Το Ant-Man είναι αμερικανική περιπετειώδες ταινία με υπερήρωες παραγωγής 2015, η οποία βασίζεται στους ομώνυμους χαρακτήρες των Marvel Comics, Σκοτ Λανγκ και Χανκ Πιμ. Η παραγωγή έγινε από τα Marvel Studios και η διανομή από τη Walt Disney Studios Motion Pictures. Αποτελεί τη δωδέκατη συνολικά ταινία του κινηματογραφικού σύμπαντος της Marvel. Τη σκηνοθεσία ανέλαβε ο Πέιτον Ριντ, ενώ το σενάριο έγραψαν οι Έντγκαρ Ράιτ, Τζο Κόρνις, Άνταμ ΜακΚέι και Πολ Ραντ. Στην ταινία πρωταγωνιστεί ο Ραντ ως Σκοτ Λανγκ/Ant-Man, πλαισιωμένος από τους Εβάντζελιν Λίλι, Κόρεϊ Στολ, Μπόμπι Καναβάλι, Μάικλ Πένια, Τιπ «T.I.» Χάρις, Άντονι Μακί, Γουντ Χάρις, Τζούντι Γκριρ, Ντέιβιντ Νταστμάλτσιαν και Μάικλ Ντάγκλας. Στην ταινία, ο Λανγκ πρέπει να βοηθήσει στο να προστατευτεί η τεχνολογία σμίκρυνσης του Πιμ, με το στήσιμο μίας ληστείας με παγκόσμιες επιπτώσεις.

Ant-Man
Κινηματογραφική αφίσα
ΣκηνοθεσίαΠέιτον Ριντ
ΠαραγωγήΚέβιν Φάιγκι
ΣενάριοΈντγκαρ Ράιτ
Τζο Κόρνις
Άνταμ ΜακΚέι
Πολ Ραντ
ΙστορίαΈντγκαρ Ράιτ
Τζο Κόρνις
Βασισμένο σεAnt-Man
των Σταν Λι
Λάρι Λίμπερ
Τζακ Κίρμπι
ΠρωταγωνιστέςΠολ Ραντ
Εβάντζελιν Λίλι
Κόρεϊ Στολ
Μπόμπι Καναβάλι
Μάικλ Πένια
Τιπ «T.I.» Χάρις
Άντονι Μακί
Γουντ Χάρις
Τζούντι Γκριρ
Ντέιβιντ Νταστμάλτσιαν
Μάικλ Ντάγκλας
ΜουσικήΚρίστοφ Μπεκ
ΦωτογραφίαΡάσελ Κάρπεντερ
ΜοντάζΝταν Λίμπενταλ
Κόλμπι Πάρκερ Τζ.
ΕνδυματολόγοςΣάμι Σέλντον[1]
Εταιρεία παραγωγήςMarvel Studios
ΔιανομήWalt Disney Studios Motion Pictures
Πρώτη προβολή29 Ιουνίου 2015 (Θέατρο Ντόλμπι)
Κυκλοφορία17 Ιουλίου 2015 (ΗΠΑ)
Διάρκεια117 λεπτά[2]
ΠροέλευσηΗνωμένες Πολιτείες
ΓλώσσαΑγγλικά
Προϋπολογισμός$130–169.3 εκατομμύρια[3][4][5]
Ακαθάριστα έσοδα$519.3 εκατομμύρια[3]
ΠροηγείταιΕκδικητές: Η Εποχή του Ultron (MCU franchise)
ΈπεταιΟ Ant-Man και η Σφήκα (Ant-Man franchise)
Captain America: Εμφύλιος Πόλεμος (MCU franchise)
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Η ανάπτυξη του Ant-Man ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2006 με την πρόσληψη του Ράιτ να την σκηνοθετήσει και να την συγγράψει με τον Κόρνις. Μέχρι τον Απρίλιο του 2011, οι δυο τους είχαν ολοκληρώσει τρία προσχέδια του σεναρίου και τον Ιούλιο του 2012, ο Ράιτ έκανε κάποια δοκιμαστικά γυρίσματα. Αφού η ταινία μπήκε σε αναμονή έτσι ώστε ο Ράιτ να ολοκληρώσει την ταινία Το Τέλος του Κόσμου, η προ-παραγωγή ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2013 και το κάστινγκ τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς με την πρόσληψη του Ραντ στον ρόλο του Λανγκ. Τον Μάιο του 2014, ο Ράιτ εγκατέλειψε το πρότζεκτ επικαλούμενος δημιουργικές διαφωνίες, με το όνομά του ωστόσο να παραμένει στους συντελεστές για τη συγγραφή του σεναρίου και της ιστορίας με τον Κόρνις, καθώς επίσης και ως εκτελεστικός παραγωγός. Τον επόμενο μήνα, ο Ριντ προσλήφθηκε για να αντικαταστήσει τον Ράιτ στη σκηνοθεσία, ενώ ο ΜακΚέι για να συνεισφέρει στο σενάριο μαζί με τον Ραντ. Τα γυρίσματα έλαβαν χώρα μεταξύ Αυγούστου και Δεκεμβρίου 2014 στο Σαν Φρανσίσκο και στην μητροπολιτική περιοχή της Ατλάντα.

Το Ant-Man έκανε πρεμιέρα στο Λος Άντζελες στις 29 Ιουνίου 2015, ενώ κυκλοφόρησε στις κινηματογραφικές αίθουσες των Ηνωμένων Πολιτειών στις 17 Ιουλίου 2015, ως η τελευταία ταινία της δεύτερης φάσης του MCU. Στην Ελλάδα η ταινία κυκλοφόρησε στις 17 Σεπτεμβρίου 2015.[6] Τα έσοδά της παγκοσμίως ανήλθαν σε περισσότερα από $519 εκατομμύρια, ενώ έλαβε θετικές κριτικές από τους κριτικούς, οι οποίοι γενικά καλωσόρισαν το μικρότερο κόστος σε σχέση με άλλες ταινίες του MCU, αλλά και το καστ της (ειδικά τους Ραντ, Πένια, Λίλι και Ντάγκλας), το χιούμορ της και τα οπτικά εφέ της. Μία συνέχεια με τίτλο Ο Ant-Man και η Σφήκα κυκλοφόρησε το 2018. Μία τρίτη ταινία με τίτλο Ant-Man και Wasp: Κβαντομανία κυκλοφόρησε Φεβρουάριο του 2023.

Το 1989, ο επιστήμονας Χανκ Πιμ παραιτείται από την Α.Σ.Π.Ι.Δ.Α. όταν ανακαλύπτει πως προσπάθησαν να αντιγράψουν την τεχνολογία σμίκρυνσης Ant-Man που είχε δημιουργήσει και ορκίζεται να την κρύψει για όσο ζει, αφού τη θεωρεί επικίνδυνη σε ακατάλληλα χέρια.

Στο παρόν,[N 1] η αποξενωμένη κόρη του Πιμ, Χόουπ βαν Ντάιν, και ο πρώην προστατευόμενός του, Ντάρεν Κρος, τον εξανάγκασαν να φύγει από την εταιρία του, Pym Technologies. Ο Κρος βρίσκεται πολύ κοντά στο να τελειοποιήσει ένα κοστούμι σμίκρυνσης, το οποίο ονομάζει Yellowjacket, κάτι το οποίο τρομοκρατεί τον Πιμ.

Μετά την απελευθέρωσή του από τη φυλακή, ο καλοπροαίρετος κλέφτης Σκοτ Λανγκ μετακομίζει στο σπίτι του πρώην συγκρατούμενού του, Λουίς. Ο Λανγκ επισκέπτεται απροειδοποίητα την κόρη του, Κάσι, και η πρώην σύζυγός του, Μάγκι, και ο ντετέκτιβ αρραβωνιαστικός της, Πάξτον, τον επιπλήττουν που δεν παρέχει οικονομική υποστήριξη στο παιδί. Μη μπορώντας να κρατήσει κάποια δουλειά λόγω του ποινικού του μητρώου, ο Λανγκ συμφωνεί να συμμετάσχει σε μία διάρρηξη με τον Λουίς. Έτσι, μπαίνει σε ένα σπίτι και ανοίγει το χρηματοκιβώτιο, αλλά το μόνο που βρίσκει είναι μία - όπως πιστεύει - παλιά στολή μοτοσικλετιστή, την οποία και παίρνει. Όταν τη δοκιμάζει, σμικραίνει καταλάθος τον εαυτό του σε μέγεθος εντόμου. Τρομοκρατημένος από την εμπειρία, αποφασίζει να επιστρέψει τη στολή αλλά κατά την έξοδό του από το σπίτι, συλλαμβάνεται. Ο Πιμ, ο ιδιοκτήτης του σπιτιού, τον επισκέπτεται στη φυλακή και αφού εισάγει λαθραία τη στολή στο κελί, τον βοηθάει να δραπετεύσει.

Ο Πιμ, ο οποίος χειραγώγησε τον Λανγκ μέσω του Λουίς να κλέψει τη στολή για να τον δοκιμάσει, θέλει τον Λανγκ να γίνει ο νέος Ant-Man για να κλέψει τη στολή του Yellowjacket. Κατασκοπεύοντας τον Κρος και αφού έμαθαν τις προθέσεις του, οι Χόουπ και Πιμ εκπαιδεύουν τον Λανγκ να χειρίζεται τη στολή, ενώ η Χόουπ διατηρεί μία δυσαρέσκεια προς τον Πιμ σχετικά με τον θάνατο της μητέρας της Τζάνετ. Εκείνος της αποκαλύπτει πως η Τζάνετ, γνωστή ως Σφήκα, εξαφανίστηκε στο υποατομικό κβαντικό επίπεδο κατά την προσπάθειά της να απενεργοποιήσει έναν Σοβιετικό πυρηνικό πύραυλο και προειδοποιεί τον Λανγκ πως αν παρακάμψει τον ρυθμιστή της στολής, τότε θα έχει την ίδια μοίρα. Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής του, στέλνουν τον Λανγκ να κλέψει μία συσκευή που χρειάζονται από το στρατηγείο των Εκδικητών, όπου έρχεται αντιμέτωπος με τον Σαμ Γουίλσον.

Στο μεταξύ, ο Κρος τελειοποιεί τη στολή Yellowjacket και διοργανώνει μία τελετή παρουσίασης στην Pym Technologies, όπου καλεί και τον Πιμ. Ο Λανγκ, μαζί με τη βοήθεια των φίλων του και μυρμηγκιών, εισέρχεται στο κτίριο, σαμποτάρει τους σέρβερ και τοποθετεί εκρηκτικά. Όταν όμως επιχειρεί να κλέψει τη στολή, αιχμαλωτίζεται από τον Κρος. Τώρα που ο Κρος έχει στα χέρια του και τη στολή του Ant-Man, σκοπεύει να πουλήσει και τις δύο στην Υ.Δ.Ρ.Α.. Ο Λανγκ καταφέρνει να απελευθερωθεί και μαζί με τη Χόουπ αφοπλίζουν τους περισσότερους πράκτορες της Υ.Δ.Ρ.Α. που βρίσκονται εκεί. Ωστόσο, ένας καταφέρνει να το σκάσει παίρνοντας ένα φιαλίδιο με τα σωματίδια που δημιούργησε ο Κρος, ενώ ο Πιμ πυροβολείται. Ο Λανγκ κυνηγάει τον Κρος, ενώ τα εκρηκτικά ενεργοποιούνται καταστρέφοντας όλο το κτίριο λίγο αφότου ο Πιμ και η Χόουπ βγαίνουν από αυτό.

Ο Κρος φοράει τη στολή Yellowjacket κι επιτίθεται στον Λανγκ, ο οποίος ωστόσο συλλαμβάνεται από τον Πάξτον. Ο Κρος πάει στο σπίτι του Λανγκ και κρατάει όμηρο την Κάσι. Για να σταματήσει τον Κρος, ο Λανγκ δραπετεύει και στη σύγκρουση μαζί του, παρακάμπτει τον ρυθμιστή της στολής του και εισέρχεται σε υποατομικό μέγεθος. Με αυτό τον τρόπο, εισχωρεί στη στολή του Κρος εξουδετερώνοντάς τον. Ο Λανγκ εξαφανίζεται μέσα στο κβαντικό επίπεδο, αλλά με κάποιο τρόπο καταφέρνει να επιστρέψει. Ο Πιμ, βλέποντας πως ο Λανγκ επιβίωσε κι επέστρεψε από το κβαντικό επίπεδο, αναρωτιέται αν η σύζυγός του είναι ακόμα ζωντανή. Αργότερα, ο Λανγκ συναντιέται με τον Λουίς, ο οποίος του λέει πως τον ψάχνει ο Γουίλσον.

Στην πρώτη σκηνή μετά τους τίτλους τέλους, ο Πιμ δείχνει στη Χόουπ μία νέα πρωτότυπη στολή Σφήκας, προτείνοντάς της να γίνει η νέα Σφήκα. Στη δεύτερη σκηνή, ο Γουίλσον και ο Στιβ Ρότζερς έχουν τον Μπάκι Μπαρνς υπό την επιτήρησή τους. Μη μπορώντας να επικοινωνήσουν με τον Τόνι Σταρκ εξαιτίας της «Συμφωνίας της Σοκόβια»,[N 2] ο Γουίλσον αναφέρει πως γνωρίζει κάποιον που μπορεί να βοηθήσει.

Ηθοποιοί και Χαρακτήρες

Επεξεργασία
 
Από αριστερά προς δεξιά: Πέιτον Ριντ (σκηνοθέτης), Πολ Ραντ, Μάικλ Ντάγκλας, Εβάντζελιν Λίλι και Κόρεϊ Στολ στη Διεθνή Comic Con του Σαν Ντιέγκο το 2014.
  • Πολ Ραντ ως Σκοτ Λανγκ/Ant-Man:
    Ένας πρώην μηχανικός συστημάτων στη VistaCorp και μικροαπατεώνας, ο οποίος αποκτά μία στολή που του επιτρέπει να σμικρύνει τον εαυτό του σε μέγεθος, αλλά να αυξάνει τη δύναμή του.[8][9][10][11][12] Σχετικά με την πρόσληψη του Ραντ, ο παραγωγός Κέβιν Φάιγκι ανέφερε: «Κοιτάξτε την προέλευση αυτού του μικροαπατεώνα που έρχεται σε επαφή με μία στολή και κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί για καλό, κι έπειτα κοιτάξτε κάποιον σαν τον Πολ Ραντ, ο οποίος μπορεί να κάνει ελαφρώς δυσάρεστα πράγματα, όπως το να διαρρήξει τα σπίτια του κόσμου και παρόλα αυτά να είναι ακόμα γοητευτικός και να συνεχίζεις να τον υποστηρίζεις και του οποίου θα βρεις τη λύτρωση ικανοποιητική».[9] Ο σκηνοθέτης Πέιτον Ριντ συνέκρινε τον Λανγκ με τον χαρακτήρα του Τζορτζ Κλούνεϊ, Ντάνι Όσιαν, από την ταινία Η Συμμορία των Έντεκα, λέγοντας: «Είναι ένας τύπος που προσπαθεί να δημιουργήσει μία καινούρια ζωή για εκείνον και να βρει τη λύτρωση». Για να προετοιμαστεί για τον ρόλο, ο Ραντ δούλεψε με εκπαιδευτές κι αφαίρεσε το αλκοόλ, τα τηγανητά και τους υδατάνθρακες από τη διατροφή του.[13] Ο Ραντ δήλωσε πως κατά την προετοιμασία του για τον ρόλο, «βασικά δεν έτρωγα τίποτα για περίπου ένα χρόνο ... ακολούθησα την προσέγγιση του Κρις Πρατ όσον αφορούσε την εκπαίδευση για μία ταινία δράσης. Απόκλεισε οτιδήποτε διασκεδαστικό για ένα χρόνο και τότε μπορείς να υποδυθείς έναν ήρωα».[14] Ο Ραντ υπέγραψε συμβόλαιο με τη Marvel για να εμφανιστεί σε αρκετές ταινίες, με τον Φάιγκι να λέει πως ήταν «συμβόλαιο τριών-συν-συν ταινιών για να εμφανιστεί και σε άλλα πράγματα».[15]
  • Εβάντζελιν Λίλι ως Χόουπ Βαν Ντάιν:
    Η κόρη του Χανκ Πιμ και της Τζάνετ βαν Ντάιν, καθώς και ανώτερο μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Pym Technologies, η οποία βοηθά τον Ντάρεν Κρος να αναλάβει την εταιρία.[16][17][18][19][20] Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της ταινίας, η εξέλιξη του χαρακτήρα την φέρνει πιο κοντά στο να γίνει ήρωας.[21] Η Λίλι περιέγραψε τον χαρακτήρα της ως «ικανό, δυνατό και δυναμικό», αλλά είπε πως το να σε μεγαλώνουν δύο υπερήρωες είχε ως αποτέλεσμα η Χόουπ να είναι «ένας πολύ διαλυμένος άνθρωπος ... και το ξεκάθαρο μήνυμα που στέλνεται με το όνομά μου είναι πως δεν είμαι μεγάλη θαυμάστρια του πατέρα μου, έτσι πήρα το επώνυμο της μητέρας μου».[22] Πρόσθεσε πως «η ιστορία της Βαν Ντάιν στην ταινία είναι να προσπαθεί να δημιουργήσει μία σχέση» με τον Πιμ.[13] Η Λίλι, η οποία είχε προσληφθεί από τον Ράιτ, ήταν απρόθυμη να παραμείνει στον ρόλο μετά την αποχώρηση του Ράιτ, μέχρι που διάβασε το αναθεωρημένο σενάριο και συναντήθηκε με τον Ριντ.[18] Ο Φάιγκι είπε πως η Βαν Ντάιν ήταν η πιο προφανής επιλογή για να αναλάβει ως Ant-Man, καθώς είναι «απείρως πιο ικανή να είναι ένας υπερήρωας» σε σχέση με τον Λανγκ, και πως ο λόγος που δεν το κάνει είναι λόγω της εμπειρίας που είχε ο Πιμ να χάσει τη σύζυγό του παρά ο σεξισμός, κάτι το οποίο ο Φάιγκι θεώρησε πως δεν θα ήταν πρόβλημα για τον Πιμ της σύγχρονης εποχής. Η Λίλι υπέγραψε συμβόλαιο για πολλές ταινίες με τη Marvel.[23]
  • Κόρεϊ Στολ ως Ντάρεν Κρος/Yellowjacket:
    Ο πρώην προστατευόμενος του Πιμ, ο οποίος παίρνει στα χέρια του την εταιρία του μέντορά του και καταφέρνει να αναπαράγει την τεχνολογία σμίκρυνσης δημιουργώντας τη στολή του Yellowjacket, τεχνολογία την οποία και πουλάει για στρατιωτικούς σκοπούς.[17][19][24][25] Ο Στολ περιέγραψε τη στολή ως «την επόμενη γενιά της στολής Ant-Man» με μία πιο κομψή, πιο στρατιωτική εμφάνιση όπως αν «η Apple σχεδίαζε μία στολή μάχης».[26] Όσον αφορά τον χαρακτήρα του, ο Στολ είπε πως ο Κρος μοιάζει περισσότερο στον Χανκ Πιμ παρά στον «Θάνος ή στον Λόκι, οι οποίοι είναι κακοί που γνωρίζεις», αφού ο Κρος είναι ένας «εξαιρετικός επιστήμονας που δεν είναι ηθικά αγνός» και κινείται σε αποχρώσεις του γκρίζου.[27] Σε αντίθεση με τον Ραντ, ο οποίος φόρεσε μία πρακτική στολή ως Ant-Man, ο Στολ φόρεσε μία στολή καταγραφής κίνησης ως Yellowjacket. Ο Ριντ εξήγησε πως αυτή η απόφαση πάρθηκε νωρίς όταν κατά τη διάρκεια της δημιουργίας και των γυρισμάτων πρόσεξαν πως η χρήση μίας πραγματικής Yellowjacket στολής δεν ήταν πρακτική.[28]
  • Μπόμπι Καναβάλι ως Τζιμ Πάξτον:
    Ένας αστυνομικός που δουλεύει στο αστυνομικό τμήμα του Σαν Φρανσίσκο και ο οποίος είναι αρραβωνιασμένος με την πρώην σύζυγο του Λανγκ, Μάγκι.[20][29] Ο Καναβάλι δήλωσε πως ο Ραντ και ο ΜακΚέι τον έπεισαν να συμμετάσχει στην ταινία όταν εκείνοι έγραφαν και πάλι το σενάριο, πριν η Marvel τον προσεγγίσει, λέγοντας: «Κατά κάποιο τρόπο με πρόσθεσαν...πραγματικά πήγα με καλή πίστη [για να δεχτώ τον ρόλο] επειδή είναι τόσο μυστικοπαθείς [εκεί στη Marvel] με τα σενάρια. Απλά τους εμπιστεύτηκα». Πρόσθεσε επίσης πως η όλη διαδικασία έμοιαζε σαν μία ανεξάρτητη ταινία παρά με ένα blockbuster μεγάλης κλίμακας και μπορούσε συχνά να αυτοσχεδιάζει μαζί με τους άλλους ηθοποιούς.[29] Αρχικά για τον ρόλο είχε προσληφθεί ο Πάτρικ Γουίλσον,[30] ο οποίος όμως αποχώρησε από την ταινία όταν η καθυστέρηση στην παραγωγή δημιούργησε συγκρούσεις στον προγραμματισμό.[31]
  • Μάικλ Πένια ως Λουίς:
    Ο πρώην συγκρατούμενος του Λανγκ και μέλος της ομάδας του.[32][33] Ο Πένια δήλωσε πως διαμόρφωσε τον τρόπο ομιλίας του Λουίς και τη θετική άποψη ζωής «από έναν φίλο φίλου» λέγοντας: «Απλά αυτός είναι ο τρόπος και ο ρυθμός που μιλάει. Έχει αυτό το χαμόγελο όλη την ώρα και δεν τον νοιάζει. Είναι το είδος του ανθρώπου που θα του πεις 'Έι, τι έκανες αυτό το Σαββατοκύριακο;' και θα σου πει 'Πήγα φυλακή, ντα' με χαμόγελο στο πρόσωπό του. Δεν το κάνουν πολλοί άνθρωποι αυτό. Δεν βλέπουν πολλοί άνθρωποι τη ζωή με αυτούς τους όρους».[34] Ο Πένια υπέγραψε συμβόλαιο με τη Marvel για τρεις ταινίες.[35]
  • Τιπ «Τ.Ι.» Χάρις ως Ντέιβ:[36][37]
    Μέλος της ομάδας του Λανγκ.[32] Ο Χάρις περιέγραψε τον Ντέιβ ως το «φιλαράκι» του Λανγκ.[38] Αποκάλυψε επίσης πως δεν του επιτρεπόταν να διαβάσει ολόκληρο το σενάριο εξηγώντας: «Σου δίνονταν απλά κάποιες σκηνές καθώς η ταινία προχωρούσε και, όταν γίνεται αυτό, είναι σαν ένας λευκός καμβάς, 'Αυτό είναι που κάνω για αυτή τη σκηνή' και μπορείς να θυμάσαι τις προηγούμενες ερμηνείες για να παραμείνεις συνεπής. Η ενέργεια που δημιουργείται από όλο το καστ που βρίσκεται γύρω σου, συμβάλλει στην άποψη ή στην τελική όψη του τι θα γίνει ο χαρακτήρας σου και τι σημαίνει για την ιστορία της ταινίας».[39]
  • Άντονι Μακί ως Σαμ Γουίλσον/Falcon:
    Μέλος των Εκδικητών ο οποίος είναι πρώην αλεξιπτωτιστής εκπαιδευμένος από τον στρατό σε εναέρια μάχη, με τη χρήση μιας ειδικά σχεδιασμένης συσκευής που φέρει φτερά.[40] Σχετικά με τη συμπερίληψη του Falcon στην ταινία, ο Ριντ είπε πως δεν έγινε απλά για να συμπεριλάβουν τον χαρακτήρα, αλλά περισσότερο «λειτούργησε ως ένα σημείο στην πλοκή, είχε σκοπό στην ιστορία» και τους επέτρεψε να ενισχύσουν τις «στιγμές μοντάζ» του Πένια, οι οποίες γράφτηκαν από τους συγγραφείς παραγωγής Γκάμπριελ Φερράρι και Άντριου Μπάρρερ,[41] προσθέτοντας επίσης πως ο Falcon «έμοιαζε να είναι ο σωστός χαρακτήρας - όχι ένας χαρακτήρας σκηνής όπως ο Iron Man ή ο Θορ - αλλά και ο ήρωας κατάλληλου επιπέδου».[42] Οι Ραντ και ΜακΚέι αποφάσισαν να συμπεριλάβουν τον Falcon όταν είδαν την ταινία Captain America 2: Ο Στρατιώτης του Χειμώνα.[43]
  • Γουντ Χάρις ως Γκέιλ: Αστυνομικός και συνεργάτης του Πάξτον.[36][37]
  • Τζούντι Γκριρ ως Μάγκι: Η αποξενωμένη πρώην σύζυγος του Λανγκ.[36][37][44]
  • Ντέιβιντ Νταστμάλτσιαν ως Κερτ:[36][37]
    Μέλος της ομάδας του Λανγκ.[32] Ο Νταστμάλτσιαν, ο οποίος είναι Αμερικανός, δούλεψε μαζί με την ηθοποιό Ισιντόρα Γκόρστερ για να μάθει να μιλάει με τη ρωσική προφορά που απαιτείτο για τον χαρακτήρα του. Για τον χαρακτήρα του στην ταινία, ο Νταστμάλτσιαν είπε πως «δεν είχα ιδέα πως ο Κερτ είχε γεννηθεί και μεγαλώσει σε μία πόλη ακόμη πιο μακριά από τη Σιβηρία και πως ήταν απλά ένας εξαιρετικός μάγος υπολογιστών ο οποίος έμπλεξε με τα λάθος άτομα. Αλλά είχε εμμονή με δύο πράγματα: την ταινία Πυρετός το Σαββατόβραδο και τον Έλβις Πρίσλεϊ, εξού και τα ανοικτά μπλουζάκια στο στέρνο και το ιδιαίτερο χτένισμα».[45]
  • Μάικλ Ντάγκλας ως Χανκ Πιμ:
    Πρώην πράκτορας της Α.Σ.Π.Ι.Δ.Α.,[7] εντομολόγος και φυσικός, ο οποίος έγινε ο πρώτος Ant-Man το 1963 όταν ανακάλυψε τα υποατομικά σωματίδια, τα οποία έκαναν αυτή τη μετατροπή δυνατή. Αργότερα, καθοδηγεί τον Λανγκ στο να αναλάβει ως Ant-Man.[10][11][24][46] Ο Ντάγκλας συνέκρινε την απόφασή του να συμμετάσχει σε μία ταινία με υπερήρωες με τον ρόλο του στην ταινία Behind the Candelabra λέγοντας: «Κάποιες φορές - [όταν] δεν σε είδαν ως τον Λιμπεράτσι - πρέπει να τους ταρακουνήσεις λίγο και να το διασκεδάσεις».[47] Περιγράφοντας τον Πιμ, ο Ντάγκλας ανέφερε: «Είναι κάπως ο Βορειοκαλιφορνέζος, τυπικός τύπος. Έχει χάσει τον έλεγχο της εταιρίας του. Ζει κάπως σε ένα τελείωμα του χρόνου. Ήταν πάντα λίγο βιτρίνα. Έχει ένα εργαστήριο, συν πολλά άλλα πράγματα, στο υπόγειό του τα οποία ανακαλύπτουμε. Είναι σίγουρα πικραμένος σχετικά με το τι συνέβη με την εταιρία του και βαθιά φοβισμένος για το τι επιφυλάσσει το μέλλον - επειδή για εκείνον, έχοντας μικρύνει τόσες πολλές φορές, είναι δύσκολο. Ψάχνει και προσπαθεί να βρει έναν τύπο που μπορεί να δουλέψει μαζί του και έχει τα σωστά χαρακτηριστικά, κι αυτός ο κάποιος είναι ο Σκοτ».[20] Ο Ντάγκλας σημείωσε πως δεν θα φορούσε τη στολή του Ant-Man.[48]

Επιπρόσθετα, οι Τζον Σλάτερι και Χέιλι Άτγουελ επαναλαμβάνουν τους ρόλους τους ως Χάουαρντ Σταρκ και Πέγκι Κάρτερ αντίστοιχα, από προηγούμενες εμφανίσεις τους στο MCU.[49][50] Ο Σλάτερι δήλωσε πως η εμπλοκή του στον Ant-Man δεν ήταν «κάτι περισσότερο» από τη συμμετοχή του στον Iron Man 2,[51] ενώ η Άτγουελ περιέγραψε τη δική της εμφάνιση «περισσότερο ως κάμεο».[50] Η Άμπι Ράιντερ Φόρτσον ενσαρκώνει την Κάσι, την κόρη του Λανγκ και της Μάγκι,[15][21][52] ο Γκρεγκ Τάρκινγκτον εμφανίζεται ως Ντέιλ, ο διευθυντής του μαγαζιού Baskin-Robbins όπου εργάζεται για πολύ λίγο ο Λανγκ,[37][53][54] και ο Μάρτιν Ντόνοβαν υποδύεται τον Μίτσελ Κάρσον, ένα πρώην μέλος της Α.Σ.Π.Ι.Δ.Α. που δουλεύει για την Υ.Δ.Ρ.Α. και επιχειρεί να αγοράσει την τεχνολογία της στολής Yellowjacket.[55][56] Η YouTuber Άννα Ακάνα ενσαρκώνει μία συγγραφέα στην ιστορία του Λουίς στο τέλος της ταινίας.[57] Ο Γκάρετ Μόρις, ο οποίος υποδύθηκε τον Ant-Man σε ένα σκετσάκι της εκπομπής Saturday Night Live, εμφανίζεται ως οδηγός ταξί.[58] Ο συν-δημιουργός του Ant-Man, Σταν Λι, κάνει μία σύντομη εμφάνιση ως μπάρμαν.[59][60] Οι Κρις Έβανς και Σεμπάστιαν Σταν εμφανίζονται κατά τη διάρκεια μίας σκηνής μετά τους τίτλους τέλους ως Στιβ Ρότζερς/Captain America και Μπάκι Μπαρνς/Winter Soldier, αντίστοιχα.[61] Η Χέιλι Λόβιτ κάνει μία σύντομη εμφάνιση χωρίς να μιλάει, ως Τζάνετ βαν Ντάιν/Σφήκα.[62] Η Λόβιτ προσλήφθηκε λόγω των «σαν πιατάκι, Μισέλ Φάιφερ ματιών της», καθώς η Φάιφερ αποτελούσε το όνειρο του Ριντ για τον συγκεκριμένο ρόλο· η Φάιφερ προσλήφθηκε τελικά για τον ρόλο στη συνέχεια, Ο Ant-Man και η Σφήκα.[63] Ο Τομ Κένι χαρίζει τη φωνή του στο παιχνίδι λαγουδάκι που δίνει ο Σκοτ στην Κάσι.[64]

Παραγωγή

Επεξεργασία

Ανάπτυξη

Επεξεργασία

Η ανάπτυξη για μία ταινία με τον χαρακτήρα του Ant-Man ξεκίνησε πολύ νωρίς, στα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν ο συν-δημιουργός του Ant-Man, Σταν Λι, έδωσε την ιδέα στην New World Pictures, την τότε πατρική εταιρία των Marvel Comics. Ωστόσο, η Walt Disney Pictures δούλευε πάνω σε μία ταινία η οποία βασιζόταν σε ένα παρόμοιο θέμα, την Αγάπη μου, Συρρίκνωσα τα παιδιά, και παρά το ότι ο Ant-Man μπήκε στο στάδιο της ανάπτυξης, τελικά δεν καρποφόρησε.[65]

Το 2000, ο Χάουαρντ Στερν συναντήθηκε με τη Marvel σε μία προσπάθεια να αγοράσει τα κινηματογραφικά δικαιώματα του Ant-Man.[66] Τον Μάιο της ίδιας χρονιάς, η Artisan Entertainment ανακοίνωσε μία συμφωνία με τη Marvel για συμπαραγωγή, χρηματοδότηση και διανομή μίας ταινίας που θα βασιζόταν στον Ant-Man.[67] Το 2003, ο Έντγκαρ Ράιτ και ο συγγραφικός συνεργάτης του, Τζο Κόρνις, έγραψαν ένα πρόχειρο σενάριο για την Artisan, με τον Ράιτ να εξηγεί πως αυτό περιστρεφόταν γύρω από τον Σκοτ Λανγκ ως διαρρήκτη «κι έτσι θα μπορούσε να ακολουθήσει ελαφρώς έναν Έλμορ Λέοναρντ δρόμο», παρά το ότι η Artisan ήθελε μία ταινία που θα ήταν «πιο οικογενειακή». Ωστόσο, ο Ράιτ πίστευε πως το σενάριο αυτό δεν στάλθηκε ποτέ στη Marvel.[68] Ένα χρόνο αργότερα, το ντουέτο ανέφερε την ταινία στον τότε επικεφαλής της παραγωγής των Marvel Studios, Κέβιν Φάιγκι.[13] Τον Απρίλιο του 2006, τα Marvel Studios προσέλαβαν τον Ράιτ για να σκηνοθετήσει και να συνυπογράψει το σενάριο του Ant-Man μαζί με τον Κόρνις, ως μέρος της πρώτης προσπάθειας της εταιρίας να παράγει ανεξάρτητα τις ταινίες της. Ο Ράιτ θα ήταν επίσης συμπαραγωγός της ταινίας μαζί με την συνεργάτιδά του από την Big Talk Productions, Νίρα Παρκ.[69]

«Αυτό που μου αρέσει σχετικά με τον Ant-Man είναι το ότι δεν έχει κάποια μυστική δύναμη, δεν υπάρχει υπερφυσικό στοιχείο ή κάτι γενετικό. Δεν υπάρχει γάμμα ραδιενέργεια. Είναι απλά η στολή και ο αέρας κι έτσι, με αυτή την έννοια, πραγματικά μου άρεσαν αυτοί οι όροι του ότι θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι με υψηλή έννοια, πραγματικά οπτικό, ένα διασταυρούμενο είδος, κάτι σαν ένα εύρημα δράσης και ειδικών εφέ, αλλά ταυτόχρονα αστείο».

-Σεναριογράφος Έντγκαρ Ράιτ[70]

Στη διεθνή Comic-Con του Σαν Ντιέγκο το 2006, ο Ράιτ είπε πως του είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον η υψηλή έννοια της ιστορίας και ο χαρακτήρας. Τόνισε επίσης πως η ταινία δεν θα ήταν παρωδία, αλλά μία ταινία περιπέτειας-δράσης μαζί με κάποια κωμικά στοιχεία και θα ενσωμάτωνε τις ενσαρκώσεις του χαρακτήρα τόσο από τον Χανκ Πιμ όσο και από τον Σκοτ Λανγκ.[71] Ο Ράιτ είπε πως έψαχνε να κάνει «έναν πρόλογο όπου βλέπουμε τον Πιμ ως Ant-Man σε δράση τη δεκαετία του 1960, βασικά κατά κάποιο τρόπο όπως στο κόμικ Tales of Astonish, κι έπειτα πιο σύγχρονα, κάτι σαν μεταπήδηση προς τα εμπρός, είναι η ιστορία του Λανγκ και το πώς έρχεται να αποκτήσει τη στολή, πώς διασταυρώνει μονοπάτια με τον Χανκ Πιμ και μετά, με έναν ενδιαφέρον τρόπο αλά Μακιαβέλι, συνεργάζεται μαζί του».[70] Τον επόμενο Φεβρουάριο, ο Ράιτ ανέφερε πως το πρότζεκτ ήταν «σε αναμονή» καθώς το σενάριο περνούσε αναθεώρηση[72] και πως εκείνος έκανε έρευνα για την ταινία μελετώντας τη νανοτεχνολογία.[73] Τον Μάρτιο του 2008, ο Ράιτ είπε πως το πρώτο πρόχειρο του σεναρίου είχε ολοκληρωθεί και πως δούλευε πάνω σε ένα δεύτερο.[74]

Τον Φεβρουάριο του 2010, ο Σταν Λι ανάρτησε στον λογαριασμό του στο Twitter πως η Marvel προετοίμαζε την ταινία και πως εκείνος είχε συναντηθεί με τον Ράιτ για γεύμα, ώστε να συζητήσουν για τον χαρακτήρα.[75] Ο Ράιτ σημείωσε πως δεν υπήρχε κάποιο χρονοδιάγραμμα για την ταινία επειδή η Marvel δεν θεωρούσε πως ο χαρακτήρας ήταν ένας από τους μεγαλύτερους και βασικούς πυλώνες της ιδιοκτησίας της, έτσι «Είναι περισσότερο σαν εγώ και ο Κέβιν Φάιγκι να λέμε... 'Ας δημιουργήσουμε ένα καλό σενάριο που να δουλεύει, αυτό είναι όλο σχετικά με μία καλή ταινία του είδους και δεν είναι απαραίτητο να βασίζεται σε οτιδήποτε άλλο'».[76] Το 2010, στη Διεθνή Comic-Con του Σαν Ντιέγκο, ο Ράιτ παρατήρησε πως επειδή η ταινία του θα ήταν μία ιστορία προέλευσης και δεν θα κυκλοφορούσε πριν την ταινία Οι Εκδικητές, ως εκ τούτου η πρώτη ταινία των Εκδικητών δεν θα συμπεριλάμβανε τον Ant-Man, παρά το ότι ο Ράιτ αναγνώρισε το γεγονός πως ο χαρακτήρας μπορεί να εμφανιζόταν σε κάποια μελλοντική ταινία Εκδικητών.[77] Τον Ιανουάριο του 2011, ο Ράιτ δήλωσε πως είχε αρχίσει και πάλι το γράψιμο του σεναρίου της ταινίας, έπειτα από την ολοκλήρωση της προώθησης της ταινίας Ο Σκοτ Πίλγκριμ εναντίον των 7 πρώην,[78] και μέχρι τον Απρίλιο, εκείνος και ο Κόρνις παρέδωσαν ένα δεύτερο πρόχειρο του Ant-Man στη Marvel.[79] Στη Διεθνή Comic-Con του Σαν Ντιέγκο του 2011, αποκάλυψε πως παραδόθηκε κι ένα τρίτο πρόχειρο.[80]

 
Από αριστερά προς τα δεξιά: Ο συντονιστής Τζεφ Μπάουτσερ, ο παραγωγός Κέβιν Φάιγκι και ο Ράιτ στην Comic-Con του Σαν Ντιέγκο το 2012.

Τον Μάιο του 2012, ο Φάιγκι είπε πως το πρότζεκτ ήταν «όσο πιο κοντά ήταν ποτέ στο να ολοκληρωθεί» ενώ ο Ράιτ ανάρτησε μία φωτογραφία του Ant-Man.[81] Τον Ιούνιο, ο Ράιτ ξόδεψε λίγες μέρες γυρίζοντας κάποιο υλικό, το οποίο θα χρησιμοποιείτο για να δοκιμαστεί η πιθανή εμφάνιση και ο τόνος της ταινίας του, καθώς και το να αποφασίσει το πόσο πειστικές δείχνουν στην οθόνη οι δυνάμεις του Ant-Man.[82] Το δοκιμαστικό υλικό προβλήθηκε στο κοινό κατά τη διάρκεια του πάνελ των Marvel Studios στη διεθνή Comic-Con του Σαν Ντιέγκο το 2012, με τον Ράιτ να επιβεβαιώνει πως ο Ant-Man θα γινόταν.[83] Ο Ζερμέν Λουσιέ από το κινηματογραφικό μπλογκ /Film, ένιωσε πως το υλικό δούλεψε και ήταν «υπέροχο», καθώς «είχε έναν τελείως διαφορετικό τόνο από τις άλλες ταινίες της Marvel. Ήταν περισσότερο σαν κάτι που θα αναγνώριζες από την ταινία Καυτοί και Άσφαιροι».[84] Ο Λουσιέ, μαζί με την Κέιτι Ριτς από το CinemaBlend, απόλαυσαν επίσης τον σχεδιασμό των στολών.[84][85] Ο Ριντ είπε πως ο σχεδιασμός των στολών επηρεάστηκε από Ασιάτες tokusatsu υπερήρωες, όπως οι Ultraman και Inframan.[86] Εκείνο τον Οκτώβριο, η Disney προγραμμάτισε την ταινία για να κυκλοφορήσει στις 6 Νοεμβρίου 2015.[87]

Τον Ιανουάριο του 2013, ο Φάιγκι δήλωσε πως ο Ant-Man θα αποτελούσε μέρος της τρίτης φάσης του κινηματογραφικού σύμπαντος της Marvel[88] και τον Μάιο σημείωσε πως το σενάριο χρειαζόταν να τροποποιηθεί, ώστε να ταιριάζει με το σύμπαν στο οποίο εισερχόταν, αφού το πρότζεκτ βρισκόταν σε ανάπτυξη από πριν κυκλοφορήσει η πρώτη ταινία Iron Man. Δήλωσε επίσης πως τα γυρίσματα ήταν προγραμματισμένο να ξεκινήσουν κάπου μέσα στο 2014[89] και πως το κάστινγκ θα ξεκινούσε προς το τέλος του 2013.[90] Τον Ιούλιο του 2013, ο Ράιτ είπε πως εκείνος και ο Κόρνις είχαν ολοκληρώσει το σενάριο της ταινίας και πως η Marvel του επέτρεψε να καθυστερήσει την παραγωγή, έτσι ώστε να μπορέσει να ολοκληρώσει την ταινία Το Τέλος του Κόσμου,[91] καθώς ο παραγωγός εκείνης της ταινίας, Έρικ Φέλνερ, είχε διαγνωστεί με καρκίνο.[92]

Τον Αύγουστο του 2013, μετά την ανακοίνωση του Τζος Γουίντον, σκηνοθέτη της ταινίας Εκδικητές: Η Εποχή του Ultron, πως ο Χανκ Πιμ δεν θα ήταν ο δημιουργός του Ultron, ο Ράιτ είπε πως ο Ultron δεν αποτελούσε ποτέ μέρος της ιστορίας του Ant-Man,[93] εξηγώντας πως «απλά το να παρουσιάσουμε το τι κάνει ο Ant-Man είναι αρκετό για μία ταινία».[94] Ο Ράιτ περιέγραψε τον Ant-Man ως μία ταινία που μπορεί να σταθεί από μόνη της, αλλά ταυτόχρονα θα ταίριαζε μέσα στη μεγαλύτερη κοινότητα του MCU λέγοντας: «Θα ήθελα να την κάνω αυτοτελή επειδή πιστεύω πως η υπόθεσή της χρειάζεται χρόνο. Θέλω να τοποθετήσω την τρελή υπόθεσή της μέσα σε έναν πραγματικό κόσμο, κάτι το οποίο πιστεύω έκανε και τον Iron Man να δουλέψει, επειδή είναι ένα σχετικά απλό σύμπαν· μπορείς να συσχετιστείς μαζί του. Οπωσδήποτε θέλω να μπορώ να προχωρήσω βρίσκοντας μία βελτιωμένη μορφή όπου χρησιμοποιείς την πρωτότυπη μορφή για να συστήσεις τον βασικό χαρακτήρα και οι επιπλέον περιπέτειες να φέρουν και τους υπόλοιπους ήρωες μέσα σε αυτόν τον κόσμο».[95] Ο Ράιτ δήλωσε επίσης πως η προ-παραγωγή για τον Ant-Man θα ξεκινούσε τον Οκτώβριο του 2013 και τα γυρίσματα το 2014.[96] Τον επόμενο μήνα, η Disney άλλαξε την ημερομηνία κυκλοφορίας της ταινίας, για να κυκλοφορήσει νωρίτερα στις 31 Ιουλίου 2015.[97]

Προ-παραγωγή

Επεξεργασία

Τον Οκτώβριο του 2013, ο Ράιτ αποκάλυψε πως βρισκόταν στο Λος Άντζελες για να εργαστεί πάνω στον Ant-Man, αναρτώντας μία φωτογραφία από την παραγωγή της δοκιμαστικής προβολής του Ιουνίου του 2012.[98] Οι Τζόζεφ Γκόρντον-Λέβιτ και Πολ Ραντ βρίσκονταν ανάμεσα στους υποψηφίους για τον πρωταγωνιστικό ρόλο,[99] αλλά ο Γκόρντον-Λέβιτ απέρριψε αυτόν τον ισχυρισμό ως φήμη.[100] Ο Φάιγκι δήλωσε πως ο Ant-Man θα ήταν μία «ταινία ληστείας» και πως η ανακοίνωση για το ποιος θα αναλάμβανε τον ρόλο του Χανκ Πιμ θα ερχόταν πριν το τέλος του 2013.[101] Τον επόμενο μήνα, ο Φάιγκι δήλωσε πως ο Ant-Man του Έρικ Ο'Γκρέιντι δεν θα συμπεριλαμβανόταν στην ταινία,[102] ενώ ο Ραντ ήταν ο πιο πιθανός υποψήφιος για να υποδυθεί τον Χανκ Πιμ και το ψάξιμο για την ανεύρεση της ηθοποιού που θα υποδυόταν την κοπέλα του χαρακτήρα είχε αρχίσει.[103] Εκείνη την περίοδο, οι προθέσεις των δημιουργών να γίνουν τα γυρίσματα της ταινίας στο Ηνωμένο Βασίλειο διεψεύσθηκαν εξαιτίας του ότι δεν υπήρχε ο απαιτούμενος χώρος. Ο Ράιτ πίστευε πως αυτό οφειλόταν στο πλάνο της Pinewood Shepperton να προσθέσει δεκαπέντε στούντιο στις εγκαταστάσεις της, κάτι το οποίο απορρίφθηκε εν μέρη από το τοπικό συμβούλιο τον Μάιο του 2013, επειδή ο χώρος που στόχευαν αφορούσε προστατευμένη γη.[104][105] Μέχρι το τέλος του μήνα, προγραμματίστηκε τα γυρίσματα της ταινίας να γίνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες.[106]

Τον Δεκέμβριο του 2013, ο Ράιτ, ο οποίος ήταν θαυμαστής του κόμικ από παιδί και είχε στην κατοχή του αντίγραφα του Tales to Astonish #27 που περιείχε την ιστορία «The Man in the Ant-Hill» και του Marvel Premiere #47 που περιείχε την πρώτη εμφάνιση του Σκοτ Λανγκ,[107] δήλωσε πως η διαφορά μεταξύ του Ant-Man και των άλλων ταινιών που περιείχαν ιστορίες με αλλαγές μεγέθους είναι πως «οι άλλες ταινίες συνήθως έχουν να κάνουν με το ότι κάποιος παγιδεύεται στο μικρό μέγεθος. Αυτή η ταινία είναι διαφορετική στο ότι ο ήρωας μπορεί όντως να αλλάζει μέγεθος, αλλά το κάνει κατά βούληση κι έτσι αυτό μετατρέπεται περισσότερο σε δύναμη παρά σε εμπόδιο».[108] Ο Ράιτ μίλησε επίσης για την πρόκληση της σκηνοθεσίας μίας ταινίας με υπερήρωες λέγοντας: «Οι ταινίες Το Ξύσιμο των Νεκρών, Καυτοί και Ασφαιροι και Το Τέλος του Κόσμου έχουν όλες την επισήμανση R (ακατάλληλες κάτω των 17). Μου αρέσει η πρόκληση να φτιάξω μία ταινία με επισήμανση PG-13 (με γονική συναίνεση για κάτω των 13). Επειδή πρέπει να βρεις έναν διαφορετικό τρόπο να ψυχαγωγήσεις. Δεν μπορείς να έχεις τα ίδια εργαλεία».[109] Ο Ραντ βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις για τον πρωταγωνιστικό ρόλο μέχρι τις 19 Δεκεμβρίου[110][111] και την επόμενη μέρα, η Marvel ανακοίνωσε πως είχε προσληφθεί ως Ant-Man.[112]

Τον Ιανουάριο του 2014, ο Ράιτ ανάρτησε στο μπλογκ του ένα στιγμιότυπο οθόνης από το επεισόδιο «To Steal an Ant-Man» της σειράς κινουμένων σχεδίων Avengers: Earth's Mightiest Heroes, το οποίο απεικόνιζε τον Χανκ Πιμ και σύστηνε τον χαρακτήρα του Σκοτ Λανγκ, γράφοντας τη λεζάντα «δουλειά για το σπίτι».[113][114] Μετέπειτα, ο Μάικλ Ντάγκλας προσλήφθηκε για τον ρόλο του Πιμ κι επιβεβαιώθηκε πως ο Ραντ θα είχε τον ρόλο του Λανγκ.[10] Στον Μάικλ Πένια προσφέρθηκε ένας αδιευκρίνιστος ρόλος,[115] τα γυρίσματα προγραμματίστηκαν να λάβουν χώρα στα στούντιο Pinewood Atlanta στην κομητεία Φαγιέτ της Τζόρτζια,[116] ενώ η Disney άλλαξε και πάλι την ημερομηνία κυκλοφορίας της ταινίας, μεταφέροντάς την δύο εβδομάδες νωρίτερα, στις 17 Ιουλίου 2015.[117] Τον επόμενο μήνα, η Εβάντζελιν Λίλι ξεκίνησε συνομιλίες για να ενσαρκώσει την πρωταγωνίστρια της ταινίας[16] και ο Ράιτ ανακοίνωσε στο μπλογκ του πως ο Μπιλ Πόουπ, με τον οποίο είχε συνεργαστεί στο παρελθόν, θα ήταν ο διευθυντής φωτογραφίας.[118] Μέχρι τον Μάρτιο, οι Ράιτ και Κόρνις παρέδωσαν ένα πέμπτο πρόχειρο του σεναρίου, εν μέσω φερόμενων διαφωνιών που υπήρχαν σχετικά με την κατεύθυνση που έπαιρνε το σενάριο. Είχαν επίσης γράψει μία σκηνή η οποία προτίθετο να προβληθεί μετά τους τίτλους τέλους της ταινίας Εκδικητές: Η Εποχή του Ultron, και θα λειτουργούσε ως προαγγελία της ταινίας.[119] Ο Κόρεϊ Στολ ξεκίνησε συνομιλίες για έναν ρόλο, τον οποίο δεν αποκάλυψαν,[25] και μέχρι τον Απρίλιο, προσλήφθηκαν οι Πάτρικ Γουίλσον και Ματ Τζέραλντ, χωρίς επίσης να αποκαλυφθούν οι ρόλοι τους.[120][121]

«Ο Ant-Man είναι ενδιαφέρον γιατί ήταν ένα από τα μέλη της πρώτης ομάδας των Εκδικητών, κάτι το οποίο ο κόσμος ξεχνάει. Έτσι, μου αρέσει αυτή η ιδέα του κινηματογραφικού σύμπαντος... Μου αρέσει επίσης που είναι κάτι σαν να δίνεις τη σκυτάλη στον επόμενο. Υπάρχει αυτή η κάπως παράξενη σχέση μέντορα/παιδιού που συμβαίνει ανάμεσα στον χαρακτήρα του Μάικλ Ντάγκλας, Χανκ Πιμ, και του Σκοτ Λανγκ, τον οποίο υποδύεται ο Πολ Ραντ. Ο Χανκ Πιμ ήταν ο παλιός Ant-Man και προσπαθεί να βρει κάποιον που θα γίνει ο νέος Ant-Man. Μου αρέσει αυτό. Θεωρώ πως αυτό είναι κλασικό στην Marvel Comics και είναι κάτι που δεν έχουμε δει πραγματικά [στο κινηματογραφικό] σύμπαν».

Πέιτον Ριντ, σκηνοθέτης του Ant-Man[122]

Στις 23 Μαΐου 2014, η Marvel και ο Ράιτ ανακοίνωσαν από κοινού πως ο Ράιτ θα αποχωρούσε από το πρότζεκτ λόγω «διαφορετικού οράματος που είχαν για την ταινία» και πως τα στούντιο θα έκλειναν συμφωνία με καινούριο σκηνοθέτη.[123] Σχετικά με αυτό τον χωρισμό, ο Ράιτ είπε: «Ήθελα να φτιάξω μια ταινία Marvel, αλλά δεν νομίζω πως ήθελαν πραγματικά να φτιάξουν μία ταινία Έντγκαρ Ράιτ». Κάποια στιγμή πρόσθεσε πως η Marvel ήθελε να φτιάξει ένα πρόχειρο του σεναρίου χωρίς εκείνον, κάτι το οποίο ήταν «σκληρό για να προχωρήσουμε», καθώς ο Ράιτ είχε γράψει το σενάριο σε όλες τις προηγούμενες ταινίες που είχε σκηνοθετήσει. Ο Ράιτ συνέχισε: «Το να γίνεις ξαφνικά σκηνοθέτης-προς-πρόσληψη για ένα σενάριο, σε κάνει κατά κάποιο τρόπο να επενδύεις συναισθηματικά σε αυτό λιγότερο και να αρχίζεις να αναρωτιέσαι γιατί πραγματικά βρίσκεσαι εκεί».[124] Μετά την αποχώρηση του Ράιτ, αποχώρησε επίσης και το μεγαλύτερο μέρος της ομάδας του.[124][125] Μέχρι τις 30 Μαΐου, ο Άνταμ ΜακΚέι μπήκε σε συζητήσεις για να αντικαταστήσει τον Ράιτ,[126] αλλά αποτραβήχτηκε την επόμενη μέρα ως ένδειξη σεβασμού προς τον Ράιτ, με τον οποίο ήταν φίλοι.[127][128] Στις 7 Ιουνίου, η Marvel ανακοίνωσε πως ο Πέιτον Ριντ θα σκηνοθετούσε την ταινία, με τον ΜακΚέι να συμβάλλει στο σενάριο.[8] Ο ΜακΚέι θεώρησε πως αυτό ήταν η ιδανική λύση, αφού δεν θα αντικαθιστούσε τον Ράιτ, αλλά θα ήταν σε θέση να βοηθήσει τον Ραντ, με τον οποίο ήταν επίσης φίλος.[129] Άλλοι σκηνοθέτες οι οποίοι θεωρήθηκαν πιθανοί υποψήφιοι αποτελούν οι Ρούμπεν Φλέτσερ, Ρόσον Μάρσαλ Θέρμπερ, Νίκολας Στόλερ, Μάικλ Ντόους και Ντέιβιντ Γουέιν.[130][131][132][133]

Αργότερα τον Ιούνιο, ο Φάιγκι δήλωσε πως η ταινία είχε ακόμα ως στόχο την κυκλοφορία στις 17 Ιουλίου 2015, με την παραγωγή να είναι προγραμματισμένη να ξεκινήσει στις 18 Αυγούστου 2014.[134][135] Ο Φάιγκι επεσήμανε πως «το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας εξακολουθεί να βασίζεται κατά πολύ στο πρόχειρο σενάριο [των Ράιτ και Κόρνις] και το DNA αυτού που ο Έντγκαρ δημιούργησε μέχρι αυτή τη στιγμή», με τον Ριντ να εισέρχεται στο πρότζεκτ για να σκηνοθετήσει και τον ΜακΚέι να ξαναδουλεύει μόνο κάποια κομμάτια του σεναρίου. «[Ο Ριντ] ήθελε να είναι σίγουρος πως δεν θα κληρονομούμε απλά κάτι ή θα ακολουθούσε το προβάδισμα κάποιου άλλου. Ή ότι δεν θα κληρονομούσε κάτι το οποίο το σατανικό στούντιο είχε απλά δεχτεί ως κάτι κακό», συνέχισε ο Φάιγκι. «Κοίταξε τα πάντα, μίλησε μαζί μας και είπε 'Πρώτα, συμφωνώ με την κατεύθυνση που πηγαίνετε. Και δεύτερο, μπορώ να συνεισφέρω σε αυτό'».[136]

Ο ΜακΚέι επιβεβαίωσε πως ο Ραντ τον βοήθησε να ξαναγράψει το σενάριο, αποκαλώντας τον «εξαιρετικό με τον διάλογο» και προσθέτοντας: «Οι δυο μας κλειστήκαμε σε δωμάτια ξενοδοχείων στην ανατολική και δυτική ακτή και νομίζω ήταν κάπου έξι με οκτώ εβδομάδες που απλά καθίσαμε κάτω και κάναμε μία τεράστια συγγραφή του σεναρίου από την αρχή. Ήμουν πραγματικά περήφανος για το αποτέλεσμα, πραγματικά πίστευα πως προσθέσαμε μερικά εκπληκτικά πράγματα σε αυτό και κτίσαμε πάνω σε ένα ήδη δυνατό σενάριο που είχε φτιάξει ο Έντγκαρ Ράιτ κι εμείς απλά ενισχύσαμε κάπως κάποια κομμάτια».[137] Ο Ραντ επεσήμανε: «Η ιδέα, η τροχιά, ο στόχος και το προσχέδιο όλου αυτού, είναι πραγματικά των Έντγκαρ και Τζο. Είναι η δικιά τους ιστορία. Αλλάξαμε μερικές σκηνές, προσθέσαμε κάποιες καινούριες, αλλάξαμε μερικούς χαρακτήρες, προσθέσαμε καινούριους. Αν έπαιρνες τα δύο σενάρια και τα έβαζες δίπλα δίπλα, θα ήταν πολύ διαφορετικά - αλλά η ιδέα είναι όλη δική τους».[138] Κάποιες προσθήκες στην ταινία οι οποίες δεν υπήρχαν στην εκδοχή του Ράιτ περιελάμβαναν την Τζάνετ βαν Ντάιν, το κβαντικό επίπεδο και τη μάχη με έναν Εκδικητή.[63][128][139] Σύμφωνα με τον Ριντ, το κβαντικό επίπεδο ήταν η MCU εκδοχή του μικροσύμπαντος,[41] το οποίο όμως δεν μπορούσαν να κατονομάσουν για νομικούς λόγους. Το εναλλακτικό όνομα προτάθηκε από τον σύμβουλο Σπύρο Μιχαλάκη, έναν κβαντικό φυσικό και ερευνητή από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνια, με σκοπό να «εισάγουν στοιχεία της σύγχρονης φυσικής στο σενάριο».[140] Ο Ριντ συνέβαλε επίσης στο αναθεωρημένο σενάριο, όπως και οι Λίλι και Στολ, οι οποίοι έδωσαν ιδέες για να βοηθήσουν με τη δικιά τους οπτική για τους χαρακτήρες τους. Ως αποτέλεσμα, ο χαρακτήρας της Λίλι έλαβε μία πιο ολοκληρωμένη ιστορία και περισσότερες σκηνές δράσης.[20] Ένα από τα σημαντικά θέματα για τον Ριντ όταν προστέθηκε στους συντελεστές της ταινίας, ήταν να δώσει μεγαλύτερη έμφαση τόσο στην Χόουπ όσο και στην Τζάνετ βαν Ντάιν, δεδομένου πως η Σφήκα αποτελεί «κρίσιμο κομμάτι» στα κόμικ του Ant-Man.[141] Για τις προσπάθειές τους, οι ΜακΚέι και Ραντ πιστώνονται ως επιπρόσθετοι συγγραφείς του σεναρίου, με τους Ράιτ και Κόρνις να πιστώνονται το σενάριο και την ιστορία.[142] Ο Ράιτ πιστώθηκε επίσης και ως εκτελεστικός παραγωγός της ταινίας.[143]

Μέχρι το τέλος Ιουλίου, ο Γουίλσον αποχώρησε λόγω συγκρούσεων στον προγραμματισμό που επήλθαν από την καθυστέρηση στην παραγωγή της ταινίας, ενώ οι χαρακτήρες που θα υποδύονταν οι Τζέραλντ και Κέβιν Βάισμαν αφαιρέθηκαν κατά την αναθεώρηση του σεναρίου από τον ΜακΚέι.[31] Επίσης, ο Ριντ σημείωσε πως επιπρόσθετα από τα γυρίσματα στη Τζόρτζια, γυρίσματα θα λάμβαναν χώρα και στο Σαν Φρανσίσκο.[144] Τον επόμενο μήνα, ο Ριντ αποκάλυψε πως στην ταινία θα εμφανιζόταν και η κόρη του Σκοτ Λανγκ, Κάσι,[145] και οι Γκάμπριελ Φερράρι και Άντριου Μπάρρερ προσλήφθηκαν για να κάνουν περαιτέρω αναθεωρήσεις στο σενάριο.[146] Οι δυο τους προσλήφθηκαν όταν ο Ριντ διάβασε το σενάριό τους, Die in a Gunfight, το οποίο ο Ριντ βρήκε «πολύ ενδιαφέρον».[139] Ο Έρικ Πίρσον, μέλος της ομάδας προγράμματος συγγραφής των Marvel Studios και ο οποίος είχε γράψει τις ταινίες μικρού μήκους (One-Shot), δούλεψε επίσης πάνω στην ταινία χωρίς ωστόσο να λαμβάνει κάποια πίστωση,[147] γράφοντας τη σκηνή στο στριπτιτζάδικο και τη σύντομη εμφάνιση του Σταν Λι.[148] Αφού διάβασε το αναθεωρημένο σενάριο, η Εβάντζελιν Λίλι ένιωσε πως η ταινία «τραβούσε» περισσότερο προς την εκδοχή του MCU παρά του Ράιτ. Πρόσθεσε πως, ενώ η εκδοχή του Ράιτ ήταν «εξαιρετική» και θα ήταν μια υπέροχη ταινία για να τη δεις, «δεν θα ταίριαζε μέσα στο Σύμπαν της Marvel. Θα ξεχώριζε όπως ένας πονεμένος αντίχειρας, ανεξαιρέτως του πόσο καλή ήταν. Απλά θα σε έπαιρνε μακριά από αυτό το συνεκτικό σύμπαν που προσπαθούν να δημιουργήσουν. Κι ως εκ τούτου, καταστρέφει την ανασταλτική δυσπιστία που έχει χτιστεί».[18]

Ο Άρνιμ Ζόλα από τις ταινίες Captain America - Ο Πρώτος Εκδικητής και Ο Στρατιώτης του Χειμώνα - υπολογιζόταν να εμφανιστεί στην ταινία και είχε δημιουργηθεί η θεματική όπου απεικονιζόταν ως ρομποτικό σώμα όπως στα κόμικ.[149]

Γυρίσματα

Επεξεργασία

Τα γυρίσματα ξεκίνησαν στις 18 Αυγούστου 2014 στο Σαν Φρανσίσκο,[37] υπό τον τίτλο Bigfoot.[7] Σκηνές γυρίστηκαν στη γειτονιά Τέντερλοϊν και στο Πάρκο Buena Vista.[150] Μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου 2014, η παραγωγή μετακινήθηκε στα στούντιο Pinewood Atlanta στην κομητεία Φαγιέτ της Τζόρτζια[151] και ο Ντέιβιντ Κάλαχαμ ολοκλήρωσε την επανεγγραφή της ταινίας.[152] Γυρίσματα έλαβαν επίσης χώρα στο κτίριο State Archives στην πόλη Ντάουνταουν Ατλάντα,[153] το οποίο λειτούργησε ως το κτίριο της Pym Technologies, το οποίο στην ταινία τοποθετείται στην περιοχή Τρέσαρ Άιλαντ του Σαν Φρανσίσκο.[154] Τον Οκτώβριο του 2014, ο Μάρτιν Ντόνοβαν προστέθηκε στο καστ[55] και ο Φάιγκι αποκάλυψε πως ο Ant-Man δεν θα αποτελούσε πλέον την αρχή της τρίτης φάσης του κινηματογραφικού σύμπαντος της Marvel, αλλά αντίθετα θα ήταν η τελευταία ταινία της δεύτερης φάσης.[155] Όταν ειπώθηκε από τον Ζερμέν Λουσιέ του κινηματογραφικού μπλογκ /Film πως αυτή η τοποθέτηση μεταξύ των ταινιών Εκδικητές: Η Εποχή του Ultron και Captain America: Εμφύλιος Πόλεμος έκανε την ταινία να μοιάζει κάπως δευτερεύον, ο Φάιγκι απάντησε:

Δεν είναι [δευτερεύον]. Η αλήθεια είναι πως οι φάσεις σημαίνουν πολλά για μένα και για κάποιους ανθρώπους αλλά...ο Εμφύλιος Πόλεμος είναι το ξεκίνημα της τρίτης φάσης. Απλά είναι. Και ο Ant-Man είναι ένα διαφορετικού τύπου αποκορύφωμα της δεύτερης φάσης επειδή είναι πάρα πολύ μέσα στο MCU. Συναντάς καινούριους χαρακτήρες και μαθαίνεις για τον Χανκ Πιμ και τη σύνδεσή του με το MCU με την πάροδο του χρόνου. Αλλά ταυτόχρονα, παίρνει το νήμα από την Εποχή του Ultron όσον αφορά τους ήρωες - σημαντικοί ήρωες, Εκδικητές - οι οποίοι έρχονται από απρόσμενα μέρη... Και με αυτό τον τρόπο συνδέεται πολύ. Επίσης, η συμπεριφορά του Χανκ Πιμ προς τους Εκδικητές, προς την Α.Σ.Π.Ι.Δ.Α. και, κατά κάποιο τρόπο, γενικά το κινηματογραφικό σύμπαν είναι πολύ πιο ενημερωμένο μετά τα γεγονότα της Εποχής του Ultron και με κάποιο πιο συγκεκριμένο τρόπο, πριν τα γεγονότα του Εμφυλίου Πολέμου.[156]

 
Ο Ριντ στην παγκόσμια πρεμιέρα του Ant-Man στο Χόλλυγουντ

Αργότερα, ο Φάιγκι επεκτάθηκε περισσότερο πάνω σε αυτό λέγοντας: «Τοποθετήσαμε τον Ant-Man στο τέλος της δεύτερης φάσης αντί στο ξεκίνημα της τρίτης, επειδή εγκαθιδρύει πολλά από τα πράγματα που θα δείτε με το ξεκίνημα της τρίτης φάσης, ένα από τα οποία είναι αυτό το επηρεασμένο-από-την-κατάσταση-μυαλό σκηνικό και η αλλαγή της πραγματικότητας [στην ταινία Doctor Strange».[43] Στις 5 Δεκεμβρίου 2014, ο Ριντ ανακοίνωσε στον προσωπικό του λογαριασμό στο Twitter πως τα γυρίσματα του Ant-Man είχαν ολοκληρωθεί.[157]

Για την ταινία, ο διευθυντής φωτογραφίας Ράσελ Κάρπεντερ χρησιμοποίησε λήψεις με αναλογία 1.85 και κάμερες Arri Alexa XT και Arri Alexa M, με τη δεύτερη να χρησιμοποιείται σε σκηνές μάχης και λήψεις από ελικόπτερα. Ο χειριστής κάμερας Πίτερ Ρόσενφελντ είπε: «Η απόφαση του Ράσελ και του Πέιτον να χρησιμοποιήσουν αναλογία 1.85 ήταν σωστή, αφού στην 2.35 αναλογία το ύψος του πλάνου είναι ανεπαρκές για να εκτιμηθούν οι κάθετες πτυχές [του Ant-Man] καθώς μεταβαίνει από το κανονικό του ύψος στο να πέφτει μικραίνοντας μέσα σε μία χαραμάδα στο πάτωμα». Ο Κάρπεντερ και η Technicolor επινόησαν επίσης έναν πίνακα αναζήτησης (LUT) για να σκουρύνουν τα χρώματα της παλέτας. Ο Κάρπεντερ είπε: «Για αρκετές πρόσφατες κωμωδίες διατήρησα τα LUT μου κάπως σαν 'Kodak' - κορεσμένα κι αισιόδοξα. Αλλά αυτή η ταινία χρειαζόταν κάτι διαφορετικό που να επηρέαζε τους τόνους του δέρματος και τη στολή του Ant-Man, η οποία χρονολογείται από τη δεκαετία του 1980, κι έτσι δείχνει λίγο υποβαθμισμένη. Το τι μου άρεσε σχετικά με αυτό το LUT ήταν το πώς επέτρεψε στη στολή να διατηρήσει το χρώμα της αλλά να την πάει από το κόκκινο της φωτιάς σε κάτι λίγο πιο ξεπερασμένο».[158]

Οι κινηματογραφιστές έκαναν εκτεταμένη χρήση της μακρο-φωτογραφίας. Ο σχεδιαστής παραγωγής Σέπερντ Φράνκλ είπε: «Είναι πιο ενδιαφέρον οπτικά να απεικονίσεις πράγματα από την οπτική γωνία του Ant-Man παρά να τον βλέπεις από τη φυσιολογική οπτική γωνία. Αλλά θέλαμε μία ρεαλιστική συνειδητοποίηση, όχι τύπου Αγάπη μου, Συρρίκνωσα τα παιδιά με υπερμεγέθη σκηνικά».[158] Η Ρεμπέκα Μπάλερ δούλεψε ως διευθύντρια της μακρο-φωτογραφίας, λαμβάνοντας οδηγίες από τον Κάρπεντερ.[159] Ο Κάρπεντερ είπε πως οι δονήσεις έγιναν «ένα τεράστιο πρόβλημα» όταν μετακινούνταν η κάμερα κατά τη μακρο-φωτογραφία, επειδή «μία ίντσα από το έδαφος είναι σαν δεκαπέντε πόδια στον αέρα. Από την οπτική ενός μυρμηγκιού, κινείσαι τέσσερις ίντσες, κάτι που από την ανθρώπινη οπτική αντιστοιχεί σε ένα γήπεδο ποδοσφαίρου!» Οι κινηματογραφιστές χρειάζονταν μία δημιουργική λύση κι έτσι στράφηκαν στην Μπάλερ, η οποία είχε δουλέψει σε διαφημιστική «επιτραπέζια» φωτογραφία. Για να προστεθεί η ερμηνεία του Ραντ ως Ant-Man όταν αυτός βρισκόταν στον μακρό-κοσμο, χρησιμοποιήθηκε κεντρικά ένα σετ καταγραφής κίνησης που βρισκόταν στο κεφάλι του Ραντ, ενώ ήταν περιτριγυρισμένος από πέντε παραταγμένες κάμερες Alexa. Ο Ρόσενφελντ εξήγησε: «Η μία κάμερα τοποθετήθηκε κάθετα και οι άλλες οριζόντια με επικαλυπτόμενες περιοχές εικόνων, όλες ρυθμισμένες να καταγράφουν με 48 καρέ το δευτερόλεπτο. Αυτό μεγιστοποιούσε την ανάλυση και προσέφερε μία 3D απεικόνιση της ερμηνείας του Ραντ». Έπειτα, ο Ριντ φώναζε στιγμές από την ιστορία με τον Ραντ να ερμηνεύει με «εκφράσεις προσώπου οι οποίες αργότερα συνθέτονταν μέσω υπολογιστή για τον Ant-Man».[158] Ο εντομολόγος Στίβεν Κούτσερ πρότεινε στους κινηματογραφιστές εισηγήσεις για το πώς να καταγράψουν ζωντανά μυρμήγκια.[160]

Μετά-παραγωγή

Επεξεργασία

Μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων, η Marvel κυκλοφόρησε μία ανανεωμένη σύνοψη της ταινίας αποκαλύπτοντας πως ο Τζόρντι Μογιά συμπεριλήφθηκε στο καστ, καθώς και ονόματα αρκετών υποστηρικτικών χαρακτήρων.[36] Ωστόσο, ο Μογιά δεν εμφανίστηκε στην τελική εκδοχή της ταινίας που κυκλοφόρησε στις αίθουσες. Ο Ριντ εξήγησε πως η πρωτότυπη αρχική σκηνή της ταινίας, η οποία αν και γυρίστηκε τελικά κόπηκε στο μοντάζ, περιλάμβανε μία αυτοτελή σκηνή παρόμοια με την πρώτη σκηνή μίας ταινίας Τζέιμς Μποντ, όπου ένας αόρατος Πιμ προσπαθεί να ανακτήσει κάποια μικροφίλμ από τον χαρακτήρα του Μογιά, Καστίγιο, έναν στρατηγό από τον Παναμά. Ο Ριντ δήλωσε πως η σκηνή θα έδειχνε τις δυνάμεις του Ant-Man, χωρίς να τον βλέπουμε, σχεδόν «σαν μία σκηνή από τον Αόρατο Άνθρωπο, και ήταν πραγματικά πολύ ωραία. Ξεκίνησε ωστόσο να μοιάζει εντελώς αποσυνδεδεμένη με την ταινία που φτιάχναμε από πλευράς ιστορίας και ήταν επίσης σαν μία αυτοτελής περιπέτεια, που απλά δεν συνδεόταν με την υπόλοιπη ιστορία...έμοιαζε σαν ένα κατάλοιπο από τα πρώτα πρόχειρα σενάρια [των Ράιτ και Κόρνις], τα οποία ως αυτοτελή ήταν εξαιρετικά».[161] Οι Νταν Λίμπενταλ και Κόλμπι Πάρκερ Τζ. δούλεψαν πάνω στο μοντάζ της ταινίας.[37] Τον Μάρτιο του 2015, η Χέιλι Άτγουελ επιβεβαίωσε πως θα επαναλάμβανε τον ρόλο της ως Πέγκι Κάρτερ στην ταινία,[50] ενώ τον Απρίλιο ο Ριντ δήλωσε πως η ταινία δεν είχε ακόμα ολοκληρωθεί και πως θα υπήρχαν «μερικά ακόμα επιπρόσθετα» γυρίσματα.[162]

Τον Ιούνιο του 2015, ο Φάιγκι επιβεβαίωσε πως θα βλέπαμε στην ταινία τον χαρακτήρα της Τζάνετ βαν Ντάιν, αλλά η ταινία δεν θα παρουσίαζε την κακόφημη ιστορία οικογενειακής βίας μεταξύ εκείνης και του Πιμ που υπήρχε στα κόμικ, λέγοντας: «Δίνουμε ένα στοιχείο της ιδιοσυγκρασίας του Χανκ το οποίο με κάποιο τρόπο ίσως κάνει τον κόσμο που γνωρίζει την ιστορία να πει 'Ω, ίσως αυτό είναι λίγο από τον χαρακτήρα του [Χανκ]', αλλά όχι πραγματικά με τέτοιο τρόπο που θα υποδείκνυε ποτέ πως [κτύπησε τη σύζυγό του]».[163] Επίσης τον ίδιο μήνα, ο Ριντ επιβεβαίωσε πως θα υπήρχε σκηνή μετά τους τίτλους τέλους η οποία «ίσως να συνδέεται με άλλες ταινίες».[164] Ο Φάιγκι αποκάλυψε πως η σκηνή μετά τους τίτλους τέλους αποτελούσε υλικό που είχε γυριστεί από τους Άντονι και Τζο Ρούσο για την ταινία Captain America: Εμφύλιος Πόλεμος, λέγοντας πως η σκηνή θα εμφανιζόταν σε εκείνη την ταινία, πιθανόν από «διαφορετικές λήψεις...διαφορετικές γωνίες».[165][166] Στις 25 Ιουνίου 2015, ο Ριντ ανακοίνωσε μέσω Twitter πως η παραγωγή για τον Ant-Man είχε επισήμως ολοκληρωθεί.[167]

Στις αρχές Ιουλίου 2015, κυκλοφόρησε ένα τρέιλερ το οποίο αποκάλυπτε πως ο Άντονι Μακί θα εμφανιζόταν στην ταινία ως Σαμ Γουίλσον/Falcon.[40] Ο Μακί εμφανίζεται επίσης και στη σκηνή μετά τους τίτλους τέλους, μαζί με τους Κρις Έβανς και Σεμπάστιαν Σταν ως Στιβ Ρότζερς/Captain America και Μπάκι Μπαρνς/Winter Soldier, αντίστοιχα.[61] Ο Σταν δήλωσε πως η σκηνή η οποία χρησιμοποιήθηκε ως σκηνή μετά τους τίτλους τέλους είχε γυριστεί τον Μάιο του 2015 και θα εμφανιζόταν επίσης στο μέσο της ταινίας Εμφύλιος Πόλεμος.[168] Ο Ριντ είπε επίσης πως το τέλος της ταινίας είχε αρχικά μία σκηνή όπου ο Ant-Man κυνηγάει τον Κάρσον για να ανακτήσει το κλεμμένο φιαλίδιο με τα σωματίδια Κρος, «...αλλά μετέπειτα θεωρήσαμε πως για ένα-δυο λόγους, ίσως θα έπρεπε να αφήσουμε αυτά τα σωματίδια εκεί έξω».[169] Για τους τίτλους αρχής, η Marvel για ακόμη μία φορά επέλεξε να συνεργαστεί με την εταιρία Sarofsky, η οποία είχε σχεδιάσει τους τίτλους αρχής στις ταινίες Captain America 2: Ο Στρατιώτης του Χειμώνα και Φύλακες του Γαλαξία, με τους τίτλους να «συνδέονται περίπλοκα με τη γενική αφήγηση της ταινίας».[170]

Οπτικά εφέ

Επεξεργασία
 
Για τις σκηνές του Yellowjacket, ο Στολ φορούσε στα γυρίσματα μία στολή καταγραφής κίνησης (πάνω), την οποία αντικαθιστούσε πλήρως ψηφιακά στη συνέχεια η Double Negative (κάτω).[159]

Τα οπτικά εφέ της ταινίας παρείχαν οι εταιρίες Industrial Light & Magic (ILM), Lola VFX, Double Negative, Luma Pictures και Method Studios, με την προ-οπτικοποίηση να γίνεται από την The Third Floor.[20][159][171] Η Double Negative ανέλαβε τις σκηνές που αφορούσαν τους συρρικνωμένους χαρακτήρες, ενσωματώνοντας την μακρο-φωτογραφία και τις λήψεις από τις ερμηνείες της καταγραφής κίνησης με ψηφιακά μοντέλα των χαρακτήρων. Δούλεψε επίσης πάνω στο εφέ συρρίκνωσης του Ant-Man, σε συντονισμό με την ILM για να χρησιμοποιηθεί από όλες τις εταιρίες, δείχνοντας το περίγραμμα του σώματος του χαρακτήρα - ένα στοιχείο από τα κόμικ. Ο επικεφαλής των οπτικών εφέ, Άλεξ Γούτκι, είπε: «Είναι σαν μία μικρή ηχώ του χρόνου. Καθώς ο Ant-Man συρρικνώνεται είναι σχεδόν σαν να τον βλέπεις να το κάνει σε αργή κίνηση, αφήνοντας πίσω του περιγράμματα από τα διαφορετικά μεγέθη που έχει καθώς μικραίνει... Είχαμε δύο CG κάμερες να αποδίδουν τη διαδικασία από διαφορετικά σημεία του χρόνου με ελαφρώς διαφορετικά καρέ. Η μία ήταν η βασική κάμερα λήψης και η άλλη ήταν η κάμερα χρησιμότητας, η οποία παρείχε τις στατικές πόζες του Ant-Man στα διαφορετικά σημεία του χρόνου».[159]

Για τις σκηνές από το 1989, οι Ντάγκλας και Ντόνοβαν εμφανίζονται νεαρότεροι μέσω CGI, μαζί με τους Άτγουελ και Κάρτερ (πιο γερασμένοι με προσθήκη μακιγιάζ και CGI) και τον Τζον Σλάτερι στον ρόλο του Χάουαρντ Σταρκ.[7][53][159][163] Για να κάνουν τον Ντάγκλας να δείχνει πιο μικρός, η Lola VFX χρησιμοποίησε παρόμοια τεχνολογία με αυτήν που χρησιμοποιήθηκε για να φαίνεται ο Στιβ Ρότζερς πιο αδύνατος στην ταινία Ο Πρώτος Εκδικητής: Captain America και ο Κάρτερ μεγαλύτερος στην ταινία Captain America 2: Ο Στρατιώτης του Χειμώνα, καθώς επίσης και υλικό από άλλες ταινίες του Ντάγκλας από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, ως σημείο αναφοράς.[43][171] Ο Νταξ Γκρίφιν χρησιμοποιήθηκε ως σωσίας του Ντάγκλας κι ως επιπλέον αναφορά για τη Lola, λόγω της «εκπληκτικής ομοιότητάς του με τον Μάικλ όταν εκείνος ήταν περίπου στην ηλικία των 40 ετών».[171][172] Για τον Ντόνοβαν, ο οποίος χρειαζόταν να δείχνει μικρότερος μόνο κατά περίπου μία δεκαετία, δεν χρησιμοποιήθηκε σωσίας. Η δουλειά πάνω του επικεντρώθηκε στα μάτια του, τον λαιμό και το πιγούνι. Η Άτγουελ φορούσε περούκα στα γυρίσματα μαζί με μία λεπτή στρώση λαστιχένιου μακιγιάζ, ενώ η Lola μετέφερε τα χαρακτηριστικά του προσώπου μίας πιο ηλικιωμένης ηθοποιού στο πρόσωπό της.[159]

Οι Method και Luma δούλεψαν πάνω στη δημιουργία διαφόρων μυρμηγκιών που εμφανίζονται στην ταινία, με τη Method να δημιουργεί τα διάφορα είδη μυρμηγκιών, τα οποία μοιράστηκε μαζί με τις άλλες εταιρίες. Η Luma ανέλαβε αρκετές από τις σκηνές στην Pym Technologies όπου ο Ant-Man επιχειρεί να αποκτήσει τη στολή του Yellowjacket. Η ILM δούλεψε πάνω στη σκηνή μάχης του Ant-Man με τον Falcon, αφού είχε δουλέψει πάνω στα οπτικά εφέ του Falcon και στον Στρατιώτη του Χειμώνα. Χρησιμοποιώντας κομμάτια πρακτικής στολής που είχε δημιουργήσει η Legacy Effects, η ILM συνένωσε live-action λήψεις με ψηφιακές επαναληπτικές λήψεις και πλήρως ψηφιακές λήψεις για τη δημιουργία της σκηνής. Η ILM ανέλαβε επίσης τις σκηνές στο κβαντικό επίπεδο, παρέχοντας μία παράταξη από μικροσκοπικές και σε μεγάλο βαθμό ψυχεδελικές εικόνες για την υποατομική σμίκρυνση, εκμεταλλευόμενη τις τεχνικές που είχε χρησιμοποιήσει το στούντιο για την ταινία Lucy.[159]

Κύριο λήμμα: Ant-Man (soundtrack)

Τον Φεβρουάριο του 2014, ο Ράιτ ανακοίνωσε πως ο Στίβεν Πράις θα συνέθετε τη μουσική της ταινίας.[118] Ωστόσο, ο Πράις εγκατέλειψε το πρότζεκτ λίγο μετά την αποχώρηση του Ράιτ τον Μάιο του 2014.[125] Τον Ιανουάριο του 2015, ο Κρίστοφ Μπεκ, ο οποίος είχε δουλέψει στο παρελθόν με τον Ριντ στην ταινία Ο πυρετός της νίκης, προσλήφθηκε για να αντικαταστήσει τον Πράις.[173] Περιγράφοντας τη μουσική της ταινίας, ο Μπεκ είπε: «Για τον Ant-Man, ήθελα να συνθέσω κάτι από τη μεγάλη συμφωνική παράδοση των αγαπημένων μου ταινιών με υπερήρωες, με περιεκτική μουσική και ένα μεγάλο, πιασάρικο βασικό θέμα. Αλλά, το τι κάνει αυτή τη μουσική να ξεχωρίζει ανάμεσα στις άλλες ταινίες της Marvel, είναι η ύπουλη αίσθηση της διασκέδασης αφού είναι, κατά τα άλλα, όχι μόνο μια ταινία με υπερήρωες, αλλά και μία κωμική ταινία ληστείας».[174] Το soundtrack κυκλοφόρησε ψηφιακά στις 17 Ιουλίου 2015 και σε φυσική μορφή στις 7 Αυγούστου 2015, από τη Hollywood Records.[175]

Προώθηση

Επεξεργασία

Τον Μάρτιο του 2014, το ABC πρόβαλε ένα ειδικό τηλεοπτικό επεισόδιο μίας ώρας με τίτλο Marvel Studios: Assembling a Universe, το οποίο συμπεριλάμβανε μία κρυφή ματιά στην ταινία Ant-Man[176][177] Τον Ιούλιο του 2014, οι Ριντ, Ραντ, Ντάγκλας, Λίλι και Στολ εμφανίστηκαν στο πάνελ των Marvel Studios στη Διεθνή Comic-Con του Σαν Ντιέγκο του 2014, για να βοηθήσουν στην προώθηση της ταινίας, όπου προβλήθηκε επίσης ένα τεστ οπτικού εφέ με τον Ραντ και τον Ντάγκλας.[24] Τον Οκτώβριο του 2014, ο αρχισυντάκτης των Marvel Comics, Άξελ Αλόνσο, δήλωσε πως υπήρχαν σχέδια για κυκλοφορία κόμικ που θα συνδέονταν με την ταινία.[178] Τον Νοέμβριο του 2014, το ABC πρόβαλε ακόμη ένα ειδικό επεισόδιο μίας ώρας με τίτλο Marvel 75 Years: From Pulp to Pop!, το οποίο περιελάμβανε υλικό πίσω από τις κάμερες από τον Ant-Man.[179] Τον Φεβρουάριο του 2015, η Marvel Comics αποκάλυψε την κυκλοφορία ενός κόμικ δύο τευχών με τίτλο Marvel's Ant-Man Prelude το οποίο ήταν συνδεδεμένο με την ταινία και ακολουθούσε μία αποστολή του Χανκ Πιμ ως Ant-Man κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.[180] Στις 3 Μαρτίου 2015, κυκλοφόρησε ψηφιακά ένα δεύτερο κόμικ με τίτλο Marvel's Ant-Man-Scott Lang: Small Time, το οποίο ήταν επίσης συνδεδεμένο με την ταινία. Σε αυτό εξηγούνται οι περιστάσεις που έφεραν τον Λανγκ στην κατάσταση που βρίσκεται στο ξεκίνημα της ταινίας.[181]

Τον Ιανουάριο του 2015, η Disney ξεκίνησε επισήμως την εκστρατεία προώθησης της ταινίας με την κυκλοφορία ενός τρέιλερ μινιατούρας «μεγέθους μυρμηγκιού», μίας εκδοχής του ίδιου τρέιλερ σε πλήρες μέγεθος, μίας αφίσας, ενός εξωφύλλου στο περιοδικό Entertainment Weekly κι ενός ολοκληρωμένου τρέιλερ κατά τη διάρκεια της πρεμιέρας της τηλεοπτικής σειράς Agent Carter. Ο Σκοτ Μέντελσον από το περιοδικό Forbes είπε: «Ήταν πραγματικά πανέξυπνο για τη Disney να κυκλοφορήσει μία μινιατούρα 'δεν μπορώ να δω τίποτα χωρίς μικροσκόπιο' εκδοχή του τώρα-κανονικού τρέιλερ για το τρέιλερ. Αναστέναξα για λίγο όταν 'παραιτήθηκαν' και κυκλοφόρησαν μία εκδοχή σε κανονικό μέγεθος, συνειδητοποιώντας πως η Disney είχε μόλις κυκλοφορήσει αυτό που ήταν teaser του teaser του τρέιλερ... Αλλά παρ' όλα αυτά, για να δίνονται τα εύσημα εκεί που πρέπει, η Disney ήταν ικανή να μετατρέψει ένα κινηματογραφικό τρέιλερ σε τρεις ξεχωριστές νέες σταγόνες σε περίπου πέντε μέρες». Ο Μέντελσον συνέχισε λέγοντας πως «το ζωηρό, έξυπνο τρέιλερ είναι μία προώθηση προς το γενικό κοινό. Η Marvel γνωρίζει πως οι φανατικοί θα δουν την ταινία έτσι κι αλλιώς, ακόμα κι αν το κάνουν μόνο για να πετάξουν πέτρες, και πως πρέπει να πωλήσουν την ταινία στο υπόλοιπο κοινό. Μέχρι στιγμής, όλα καλά».[182] Ωστόσο, ο Γκράεμ ΜακΜίλαν από το περιοδικό The Hollywood Reporter επέκρινε το τρέιλερ για την τοποθέτησή του κατά την προβολή της πρεμιέρας της σειράς Agent Carter, για τον τόνο του, το soundtrack του και για το ότι ήταν θεματικά παρόμοιο με άλλα τρέιλερ των Marvel Studios. Ο ΜακΜίλαν ολοκλήρωσε λέγοντας: «Το τρέιλερ του Ant-Man δεν είναι κακό αυτό καθ' αυτό· είναι, ωστόσο, εντυπωσιακά απογοητευτικό που σχεδόν δείχνει χειρότερο. Χάρη στην τελευταίας στιγμής αποχώρηση του σεναριογράφου-σκηνοθέτη Έντγκαρ Ράιτ και τη μετέπειτα μάχη να βρεθεί αντικαταστάτης, ο Ant-Man έχει γίνει η ταινία που ο κόσμος αναμένει να είναι η πρώτη τουλάχιστον αποτυχία της Marvel, από άποψης κριτικών αν όχι κι εμπορικά. Αυτό το τρέιλερ, το οποίο αποτυγχάνει να πείσει και να δείξει καλή θέληση για αυτούς που εμπλέκονται και, ακόμη περισσότερο, για τη Marvel, δεν προσφέρει πολλά - ή τίποτα στην πραγματικότητα - για να παρακινήσει το κοινό που έχει αυτή την άποψη να δει την ταινία».[183] Το τρέιλερ είχε 29 εκατομμύρια προβολές παγκοσμίως σε τρεις μέρες, καταλαμβάνοντας την τρίτη θέση σε προβολές για ταινία των Marvel Studios μέχρι εκείνη τη στιγμή, πίσω από τα τρέιλερ των ταινιών Iron Man 3 και Εκδικητές: Η Εποχή του Ultron.[184]

Τον Απρίλιο του 2015, η Marvel κυκλοφόρησε ένα δεύτερο τρέιλερ. Ο Μέντελσον είπε πως αυτό «ήταν ειλικρινά το τρέιλερ του Ant-Man που περιμέναμε. Δεν είναι απλά αστείο και συναρπαστικό, είναι μία 'Αχά' στιγμή όταν συνειδητοποιούμε του τι ακριβώς έχει να προσφέρει μία ταινία Ant-Man».[185] Επίσης τον Απρίλιο, πινακίδες μινιατούρες με φωτισμό LED άρχισαν να εμφανίζονται σε διάφορα δημόσια μέρη στη Μελβούρνη, στο Μπρίσμπεϊν και σε άλλες περιοχές γύρω από το Κουίνσλαντ στην Αυστραλία, ως μέρος της προώθησης της ταινίας.[186] Τον επόμενο μήνα, η Marvel σε συνεργασία με τις Dolby Laboratories, Visa και Raspberry Pi, ανακοίνωσε την «Ant-Man μικρο-τεχνολογία πρόκληση», στοχεύοντας σε κοινό γυναικών από 14-18 ετών, για να δημιουργήσει DIY πρότζεκτ που ενέπλεκαν μικρο-τεχνολογία και εύκολα προσβάσιμα υλικά. Οι νικήτριες θα συνεργάζονταν με προγράμματα STEM στις περιοχές τους για να ηγηθούν διαφόρων ομάδων με σκοπό την επαναδημιουργία των πρότζεκτ τους.[187] Τον Ιούνιο, η Marvel κυκλοφόρησε αφίσες που απεικόνιζαν τον Ant-Man σε αντιπαράθεση με τη στολή του Iron Man, την ασπίδα του Captain America και το σφυρί Μγίολνιρ του Θορ. Ο Μέντελσον συνέκρινε αυτή την κίνηση με την εκστρατεία προώθησης της Disney για την ταινία Λίλο & Στιτς, όπου ο πρωταγωνιστής τοποθετείτο σε εικονικές σκηνές από άλλα κινούμενα σχέδια της Disney.[188] Μία IMAX προβολή διάρκειας έξι λεπτών της ταινίας άρχισε να προβάλλεται πριν από τις προβολές της ταινίας Jurassic World,[189] ενώ σκηνές της ταινίας προβλήθηκαν σε 3D στο Bug's Life Theater του θεματικού πάρκου Disney California Adventure.[190]

Στις αρχές Ιουλίου 2015, η Marvel ξεκίνησε μία εκστρατεία μέσω κοινωνικών μέσων με τη Λέσλι Μπιμπ στο ρόλο της δημοσιογράφου Κριστίν Έβερχαρτ από τις ταινίες Iron Man, να κάνει ρεπορτάζ για την ψεύτικη ειδησεογραφική εκπομπή WHIH Newsfront. Στην εκπομπή, η Έβερχαρτ συζητάει τις επιπτώσεις από τα γεγονότα που συνέβησαν στην ταινία Εκδικητές: Η Εποχή του Ultron, τη φυλάκιση του Λανγκ,[191] καθώς και τα γεγονότα που οδηγούν στον Εμφύλιο Πόλεμο.[12] Επίσης τον Ιούλιο, ο Μάικλ Ντάγκλας και στελέχη της Marvel Entertainment κτύπησαν το κουδούνι κλεισίματος του Χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης ως εορτασμό της κυκλοφορίας του Ant-Man.[192] Η Disney ξόδεψε $34.8 εκατομμύρια σε τηλεοπτικές διαφημίσεις για την ταινία, περισσότερα από τα $26.9 εκατομμύρια που ξοδεύτηκαν για την ταινία Εκδικητές: Η Εποχή του Ultron, καθώς η πρώτη αποτελούσε μία καινούρια ιδιοκτησία.[193]

Τον Δεκέμβριο του 2015, για να συμβαδίζει με την κυκλοφορία των home media της ταινίας, το τμήμα της Marvel στο Ηνωμένο Βασίλειο άνοιξε μία ιστοσελίδα που προσέφερε στους επισκέπτες μία άποψη διαφόρων ορόσημων αξιοθέατων του Λονδίνου από την οπτική γωνία ενός μυρμηγκιού, ως μία Google Street View-τύπου εμπειρία. Η εταιρία ανέθεσε στον φωτογράφο Γουίλ Πίρσον να φωτογραφίσει δέκα διαφορετικές τοποθεσίες που συμπεριλάμβαναν τη Γέφυρα του Πύργου, τη διασταύρωση των δρόμων Όξφορντ και Ρίτζεντ (Oxford Circus), το Βρετανικό Μουσείο, τον Καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου και τη Στήλη του Νέλσον, χρησιμοποιώντας μία κάμερα μινιατούρα 360° η οποία βρισκόταν μόλις μερικά εκατοστά από το έδαφος.[194]

Κυκλοφορία

Επεξεργασία
 
Ο Ραντ στην παγκόσμια πρεμιέρα του Ant-Man στο Χόλυγουντ.

Ο Ant-Man έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του στο Θέατρο Ντόλμπι στο Χόλυγουντ στις 29 Ιουνίου 2015,[195] ενώ άνοιξε και το Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Fantasia στις 14 Ιουλίου 2015, μαζί με την Ιαπωνική ιστορική σειρά μάνγκα, Miss Hokusai.[196] Στις 14 Ιουλίου κυκλοφόρησε στις κινηματογραφικές αίθουσες στη Γαλλία[197] και τρεις ημέρες αργότερα, στις 17 Ιουλίου,[117] στις αίθουσες της Βόρειας Αμερικής σε 3D και IMAX 3D.[198][199] Η ταινία κυκλοφόρησε σε 3800 αίθουσες στις Ηνωμένες Πολιτείες.[197]

Ο Ant-Man είχε αρχικά προγραμματιστεί να κυκλοφορήσει στις 6 Νοεμβρίου 2015.[87] Τον Σεπτέμβριο του 2013, η ημερομηνία άλλαξε για τις 31 Ιουλίου 2015,[97] πριν αποφασιστεί η τελική ημερομηνία κυκλοφορίας, 17 Ιουλίου 2015, τον Ιανουάριο του 2014.[117] Μία μη ολοκληρωμένη εκδοχή της ταινίας προβλήθηκε στις 24 Ιουνίου 2015 στο CineEurope.[200] Ο Ant-Man ήταν η τελευταία ταινία της δεύτερης φάσης του MCU.[155]

Η ταινία Ant-Man ήταν διαθέσιμη για ψηφιακή λήψη από τη Walt Disney Studios Home Entertainment στις 17 Νοεμβρίου 2015, ενώ κυκλοφόρησε σε Blu-ray, Blu-ray 3D και DVD στις 8 Δεκεμβρίου 2015. Η ψηφιακή και Blu-ray κυκλοφορίες περιείχαν πίσω από τις σκηνές ένθετα, ηχητικό σχολιασμό, κομμένες σκηνές και γυρίσματα.[201] Την πρώτη εβδομάδα κυκλοφορίας στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ταινία έφτασε στο νούμερο δύο της λίστας Nielsen VideoScan First Alert, η οποία καταγράφει συνολικά τις πωλήσεις δίσκων, καθώς και της λίστας με μόνο τις πωλήσεις Blu-ray. Το 63% των πωλήσεων προήλθε από πωλήσεις Blu-ray.[202]

Η ταινία συμπεριλήφθηκε επίσης σε ένα πακέτο 13 δίσκων με τον τίτλο «Κινηματογραφικό Σύμπαν της Marvel: Η Συλλογή της Δεύτερης Φάσης», το οποίο περιείχε όλες τις ταινίες της δεύτερης φάσης από το κινηματογραφικό σύμπαν της Marvel. Κυκλοφόρησε στις 8 Δεκεμβρίου 2015.[203]

Ο Ant-Man είχε έσοδα $180.2 εκατομμύρια στη Βόρεια Αμερική και $339.1 εκατομμύρια σε άλλες περιοχές, φτάνοντας συνολικά τα $519.3 εκατομμύρια παγκοσμίως.[3] Συνυπολογίζοντας όλα τα έσοδα και τα έξοδα της ταινίας, το Deadline Hollywood υπολόγισε το διαδικτυακό κέρδος της να είναι στα $103.9 εκατομμύρια, τοποθετώντας την στην 14η θέση της λίστας «Τα Πολυτιμότερα Blockbusters» του 2015.[204]

Κατά τις ανεπίσημες προβολές της Πέμπτης πριν τη πρεμιέρα, ο Ant-Man είχε έσοδα $6.4 εκατομμύρια στη Βόρεια Αμερική, με το 48% των εισιτηρίων να προέρχονται από οθόνες IMAX και άλλες προβολές ευρείας μορφής, ενώ τη βραδιά της πρεμιέρας - συμπεριλαμβανομένων και των εσόδων από τις ανεπίσημες προβολές της Πέμπτης - τα έσοδα ανήλθαν στα $23.4 εκατομμύρια,[205] κάνοντάς την τη δεύτερη Marvel ταινία με τα λιγότερα έσοδα πρεμιέρας, μπροστά μόνο από την ταινία Ο Απίθανος Hulk ($21.4 εκατομμύρια).[206] Το Σάββατο τα έσοδα έπεσαν κατά 18% φτάνοντας τα $19.25 εκατομμύρια και συνολικά για το πρώτο Σαββατοκύριακο, τα έσοδα ανήλθαν στα $57.2 εκατομμύρια.[205][207] Σηματοδότησε το δεύτερο χαμηλότερο άνοιγμα για τη Marvel μπροστά από τα $55.4 εκατομμύρια που είχε κατά το άνοιγμά της η ταινία Ο Απίθανος Hulk το 2008.[208] Ωστόσο, ο Ant-Man συνέχισε το σερί νικών για τη Marvel φτάνοντας στην κορυφή του box office κατά το άνοιγμά της, χαρίζοντας στo στούντιο τη δωδέκατη συνεχή νίκη της.[205] Η Disney ανέφερε πως η ταινία προσέλκυσε το μεγαλύτερο μερίδιο οικογενειών (28%) και γυναικών (32%) από οποιαδήποτε άλλη ταινία της Marvel με υπερήρωες.[208] Ήταν επίσης το μεγαλύτερο άνοιγμα live-action ταινίας για τον Ραντ (ξεπερνώντας τα $30.7 εκατομμύρια της ταινίας Με την πρώτη) και ρεκόρ ανοίγματος για τον Ντάγκλας.[205] Παρέμεινε στην κορυφή του box office και κατά τη δεύτερη εβδομάδα.[209]

Εκτός Βορείου Αμερικής, το πρώτο Σαββατοκύριακο προβολής η ταινία είχε έσοδα $55.4 εκατομμύρια από 37 χώρες, φτάνοντας στην τρίτη θέση του διεθνούς box office πίσω από τις ταινίες Monster Hunt και Minions. Οι χώρες με το μεγαλύτερο άνοιγμα ήταν το Ηνωμένο Βασίλειο ($6 εκατομμύρια), το Μεξικό ($5.6 εκατομμύρια) και η Ρωσία ($4.9 εκατομμύρια). Είχε επίσης το μεγαλύτερο άνοιγμα για πρώτη κυκλοφορία ταινίας Marvel στο Χονγκ Κονγκ, στην Ινδονησία, στη Μαλαισία, στις Φιλιππίνες, στη Σιγκαπούρη, στη Ταϊβάν και στη Ταϊλάνδη.[210] Το άνοιγμα της ταινίας στη Νότια Κορέα στις αρχές Σεπτεμβρίου 2015 επέφερε έσοδα $9.3 εκατομμυρίων, το μεγαλύτερο άνοιγμα σε διεθνή αγορά μέχρι εκείνη τη στιγμή,[211] πριν ξεπεραστεί στα μέσα Οκτωβρίου 2015 από το άνοιγμα στην Κίνα, όπου τα έσοδα ανήλθαν στα $42.4 εκατομμύρια με τα $5.1 να προέρχονται από IMAX προβολές. Το μεγάλο άνοιγμα του πρώτου Σαββατοκύριακου στην Κίνα βοήθησε τον Ant-Man να φτάσει στην κορυφή του διεθνούς box office για πρώτη φορά, με το άνοιγμα στη χώρα να είναι το δεύτερο μεγαλύτερο για ταινία MCU πίσω από τους Εκδικητές: Η Εποχή του Ultron.[212][213] Η ταινία παρέμεινε στην κορυφή του box office στην Κίνα και για τη δεύτερη εβδομάδα, επιφέροντας επιπλέον έσοδα $22 εκατομμυρίων.[214] Μέχρι την 1η Νοεμβρίου 2015, οι μεγαλύτερες διεθνείς αγορές ήταν η Κίνα με $101.3 εκατομμύρια, το Ηνωμένο Βασίλειο με $25.4 εκατομμύρια και η Νότια Κορέα με $18.9 εκατομμύρια.[215][216]

Κριτικές

Επεξεργασία

Η σελίδα συλλογής κριτικών Rotten Tomatoes δίνει στην ταινία ποσοστό αποδοχής 83%, βασισμένο σε 328 κριτικές. Στο τμήμα ομοφωνίας αναφέρεται: «Με επικεφαλής τον Πολ Ραντ σε μία γοητευτική ερμηνεία, ο Ant-Man προσφέρει Marvel συγκινήσεις σε μία κατάλληλη μικρότερη κλίμακα - αν και όχι τόσο ομαλά όσο οι πιο επιτυχημένοι προκάτοχοί του».[217] Στη σελίδα συλλογής κριτικών Metacritic, η ταινία έχει μέσο όρο 64/100, βασισμένο σε 44 κριτικές, με την ένδειξη «γενικά ευνοϊκές κριτικές».[218] Έπειτα από ψηφοφορία κοινού στο CinemaScore, η ταινία βαθμολογήθηκε με «A» σε μία κλίμακα από A+ μέχρι F,[205] ενώ στη ψηφοφορία της PostTrak, έλαβε 4/5.[205]

Ο Τζάστιν Τσανγκ από το περιοδικό Variety είπε πως η ταινία «επιτυγχάνει αρκετά καλά ως μία γενική εκτροπή, μερικές φορές πολύ ευχάριστη, η οποία βασίζεται στη σπάνια προσεκτική σοφία του Χόλυγουντ και η οποία αν και λίγη, στην πραγματικότητα μπορεί να είναι περισσότερη».[219] Ο Τοντ ΜακΚάρθι από το περιοδικό The Hollywood Reporter ανέφερε: «Αν και η δυναμική της ιστορίας είναι ουσιαστικά ανόητη και τα οικογενειακά θέματα, με το παράλληλο μελόδραμα πατέρα-κόρης, είναι στοιχειώδη για να πατήσουν κάποια κουμπιά, το καλό καστ με επικεφαλής τον Πολ Ραντ αφήνει αυτές τις ανοησίες πίσω με αφοπλιστικό τρόπο».[220] Ο Κένεθ Τουράν από την εφημερίδα Los Angeles Times έγραψε: «Παιχνιδιάρικη με απρόσμενο τρόπο και κοσμημένη με μία αόριστη αίσθηση χιούμορ, ο Ant-Man (συναρπαστικά σκηνοθετημένος από τον Πέιτον Ριντ) είναι ελαφρύς στα πόδια με τρόπο που τα συνήθη μεγαθήρια της Marvel δεν είναι ποτέ».[221] Ο Κιμ Νιούμαν από το κινηματογραφικό περιοδικό Empire έγραψε πως η ταινία «δρασκελίζει τόσα είδη όσοι είναι και οι χαρακτήρες στις ταινίες Εκδικητών αλλά καταφέρνει να κάνει πολύ καλά περισσότερα από αυτούς. Εξαιρετικά συμπαθητική, με μερικές στιγμές να είναι σωστό θαύμα».[222] Ο Α.Ο. Σκοτ από την εφημερίδα The New York Times είπε: «Η ταινία είναι μέτριο κομμάτι δουλειάς από drone από τη συνεχώς επεκτεινόμενη αποικία των Marvel-Disney».[223]

Για κάποιους κριτικούς, ο Ant-Man αντιμετωπίζεται ως μία από τις πιο εξαιρετικές ταινίες του franchise της Marvel. Ο Ρίτσαρντ Μπρόντι από την εφημερίδα The New Yorker αναφέρθηκε στην ταινία ως «τη μη-πομπώδη ταινία με υπερήρωες» που απομακρύνεται από τον μεγαλόπρεπο τόνο άλλων ταινιών του είδους της, δηλώνοντας πως η ταινία είναι «μία γεμάτη, ζαλιστική απόλαυση... [μία νεοκλασική κωμωδία] πιο στενά συνδεδεμένη με Το Κυνήγι του Κλέφτη του Άλφρεντ Χίτσκοκ παρά με τα άλλα μέλη της οικογένειας της Marvel».[224] Ο Ματ Ζόλερ Σέιτζ από τη σελίδα RogerEbert.com επαίνεσε το πώς η ταινία «μοιάζει χειροποίητη κι όχι εργαστηριακά-εγκεκριμένη από τη Marvel. [Μου θύμισε] τον Ζεμέκις όταν ο Ζεμέκις ήταν διασκεδαστικός».[225] Τον Μάιο του 2016, δέκα μήνες μετά την κυκλοφορία του Ant-Man, ο Σέιτζ παραδέχτηκε πως η «αγάπη μου για την ταινία μεγάλωσε με το πέρασμα του χρόνου» και συνέκρινε τη γλυκιά και μελοδραματική ευαισθησία της με τον Spider-Man 2.[226]

Αντίθετα, ο Αλόνσο Ντουράλντε από το TheWrap είπε πως η ταινία «εξυπηρετεί αστεία που δεν περνάνε και συγκινήσεις που δεν συγκινούν».[227] Ο Ρίτσαρντ Ρόπερ από την εφημερίδα Chicago Sun-Times είπε: «[Ο Ant-Man] είναι ελαφρύς, μία κλισέ ιστορία που περιστρέφεται μεταξύ κωμωδίας εσωτερικών αστείων, μεθυστικής ιστορίας λύτρωσης και ομολογουμένως ωραίων σκηνών CGI οι οποίες ωστόσο δείχνουν σχετικά ασήμαντες συγκρινόμενες με τα υψηλά επίπεδα και τις καταστροφές πόλεων που συμβαίνουν στις περισσότερες ταινίες Εκδικητών».[228] Η Κάθριν Σόαρντ από την εφημερίδα The Guardian έγραψε: «Ο Ant-Man είναι ένα κόψε-ράψε συγχυσμένο πράγμα, στοιχειωμένο από το φάντασμα του Έντγκαρ Ράιτ, δημιουργημένο από ένα υψηλού επιπέδου εργοστάσιο χοτ ντογκ, με εκ περιτροπής στροφές εντυπωσιασμού».[229] Ο Τζο Μόργκενστερν από την εφημερίδα The Wall Street Journal είπε πως είναι «μία ταινία που σίγουρα θα γίνει δημοφιλής, δεδομένου της δυνατότητας προώθησης που έχει η Marvel, αλλά δυστυχώς χωρίς συνοχή και πρωτοτυπία».[230] Ο Κρίστοφερ Ορ από το περιοδικό The Atlantic ανέφερε: «Είναι δύσκολο να αποβάλεις την αίσθηση πως η ταινία συναρμολογήθηκε βιαστικά και κάπως τυχαία. Κάτι που, σύμφωνα με όλα τα διαθέσιμα στοιχεία, είναι ακριβώς αυτό που συνέβη».[231]

Διακρίσεις

Επεξεργασία
Έτος Βραβεία / Φεστιβάλ Κατηγορία Υποψήφιος-οι Αποτέλεσμα
2015 Βραβεία Teen Choice[232] Επιλογή Άντρα Σταρ Καλοκαιρινής Ταινίας Πολ Ραντ Υποψηφιότητα
Επιλογή Γυναίκας Σταρ Καλοκαιρινής Ταινίας Εβάντζελιν Λίλι Υποψηφιότητα
2016 Βραβεία Critics' Choice[233] Καλύτερος Άντρας Ηθοποιός σε Ταινία Δράσης Πολ Ραντ Υποψηφιότητα
Βραβεία Ένωσης Αμερικανών Μοντέρ[234] Καλύτερο Μοντάζ σε Ταινία - Κωμωδία ή Μιούζικαλ Νταν Λίμπενταλ και Κόλμπι Πάρκερ Τζ. Υποψηφιότητα
Βραβεία BAFTA[235] Καλύτερα Ειδικά Οπτικά Εφέ Τζέικ Μόρισον, Γκρεγκ Στιλ, Νταν Σάντικ και Άλεξ Γούτκι Υποψηφιότητα
Βραβεία Ένωσης Οπτικών Εφέ[236] Εξαιρετικά Δημιουργημένο Περιβάλλον σε Φωτορεαλιστικά Χαρακτηριστικά Φλόριαν Γουίτζελ, Τέιλορ Σο, Αλέξις Χολ, Χιθ Κρέινακ Υποψηφιότητα
Εξαιρετική Εικονική Φωτογραφία σε Φωτορεαλιστικό Πρότζεκτ Τζέιμς Μπέικερ, Άλεξ Καν, Τόμας Λαφ, Ρεμπέκα Μπάλερ Υποψηφιότητα
Βραβεία Kids' Choice[237] Αγαπημένη Ταινία Ant-Man Υποψηφιότητα
Βραβεία Saturn[238] Καλύτερη Μεταφορά Κόμικ-σε-Ταινία Ant-Man Νίκη
Β' Αντρικός Ρόλος Μάικλ Ντάγκλας Υποψηφιότητα
Β' Γυναικείος Ρόλος Εβάντζελιν Λίλι Υποψηφιότητα
Α' Αντρικός Ρόλος Πολ Ραντ Υποψηφιότητα
Καλύτερη Σκηνοθεσία Πέιτον Ριντ Υποψηφιότητα
Καλύτερο Μοντάζ Νταν Λίμπενταλ και Κόλμπι Πάρκερ Τζ. Υποψηφιότητα
Βραβεία Empire[239] Καλύτερη Κωμωδία Ant-Man Υποψηφιότητα
Καλύτερα Οπτικά Εφέ Ant-Man Υποψηφιότητα
Βραβεία MTV[240] Καλύτερος Ήρωας Πολ Ραντ Υποψηφιότητα
Βραβεία Golden Trailer[241] Καλύτερη Περιπέτεια Φαντασίας «Control» Υποψηφιότητα
Καλύτερο Τηλεοπτικό Σποτ Περιπέτειας Φαντασίας «Operation Online» Υποψηφιότητα

Συνέχειες

Επεξεργασία

Ο Ant-Man και η Σφήκα

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Ο Ant-Man και η Σφήκα

Μία συνέχεια με τίτλο Ο Ant-Man και η Σφήκα κυκλοφόρησε στις 6 Ιουλίου 2018, με τον Ριντ να βρίσκεται για ακόμα μία φορά στο τιμόνι της σκηνοθεσίας. Οι σεναριογράφοι παραγωγής Μπάρρερ και Φερράρι επέστρεψαν επίσης για να γράψουν το σενάριο μαζί με τους Ραντ, Κρις ΜακΚίννα και Έρικ Σόμμερς. Οι Ραντ, Λίλι, Καναβάλι, Πένια, Χάρις, Γκριρ, Νταστμάλτσιαν, Φόρτσον και Ντάγκλας επανέλαβαν τους ρόλους τους από την πρώτη ταινία,[242] ενώ στο καστ προστέθηκαν και οι Μισέλ Φάιφερ, Λώρενς Φίσμπερν, Χάνα Τζον-Κάμεν, Ράνταλ Παρκ και Ουάλτον Γκόγκινς ως Τζάνετ βαν Ντάιν, Μπιλ Φόστερ, Ghost, Τζίμι Γου και Σόνι Μπερτς αντίστοιχα.[242][243]

Ant-Man και Wasp: Κβαντομανία

Επεξεργασία

Μία τρίτη ταινία Ant-Man με τίτλο Ant-Man και Wasp: Κβαντομανία κυκλοφόρησε στις 16 Φεβρουαρίου του 2023,[244][245] με τον Ριντ να επιστρέφει για να σκηνοθετήσει και τους Ραντ, Λίλι, Ντάγκλας και Φάιφερ να επαναλαμβάνουν τους ρόλους τους. Στο καστ προστίθεται ο Τζόναθαν Μέιτζορς ως Κανγκ ο Κατακτητής.[245]

Σημειώσεις

Επεξεργασία
  1. Τα γεγονότα της ταινίας λαμβάνουν χώρα λίγους μήνες μετά τα γεγονότα της ταινίας Εκδικητές: Η Εποχή του Ultron (2015).[7]
  2. Όπως απεικονίζεται στην ταινία του 2016 Captain America: Εμφύλιος Πόλεμος.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. «PRODUCTION BEGINS ON MARVEL'S ANT-MAN». (Αγγλικά) PRODUCTION BEGINS ON MARVEL'S ANT-MAN. 18  Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 1  Ιουνίου 2016.
  2. «Ant-Man [2D]». British Board of Film Classification. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  3. 3,0 3,1 3,2 «Ant-Man (2015)». Box Office Mojo. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  4. 2015 Feature Film Study (Report). FilmL.A. Inc., p. 21. https://www.filmla.com/wp-content/uploads/2018/04/2015_film_study_v5_WEB.pdf. Ανακτήθηκε στις 2020-09-04. 
  5. Sylt, Christian (27 Απριλίου 2018). «Disney Reveals Financial Muscle Of 'Avengers: Infinity War'». Forbes. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Μαΐου 2018. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  6. «Ant-Man (2015)». cine.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Αυγούστου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 Lussier, Germain (22 Ιουνίου 2015). «65 Things We Learned on the Set of Marvel's 'Ant-Man'». /Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  8. 8,0 8,1 «Director Peyton Reed and Writer Adam McKay Join Marvel's Ant-Man». Marvel.com. 7 Ιουνίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουνίου 2014. 
  9. 9,0 9,1 «Ant-Man Plot Points, Arrow & Sin City 2 Trailers, X-Men: Days, Avengers 2 Movie News». Newsarama. 2014-04-24. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-04-25. https://web.archive.org/web/20140425053230/http://www.newsarama.com/20935-ant-man-plot-points-arrow-sin-city-2-trailers-x-men-days-avengers-2-movie-news.html. Ανακτήθηκε στις 2014-04-24. 
  10. 10,0 10,1 10,2 Kroll, Justin (13 Ιανουαρίου 2014). «Michael Douglas to Star as Hank Pym in Marvel's Ant-Man». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  11. 11,0 11,1 «Ant-Man Official Website». Marvel.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  12. 12,0 12,1 Fischer, Russ (8 Ιουλίου 2015). «Latest "Ant-Man" Viral Video Holds Scott Lang To His Crimes». /Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  13. 13,0 13,1 13,2 Collis, Clark (8 Ιανουαρίου 2015). «Exclusive First Look at Ant-Man». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2015. 
  14. Chi, Paul (14 Ιουλίου 2015). «Paul Rudd on 'Ant-Man' Training: 'I Took the Chris Pratt Approach'». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  15. 15,0 15,1 Kilday, Gregg (24 Ιουνίου 2015). «Paul Rudd and Marvel's Kevin Feige Reveal 'Ant-Man's' Saga, from Director Shuffle to Screenplay Surgery to Studio's "Phase Three" Plans». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  16. 16,0 16,1 Kit, Borys (5 Φεβρουαρίου 2014). «Evangeline Lilly in Talks to Join 'Ant-Man'». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Φεβρουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  17. 17,0 17,1 «SDCC 2014: Official: Evangeline Lilly & Corey Stoll Join Marvel's Ant-Man». Marvel.com. 26 Ιουλίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2014. 
  18. 18,0 18,1 18,2 Vary, Adam (2 Δεκεμβρίου 2014). «Evangeline Lilly Tried To Quit Acting, But Acting Would Not Quit Her». BuzzFeed. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  19. 19,0 19,1 Collis, Clark (9 Ιανουαρίου 2015). «Corey Stoll talks about playing 'Ant-Man' villain Yellowjacket». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  20. 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 Nicholson, Matt (22 Ιουνίου 2015). «Ant-Man Set And Edit Bay Visit: Making Marvel's Underdog Movie». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  21. 21,0 21,1 Keyes, Rob (22 Ιουνίου 2015). «How Does Wasp Factor Into Marvel's 'Ant-Man' Movie?». ScreenRant. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  22. Empire Magazine #141: Evangeline Lilly, Benedict Wong - December 12, 2014. Empire. SoundCloud. 12 Δεκεμβρίου 2014. Συμβαίνει στα 1:06:50. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2014. 
  23. Lussier, Germain (22 Ιουνίου 2015). «65 Things We Learned on the Set of Marvel's 'Ant-Man'». /Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  24. 24,0 24,1 24,2 Siegel, Lucas (26 Ιουλίου 2014). «SDCC 2014: Marvel Studios Panel Ant-Man Villain Revealed, Thanos Appears, GotG 2 Release Date». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2014. 
  25. 25,0 25,1 Justin Kroll (24 Μαρτίου 2014). «'House of Cards' Actor Joins Marvel's 'Ant-Man'». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  26. nerdrepository (28 Ιουλίου 2014). Comic-Con 2014: Corey Stoll Talks 'Ant-Man' Role, Yellowjacket Costume. YouTube. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  27. O'Connell, Sean (1 Οκτωβρίου 2014). «Here's How Ant-Man Could Beat The Hell Out Of The Hulk». Cinema Blend. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  28. Keyes, Rob (22 Ιουνίου 2015). «Paul Rudd & Corey Stoll Talk Ant-Man & Yellowjacket Costume Differences». ScreenRant. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  29. 29,0 29,1 Zemler, Emily (20 Μαρτίου 2015). «Bobby Cannavale on Bobby Collins, Meeting Pacino and De Niro, and Joining Ant-Man». Esquire. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαρτίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  30. Marnell, Blair (31 Μαΐου 2015). «Ant-Man Trivia and Fun Facts». ComingSoon.net. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  31. 31,0 31,1 Yamato, Jen· Fleming Jr, Mike (25 Ιουλίου 2014). «Comic-Con: Major Cast Exits On 'Ant-Man' Include Patrick Wilson». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  32. 32,0 32,1 32,2 Meagan Damore (6 Ιουλίου 2015). «New "Ant-Man" Featurette Introduces Scott Lang's Crew». Comic Book Resources. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  33. Will Corona Pilgrim (w), Wellinton Alves, Daniel Govar (p), Manny Clark (i). Ant-Man – Scott Lang: Small Time 1 (2015-03-03), Marvel Comics
  34. Smith, C. Molly (18 Ιουλίου 2015). «Michael Peña is Ant-Man's comedic breakout». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2020. 
  35. Huver, Scott (16 Ιουλίου 2015). «Interview: "Ant-Man's" Michael Peña Talks Stealing Scenes, Marvel Film Future». Comic Book Resources. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2015. 
  36. 36,0 36,1 36,2 36,3 36,4 «'Ant-Man' Additional Credits; Jordi Molla Cast as Villain». Stitch Kingdom. 10 Δεκεμβρίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2014. 
  37. 37,0 37,1 37,2 37,3 37,4 37,5 37,6 «Production Begins On Marvel's Ant-Man». Marvel.com. 18 Αυγούστου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 19 Αυγούστου 2014. 
  38. Obenson, Tambay A. (2014-10-15). «T.I. Teases His 'Ant-Man' Role - "I Play a Superhero's Homeboy"». Indiewire. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-11-08. https://web.archive.org/web/20151108072218/http://blogs.indiewire.com/shadowandact/ti-teases-his-ant-man-role-i-play-a-superheros-homeboy-20141015. Ανακτήθηκε στις 2015-11-04. 
  39. Gallagher, Brian (2015-07-17). «'Ant-Man' Interview with T.I. (Exclusive)». MovieWeb. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-07-17. https://web.archive.org/web/20150717190408/http://movieweb.com/ant-man-movie-interview-ti/. Ανακτήθηκε στις 2020-09-04. 
  40. 40,0 40,1 Libbey, Dirk (5 Ιουλίου 2015). «Ant-Man Clip Confirms A Major Marvel Cameo». Cinema Blend. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  41. 41,0 41,1 Ryan, Mike (6 Ιουλίου 2015). «'Ant-Man' Director Peyton Reed Details What's New And What Was Kept From Edgar Wright's 'Ant-Man' Script». UPROXX. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  42. Buchanan, Kyle (17 Ιουλίου 2015). «Spoiler Bomb: Ant-Man's Surprise Twists and Cameos, Explained». Vulture. New York. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  43. 43,0 43,1 43,2 Davis, Erik (7 Ιουλίου 2015). «Interview: Marvel Studios President Kevin Feige on 'Ant-Man,' 'Doctor Strange' and More». Fandango.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  44. «The HeyUGuys Interview: Judy Greer on Men, Women and Children, Twitter and Marvel's Ant-Man». HeyUGuys.com. 3 Δεκεμβρίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  45. Metz, Nina (2015-07-20). «David Dastmalchian geeks out over 'Ant-Man' role». Chicago Tribune. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-07-20. https://web.archive.org/web/20150720220835/http://www.chicagotribune.com/entertainment/movies/ct-meet-ant-man-hacker-kurt-david-dastmalchian-20150720-column.html. Ανακτήθηκε στις 2020-09-05. 
  46. Bacle, Ariana (28 Ιουλίου 2014). «Peyton Reed and Edgar Wright exchanged 'some emails' about 'Ant-Man'». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  47. Mary Milliken (2014-01-13). «Michael Douglas wants to surprise audiences with Marvel's 'Ant-Man'». Reuters. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-03-31. https://web.archive.org/web/20140331145740/http://www.reuters.com/article/2014/01/14/us-michaeldouglas-antman-idUSBREA0C1IC20140114. Ανακτήθηκε στις 2020-09-05. 
  48. Wigler, Josh (8 Σεπτεμβρίου 2014). «Paul Rudd Is Too Ripped For His 'Ant-Man' Costume». MTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Σεπτεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  49. Truitt, Brian (19 Αυγούστου 2014). «First look: Rudd's on the road to being 'Ant-Man'». USA Today. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  50. 50,0 50,1 50,2 Ching, Albert (29 Μαρτίου 2015). «ECCC: Hayley Atwell Talks "Marvel's Agent Carter", "Ant-Man" Appearance». Comic Book Resources. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Μαρτίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  51. Goldman, Eric (27 Μαρτίου 2015). «Ant-Man: John Slattery On Reprising His Role As Howard Stark». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαρτίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  52. Keyes, Rob (7 Ιανουαρίου 2015). «'Ant-Man' Trailer Analysis And Character Guide». ScreenRant. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  53. 53,0 53,1 Perry, Spencer (22 Ιουνίου 2015). «From the Set and Edit Bay of Marvel's Ant-Man». Superhero Hype!. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  54. Mallenbaum, Carly (17 Ιουλίου 2015). «Here's why Ant-Man works at Baskin-Robbins». USA Today. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 19 Ιουλίου 2015. 
  55. 55,0 55,1 Ford, Rebecca (6 Οκτωβρίου 2014). «Marvel's 'Ant-Man' Adds Martin Donovan (Exclusive)». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  56. Boone, Josh (16 Ιουλίου 2015). «13 'Ant-Man' Easter Eggs and References to Marvel Comics, The Avengers, and...Spider-Man!». Entertainment Tonight. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  57. Spangler, Todd (18 Οκτωβρίου 2017). «Anna Akana Teen Dramedy 'Youth & Consequences' on YouTube Red Sets Cast». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  58. Burlingame, Russ (17 Ιουλίου 2015). «Ant-Man's Most Overlooked Cameo: Ant-Man Himself». Comicbook.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  59. Keyes, Rob (30 Απριλίου 2015). «Stan Lee on Upcoming Marvel Cameos & Our 'Avengers: Age of Ultron' Giveaway». Screen Rant. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  60. Castillo, Monica (2015-07-16). «The 'Ant Man' Stan Lee Cameo To Look For In Marvel's Latest Movie». International Business Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-07-20. https://web.archive.org/web/20150720211253/http://www.ibtimes.com/ant-man-stan-lee-cameo-look-marvels-latest-movie-2012536. Ανακτήθηκε στις 2020-09-05. 
  61. 61,0 61,1 «Ant-Man post credit scenes revealed - spoilers in here!». Irish Examiner. 8 Ιουλίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2015. 
  62. Lee, Gloria (17 Ιουλίου 2015). «'Ant-Man' Movie Reviews and Ratings: 2015 Film Stars Paul Rudd, Evangeline Lilly, Corey Stoll, and Bobby Cannavale». Christianity Daily. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  63. 63,0 63,1 Couch, Aaron (2 Ιουλίου 2018). «'Ant-Man and the Wasp' Director on Wooing Michelle Pfeiffer and His Marvel Future». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  64. Robinson, Tasha (2015-07-24). «Ant-Man leaves many unanswered questions, large and small». The A.V. Club. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-02-25. https://web.archive.org/web/20160225123026/http://www.avclub.com/article/ant-man-leaves-many-unanswered-questions-large-and-222782. Ανακτήθηκε στις 2020-09-05. 
  65. Howe, Sean (2012). Marvel Comics: The Untold Story. Harper. σελ. 311. ISBN 978-0-06-199210-0. 
  66. Eggertsen, Chris (2015-07-20). «HOWARD STERN'S SURPRISING 'ANT-MAN' REVELATION». HitFix. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-07-22. https://web.archive.org/web/20150722205150/http://www.hitfix.com/the-dartboard/the-howard-stern-ant-man-movie-that-could-have-been. Ανακτήθηκε στις 2015-07-20. 
  67. Fleming, Michael (16 Μαΐου 2000). «Artisan deal a real Marvel». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  68. Reynolds, Simon (26 Μαΐου 2014). «Edgar Wright's Ant-Man: Timeline of the long-in-development Marvel movie». Digital Spy. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  69. Ball, Ryan (28 Απριλίου 2006). «Marvel Taps Elf, Shaun Directors». Animation. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  70. 70,0 70,1 Edward Douglas (25 Ιουλίου 2006). «Exclusive: Edgar Wright Talks Ant-Man». Superhero Hype!. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  71. Carle, Chris (24 Ιουλίου 2006). «Comic-Con 2006: Ant-Man Panel». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Δεκεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  72. Steve Head (15 Φεβρουαρίου 2007). «Exclusive: Hot Fuzz Helmer Commences Them». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Σεπτεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  73. Morris, Clint. «Exclusive Interview : Edgar Wright». Moviehole.net. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαρτίου 2007. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2012. 
  74. Ferris, Glen (2008-03-10). «Exclusive: Edgar Wright Talks Ant Man». Empire. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-10-16. https://web.archive.org/web/20121016040748/http://www.empireonline.com/news/story.asp?NID=22141. Ανακτήθηκε στις 2012-07-20. 
  75. Douglas, Edward (9 Φεβρουαρίου 2010). «Is Marvel Moving Forward with Ant-Man?». Superhero Hype!. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  76. Marshall, Rick (11 Φεβρουαρίου 2010). «EXCLUSIVE: Edgar Wright Explains His 'Ant-Man' Priorities». MTV News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουνίου 2012. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  77. Eisenberg, Eric (27 Ιουλίου 2010). «Edgar Wright Says His Ant-Man Script Is An Origin Story, Wouldn't Fit with the Avengers». Cinema Blend. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  78. Zeitchik, Steven (12 Ιανουαρίου 2011). «'Ant-Man' crawls forward». Los Angeles Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Νοεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  79. Mortimer, Ben (9 Απριλίου 2011). «Ant-Man Script Update». Superhero Hype!. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  80. Sitterson, Aubrey (25 Ιουλίου 2011). «'Ant-Man' Movie Wouldn't Just Be For 'Avengers' Experts, Director Says». MTV News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουνίου 2012. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  81. Kevin Melrose (7 Μαΐου 2012). «Edgar Wright Teases Ant-Man With Mysterious Image». Comic Book Resources. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιουνίου 2012. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2012. 
  82. Kit, Borys (28 Ιουνίου 2012). «Edgar Wright Directing 'Ant-Man' Test Reel (Exclusive)». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  83. Hewitt, Chris (15 Ιουλίου 2012). «Comic-Con: Ant-Man Is Confirmed». Empire. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2012. 
  84. 84,0 84,1 Lussier, Germain (14 Ιουλίου 2012). «Is 'Ant-Man' Marvel's First Comedy? Edgar Wright Screens Test Footage [Comic-Con 2012]». /Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  85. Rich, Kathy· Eisenberg, Eric (14 Ιουλίου 2012). «Edgar Wright Shows Ant-Man Test Footage To Comic Con Crowd». Cinema Blend. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  86. Kelley, Shamus (2 Οκτωβρίου 2018). «The Surprising Tokusatsu Influences of Ant-Man». Den of Geek. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Οκτωβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  87. 87,0 87,1 Goldberg, Matt (15 Οκτωβρίου 2012). «ANT-MAN Set for November 6, 2015; IRON MAN 3 and THOR: THE DARK WORLD Confirmed for 3D; Disney Announces More Release Dates and Changes». Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  88. Wigler, Josh (25 Ιανουαρίου 2013). «'Ant-Man,' 'Doctor Strange' Lead Marvel's Phase Three». MTV News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  89. Breznican, Anthony (2 Μαΐου 2013). «Beyond 'Iron Man 3': New images and revelations from Marvel's Phase Two -Ant-Man». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 4 Μαΐου 2013. 
  90. Nicholson, Matt (15 Ιουλίου 2013). «Edgar Wright: Ant-Man Script is All Done». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Αυγούστου 2013. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  91. Dibdin, Emma (12 Ιουλίου 2013). «Edgar Wright: 'Ant-Man script is complete' - video». Digital Spy. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  92. Fleming Jr, Mike (18 Δεκεμβρίου 2013). «Is 'Anchorman's Paul Rudd Superhero Material? 'Ant-Man' In The Offing». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  93. Silverio, Ben (4 Αυγούστου 2013). «Exclusive: Ultron Was Not EVER A Part Of Edgar Wright's 'Ant-Man'». ScienceFiction.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Αυγούστου 2013. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  94. Ryan, Mike (2013-08-20). «Edgar Wright, 'The World's End' Director, On Why We Won't See Ultron In 'Ant-Man'». The Huffington Post. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-08-20. https://web.archive.org/web/20130820133655/http://www.huffingtonpost.com/2013/08/20/edgar-wright-the-worlds-end_n_3781902.html. Ανακτήθηκε στις 2020-09-05. 
  95. Taylor, Drew (2013-08-21). «Interview: Edgar Wright Talks 'The World's End,' Completing The Cornetto Trilogy, 'Ant-Man' & Much More». IndieWire. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-08-22. https://web.archive.org/web/20130822101831/http://blogs.indiewire.com/theplaylist/interview-edgar-wright-talks-about-the-worlds-end-ending-the-cornetto-trilogy-and-offers-updates-on-ant-man-collider-night-stalker-and-his-horror-movie-20130820. Ανακτήθηκε στις 2013-08-21. 
  96. Weintraub, Steve (25 Αυγούστου 2013). «Edgar Wright Talks THE WORLD'S END, Deleted Scenes, IMAX, 3D, Dwayne Johnson, ANT-MAN, His Sci-Fi Movie COLLIDER, and So Much More». Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Αυγούστου 2013. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  97. 97,0 97,1 «Disney Moves Up 'Ant-Man' Release To Summer 2015». Deadline Hollywood. 9 Σεπτεμβρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2020. 
  98. «Edgar Wright Teases 'Ant-Man' Production in New Tweet [UPDATE»]. Huffington Post. 2013-10-02. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-10-06. https://web.archive.org/web/20131006042042/http://www.huffingtonpost.com/2013/10/02/edgar-wright-ant-man-tweet_n_4031689.html. Ανακτήθηκε στις 2020-09-06. 
  99. Kroll, Justin (14 Οκτωβρίου 2013). «Marvel Likes Joseph Gordon-Levitt, Paul Rudd for 'Ant-Man' (EXCLUSIVE)». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2020. 
  100. Jagernauth, Kevin (2013-10-15). «Joseph Gordon-Levitt Denies 'Ant-Man' Chatter, Says Rumors That He's Passed Any Tests Are "Lies"». IndieWire. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-10-15. https://web.archive.org/web/20131015220326/http://blogs.indiewire.com/theplaylist/joseph-gordon-levitt-denies-ant-man-chatter-says-rumors-that-hes-passed-any-tests-are-lies-20131015. Ανακτήθηκε στις 2013-10-15. 
  101. Butler, Tom (23 Οκτωβρίου 2013). «Kevin Feige: Expect Ant-Man Casting News Before Year Is Out». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2020. 
  102. Bibbiani, William (8 Νοεμβρίου 2013). «Exclusive Interview: Kevin Feige on Thor and Marvel's Future». CraveOnline. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Απριλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2013. 
  103. Kit, Borys (25 Νοεμβρίου 2013). «'Star Wars: Episode VII,' 'Batman-Superman' and 3 Other Hot Movies Looking for Stars». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2020. 
  104. Nancy Tartaglione (26 Νοεμβρίου 2013). «Pinewood Earnings Grow Amid UK Studio Capacity Crunch; Whither Expansion?». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2020. 
  105. Rosser, Michael (2013-11-26). «Edgar Wright: Ant-Man won't shoot in UK». Screen Daily. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-12-01. https://web.archive.org/web/20131201015012/http://www.screendaily.com/news/edgar-wright-talks-uk-tax-breaks/5064022.article. Ανακτήθηκε στις 2020-09-06. 
  106. Keyes, Rob (27 Νοεμβρίου 2013). «'Ant-Man' Not Shooting in Edgar Wright's Homeland But Will Embrace His Style». Screen Rant. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2020. 
  107. Dennis, Matt (28 Νοεμβρίου 2013). «Exclusive: Edgar Wright on Marvel's 'Ant-Man' movie». Cult Box. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  108. Hodgson, Claire (2 Δεκεμβρίου 2013). «Edgar Wright says Ant-Man will be similar to other Marvel films that 'focus on grounding the hero'». Daily Mirror. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  109. «Edgar Wright talks Ant-Man». SFX. 11 Δεκεμβρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2013. 
  110. Kroll, Justin (18 Δεκεμβρίου 2013). «Paul Rudd to Star in Marvel's 'Ant-Man'». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2020. 
  111. Sneider, Jeff (18 Δεκεμβρίου 2013). «Paul Rudd to Play Ant-Man in Edgar Wright's Marvel Movie (Exclusive)». The Wrap. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2020. 
  112. «Paul Rudd Set to Star in Marvel's Ant-Man». Marvel.com. 19 Δεκεμβρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2013. 
  113. McMillan, Graeme (6 Ιανουαρίου 2014). «Edgar Wright Shares 'Ant-Man' Tease». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  114. Han, Angie (6 Ιανουαρίου 2014). «Edgar Wright's 'Ant-Man' Homework Hints at Multiple Ant-Men». /Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  115. Snieder, Jeff (14 Ιανουαρίου 2014). «Michael Pena Offered Role in Marvel's 'Ant-Man' Alongside Paul Rudd, Michael Douglas (Exclusive)». The Wrap. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 2014. 
  116. Brett, Jennifer (18 Ιανουαρίου 2014). «Michael Douglas, Paul Rudd heading back to Atlanta for "Ant Man"». Access Atlanta. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2014. 
  117. 117,0 117,1 117,2 Kroll, Justin (23 Ιανουαρίου 2014). «Marvel's 'Ant-Man' Moves into Former Superman-Batman Release Date». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2014. 
  118. 118,0 118,1 Goldberg, Matt (16 Φεβρουαρίου 2014). «Bill Pope to Handle Cinematography for ANT-MAN; GRAVITY Composer Steven Price to Write the Score». Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Φεβρουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  119. Riesman, Abraham (8 Απριλίου 2015). «A Timeline of Ant-Man's Troubled Production History [Updated]». Vulture. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  120. Fleming Jr., Mike (27 Φεβρουαρίου 2014). «Patrick Wilson To Join Marvel's 'Ant-Man'». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  121. «Matt Gerald Lands Villainous 'Ant-Man' Role; Kenneth Choi In Court For 'The Whole Truth'». Deadline Hollywood. 4 Απριλίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Απριλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  122. AMC Theatres (29 Ιουλίου 2014). Director Peyton Reed Talks ANT MAN at Comic Con 2014 with AMC. YouTube. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  123. Graser, Mark (2014-05-23). «Edgar Wright Exits Marvel's 'Ant-Man' as Director». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-05-24. https://web.archive.org/web/20140524005911/http://variety.com/2014/film/news/edgar-wright-exits-marvels-ant-man-as-director-1201190458/. Ανακτήθηκε στις 2020-09-07. 
  124. 124,0 124,1 Romano, Nick (24 Ιουνίου 2017). «Edgar Wright explains how Ant-Man departure led to Baby Driver». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουνίου 2017. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  125. 125,0 125,1 «The ANT-MAN Director Derby Narrows (Again) To Two New Finalists!». Ain't It Cool News. 6 Ιουνίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  126. Oldham, Stuart (30 Μαΐου 2014). «Adam McKay to Replace Edgar Wright as 'Ant-Man' Director». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  127. Kit, Borys (31 Μαΐου 2014). «Adam McKay Pulls Out of 'Ant-Man' Director Negotiations». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  128. 128,0 128,1 Davids, Brian (20 Δεκεμβρίου 2018). «'Vice' Director Adam McKay Is Interested in a 'Silver Surfer' Movie». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Δεκεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  129. Happy Sad Confused (20 Δεκεμβρίου 2018). Adam McKay. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  130. Siegel, Tatiana· Kit, Borys (30 Μαΐου 2014). «'Ant-Man' Director Contenders Include Adam McKay, Ruben Fleischer». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  131. Puchko, Kristy (4 Ιουνίου 2014). «Ant-Man Loses Another Director As Rawson Thurber Passes». Cinema Blend. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  132. Fleming, Jr, Mike (4 Ιουνίου 2014). «'Huntsman 2' Helmer Short List: Frank Darabont, Gavin O'Connor, Andy Muschietti». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  133. Siegel, Tatiana· Kit, Borys (6 Ιουνίου 2014). «'Ant-Man' Director Contenders Include Peyton Reed, David Wain». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  134. Maytum, Matt (2014-06-20). «Marvel's Kevin Feige updates on Guardians Of The Galaxy, Thanos, Ant-Man, TV shows and Doctor Strange». Total Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-06-24. https://web.archive.org/web/20140624015456/http://www.totalfilm.com/news/marvel-s-kevin-feige-updates-on-guardians-of-the-galaxy-thanos-ant-man-tv-shows-and-doctor-strange. Ανακτήθηκε στις 2014-06-21. 
  135. «Kevin Feige Talks Ant-Man, Guardians Of The Galaxy And Doctor Strange». Empire. 18 Ιουλίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2014. 
  136. Tilly, Chris (15 Ιουλίου 2014). «Kevin Feige Explains Why Peyton Reed Is The Right Director For Ant-Man». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020. 
  137. Chitwood, Adam (17 Οκτωβρίου 2014). «Adam McKay Talks Rewriting ANT-MAN with Paul Rudd; Reveals They Added "a Giant Action Sequence", Made the Film Bigger and "a Little More Aggressive"». Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  138. Collis, Clark (8 Ιανουαρίου 2015). «'Ant-Man' star Paul Rudd was 'devastated' by the departure of Edgar Wright». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  139. 139,0 139,1 Patches, Matt (7 Ιουλίου 2018). «Ant-Man and the Wasp's director on half-size Paul Rudd & Morrissey references». Polygon. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Οκτωβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  140. Francisco, Eric (24 Μαΐου 2017). «Ant-Man Could Destroy Superman, Says Quantum Physics». Inverse. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουνίου 2017. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  141. Wickman, Kase (11 Νοεμβρίου 2015). «'Ant-Man' Director Wants To Make Sure The Sequel's Wasp Is As Awesome As Possible». MTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Νοεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  142. Sneider, Jeff (22 Απριλίου 2015). «Marvel's 'Ant-Man' Resolves Writing Credit Dispute (Exclusive)». The Wrap. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  143. O'Connell, Sean (Φεβρουάριος 2015). «Ant-Man: Edgar Wright Is Still Involved In This Capacity». Cinema Blend. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  144. Dickson, Evan (29 Ιουλίου 2014). «ANT-MAN Director Peyton Reed Talks Stepping Into Edgar Wright's Shoes, the State of the Script and the Film's Villains at Comic-Con». Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  145. Screen Rant (5 Αυγούστου 2014). Ant-Man - Peyton Reed Interview Comic-Con 2014. YouTube. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2014. 
  146. Graser, Marc (6 Αυγούστου 2014). «'Ant-Man' Back on Track as Shoot Kicks Off in Atlanta». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  147. Couch, Aaron (2 Νοεμβρίου 2017). «'Thor: Ragnarok' Writer on the Secret to Revitalizing a Franchise». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Νοεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  148. Polowy, Kevin (3 Νοεμβρίου 2017). «How 'Thor: Ragnarok' screenwriter (and former pizza guy) Eric Pearson became Marvel's go-to script doctor». Yahoo!. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Νοεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  149. Leadbeater, Alex (2016-11-11). «Ant-Man Concept Art Reveals Arnim Zola Was Originally in the Film». ScreenRant. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-11-12. https://web.archive.org/web/20161112023846/http://screenrant.com/ant-man-arnim-zola-concept-art/. Ανακτήθηκε στις 2020-09-08. 
  150. Aleaziz, Hamed (14 Ιουλίου 2014). «'Ant-man' movie filming in S.F. next week?». San Francisco Chronicle. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2014. 
  151. Walljasper, Matt (22 Σεπτεμβρίου 2014). «Update: What's filming in Atlanta now?». Atlanta. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Σεπτεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  152. Fleming Jr., Mike (30 Σεπτεμβρίου 2014). «After Moving Slow As Corpse, 'Zombieland 2' Gets Writer And Urgency». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  153. «Trees removed for Atlanta film production sparks outrage». WSB-TV. 6 Οκτωβρίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2014. 
  154. Lussier, Germain (22 Ιουνίου 2015). «65 Things We Learned on the Set of Marvel's 'Ant-Man'». /Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  155. 155,0 155,1 Sciretta, Peter (28 Οκτωβρίου 2014). «Watch: All Of Your Marvel Phase 3 Questions Answered By Marvel Head Kevin Feige». /Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  156. Lussier, Germain (11 Απριλίου 2015). «Kevin Feige Explains 'Ant-Man's' MCU Significance; New Trailer Out Monday». /Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  157. Reed Peyton [@MrPeytonReed] (5 Δεκεμβρίου 2014). «And that's it! Principal photography on ANT-MAN is now complete. The ants have left the building. Stay tuned...» (Tweet). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020 – μέσω Twitter. 
  158. 158,0 158,1 158,2 Martin, Kevin H. (23 Ιουλίου 2015). «Big As Life». ICG Magazine. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020. 
  159. 159,0 159,1 159,2 159,3 159,4 159,5 159,6 Seymour, Mike (19 Ιουλίου 2015). «Ant-Man: Marvel's heist film». FX Guide. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2020. 
  160. King, Darryn (6 Ιουλίου 2018). «The Science (and the Scientists) Behind 'Ant-Man'». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2020. 
  161. Eisenberg, Eric (21 Ιουλίου 2015). «Ant-Man Originally Had A Completely Different Opening Scene». Cinema Blend. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020. 
  162. Collis, Clark (9 Απριλίου 2015). «Ant-Man: EW preview». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020. 
  163. 163,0 163,1 Nicholson, Matt (22 Ιουνίου 2015). «Ant-Man Set And Edit Bay Visit: Making Marvel's Underdog Movie Page 3 of 3». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020. 
  164. Lussier, Germain (22 Ιουνίου 2015). «65 Things We Learned on the Set of Marvel's 'Ant-Man'». /Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020. 
  165. Sciretta, Peter (29 Ιουνίου 2015). «When Will You See the First Clip From 'Captain America: Civil War'?». /Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020. 
  166. Weintraub, Steve (23 Ιουλίου 2015). «Kevin Feige on ANT-MAN Post-Credits Scenes, SPIDER-MAN, Marvel at Disneyland, and More». Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020. 
  167. Peyton Reed [@MrPeytonReed] (25 Ιουνίου 2015). «ANT-MAN is officially completed, and I can't wait for you to see it» (Tweet). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020 – μέσω Twitter. 
  168. Trumbore, Dave (18 Σεπτεμβρίου 2015). «'Captain America: Civil War': Sebastian Stan Talks Winter Soldier, Returns Fire at Zack Snyder». Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020. 
  169. Eisenberg, Eric (20 Ιουλίου 2015). «Ant-Man Ending: What Was Originally Going To Happen». Cinema Blend. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020. 
  170. Wolfe, Jennifer (20 Ιουλίου 2015). «Marvel Returns to Sarofsky for 'Ant-Man' Main-On-End Titles». Animation World Network. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020. 
  171. 171,0 171,1 171,2 Rich, Katey (17 Ιουλίου 2015). «Ant-Man Director Peyton Reed on the Film's Most Impressive Effect . . . and the Backup Plan». Vanity Fair. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2020. 
  172. Wasley, Alice (16 Ιουλίου 2015). «Ant-Man VFX Supervisor On The Power Of Shrinkage». The Credits. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2020. 
  173. «Christophe Beck to Score Marvel Studios' 'Ant-Man». Film Music Reporter. 6 Ιανουαρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2020. 
  174. McCue, Michelle (16 Ιουνίου 2015). «Composer Christophe Beck Talks Score For ANT-MAN». WeAreMovieGeeks.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2020. 
  175. «'Ant-Man' Soundtrack Details». Film Music Reporter. 15 Ιουλίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2020. 
  176. «Marvel Studios: Assembling a Universe TV Special Premieres March 18 on ABC». Marvel.com. 27 Φεβρουαρίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Φεβρουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2014. 
  177. Breznican, Anthony (2014-03-18). «'Avengers: Age of Ultron': Marvel reveals new Scarlet Witch and Quicksilver concept art». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-03-19. https://web.archive.org/web/20140319042648/http://insidemovies.ew.com/2014/03/18/avengers-age-of-ultron-marvel-reveals-new-scarlet-witch-and-quicksilver-concept-art/. Ανακτήθηκε στις 2020-09-12. 
  178. Alonso, Axel· Ching, Albert (31 Οκτωβρίου 2014). «AXEL-IN-CHARGE: How Marvel's Big Movie Week Impacts Publishing». Comic Book Resources. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2020. 
  179. Goldman, Eric (4 Νοεμβρίου 2014). «Looking Back At How The Marvel Age Began». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2020. 
  180. «"Darth Vader" Arrives, "Spider-Verse" Concludes In Marvel's February 2015 Solicitations». Comic Book Resources. 5 Δεκεμβρίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2020. 
  181. «Marvel's Ant-Man - Scott Lang: Small Time MCU Infinite Comic #1». Comixology. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2020. 
  182. Mendelson, Scott (6 Ιανουαρίου 2015). «Marvel's 'Ant-Man' Gets Full-Size Trailer». Forbes. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2020. 
  183. McMillan, Graeme (7 Ιανουαρίου 2015). «Why Marvel's 'Ant-Man' Trailer Was a Small, But Important, Misstep (Analysis)». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2020. 
  184. Collis, Clark (9 Ιανουαρίου 2015). «'Ant-Man' trailer attracts a giant-sized 29 million views». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2020. 
  185. Mendelson, Scott (13 Απριλίου 2015). «New 'Ant-Man' Trailer Pits Ant-Man Against Thomas The Tank Engine». Forbes. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  186. Sampson, Mike (13 Απριλίου 2015). «Tiny 'Ant-Man' Billboards Appearing in Public as Part of Clever Marvel Marketing Stunt». Screen Crush. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  187. «Ant-Man Micro-Tech Challenge: Learn More». Disney Educational Productions και Marvel. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2015. 
  188. Mendelson, Scott (11 Ιουνίου 2015). «New 'Ant-Man' Avengers-Themed Character Posters Are 'Lilo And Stitch' Style Marketing». Forbes. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  189. Cavanaugh, Patrick (8 Ιουνίου 2015). «Get an Extended Look at Marvel's 'Ant-Man' in IMAX Theaters June 12». Marvel.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015. 
  190. Slater, Shawn (5 Ιουνίου 2015). «See an Exclusive Sneak Peek of 'Ant-Man' at Disney California Adventure Park Starting June 19». Disney Parks Blog. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  191. Smith, C. Molly (2 Ιουλίου 2015). «Marvel links Ant-Man to greater MCU in fake news report». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  192. «Watch Michael Douglas Ring the Closing Bell at the New York Stock Exchange». Marvel.com. 13 Ιουλίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2015. 
  193. McClintock, Pamela (8 Σεπτεμβρίου 2015). «Summer Movie Ad Buys: 'Mission: Impossible,' 'Mad Max' Get Biggest U.S. Spend». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  194. «Taking Ants on a Tour of London». The 360 Company. 6 Ιανουαρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  195. «Marvel To Broadcast ANT-MAN Premiere Red Carpet Online». Newsarama. 2015-06-26. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-06-29. https://web.archive.org/web/20150629191317/http://www.newsarama.com/24957-marvel-to-broadcast-ant-man-premiere-red-carpet-online.html. Ανακτήθηκε στις 2015-06-27. 
  196. Siegemund-Broka, Austin (6 Μαΐου 2015). «'Ant-Man,' 'Miss Hokusai' to Open Fantasia Festival». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  197. 197,0 197,1 D'Alessandro, Anthony· Tartaglione, Natalie (14 Ιουλίου 2015). «'Ant-Man' Will Grow To $115M-$125M In Global Bow, But Will Bump Heads With 'Minions' In U.S. – Box Office Preview». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  198. Han, Angie (8 Απριλίου 2015). «'Star Wars: Rogue One', 'Captain America: Civil War', and More Get IMAX Releases». /Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  199. Mendelson, Scott (6 Μαΐου 2015). «'Ant-Man' Poster Wants To Remind You Of 'Iron Man' Poster». Forbes. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  200. Ritman, Alex (24 Ιουνίου 2015). «CineEurope: Disney Debuts 'The Finest Hours' Trailer, 'Zootopia' Footage, Screens 'Ant-Man'». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  201. Truitt, Brian (15 Οκτωβρίου 2015). «Watch: Michael Peña steals this exclusive 'Ant-Man' Blu-ray trailer». USA Today. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  202. Arnold, Thomas K. (16 Δεκεμβρίου 2015). «'Minions,' 'Ant-Man' Top Home-Video Sales Charts». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  203. Goldberg, Matt (23 Οκτωβρίου 2015). «'Marvel Cinematic Universe: Phase Two Collection' Unveiled; Contains First Look at Phase 3». Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  204. Fleming Jr., Mike (21 Μαρτίου 2016). «No. 14 'Ant-Man' – 2015 Most Valuable Movie Blockbuster Tournament». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  205. 205,0 205,1 205,2 205,3 205,4 205,5 D'Alessandro, Anthony (19 Ιουλίου 2015). «'Ant-Man' Smaller Than 'Thor' & 'Captain America'; 'Trainwreck' Second High For Judd Apatow – Sunday Final Update». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  206. Mendelson, Scott (18 Ιουλίου 2015). «Box Office: 'Ant-Man' Nabs Second-Smallest Marvel Friday With $22.6M». Forbes. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  207. D'Alessandro, Anthony (20 Ιουλίου 2015). «'Ant-Man' & 'Minions' Smaller In Actuals; 'Trainwreck' Starts To Party – Weekend Box Office». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  208. 208,0 208,1 McClintock, Pamela (19 Ιουλίου 2015). «Box Office: 'Ant-Man' No. 1 With $58M; 'Trainwreck' Laughs to $30.2M». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2020. 
  209. D'Alessandro, Anthony (26 Ιουλίου 2015). «'Ant-Man' Has Bragging Rights At The B.O. Over Adam Sandler's 'Pixels' – Sunday AM Update». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  210. Tartaglione, Nancy (20 Ιουλίου 2015). «'Ant-Man' Shrinks A Tick; China's 'Monster' Smash Tops Overseas; 'Minions' No. 1 WW – Intl Box Office Actuals». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  211. Nancy Tartaglione (8 Σεπτεμβρίου 2015). «'Terminator', 'Hitman' Lead Sluggish Frame; 'Compton' Tops 5 Markets – International Box Office Final». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  212. Tartaglione, Nancy (20 Οκτωβρίου 2015). «'Ant-Man' Supersizes With $42.4M China Bow; 'Crimson Peak' Climbs To $13.6M – International Box Office Actuals». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  213. Mendelson, Scott (18 Οκτωβρίου 2015). «Weekend Box Office: 'Ant-Man' Tops 'Thor' After $43M China Bow, 'Pan' Plunges, 'Steve Jobs' Expands». Forbes. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  214. Tartaglione, Nancy (26 Οκτωβρίου 2015). «'The Martian' Orbits $400M Global; 'Straight Outta Compton' Nears $200M; 'Ghost Dimension' Solid – Intl B.O. Update». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  215. Tartaglione, Nancy (20 Σεπτεμβρίου 2015). «'Inside Out' & 'Ant-Man' Reach New Global Box Office Milestones». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  216. Tartaglione, Nancy (2 Νοεμβρίου 2015). «Sony's Sizzling 'Spectre', 'Hotel Transylvania 2' Top Charts In Strong Frame – Intl Box Office Update». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Νοεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  217. «Ant-Man (2015)». Rotten Tomatoes. Fandango Media. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  218. «Ant-Man Reviews». Metacritic. CBS Interactive. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  219. Chang, Justin (8 Ιουλίου 2015). «Film Review: 'Ant-Man'». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  220. McCarthy, Todd (8 Ιουλίου 2015). «'Ant-Man': Film Review». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2015. 
  221. Turan, Kenneth (15 Ιουλίου 2015). «Review: Marvel comes up big with playful 'Ant-Man'». Los Angeles Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  222. Newman, Kim (8 Ιουλίου 2015). «Ant-Man: Small-time crook». Empire. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2015. 
  223. Scott, A. O. (16 Ιουλίου 2015). «Review: 'Ant-Man,' With Paul Rudd, Adds to a Superhero Infestation». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  224. Brody, Richard (23 Ιουλίου 2015). «"Ant-Man" Is a Superhero Movie for Skeptics». The New Yorker. Condé Nast. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  225. Seitz, Matt Zoller [@mattzollerseitz] (14 Ιουλίου 2015). «ANT MAN is as good as you've heard. Feels handmade, not Marvel factory-approved. Reminded of Zemeckis when Zemeckis was fun» (Tweet). Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020 – μέσω Twitter. 
  226. Seitz, Matt Zoller [@mattzollerseitz] (2 Μαΐου 2016). «I know ANT-MAN has faded for some, but my affection for it has increased with time. Basically sweet/comedic/melodramatic, like SPIDER-MAN 2» (Tweet). Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020 – μέσω Twitter. 
  227. Duralde, Alonso (8 Ιουλίου 2015). «'Ant-Man' Review: Paul Rudd's Charisma Gets Stepped On in Marvel's Latest Offering». The Wrap. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  228. Roeper, Richard (15 Ιουλίου 2015). «'Ant-Man': As Marvel movies go, too small in scale and ambition». Chicago Sun-Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2015. 
  229. Shoard, Catherine (8 Ιουλίου 2015). «Ant-Man review: diminishing returns for latest expansion of Marvel universe». The Guardian. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  230. Morgenstern, Joe (16 Ιουλίου 2015). «'Ant-Man' Review: A Shrunken Summer Spectacular». The Wall Street Journal. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Αυγούστου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  231. Orr, Christopher (17 Ιουλίου 2015). «Ant-Man: A Small Defeat for Marvel». The Atlantic. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  232. Johnson, Zach (8 Ιουλίου 2015). «Teen Choice Awards 2015 Nominees: Wave 2 Revealed!». E! Online. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  233. Hipes, Patrick (14 Δεκεμβρίου 2015). «Critics' Choice Awards Nominations: 'Mad Max' Leads Film; ABC, HBO, FX Networks & 'Fargo' Top TV». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  234. Carolyn Giardina (4 Ιανουαρίου 2016). «'Star Wars' Among Nominees for ACE Eddie Awards for Film Editing». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  235. «Bafta Film Awards 2016: Nominations». BBC News. 8 Ιανουαρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  236. Lenker, Margaret· Lenker, Margaret (12 Ιανουαρίου 2016). «'Star Wars,' 'Game of Thrones,' 'The Peanuts Movie' Lead Visual Effects Society Nominations». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  237. Stacey Grant (2016-02-02). «Here Are The Nominees For The 2016 Kids' Choice Awards». MTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-02-04. https://web.archive.org/web/20160204154007/http://www.mtv.com/news/2734729/kids-choice-awards-2016-kcas-nickelodeon-nominees-list/. Ανακτήθηκε στις 2020-09-13. 
  238. Mueller, Matthew (24 Φεβρουαρίου 2016). «Saturn Awards 2016 Nominees Announced». Comicbook.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Φεβρουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  239. John Nugen (18 Φεβρουαρίου 2016). «Jameson Empire Awards 2016: Star Wars and Mad Max lead the nominations». Empire. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  240. Khatchatourian, Maane (8 Μαρτίου 2016). «MTV Movie Awards 2016: Complete List of Nominees». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  241. «The 17th Annual Golden Trailer Award Nominees». GoldenTrailer.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2017. Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2016. 
  242. 242,0 242,1 Perry, Spencer (1 Ιουλίου 2017). «Production Officially Begins on Ant-Man and the Wasp!». ComingSoon.net. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  243. Breznican, Anthony (22 Ιουλίου 2017). «Michelle Pfeiffer will play Janet Van Dyne in Ant-Man and The Wasp». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020. 
  244. D'Alessandro, Anthony· D'Alessandro, Anthony (29 Απριλίου 2022). «'Ant-Man and the Wasp: Quantumania' & 'The Marvels' Swap Release Dates». Deadline (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2022. 
  245. 245,0 245,1 «'Ant-Man 3' Title and Kathryn Newton Casting for MCU Threequel Revealed». Collider (στα Αγγλικά). 11 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2020. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία