Η φρίσσα ή σαρδελομάνα (επιστημονική ονομασία: Alosa fallax) είναι είδος ψαριού της οικογένειας των Κλυπεΐδων. Απαντά στον ανατολικό Ατλαντικό και τη Μεσόγειο. Είναι ανάδρομο ψάρι το οποίο ζει στη θάλασσα και μεταναστεύει σε γλυκά νερά ώστε να αναπαραχθεί. Εμφανισιακά μοιάζει με ρέγγα, αλλά έχει μια σειρά από έξι με δέκα χαρακτηριστικές κηλίδες στο ασημένιο πλάι του σώματος. Ο πληθυσμός του είδους μειώνεται λόγω της υπεραλίευσης, της ρύπανσης και την καταστροφή του φυσικού του περιβάλλοντος και πλέον είναι αντικείμενο διατήρησης.

Φρίσσα

Κατάσταση διατήρησης

Ελαχίστης Ανησυχίας (IUCN 3.1)
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia)
Συνομοταξία: Χορδωτά (Chordata)
Ομοταξία: Ακτινοπτερύγια (Actinopterygii)
Τάξη: Κλυπεόμορφα (Clupeiformes)
Οικογένεια: Κλυπεΐδες (Clupeidae)
Γένος: Αλόζη (Alosa)
Είδος: A. fallax
Διώνυμο
Alosa fallax
Lacépède, 1800

Περιγραφή Επεξεργασία

Η φρίσσα είναι τυπικό ψάρι της οικογένειας των ρεγγών και μοιάζει πολύ με την κέππα. Δεν έχει πλευρική γραμμή και η κοιλιά της είναι πιο στρογγυλοποιημένη από αυτή της σαρδέλλας. Το κάλυμμα των βραγχίων φέρει εξογκώματα. Έχει περισσότερα χρώματα από τη ρέγγα. Η ράχη έχει μπλε-πράσινο χρώμα και το κεφάλι είναι καφέ με χρυσή απόχρωση στο βραγχιακό κάλυμμα. Το πλάι είναι ασημένιο με καφέ ανταύγεια και έχει μια χαρακτηριστική σειρά από έξι με δέκα μεγάλες σκούρες κηλίδες, οι οποίες όμως γίνονται πιο αχνές όταν το ψάρι πεθαίνει. Η ενήλικη φρίσσα έχει συνήθως μήκος 25 με 40 εκατοστά[1] και μπορεί να φτάσει σε μήκος τα 60 εκατοστά και βάρος το 1,5 κιλό.

Κατανομή Επεξεργασία

Η φρίσσα απαντάται στον βορειοανατολικό Ατλαντικό, από τη νότια Ισλανδία μέχρι το Μαρόκο, καθώς και στη Βόρεια Θάλασσα, Βαλτική και Μεσόγειο, καθώς και στη Μαύρη Θάλασσα.[2]

Βιολογία Επεξεργασία

Η φρίσσα έχει παρόμοιο κύκλο ζωής με την κέπα (A. alosa). Είναι γνωστό ότι ζουν στις ίδιες περιοχές.[3] Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι τα είδη A. fallax και A. alosa μπορούν να υβριδοποιηθούν. Πρόκειται για ανάδρομα είδη, όπως πολλά άλλα είδη στο γένος Alosa.[4] Ωστόσο, αναφορές για φρίσσες παγιδευμένες σε γλυκά ύδατα υποδηλώνουν την ικανότητα προσαρμογής στο περιβάλλον τους. Ζουν κυρίως στη θάλασσα για τροφή και μεταναστεύουν στους χώρους αναπαραγωγής τους μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου μόλις ωριμάσουν σεξουαλικά. Η ηλικία ωριμότητας κυμαίνεται συνήθως από 3-7 ετών.[4] Ο γόνος εμφανίζεται στις εκβολές και τα υφάλμυρα νερά από τον Ιούνιο έως τον Ιούλιο. Η αλατότητα του υφάλμυρου νερού μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στα μικρά που μεταναστεύουν από γλυκό νερό.[3]

Κατάσταση πληθυσμού Επεξεργασία

Οι πληθυσμοί έχουν μειωθεί κυρίως εξαιτίας της υπεραλίευσης, της ρύπανσης, της καταστροφής των ενδιαιτημάτων και της απόφραξης των μεταναστευτικών οδών.[5][4] Η υβριδοποίηση μεταξύ ειδών είναι πιο πιθανή με είδη που επηρεάζονται από ανθρώπινες διαταραχές.[4] Εκτιμάται ότι η φάση των εκβολών, ή ο χρόνος που βρίσκονται στις εκβολές που μεταναστεύουν από τις θέσεις ωοτοκίας στη θάλασσα, έχει διάρκεια στη φρίσσα έως και ενάμιση χρόνο. Η εκτίμηση, ωστόσο, δεν λαμβάνει υπόψη την ατομική διακύμανση και επιβίωση των νεαρών στη φάση των εκβολών.[3]

Τέσσερις ειδικές περιοχές διατήρησης έχουν οριστεί στην Ιρλανδία όπου τα είδη Alosa είναι γνωστό ότι γεννιούνται.[4] Η φρίσσα αναφέρεται στο προσάρτημα III της σύμβασης της Βέρνης (1979) που απαριθμεί προστατευόμενα είδη πανίδας καθώς και στα παραρτήματα II και V της οδηγίας για τους οικοτόπους της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (1992) που απαριθμούν, αντίστοιχα, είδη των οποίων η διατήρηση απαιτεί τον χαρακτηρισμό ειδικών περιοχών διατήρησης και που υπόκεινται σε μέτρα διαχείρισης. "[3]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. «Allis shad: Alosa alosa». NatureGate. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Σεπτεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2013. 
  2. IUCN Red List of Threatened Species: Twaite Shad. 2008-01-01. https://www.iucnredlist.org/en. 
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Lochet, A., S. Boutry, and E. Rochard. Estuarine Phase during Seaward Migration for Allis Shad Alosa Alosa and Twaite Shad Alosa Fallax Future Spawners. Ecology of Freshwater Fish 18 (2009): 323-35.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Coscia, I., V. Rountree, J. J. King, W. K. Roche, and S. Mariani. A Highly Permeable Species Boundary between Two Anadromous Fishes. Journal of Fish Biology doi:10.1111/j.1095-8649.2010.02768.x 77.5 (2010): 1137-149.
  5. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Νοεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2020.