπέισονγκορι παραγγείλανε την δημιουργία του προσωπικού τους αντιγράφου, με αυτό του Μπέισονγκορι να είναι το πιο ογκώδες και καλλιτεχνικά πλούσιο και να γίνεται εν τέλει και το πλέον διάσημο.[13][14]Η παραγωγή αντιγράφων συνεχίστηκε εντατικά και κατά τον 15ο αιώνα[13] κατά την διάρκεια των Τουρκομανικών δυναστειών, ενώ κατά την περίοδο των Σαφαβιδών η παράγωγη γνώρισε νέα άνθηση.[13] Συχνά το έργο χρησιμοποιήθηκε και για προπαγανδιστικούς λόγους από διαφόρους ηγεμόνες, ως μέσο επίδειξης πατριωτισμού και ως μέσο ενδυνάμωσης της πίστης στην περσική βασιλική ηγεμονία.[13][15][16]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 "Firdawsi”, The Encyclopedia of Islam, Vol. II, E. J. Brill, Leiden: 1997, σελ. 918-921
  2. ↑ “Ferdowsi, Abu’l-Qāsem,” Encyclopædia Iranica, IX/5, pp. 514-531; διαθέσιμο στο διαδίκτυο http://www.iranicaonline.org/articles/ferdowsi-index (ανάκτηση 28 Μαρτίου 2016)
  3. ↑ Boyle, John (2011). Persia: History and Heritage, Vol. 3, Routledge, σελ. 69
  4. ↑ Ahmad Ashraf, “Iranian Identity iii. Medieval Islamic Period”, Encyclopædia Iranica, online edition, 2014, διαθέσιμο στο διαδίκτυο http://www.iranicaonline.org/articles/iranian-identity-iii-medieval-islamic-period (ανάκτηση 28 Μαρτίου 2016)
  5. ↑ John Perry, “Šāh-nāma v. Arabic Words”, Encyclopædia Iranica, online edition, 2014, διαθέσιμο στο διαδίκτυο http://www.iranicaonline.org/articles/sah-nama-translations-iii-English (ανάκτηση 28 Μαρτίου 2016)
  6. ↑ Davidson, Olga (2000). Poet and Hero in the Persian Book of Kings, Cornell University Press, σελ. 10
  7. ↑ «Ten Most Expensive Books of 2006». Fine Books & Collections. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2016. 
  8. ↑ «"Bayasanghori Shâhnâmeh" (Prince Bayasanghor's Book of the Kings)». UNESCO. Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2012. 
  9. ↑ Lawrence, Lee (Dec 6, 2013). «Politics and the Persian Language». The Wall Street Journal. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-03-05. https://web.archive.org/web/20160305122700/http://www.wsj.com/articles/SB10001424052702303670804579236074032552930. 
  10. ↑ Simpson, Marianna Shreve (21 Απριλίου 2009). «ŠĀH-NĀMA iv. Illustrations». iranicaonline.org. Encyclopædia Iranica. 
  11. ↑ http://www.heritageinstitute.com/zoroastrianism/shahnameh/manuscripts.htm
  12. ↑ Michael Burgan (2009). Empire of the Mongols. Infobase Publishing. σελίδες 129–. ISBN 978-1-60413-163-5. 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 Simpson, Marianna Shreve Simpson (7 Μαΐου 2012). «Šāh-nāma iv. Illustrations». Encyclopædia Iranica. 
  14. ↑ Motlagh, Khaleghi· T. Lentz (15 Δεκεμβρίου 1989). «Bāysonḡorī Šāh-nāma». Encyclopædia Iranica. 
  15. ↑ John L. Esposito, επιμ. (1999). The Oxford History of Islam. New York: Oxford University Press. σελ. 364. ISBN 0195107993. 
  16. ↑ Lapidus, Ira Marvin (2002). A History of Islamic Societies (2nd έκδοση). Cambridge: Cambridge University Press. σελ. 445. ISBN 0521779332. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Σαχναμέ&oldid=10329808"