Σκάκι
| Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Το σκάκι είναι ένα επιτραπέζιο παιχνίδι στρατηγικής, που παίζεται ανάμεσα σε δύο παίχτες. Παίζεται στη «σκακιέρα», ένα διάγραμμα 64 τετραγώνων βαμμένων εναλλάξ με μαύρο και λευκό χρώμα και διατεταγμένων οριζοντίως και καθέτως σε διαστάσεις 8×8. Κάθε παίχτης έχει στη διάθεσή του 16 πεσσούς: έναν βασιλιά, μία βασίλισσα, δύο πύργους, δύο ίππους, δύο αξιωματικούς και οχτώ πιόνια. Κάθε ένας από τους έξι τύπους πεσσών εκτελεί διαφορετικές κινήσεις στην σκακιέρα. Ένας παίχτης παίζει με τους λευκούς πεσσούς και ο άλλος με τους μαύρους. Σκοπός κάθε παίχτη είναι η επίτευξη ματ στον αντίπαλο βασιλιά, ώστε αυτός να μην είναι σε θέση να αντιμετωπίσει μια επίθεση που δέχεται από τους πεσσούς του αντιπάλου (ο βασιλιάς στο σκάκι δεν αιχμαλωτίζεται, αφού μόλις βρεθεί σε θέση ματ σηματοδοτείται η λήξη του παιχνιδιού). Οι πεσσοί χρησιμοποιούνται για να παράσχουν υποστήριξη σε άλλους πεσσούς του ίδιου χρώματος ή για να επιτεθούν και να αιχμαλωτίσουν πεσσούς του αντιπάλου. Εκτός από την επίτευξη ματ, ένας παίχτης κερδίζει εάν ο αντίπαλός του παραιτηθεί αυτοβούλως («εγκαταλείψει»), καθώς κρίνει πως η ήττα του είναι αναπόφευκτη. Άλλο πιθανό αποτέλεσμα μιας παρτίδας σκακιού είναι η ισοπαλία, η οποία μπορεί να προκύψει με διάφορους τρόπους.
 | |
| Ηλικίες | 6+ |
|---|---|
| Διάρκεια | Φιλικά: συνήθως μία ώρα Τουρνουά FIDE: έως επτά ώρες Γρήγορο σκάκι: έως 60 λεπτά Μπλιτς: έως 15 λεπτά |
| Δεξιότητες | τακτική, στρατηγική |
Πιστεύεται πως το σκάκι προήλθε από την Ινδία, πριν τον 7ο αιώνα. Η αξία των πεσσών καθορίστηκε στην Ισπανία τον 15ο αιώνα, ενώ οι κανόνες του παιχνιδιού οριστικοποιήθηκαν τον 19ο αιώνα. Σήμερα, το σκάκι παίζεται από εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, ενώ νέοι τύποι του παιχνιδιού, που διαφέρουν από τον κλασσικό ως προς τους κανόνες ή / και ως προς το είδος της σκακιέρας, έχουν επίσης καταστεί σημαντικά δημοφιλείς.
Ο πρώτος αναγνωρισμένος Παγκόσμιος Πρωταθλητής Σκακιού, Βίλελμ Στάινιτς, κέρδισε τον τίτλο του το 1886. Από το 1948, το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα άρχεται από τη Διεθνή Σκακιστική Ομοσπονδία (Fédération Internationale des Échecs - FIDE), η οποία είναι επίσης υπεύθυνη για την απονομή διάφορων τίτλων της σκακιστικής κατάταξης. Ο μεγαλύτερος τίτλος στο σκάκι είναι αυτός του Διεθνή Γκρανμαίτρ, ο οποίος ισχύει εφ όρου ζωής. Αρκετοί σκακιστικοί οργανισμοί έχουν δικά τους συστήματα κατάταξης σε εθνικό επίπεδο, ενώ το σκάκι αναγνωρίζεται ως άθλημα από πολλά εθνικά σωματεία.
Κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές άρχισαν να παίζουν σκάκι απέναντι σε ανθρώπους, με ολοένα αυξανόμενη επιτυχία. Ο υπολογιστής Deep blue που αναπτύχθηκε από την εταιρεία IBM, έγινε ο πρώτος υπολογιστής που κατάφερε να νικήσει έναν Παγκόσμιο Πρωταθλητή, επικρατώντας του Γκάρι Κασπάροφ στον μεταξύ τους αγώνα που έλαβε χώρα το 1997. Έκτοτε οι υπολογιστές έχουν ξεπεράσει σε δύναμη τους ανθρώπους, και σήμερα χρησιμοποιούνται για την κατανόηση και εμβάθυνση της σκακιστικής θεωρίας. Το διαδικτυακό σκάκι έχει συμβάλλει σημαντικά στη δημοφιλία του αθλήματος, επιτρέποντας σε ερασιτέχνες και επαγγελματίες παίχτες να διαγωνιστούν σε αυτό το παιχνίδι.
Γενικά στοιχεία
ΕπεξεργασίαΠαλαιότερα το σκάκι το ονόμαζαν «παιγνίδι των Βασιλέων». Αυτό προέρχονταν από το γεγονός ότι αποτελούσε για μακρό χρόνο την κυρίαρχη ψυχαγωγία Βασιλέων, Παπών, Πριγκίπων, και γενικά του ανώτερου κλήρου, αυλικών, ευγενών και πλουσίων τόσο της Δύσης, όσο και της Ανατολής. Σήμερα το σκάκι χαρακτηρίζεται «βασιλιάς των παιγνιδιών» ως το δυσκολότερο, επιστημονικότερο και ωραιότερο.
Η Διεθνής Σκακιστική Ομοσπονδία (FIDE), το 1970 είχε ήδη στη δύναμή της 70 εθνικές σκακιστικές ομοσπονδίες και κάθε δύο χρόνια διοργανώνει «Σκακιστικές Ολυμπιάδες», στις οποίες η Ελλάδα μετέχει από το 1950.
Τους ισχυρότερους σκακιστές και σκακίστριες που λαμβάνουν μέρος στα διεθνή τουρνουά σκακιού και εθνικά πρωταθλήματα αποκαλούν «μαιτρ» και «γκρανμαίτρ» (εξέχοντες μαιτρ). Γενικά οι έμπειροι σκακιστές μέχρι και οι ερασιτέχνες, που μελέτησαν τους κανόνες του παιγνιδιού και λαμβάνουν μέρος σε αγώνες, κατατάσσονται σε παίκτες Α΄, Β΄ και Γ΄ κατηγορίας.
Γενικά ως σπορ αποτελεί ένα συναρπαστικό τρόπο δοκιμής των πνευματικών δυνάμεων των παικτών που παίζουν με ίσους όρους εφαρμόζοντας με ακρίβεια και επιδεξιότητα τους κανόνες του παιγνιδιού. Στην ουσία το σκάκι είναι ένα στρατιωτικό παιγνίδι ίσων δυνάμεων που διεξάγεται «επί χάρτου» (σκακιέρας). Εκτός από Βασιλείς και Πάπες, σημαντικοί λάτρεις του παιγνιδιού αυτού υπήρξαν εξέχουσες προσωπικότητες των Γραμμάτων, Επιστημών και Τεχνών μεταξύ των οποίων ο Θερβάντες, ο Βολταίρος, ο Ντιντερό, ο Γκαίτε, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος κ.ά.
Το σημαντικότερο του παιγνιδιού αυτού δεν είναι τόσο η νίκη επί του αντιπάλου, όσο η ποιότητα της νίκης. Ο ενθουσιασμός έγκειται στις κινήσεις εκείνες που αποβλέπουν σε επόμενες κινήσεις επί σχεδίου, οι έξυπνοι συνδυασμοί, οι λεπτοί ελιγμοί κ.λπ. που εκτιμώνται στη «σκακιστική σκέψη» ίσως με μεγαλύτερη απόλαυση που δίνουν τα «στατικά» βιβλία, πίνακες ζωγραφικής, και άλλα καλλιτεχνικά έργα. Εξ αυτού οι ωραιότερες παρτίδες που έχουν σημειωθεί τυπώνονται σε βιβλία και περιοδικά του είδους, με αναλύσεις και άλλες δυνατότητες, χαρίζοντας ένα ιδιαίτερο θαυμασμό αυτών.
Γενικά το σκάκι καλλιεργεί και αναπτύσσει σπουδαία προτερήματα όπως πειθαρχία, διαπαιδαγώγηση της θέλησης και της αντοχής, ανάπτυξη μνημονικού, ετοιμότητα, εξυπνάδα, λογική σκέψη, κ.λπ. ή όπως έλεγαν παλαιότερα «το ακόνισμα του μυαλού». Οι «Γκρανμαίτρ» ομολογούν ότι ο παίκτης σκακιού πρέπει να γνωρίζει πολύ καλά τόσο την ιστορία του σκακιού όσο και τη θεωρία των κανόνων του, εφαρμόζοντας έτσι απόλυτα το «Χωρίς θεωρία του είδους δεν υφίσταται σκέψη περί του είδους».
Ιστορία του σκακιού
Επεξεργασία
Το σκάκι έχει αποκτήσει τους σύγχρονους κανόνες του ήδη από τον 15ο αιώνα στην Ευρώπη. Από εκεί εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Στην Ευρώπη το είχαν φέρει οι Άραβες (μια παλιότερη παραλλαγή του) στους οποίους το έδωσαν οι Πέρσες. Μια παλιότερη παραλλαγή του που παιζόταν στο Μεσαίωνα ονομαζόταν ζατρίκιον. Παραλλαγές του παιχνιδιού παίζονταν στην αρχαιότητα σε πολλές χώρες και πολλές διεκδικούν την καταγωγή του.
Το σκάκι, αν και ήδη πολύ διαδεδομένο, γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη τον 19ο αιώνα στον οποίο έχουμε διοργανώσεις επισήμων πρωταθλημάτων, οι εφημερίδες ασχολούνται ταχτικά με το παιχνίδι, γραμματόσημα τυπώνονται με θέμα το σκάκι, η σύγχρονη μορφή των σκακιστικών πεσσών προτείνεται και βιβλία μελετούν σε βάθος την θεωρία του παιχνιδιού.
Τον 20ό αιώνα (το 1924) ιδρύεται η Διεθνής Σκακιστική Ομοσπονδία. Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι. Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι, ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες.
Βασικά μέρη παιχνιδιού
ΕπεξεργασίαΤα βασικά μέρη του σκακιού είναι η σκακιέρα και οι πεσσοί.
Σκακιέρα
ΕπεξεργασίαΗ Σκακιέρα είναι ένα διάγραμμα που ορίζεται από οκτώ οριζόντιες λωρίδες διασταυρούμενες από οκτώ κάθετες στήλες, διαμορφώνοντας έτσι, συνολικά, 64 τετράγωνα, βαμμένα εναλλάξ με μαύρο και λευκό χρώμα λεγόμενα άσπρα και μαύρα εναλλάξ (πρόκειται για ίδιο διάγραμμα που χρησιμοποιείται και στο παιχνίδι της ντάμας), επί των οποίων φέρονται και μετακινούνται στη συνέχεια οι πεσσοί σύμφωνα με τους κανόνες του παιγνιδιού.
Πεσσοί σκακιού
Επεξεργασία| Πεσσοί | |
|---|---|
 |
Βασιλιάς |
 |
Βασίλισσα |
 |
Πύργος |
 |
Αξιωματικός |
 |
Ίππος |
 |
Πιόνι |
Το σκάκι παίζεται με συνολικά 32 ειδικά σχεδιασμένους πεσσούς (πιόνια), εκ των οποίων οι μισοί έχουν χρώμα λευκό και οι άλλοι μαύρο, που επιλέγονται από τους δύο παίκτες. Για τις παραλλαγές του παιχνιδιού υπάρχουν περισσότεροι ή λιγότεροι πεσσοί, οι οποίοι αρκετές φορές είναι και διαφορετικά σχεδιασμένοι ή αντιπροσωπεύουν νέες ιδιότητες των παραλλαγών αυτών.
Περιγραφή του παιχνιδιού
ΕπεξεργασίαΚάθε παίκτης ξεκινά την παρτίδα με 16 πεσσούς κάθε ένας των οποίων ανήκει σε κάποιο είδος που έχει τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο κίνησης και αιχμαλώτισης αντιπάλων κομματιών. Συγκεκριμένα έχει οκτώ πιόνια, δύο πύργους, δύο ίππους, δύο αξιωματικούς, μία βασίλισσα και έναν βασιλιά. Ο ένας παίκτης κατέχει τα λευκά και ο άλλος τα μαύρα, όπως ονομάζονται οι αντιστοίχου χρώματος πεσσοί.
Ο σκοπός κάθε παίχτη είναι η επίτευξη ματ στον αντίπαλο βασιλιά. Αυτό συμβαίνει όταν ο βασιλιάς απειλείται (αυτό ονομάζεται σαχ) και δεν υπάρχει νόμιμη κίνηση διάσωσης (να ξεφύγει από το σαχ σε μία κίνηση). Το ματ καθιστά την αιχμαλώτιση του βασιλιά περιττή, καθώς αποτελεί τη λήξη του παιχνιδιού.
Το παιχνίδι ξεκινά παραδοσιακά από συγκεκριμένη θέση όπου οι στρατοί παρατάσσονται αντικριστά.
Την παρτίδα ξεκινά ο λευκός και στην υπόλοιπη παρτίδα οι παίκτες παίζουν εναλλάξ, κινώντας κάποιο κομμάτι τους. Σημαντικός κανονισμός του σκακιού είναι ότι αν ένας παίκτης αγγίξει κάποιο κομμάτι, πρέπει να το μετακινήσει. Κατά συνέπεια, απαγορεύεται το άγγιγμα άσχετου κομματιού πριν την οριστική κίνηση του παίκτη. Αν όμως αγγίξει ένα δικό του κομμάτι για να το βάλει καλύτερα στο τετράγωνό του, προειδοποιεί τον αντίπαλο παίκτη λέγοντας «διορθώνω». Αν αγγίξει κατά λάθος ένα αντίπαλο κομμάτι, δεν υπάρχει ποινή.
Το σκάκι δεν είναι τυχερό παιχνίδι. Θεωρητικά δεν υπάρχει κανένας εξωτερικός παράγοντας (όπως τα κυλιόμενα ζάρια στο τάβλι) και τίποτα κρυφό στην θέση για τους δυο παίκτες. Το παιχνίδι βασίζεται αποκλειστικά στην τακτική και στην στρατηγική. Όμως οι δυνατότητες του παιχνιδιού είναι τόσο μεγάλες και περίπλοκες που είναι αδύνατο να συλλογιστεί κανείς όλα τα ενδεχόμενα και αυτό παρόλο που το παιχνίδι ουσιαστικά καθορίζεται από 32 κομμάτια σε 64 τετράγωνα.
Το σκάκι είναι ένα από τα δημοφιλέστερα παιχνίδια στον κόσμο.
περιγραφεί όχι μόνο ως παιχνίδι αλλά και ως τέχνη, επιστήμη και άθλημα. Συχνά θεωρείται ως αφηρημένο πολεμικό παιχνίδι και ως «πνευματική πολεμική τέχνη» και έτσι η διδασκαλία του θεωρήθηκε ως τρόπος αύξησης της πνευματικής ισχύος. Το σκάκι παίζεται τόσο για διασκέδαση, όσο και ανταγωνιστικά σε λέσχες, πρωταθλήματα, διαδικτυακά και δια αλληλογραφίας. Το σκάκι έχει επίσης πολλές παραλλαγές και συγγενικά παιχνίδια που παίζονται σε διάφορα μέρη του κόσμου.
Το παιχνίδι διεθνώς το άρχει η Διεθνής Σκακιστική Ομοσπονδία (FIDE - Fédération Internationale des Échecs) η οποία ιδρύθηκε το 1924 στο Παρίσι και διεξάγει τους αγώνες για το παγκόσμιο πρωτάθλημα. Οι περισσότερες χώρες έχουν και εθνικές σκακιστικές ομοσπονδίες. Το σκάκι δεν είναι ολυμπιακό αγώνισμα, αλλά ολυμπιάδες σκακιού διοργανώνονται κάθε δυο χρόνια.
Σκακιστική γραφή
ΕπεξεργασίαΥπάρχουν διάφορα συστήματα καταγραφής για τις σκακιστικές παρτίδες. Τα δυο κυριότερα είδη συμβολισμών είναι η περιγραφική σκακιστική γραφή η οποία υπήρξε μέχρι το έτος 1980 συνηθισμένη στους αγγλόφωνους (η Διεθνής Σκακιστική Ομοσπονδία το 1981 σταμάτησε να την αναγνωρίζει επίσημα) και η αλγεβρική σκακιστική γραφή η οποία είναι πολύ συνηθισμένη σε όλο τον κόσμο, αλλά έχει μεγάλο πλήθος παραλλαγών. Για το σύστημα γραφής δανειζόμαστε γράμματα από την αλφάβητο (πίνακας ονομάτων και συμβόλων των πεσσών του σκακιού σε μερικές γλώσσες). Συγκεκριμένα στα ελληνικά (με κεφαλαία) Σ=Πιόνι, Π=Πύργος, Ι=Ίππος, Α=Αξιωματικός, Β=Βασίλισσα, Ρ=Βασιλιάς. Οι στήλες στην αλγεβρική γραφή συμβολίζονται με τα μικρά γράμματα {α, β, γ, δ, ε, ζ, η, θ} (ξεκινώντας από αριστερά προς τα δεξιά όπως κοιτά ο λευκός) και οι γραμμές με τους αραβικούς αριθμούς {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8} (ξεκινώντας από την πρώτη γραμμή του λευκού και προχωρώντας προς τον μαύρο). Έτσι π.χ. το αρχικό τετράγωνο του λευκού βασιλιά συμβολίζεται ε1.
Στο πλήρες σκακιστικό σύστημα γραφής σημειώνεται τόσο η αρχική όσο και η τελική θέση του πιονιού ή του κομματιού (π.χ. Βε1-ε5), αλλά είναι επίσης συνηθισμένη και η συντομευμένη μορφή, οπότε σημειώνεται μόνο η τελική θέση (π.χ. Βε5). Επιπλέον, οι κινήσεις των πιονιών σημειώνονται χωρίς το αρχικό γράμμα Σ (Στρατιώτης), αλλά μόνο με την παράθεση της θέσης (π.χ. ε2-ε4 ή με τη συντομότερη μορφή ε4).
Για τα σκακιστικά προβλήματα χρησιμοποιείται η σκακιστική γραφή προβληματιστών.
Παγκόσμιοι πρωταθλητές
ΕπεξεργασίαΑκολουθεί κατάλογος των σκακιστών που κατέκτησαν επίσημα και τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή.
| ΑΑ | Όνομα | Περίοδος | Χώρα |
|---|---|---|---|
| 1 | Βίλελμ Στάινιτς | 1886–1894 | .svg){kind=small} Αυστροουγγαρία (Βοημία) /  ΗΠΑ
|
| 2 | Εμάνουελ Λάσκερ | 1894–1921 | .svg){kind=small} Γερμανία (Πρωσία) /  Γερμανία
|
| 3 | Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα | 1921–1927 |  Κούβα
|
| 4 | Αλεξάντερ Αλιέχιν | 1927–1935 |  Ρωσία /  Γαλλία
|
| 5 | Μαξ Όυβε | 1935–1937 |  Ολλανδία
|
| Αλεξάντρ Αλιέχιν | 1937–1946 |  Σοβιετική Ένωση
| |
| 6 | Μιχαήλ Μποτβίνικ | 1948–1957 | Σοβιετική Ένωση (ΡΣΟΣΔ)
|
| 7 | Βασίλι Σμισλόφ | 1957–1958 | Σοβιετική Ένωση (ΡΣΟΣΔ)
|
| Μιχαήλ Μποτβίνικ | 1958–1960 | Σοβιετική Ένωση (ΡΣΟΣΔ)
| |
| 8 | Μιχαήλ Ταλ | 1960–1961 | Σοβιετική Ένωση (Λεττονία)
|
| Μιχαήλ Μποτβίνικ | 1961–1963 | Σοβιετική Ένωση (ΡΣΟΣΔ)
| |
| 9 | Τιγκράν Πετροσιάν | 1963–1969 | Σοβιετική Ένωση (Αρμενία)
|
| 10 | Μπορίς Σπάσκι | 1969–1972 | Σοβιετική Ένωση (ΡΣΟΣΔ)
|
| 11 | Μπόμπι Φίσερ | 1972–1975 | ΗΠΑ
|
| 12 | Ανατόλι Κάρποφ | 1975–1985 | Σοβιετική Ένωση (ΡΣΟΣΔ)
|
| 13 | Γκάρι Κασπάροφ | 1985–1993 | Σοβιετική Ένωση (Αζερμπαϊτζάν) / Ρωσία
|
| 14 | Βλαντίμιρ Κράμνικ | 2006–2007 | Ρωσία
|
| 15 | Βισβανάθαν Άναντ | 2007–2013 |  Ινδία
|
| 16 | Μάγκνους Κάρλσεν | 2013–2023 |  Νορβηγία
|
| 17 | Ντινγκ Λιρέν | 2023- |  Κίνα
|
Πίνακας ονομάτων των πεσσών του σκακιού σε μερικές γλώσσες
Επεξεργασία| Σύμβολο | Ελληνικά | Ρωσικά | Γαλλικά | Αγγλικά | Γερμανικά | Ιταλικά | Ουγγρικά | Ισπανικά |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ♔ ♚ | βασιλιάς (Ρ) | король (Кр) | roi (R) | king (K) | König (K) | re (R) | király (K) | rey (R) |
| ♕ ♛ | βασίλισσα (Β) | ферзь (Ф) | dame, reine (D) | queen (Q) | Dame (D) | donna (D) | vezér (V) | dama (D) |
| ♖ ♜ | πύργος (Π) | ладья (Л) | tour (T) | rook (R) | Turm (T) | torre (T) | bástya (B) | torre (T) |
| ♗ ♝ | αξιωματικός (Α) | слон (С) | fou (F) | bishop (B) | Läufer (L) | alfiere (A) | futár (F) | alfil (A) |
| ♘ ♞ | ίππος (Ι) | конь (К) | cavalier (C) | knight (N, Kt) | Springer (S) | cavallo (C) | huszár (H) | caballo (C) |
| ♙ ♟ | πιόνι (Σ) | пешка (П) | pion (P) | pawn (P) | Bauer (b) | pedone (P) | gyalog (gy) | peón (P) |
Σημειώσεις
ΕπεξεργασίαΣτην σύγχρονη Ελλάδα το σκάκι, ως επιτραπέζιο παιχνίδι, σύμφωνα με την με αριθμό 10703/1947 Απόφαση του Υπουργού Δημόσιας Τάξης, έχει συμπεριληφθεί στα "τεχνικά παίγνια". Η χρήση του επιτρέπεται ελεύθερα σε δημόσιους χώρους, (καφενεία, λέσχες κ.λπ.), καθώς και στα μέσα μεταφοράς (τρένα, πλοία, αεροπλάνα), χωρίς κανένα περιορισμό.
Δείτε επίσης
ΕπεξεργασίαΕξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Επίσημη ιστοσελίδα της παγκόσμιας ομοσπονδίας σκακιού-FIDE
- Ελληνική Σκακιστική Ομοσπονδία
- Ε.Σ.Σ.Ν.Α. - Σκακιστικοί αγώνες στην Αττική
- Ε.Σ.Σ.Κ.Ε - Ένωση Σκακιστικών Σωματείων Κεντρικής Ελλάδας
- Ε.Σ.Σ.Κ. - Ένωση Σκακιστικών Σωματείων Κρήτης
- Greekbase - Ελληνική βάση σκακιστικών παρτίδων
- Το σκάκι στην Ελλάδα πάνω στο χάρτη: όμιλοι, σύλλογοι, μαθήματα[νεκρός σύνδεσμος]
Σκάκι (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
