Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός
Ο Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός (1772-1851) ήταν Έλληνας ιερομόναχος, δάσκαλος, σχολάρχης, συγγραφέας, επιμελητής και εκδότης λειτουργικών βιβλίων και θρησκευτικών πραγματειών. Διετέλεσε διευθυντής της Θεολογικής Σχολής της Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως, προκατόχου της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
| Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 22 Δεκεμβρίου 1772 Γλυκύ Ίμβρου |
| Θάνατος | 1851[1] Χερσόνησος του Άθω |
| Χώρα πολιτογράφησης | Οθωμανική Αυτοκρατορία Ελλάδα |
| Θρησκεία | Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Ελληνικά |
| Σπουδές | Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | συγγραφέας χριστιανός ιερέας καθηγητής |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Βίος Επεξεργασία
Ο κατά κόσμον Βασίλειος Στέκας γεννήθηκε στο χωριό Γλυκύ της Ίμβρου στις 22 Δεκεμβρίου 1772 και ήταν δεύτερο από τα εννέα παιδιά του Διαμαντή και της Παρασκευής Στέκα[2].
Έλαβε την πρωτοβάθμια εκπαίδευση στη γενέτειρά του και στον κοντινό (στην θρακική ακτή) Αίνο. Το 1793 μετέβη στη Μονή Κουτλουμουσίου με σκοπό να καρεί μοναχός. Εκεί έλαβε το όνομα Βαρθολομαίος, αλλά και το προσωνύμιο Κουτλουμουσιανός. Κατά τη διάρκεια της δεκαετούς παραμονής του στο Άγιον Όρος χειροτονήθηκε διάκονος και ιερέας και συνδέθηκε με το Νικόδημο τον Αγιορείτη και τους τελευταίους εκπροσώπους του κινήματος των Κολλυβάδων[3]. Το 1803 επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του με σκοπό τη συγκρότηση γραμματοδιδασκαλείου. Μαζί με τον αδελφό του Κύριλλο, ο Βαρθολομαίος δημιούργησε ένα σχολείο στο πατρικό του σπίτι. Μετά από τρία χρόνια παραμονής στο νησί και αφού δεν κατόρθωσε να συστήσει το σχολείο που επιθυμούσε, έφυγε για τις Κυδωνιές, με σκοπό να φοιτήσει μαζί με ένα από τα αδέλφια του στην εκεί Ακαδημία. Μεταξύ των δασκάλων τους εκεί ήταν διάσημοι Έλληνες παιδαγωγοί, όπως ο Γ. Σαράφης και ο Βενιαμίν Λέσβιος. Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της φοίτησής του, το 1809, επέστρεψε στην Ίμβρο και επιχείρησε ξανά να συστήσει σχολείο στο μετόχι της Μονής Κουτλουμουσίου. Όμως επιδημία πανώλης, η οποία ενέσκηψε το νησί το 1814, τον ανάγκασε να καταφύγει στην Θεσσαλονίκη.
Λόγω πολιτικών και κοινωνικών συγκυριών παρέμεινε εκεί μέχρι το 1821, ενώ για να επιβιώσει παρέδιδε μαθήματα κατ΄οίκον. Πλούσιοι έμποροι-γονείς μαθητών του τον βοήθησαν να φύγει στη Μασσαλία. Στο Γαλλικό αυτό λιμάνι παρέμεινε μέχρι το 1827, οπότε δέχτηκε πρόσκληση της ελληνικής κοινότητας της Βενετίας για να πάει εκεί ως εφημέριος του ναού του Αγίου Γεωργίου αλλά και δάσκαλος στη Φλαγγίνειο Σχολή. Ο Βαρθολομαίος αποδέχτηκε την πρόσκληση και παρέμεινε στη Βενετία μέχρι το 1834. Κατά το διάστημα της εκεί παραμονής του η δράση του υπήρξε πολυσχιδής: εκπαιδευτική, κοινωνική και εκδοτική. Έτσι έγινε ευρέως γνωστός, όχι μόνο στους εκκλησιαστικούς κύκλους, αλλά και στην ελληνική διανόηση της διασποράς ως σοφός δάσκαλος και σχολάρχης[3]. Έπειτα, ο Ανδρέας Μουστοξύδης τον προσκάλεσε να έλθει στην Κέρκυρα για να διδάξει στο παράρτημα της Ιονίου Ακαδημίας στο Εκκλησιαστικό Σπουδαστήριο. Μετά από δύο χρόνια του απευθύνθηκε νέα πρόσκληση, αυτή τη φορά από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριο ΣΤ΄ και τους συμπατριώτες του για να δημιουργήσει σχολείο στην Ίμβρο.
Το 1839 τον προσκάλεσε εκ νέου ο Πατριάρχης να μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη και να διδάξει και να διευθύνει την νεοσύστατη Πατριαρχική Θεολογική Σχολή στο Φανάρι. Το 1840 η Σχολή έκλεισε και ο Βαρθολομαίος ανέλαβε καθήκοντα στην Εμπορική Σχολή της Χάλκης. Το 1847 επέστρεψε στην μονή όπου είχε καρεί μοναχός και παράλληλα ξεκίνησε να διδάσκει στην Αθωνιάδα Ακαδημία. Πέθανε εκεί στις 12 Ιουλίου 1851.
Έργο Επεξεργασία
Ο «θεολόγος του βιωματικού και της λατρείας» Βαρθολομαίος, όπως τον αποκαλεί ο Αρχιμανδρίτης Δημήτριος Στρατής, αφιέρωσε όλη του τη ζωή στη διδασκαλία των νέων και τόνιζε: «όπου τα φώτα της παιδείας λάμπωσι περισσότερον εκεί είναι και οι λαοί πλέον φωτισμένοι και πλήθη πλέον εξευγενισμένα εκεί και φρονήματα ορθά προηγούνται των πράξεων και πράξεις αγαθαί επιβεβαιώνουσι την ορθότητα των φρονημάτων. Εκεί και τέχναι και επιστήμαι ακμάζουσιν, και νόμοι δικαιότεροι βασιλεύουσι και τα δίκαια του ανθρώπου υπερασπίζονται απαραβίαστα και ο άνθρωπος ζη ευδαιμονέστερα[4]». Ο Βαρθολομαίος συνέγραψε πολυάριθμα εκκλησιαστικά λειτουργικά έργα και υπήρξε ταυτόχρονα κριτικός και εκδότης. Σημαντικές είναι οι προσπάθειες που κατέβαλε για την αποκατάσταση εκκλησιαστικών κειμένων στην αρχική τους μορφή, χωρίς αλλοιώσεις ή λάθη. Επιμελήθηκε ο ίδιος την εκτύπωση ενός από τα δύο Ευαγγέλια της μονής του Τιμίου Προδρόμου Αρκαδίας, που τυπώθηκε στη Βενετία το 1860 από το τυπογραφείο του Ναού του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων. Διόρθωσε και ετοίμασε επίσης για εκτύπωση τα Μηναία, που εκδόθηκαν στη Βενετία το 1843. Ο Ιωάννης Καποδίστριας, πρώτος κυβερνήτης του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, ανέθεσε στον Βαρθολομαίο να συντάξει προσευχητάριο και βιβλίο κατήχησης. Το προσευχητάριο εκδόθηκε στη Βενετία το 1828[5].
Μεταξύ των λειτουργικών έργων του Βαρθολομαίου Κουτλουμουσιανού συγκαταλέγεται «Μικρόν Προσευχητάριον» (1829), «Ωρολόγιο» (1832), «Πεντηκοστάριο» (1837) διορθωμένο από αυτόν με την ευλογία του Πατριάρχη Κωνσταντίου Α΄[6], Τριώδιο (1839), καθώς και πλήρης σειρά Μηναίων (1843). Εκτός από τα εκκλησιαστικά έργα, ο Βαρθολομαίος συνέγραψε και «Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας» (1828), ιστορικά έργα («Υπόμνημα ιστορικόν περί της νήσου Ίμβρου», 1845 και «Ιστορία της μονής της Θεοτόκου στη Χάλκη», 1846[3]) και τα θρησκευτικά και φιλοσοφικά «Μυσταγωγία θείου έρωτος» και «Το φιλί των αγγέλων». Τέλος, έχουν εντοπιστεί τα ανέκδοτα έργα του «Αριθμητική» και «Λόγοι»[7].
Η βιβλιοθήκη του στην Μονή Κουτλουμουσίου καταστράφηκε από μεγάλη πυρκαγιά που κατέκαψε την μονή στις 20 Φεβρουαρίου 1857, έξι χρόνια μετά τον θάνατό του[8].
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ NUKAT. n2014011206.
- ↑ Στρατής 1999, σελ. 21.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «Βαρθολομαίος ο Κουτλουμουσιανός. Ο «θεολόγος του βιωματικού και της λατρείας» :: Culturemagazine». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2021.
- ↑ Στρατής 1999, σελ. 84.
- ↑ «Βαρθολομαίος ο Κουτλουμουσιανός». kapodistrias.info. Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2021.
- ↑ Лавсаик Святой Горы - архимандрит Гавриил Дионисиатский - Βιβλία Google
- ↑ Στρατής 1999, σελ. 17.
- ↑ Στρατής 1999, σελ. 13.
Πηγές Επεξεργασία
- Στρατής, Δημήτρης (1999). Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός (1772 - 1851): βιογραφία - εργογραφία. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Σχολή Θεολογική. Τμήμα Θεολογίας.
- Ξεινός Γιώργος,Τετράδιο βιογραφίας (μυθιστορηματική βιογραφία του Βαρθολομαίου Κουτλουμουσιανού), Εκδ. ParkerStergis, Θεσσαλονίκη 2011, ISBN 978-960-9658-00-3.
- Ανδρέας Μουτοξύδης-Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός, Ιστορικό Υπόμνημα για τη Ίμβρο, İstanbul 2010, ISBN 978-605-60127-0-9.
- Λεύκωμα της Νήσου Ίμβρου, Αθήναι 1938
- Άγιον Όρος και Λογιοσύνη (Πρακτικά Συνεδρίου), Εκδ. Αγιορειτικής Εστίας, Θεσσαλονίκη 2013, ISBN 978-618-80861-3-5.