Άνω Βιάννος Ηρακλείου
Συντεταγμένες: 35°3′13.13″N 25°24′36.10″E / 35.0536472°N 25.4100278°E
Η Άνω Βιάννος είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητος καθώς και του Δήμου Βιάννου.[1][2][3]
| Άνω Βιάννος | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Κρήτης |
| Δημοτική Κοινότητα | Άνω Βιάννου |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Κρήτη |
| Νομός | Ηρακλείου |
| Υψόμετρο | 560 μέτρα |
| Έκταση | 29,256 (η κοινότητα) |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 694 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 700 04 |
| Τηλ. κωδικός | 2895 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Γεωγραφικά στοιχεία
ΕπεξεργασίαΗ Άνω Βιάννος είναι κτισμένη αμφιθεατρικά στην πλαγιά που σχηματίζουν οι πρόποδες της Δίκτης (νοτιοδυτικές πλαγιές του Αφέντης Χριστός), σε υψόμετρο 560 μέτρα[4], με θέα προς τον ελαιώνα της επαρχίας Βιάννου. Είναι χτισμένη στα ερείπια της αρχαίας πόλης Βίεννος ή Βίεννα που ήταν ανεξάρτητη και αυτόνομη, και έκοβε δικά της νομίσματα που απεικόνιζαν κεφάλι γυναίκας από τη μία όψη και από την άλλη λουλούδι.[5] Η απόστασή της από την Ιεράπετρα είναι 38 χιλιόμετρα. Συχνά η Άνω Βιάννος αναφέρεται μόνο με το όνομα Βιάννος, όπως π.χ. στις πληροφοριακές πινακίδες της Τροχαίας. Τα σημαντικότερα προϊόντα είναι το λάδι, τα χαρούπια και τα γαλακτοκομικά.
Το χωριό ανάμεσα στα άλλα έχει Κέντρο Υγείας, τράπεζες, ΚΕΠ, ΚΑΠΗ, νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο και Λύκειο, ταβέρνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Ενεργός είναι και ο πολιτιστικός σύλλογος, με το όνομα "Ο Πατούχας", ο οποίος ιδρύθηκε το 1957. Το ίδιο όνομα έχει και η τοπική [6] ποδοσφαιρική ομάδα, η οποία αγωνίζεται στη Β΄ κατηγορία του Τοπικού Πρωταθλήματος.
Η Βιάννος είναι η γενέτειρα του μεγάλου Κρητικού συγγραφέα και δημοσιογράφου, επονομαζόμενου και ως πατέρα του χρονογραφήματος, ιδρυτικού στελέχους και πρώτου πρόεδρου της ΕΣΗΕΑ του Ιωάννη Κονδυλάκη.[7]
Ιστορικά στοιχεία
Επεξεργασία
Η Βιάννος βρίσκεται περίπου στη θέση της αρχαίας πόλης Βίεννος ή Βίεννας η οποία βρισκόταν λίγο δυτικότερα. Οι κάτοικοί της ονομάζονταν Βιάννιοι ή Βιέννιοι. Σύμφωνα με το Στέφανο Βυζάντιο, η Βίεννος ήταν "πόλις Κρήτης, οι μεν από Βιέννου του των Κουρήτων ενός, οι δε από της περί τον Άρην γενομένης βίας, ην ενταύθα φασίν από Ώτου και Εφιάλτου των παίδων Ποσειδώνος, και μέχρι και νυν τα καλούμενα εκατομφόνια θύεται τω Άρει". Κατά τον ίδιο συγγραφέα, ο αρχηγός του οικισμού Βιάννος με μια μοίρα Κρητών εγκαταστάθηκαν στην δυτική Γαλατία, όπου ίδρυσαν την νέα Βιάννο την σημερινή Vienne Isère της Γαλλίας. Ο Pashley αναφέρει ότι κοντά στη Βιάννο βρέθηκε τάφος γίγαντα, ο οποίος πιστεύεται ότι ήταν του Ώτου. Η Βίαννος ήταν αυτόνομη, όπως πιστοποιούν τα νομίσματά της, τα οποία έφεραν στη μία όψη την κεφαλή της Αρτέμιδος ή Βιάννης και στην άλλη ένα λουλούδι με τη λέξη ΒΙΑΝΙ.[8] Η Βίαννος υφίστατο μέχρι τα τέλη του 9ου αιώνα, καθώς αναφέρεται στο 9ο Τακτικό από τον επίσκοπο Βιέννης.[9] Φαίνεται ότι υπέκυψε έπειτα στην ισχυρή γείτονά της, την Ιεράπετρα. Ελάχιστα ίχνη της αρχαίας πόλης διασώζονται. Εντός κεντρικού δρόμου του χωριού ανακαλύφθηκε χριστιανικός τάφος, του οποίου ο πυθμένας ήταν στρωμένος με πλίνθους, με οπές για να τρέχουν τα υγρά του νεκρού στον κάτω κενό χώρο. Σε μαρμάρινη πλάκα ήταν η επιγραφή "ενθάδε κείται Αναστάσιος...".
Κατά την Ενετοκρατία η Βιάννος ήταν το μεγαλύτερο χωριό της Castellania Belveder. Ο τόπος ήταν πλούσιος και μεγάλος την περίοδο εκείνη. Αναφέρεται στον Καστροφύλακα (Κ97) με 1.006 κατοίκους το 1583. Το 1834 είχε 103 χριστιανικές και 90 τουρκικές οικογένειες. Το 1881 είχε 335 Τούρκους και 918 Χριστιανούς κατοίκους.
Το 1822 και το 1866 καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους. Είναι γενέτειρα του λογοτέχνη Ιωάννη Κονδυλάκη, που είναι γνωστός για τα έργα του "Ο Πατούχας", "Όταν ήμουν Δάσκαλος", "Η Πρώτη Αγάπη", "Οι Άθλιοι των Αθηνών" κ.α. Μάλιστα, η προτομή του δημοσιογράφου και συγγραφέα, έργο του Γιάννη Κανακάκη, βρίσκεται σε κεντρικό σημείο του χωριού.
Στην Άνω Βιάννο λειτουργεί από τις αρχές του περασμένου αιώνα Γυμνάσιο - Λύκειο. Στον ίδιο χώρο ολοκληρώθηκε και λειτουργεί κλειστό γυμναστήριο.
Στη Βιάννο και τα γύρω χωριά το 1943 κατά τη διάρκεια της ναζιστικής Κατοχής, έγιναν μαζικές εκτελέσεις .[10] Περίπου 400 άνθρωποι συνολικά εκτελέστηκαν (en).
Ένα από τα θρηνητικά τραγούδια, λέει μεταξύ άλλων:
- Διαβάτες σαν θα πάτε
- στης Βιάννου τα χωριά
- μνήματα μην πατάτε
- μην πάρουνε φωτιά.
- Τα μνήματα εκείνα
- που τόσο λυπηρά
- ετάφησαν αδέρφια
- για την ελευθεριά.
- Σκοτώσανε μανάδες
- εσφάξανε παιδιά
- των Γερμανών ο νόμος
- αθώους δεν ψηφά.
Αξιοθέατα
ΕπεξεργασίαΟ οικισμός αποτελείται από τις συνοικίες Σωρός, Πετρούνι, Πλάκα και Καρύδι.
Στη Βιάννο υπάρχουν αξιόλογοι ναοί. Ο ναός της Αγίας Πελαγίας έχει τοιχογραφίες και χρονολογείται από τα μέσα του 14ου αιώνα (1360), όπως φαίνεται και από την επιγραφή στην είσοδό του. Εξίσου αξιόλογος είναι και ο ναός του Αγίου Γεωργίου, με τοιχογραφίες του ζωγράφου Ιωάννη Μουσούρου (1401). Ο εν λόγω ναός οικοδομήθηκε με δαπάνες του Γεωργίου του Νταμορώ. Στα βορειοδυτικά του χωριού βρίσκεται ύψωμα με το όνομα Νταμορό.
Εξάλλου, υπάρχουν ακόμα ο ναός Μιχαήλ Αρχάγγελος (με κατεστραμμένες τοιχογραφίες) και η Αγία Μαρίνα. Στην περιοχή Πλάκα βρίσκεται ο ναός του Αγίου Δημητρίου και υπάρχει επίσης η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης.
Η περιοχή έχει πολλές φυσικές ομορφιές, όπως το οροπέδιο στον Ομαλό όπου είχε τα λημέρια του ο περίφημος Πατούχας, το φαράγγι της Βιάννου που ξεκινά λίγο έξω από το χωριό.
Από πολιτιστική άποψη πρέπει να αναφερθούν οι πολιτιστικές εκδηλώσεις με το όνομα "Κονδυλάκεια" που διεξάγονται κάθε χρόνο σε όλη την επικράτεια του δήμου Βιάννου. Επίσης, στις 14 Σεπτεμβρίου γίνεται μνημόσυνο και επίσημη τελετή μνήμης των εκτελεσθέντων κατοίκων της Βιάννου και των γύρω χωριών από τους Ναζί κατακτητές.
Διοικητικά στοιχεία
ΕπεξεργασίαΔείτε Κοινότητα Άνω Βιάννου
Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας και αρχικά υπαγόταν στο Νομό Λασιθίου από τον οποίο αποσπάσθηκε το 1932.[11]
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Το Ηράκλειον και ο νομός του. Ηράκλειο: Νομαρχία Ηρακλείου. 1971.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ «Άνω Βιάννος». www.viannos.gov.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022.
- ↑ «ΕΕΤΑΑ-Διοικητικές Μεταβολές των ΟΤΑ». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022.
- ↑ «Νόμος 4555/2018 - ΦΕΚ 133/Α/19-7-2018 ( Άρθρα 1 - 151) (Πρόγραμμα ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ) (Κωδικοποιημένος) - ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ - ΔΗΜΟΙ». www.e-nomothesia.gr. Ανακτήθηκε στις 19 Μαρτίου 2022.
- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. 4. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 232.
- ↑ «Creta Info.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Δεκεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2007.
- ↑ «ΕΠΣ Ηρακλείου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Οκτωβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2007.
- ↑ Συλλογικό έργο, Εγκυκλοπαίδεια 2002, Αθήνα 1984, τ. 10, σελ. 70
- ↑ "Σβορώνος Ι., Numismatique de la Crete ancienne" p. 42
- ↑ "Κονιδάρη Γερ., Αι επισκοπαί Κρήτης μέχρι Ι΄ αιώνος, Κρ. Χρονικά Ζ΄, πιν. Β΄ "
- ↑ «Πατρίς». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2007.
- ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού», σελ. 10860 (σελ. 386 του pdf)
Πηγές
Επεξεργασία- Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1995, 2006 (ΠΛΜ)
- Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)