Χαράτσι

Το χαράτσι ήταν ένας από τους τρεις φόρους, τους οποίους επέβαλαν οι Τούρκοι στους χριστιανούς υπηκόους του Σουλτάνου. Ο άλλος ήταν ο φόρος αίματος, το λεγόμενο παιδομάζωμα.

Ο φόρος

Πρόκειται για ατιμωτικό κεφαλικό φόρο, ο οποίος επιβλήθηκε από τους πρώτους χρόνους του Ισλαμισμού. Ήταν η αποζημίωση για την παραχώρηση του δικαιώματος να ζει κανείς και να λατρεύει τον θεό του. Κάθε χριστιανός από το δωδέκατο έτος της ηλικίας του και μέχρι τον θάνατό του όφειλε να εξαγοράζει κάθε χρόνο την άδεια αυτή. Πλήρωνε τον φόρο και παραλάμβανε από τον εισπράκτορα την προσωπική του απόδειξη, η οποία λεγότανε χαράτσι. Η απόδειξη ήταν χάρτινη και είχε κάθε χρόνο διαφορετικό χρώμα, έφερε δε το εξής κείμενο:

ο φέρων το παρόν έχει την άδειαν να φέρη επί έν έτος την κεφαλήν επί των ώμων του

Διαβαθμίσεις και είσπραξη του φόρου

Αρχικά οι Τούρκοι εισέπραταν τον κεφαλικό φόρο αδιακρίτως, αργότερα όμως διαίρεσαν τους Χριστιανούς σε τρεις τάξεις, και το χαράτσι ανάλογα σε τρεις βαθμούς:

• η πρώτη τάξη πλήρωνε τέσσερα φλουριά κατά κεφαλή
• η δεύτερη δύο
• και η τρίτη τάξη πλήρωνε ένα φλουρί κατά άτομο.

• Αναλόγως το χαράτσι του πρώτου βαθμού επιβαλόταν στους έμπορους και τους πλούσιους, και ονομάζονταν αλάς.
• Το χαράτσι του δεύτερου βαθμού το πλήρωναν οι βιομήχανοι και οι τεχνήτες, και λεγότανε ιφσάτ.
• Το χαράτσι τρίτου βαθμού ήταν για τους γεωργούς και τους πτωχούς και λεγότανε εδνά.

Ο τρόπος είσπραξής του ήταν ο εξής: κάθε χρόνο η Υψηλή Πύλη πούλαγε τα δικαιώματα είσπραξης των φόρων σε ισχυρούς και πλούσιους Τούρκους. Αυτοί τα μεταπουλούσαν κερδοσκοπικά σε εκμισθωτές φόρων οι οποίοι αναλάμβαναν να εισπράξουν τον φόρο από τους μη μουσουλμάνους υπηκόους. Ο πλούσιος Τούρκος λεγόταν χαρατζίμπασης, οι δε εισπράκτορες λεγόντουσαν χαρατζίδες. Οι χαρατζίδες περιόδευαν στις πόλεις και τα χωριά με στρατιωτική συνοδεία και εισέπρατταν ποσά μεγαλύτερα από αυτά που έπρεπε να αποδώσουν στον χαρατζίμπαση, συχνά χρησιμοποιώντας βάρβαρα μέσα. Τη διαφορά την καρπώνονταν για προσωπικό τους όφελος.

Πηγές

• Νικόλαος Φιλιππίδης (1900). Επίτομος Ιστορία του Ελληνικού Έθνους 1453-1821. Εν Αθήναις: Εκ του Τυπογραφείου Α. Καλαράκη. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2010. 
• Ιωάννης Λυκούρης (1954). Η διοίκησις και δικαιοσύνη των τουρκοκρατούμενων νήσων : Αίγινα - Πόρος - Σπέτσαι - Ύδρα κλπ., επί τη βάσει εγγράφων του ιστορικού αρχείου Ύδρας και άλλων. Αθήνα. Ανακτήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2010. 
• Παναγής Σκουζές (1777 - 1847) (1948). Χρονικό της σκλαβωμένης Αθήνας στα χρόνια της τυρανίας του Χατζή Αλή (1774 - 1796). Αθήνα: Α. Κολολού. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2011.