Η Ίλζε Κοχ (22 Σεπτεμβρίου 1906 - 1 Σεπτεμβρίου 1967) ήταν η σύζυγος του Καρλ Κοχ, διοικητή των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ (1937–1941) και Μαϊντάνεκ (1941–1943). Το 1947, έγινε μια από τις πρώτες εξέχουσες Ναζί, που παραπέμφθηκε σε δίκη από τον Αμερικανικό Στρατό.

Ίλζε Κοχ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Ilse Koch (Γερμανικά)
Γέννηση22  Σεπτεμβρίου 1906[1][2][3]
Δρέσδη[4]
Θάνατος1  Σεπτεμβρίου 1967[1]
Άιχαχ
Αιτία θανάτουαπαγχονισμός
Συνθήκες θανάτουαυτοκτονία
ΠαρατσούκλιDie Hexe von Buchenwald, The Witch of Buchenwald, The Beast of Buchenwald, Queen of Buchenwald, Red Witch of Buchenwald, Butcher Widow και The Bitch of Buchenwald
Χώρα πολιτογράφησηςΓερμανία
Ναζιστική Γερμανία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΓερμανικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταβασανιστής
φρουρός στρατοπέδου συγκέντρωσης
βιβλιοθηκονόμος[5]
ΕργοδότηςΣτρατόπεδο συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ
Περίοδος ακμής1936
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/ΚίνημαΕθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα
Ποινική κατάσταση
Κατηγορίες εγκλήματοςέγκλημα κατά της ανθρωπότητας
βασανιστήριο
Οικογένεια
ΣύζυγοςΚαρλ Κοχ (1937–1945)[6]
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχεςΒ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Αφότου η δίκη έλαβε παγκόσμια προσοχή από τα ΜΜΕ, οι επιζώντες από τις ενέργειές της οδήγησαν άλλους συγγραφείς να χαρακτηρίσουν την κακοποίηση των κρατουμένων της ως σαδιστική και η εικόνα της ως «φόνισσα των στρατοπέδων συγκέντρωσης» ήταν παρούσα στην μεταπολεμική γερμανική κοινωνία.[7]

Κατηγορήθηκε ότι κρατούσε αναμνηστικά από το δέρμα δολοφονημένων κρατουμένων με χαρακτηριστικά τατουάζ, αν και οι ισχυρισμοί αυτοί απορρίφθηκαν και στις δύο δίκες της. Ήταν γνωστή ως «η μάγισσα του Μπούχενβαλντ» (Die Hexe von Buchenwald) από τους κρατούμενους λόγω της σκληρότητας και της ασέλγειάς της προς αυτούς. Στα αγγλικά αναφέρεται ως «Το Τέρας του Μπούχενβαλντ»[8], η «Βασίλισσα του Μπούχενβαλντ , η »Κόκκινη Μάγισσα του Μπούχενβαλντ« , η »Χασάπισσα Χήρα« και, συνηθέστερα, »Η σκύλα του Μπουχενβαλντ".[9]

Βιογραφία Επεξεργασία

Η Μαργκαρέτε Ίλζε Κέλερ γεννήθηκε στη Δρέσδη της Γερμανίας, κόρη πρώην στρατιωτικού διοικητή. Ήταν γνωστή ως ευγενικό και χαρούμενο παιδί στο δημοτικό σχολείο της. Σε ηλικία 15 ετών, μπήκε σε σχολή λογιστικής. Αργότερα, ξεκίνησε να εργάζεται ως υπάλληλος λογιστικής. Εκείνη την εποχή, η οικονομία της Γερμανίας δεν είχε ακόμη ανακάμψει από την ήττα στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1932, έγινε μέλος του Ναζιστικού Κόμματος. Μέσω γνωστών στην SA και στα SS, γνώρισε τον Καρλ Κοχ το 1934.

 
Μπούχενβαλντ, 16 Απριλίου 1945. Συλλογή οργάνων κρατουμένων συμπεριλαμβανομένων δύο υπολειμμάτων ανθρώπινων κεφαλών (πάνω αριστερά) και επίσης δείγματα δερματοστιξιών (μπροστά)
 
Μπούχενβαλντ, 16 Απριλίου 1945. Συλλογή εσωτερικών οργάνων κρατουμένων. Φωτογραφία που τραβήχτηκε από τον Ζυλ Ρουάρ, στρατιωτικό εθελοντή που εντάχθηκε στον 1ο Αμερικανικό Στρατό, στο 16ο Τάγμα Τυφεκιοφόρων.

Το 1936, άρχισε να εργάζεται ως φρουρός και γραμματέας στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Ζαξενχάουζεν κοντά στο Βερολίνο, όπου ο αρραβωνιαστικός της ήταν Διοικητής. Το ζευγάρι παντρεύτηκε τον ίδιο χρόνο. Το 1937, ο σύζυγός της τοποθετήθηκε στο Μπούχενβαλντ.[10]

Εγκλήματα πολέμου Επεξεργασία

Ενώ βρισκόταν στο Μπούχενβαλντ, η Κοχ φέρεται να συμμετείχε σε ένα φρικτό πείραμα, όπου λέγεται ότι διέταξε τη δολοφονία συγκεκριμένων κρατουμένων με τατουάζ, οι οποίοι μετά γδάρθηκαν για να ανακτηθεί το ζωγραφισμένο τμήμα του σώματός τους.[11] Λέγεται ότι έγινε για να βοηθήσει έναν γιατρό φυλακής, τον Έριχ Βάγκνερ, στη διατριβή του σχετικά με τα τατουάζ και την εγκληματικότητα.[12]

Το 1940, δημιούργησε μια κλειστή αρένα, η οποία κόστισε πάνω από 250.000 ράιχσμαρκ (περίπου 62.500 δολάρια), τα περισσότερα από τα οποία είχαν κατασχεθεί από τους κρατούμενους. Το 1941, ο Καρλ Κοχ μεταφέρθηκε στο Λούμπλιν, όπου βοήθησε στην ίδρυση του στρατοπέδου συγκέντρωσης και εξόντωσης Μαϊντάνεκ. Η Ίλζε Κοχ παρέμεινε στο Μπούχενβαλντ μέχρι τις 24 Αυγούστου 1943, όταν αυτή και ο σύζυγός της συνελήφθησαν με κατηγορίες για προσωπικό πλουτισμό, υπεξαίρεση και δολοφονία κρατουμένων για αποτροπή κατάθεσής τους[13].

Η Ίλζε Κοχ φυλακίστηκε μέχρι το 1944, όταν αθωώθηκε λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων. Ο σύζυγός της κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε θάνατο από δικαστήριο των Ες-Ες στο Μόναχο και εκτελέστηκε στις 5 Απριλίου 1945 στην αυλή του στρατοπέδου, που κάποτε διέταζε. Στη συνέχεια έζησε με την οικογένειά της στην πόλη Λούντβιγκσμπουργκ, όπου συνελήφθη από τις αμερικανικές Αρχές στις 30 Ιουνίου 1945.

Πρώτη δίκη Επεξεργασία

 
Η Ίλζε Κοχ στο Στρατιωτικό Δικαστήριο των ΗΠΑ στο Νταχάου, 1947

Η Κοχ και 30 άλλοι κατηγορούμενοι βρέθηκαν ενώπιον του Αμερικανικού Στρατιωτικού Δικαστηρίου στο Νταχάου (Γενικό Δικαστήριο Στρατιωτικής Κυβέρνησης για τη Δίκη των Εγκληματιών Πολέμου) το 1947. Κατηγορήθηκε για «συμμετοχή σε εγκληματικό σχέδιο για βοήθεια, συνέργεια και συμμετοχή στις δολοφονίες στο Μπούχενβαλντ».[14]

Η Κοχ ανακοίνωσε στην αίθουσα του δικαστηρίου ότι ήταν οκτώ μηνών έγκυος, αλλά στις 19 Αυγούστου 1947 καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη για «παραβίαση των νόμων και εθίμων του πολέμου».[15]

Μείωση ποινής Επεξεργασία

Ο Στρατηγός Λούσιους Ντ. Κλέι ήταν ο προσωρινός στρατιωτικός κυβερνήτης της Αμερικανικής Ζώνης στη Γερμανία και μείωσε την ποινή σε φυλάκιση τεσσάρων ετών στις 8 Ιουνίου 1948, αφού είχε εκτίσει δύο χρόνια από την ποινή της, με την αιτιολογία ότι «δεν υπήρχαν πειστικά αποδεικτικά στοιχεία ότι είχε επιλέξει τρόφιμους για εξόντωση, προκειμένου να εξασφαλίσει κομμάτια δέρματος με τατουάζ ή ότι είχε αντικείμενα φτιαγμένα από ανθρώπινο δέρμα»[16]. Οι ειδήσεις για τη μειωμένη ποινή δεν δημοσιοποιήθηκαν μέχρι τις 16 Σεπτεμβρίου 1948 και ο Κλέι παρέμεινε αμετακίνητος στην απόφασή του παρά την επακόλουθη αναταραχή. Σε βιογραφία του, παρατίθεται δήλωση, που έκανε ο Κλέι χρόνια αργότερα:[17]

Δεν υπήρχε απολύτως κανένα αποδεικτικό στοιχείο στα πρακτικά της δίκης, εκτός από το ότι ήταν ένα μάλλον απεχθές πλάσμα, που θα υποστήριζε τη θανατική ποινή. Υποθέτω ότι έλαβα περισσότερη κακοποίηση για αυτό από ό,τι άλλο έκανα στη Γερμανία. Κάποιος δημοσιογράφος την είχε αποκαλέσει "Σκύλα του Μπούχενβαλντ", είχε γράψει ότι στο σπίτι της είχε αμπαζούρ από ανθρώπινο δέρμα. Και αυτό παρουσιάστηκε στο δικαστήριο, όπου αποδείχθηκε απολύτως ότι τα αμπαζούρ ήταν κατασκευασμένα από δέρμα κατσίκας. Εκτός από αυτό, τα εγκλήματά της ήταν κυρίως κατά του γερμανικού λαού. Δεν ήταν εγκλήματα πολέμου εναντίον Αμερικανών ή Συμμάχων κρατουμένων...Αργότερα, δικάστηκε από γερμανικό δικαστήριο για τα εγκλήματά της και καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Αλλά είχαν σαφή δικαιοδοσία. Εμείς όχι.

Το Ίδρυμα Μνήμης Μπούχενβαλντ δηλώνει:[18]

Για την ύπαρξη λάμπας από ανθρώπινο δέρμα υπάρχουν δύο αξιόπιστοι μάρτυρες: ο Δρ. Γκούσταβ Βέγκερερ, Αυστριακός πολιτικός κρατούμενος, κάπο του ιατρείου, και ο Γιόζεφ Άκερμαν, πολιτικός κρατούμενος και γραμματέας του γιατρού του στρατοπέδου Βάλντεμαρ Χόβεν.

  • Ο Βέγκερερ εξήγησε: "Μια μέρα, το 1941 ο διοικητής του στρατοπέδου Κοχ και ο γιατρός Μύλερ εμφανίστηκαν στο ιατρείο μου. Εκείνη την εποχή, ετοιμαζόταν μια λάμπα από σκούρο ανθρώπινο δέρμα γεμάτο τατουάζ για την Κοχ και ο Μύλερ επέλεξε μεταξύ των διαθέσιμων σκούρων λεπτών κομματιών, σαν περγαμηνή, ανθρώπινων δερμάτων με τα κατάλληλα τατουάζ για το αμπαζούρ. Από τη συνομιλία μεταξύ των δύο έγινε σαφές ότι τα προηγούμενα επιλεγμένα μοτίβα δεν είχαν ικανοποιήσει την Ίλζε Κοχ. Η λάμπα ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε στον Κοχ". Ο Δρ Χανς Μύλερ ήταν παθολόγος στο Μπούχενβαλντ από τον Μάρτιο του 1941 έως τον Απρίλιο του 1942. Η χρονική περίοδος μπορεί να καθοριστεί με μεγαλύτερη ακρίβεια μέσω της δήλωσης του Άκερμαν.
  • Ο Άκερμαν παρέδωσε τη λάμπα, όπως κατέθεσε το 1950 στο δικαστήριο. Το πόδι του αμπαζούρ ήταν φτιαγμένο από ανθρώπινο πόδι και σπονδυλική στήλη. Στη σκιά φαίνονταν τατουάζ, ακόμη και θηλές. Με την ευκαιρία της γιορτής γενεθλίων τον Αύγουστο του 1941, του ανατέθηκε από το γιατρό του στρατοπέδου να μεταφέρει τη λάμπα στη βίλα των Κοχ. Κι έτσι έκανε. Ένας από τους καλεσμένους του πάρτι του είπε αργότερα ότι η παρουσίαση του αμπαζούρ ήταν τεράστια επιτυχία. Η λάμπα εξαφανίστηκε αμέσως, αφότου ενημερώθηκε η ηγεσία των Ες-Ες. Η Ίλζε Κοχ δεν γινόταν να κατηγορηθεί ότι έφτιαξε αυτό το αμπαζούρ.

Δεύτερη δίκη Επεξεργασία

Υπό την πίεση της κοινής γνώμης, η Κοχ συνελήφθη εκ νέου το 1949 και δικάστηκε ενώπιον δικαστηρίου της Δυτικής Γερμανίας. Η ακρόαση ξεκίνησε στις 27 Νοεμβρίου 1950 ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου στο Άουγκσμπουργκ και διήρκεσε επτά εβδομάδες, κατά τη διάρκεια των οποίων ακροάστηκαν 250 μάρτυρες, συμπεριλαμβανομένων 50 για την υπεράσπιση. Η Κοχ κατέρρευσε και έπρεπε να μεταφερθεί από το δικαστήριο στα τέλη Δεκεμβρίου 1950[19] και πάλι στις 11 Ιανουαρίου 1951[20]. Τουλάχιστον τέσσερις μάρτυρες κατηγορίας κατέθεσαν ότι είδαν την Κοχ να επιλέγει κρατούμενους με τατουάζ, οι οποίοι στη συνέχεια δολοφονήθηκαν ή είχαν δει ή είχαν λάβει μέρος στη διαδικασία δημιουργίας λαμπτήρων φτιαγμένων από ανθρώπινο δέρμα με τατουάζ. Ωστόσο, αυτή η κατηγορία απορρίφθηκε από την Εισαγγελία, όταν δεν μπόρεσαν να αποδείξουν ότι οι λάμπες ή άλλα αντικείμενα όντως κατασκευάστηκαν από ανθρώπινο δέρμα.[21]

Στις 15 Ιανουαρίου 1951, το Δικαστήριο εξέδωσε την απόφασή του, με απόφαση έκτασης 111 σελίδων, για την οποία η Κοχ δεν ήταν παρούσα στο δικαστήριο.[21] Συνήχθη το συμπέρασμα ότι οι προηγούμενες δίκες το 1944 και το 1947 δεν αποτέλεσαν εμπόδιο στις διαδικασίες, καθώς στη δίκη του 1944 η Κοχ είχε κατηγορηθεί μόνο για υπεξαίρεση, ενώ το 1947 είχε κατηγορηθεί για εγκλήματα κατά αλλοδαπών μετά την 1η Σεπτεμβρίου 1939 και όχι με εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, των οποίων οι Γερμανοί και οι Αυστριακοί ήταν κατηγορούμενοι τόσο πριν όσο και μετά την ημερομηνία αυτή. Καταδικάστηκε για υποκίνηση δολοφονίας, υποκίνηση σε απόπειρα δολοφονίας και υποκίνηση στο έγκλημα της διάπραξης σοβαρής σωματικής βλάβης και στις 15 Ιανουαρίου 1951 καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη και μόνιμη απώλεια πολιτικών δικαιωμάτων.[22]

Στις 10 Μαΐου 1950, η Κοχ κατηγορήθηκε από τον Δρ Χανς Ίλκοφ, ο οποίος υπηρέτησε στο ανώτερο δικαστήριο του Άουγκσμπουργκ ως γενικός εισαγγελέας. Στις 15 Ιουνίου 1951, γνωστή και ως ημέρα «Γερμανικής Κρίσης», η Κοχ ξεκίνησε επίσημα την ποινή της ισόβιας κάθειρξης.[23] Η Κοχ άσκησε έφεση για ακύρωση της απόφασης, αλλά η έφεση απορρίφθηκε στις 22 Απριλίου 1952 από το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο. Αργότερα έκανε αρκετές αιτήσεις για απονομή χάριτος, αλλά όλες απορρίφθηκαν από το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Βαυαρίας. Η Κοχ διαμαρτυρήθηκε για την ισόβια ποινή της, χωρίς αποτέλεσμα, στη Διεθνή Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.[24]

Οικογένεια Επεξεργασία

Ο Καρλ και η Ίλζε Κοχ είχαν δύο γιους, ένας από τους οποίους αυτοκτόνησε μετά τον πόλεμο, «επειδή δεν μπορούσε να ζήσει με την ντροπή των εγκλημάτων των γονιών του».[24] Ένας άλλος γιος της, ο Ούβε,[25]γεννήθηκε στη φυλακή Άιχαχ κοντά στο Νταχάου, όπου η Κοχ στάλθηκε για να εκτίσει ποινή ισόβιας κάθειρξης και αμέσως της τον πήραν. Σε ηλικία 19 ετών, ο Ούβε Κέλερ έμαθε ότι η Κοχ ήταν μητέρα του και άρχισε να την επισκέπτεται τακτικά στο Άιχαχ.

Αυτοκτονία Επεξεργασία

Η Κοχ κρεμάστηκε[26] στη γυναικεία φυλακή Άιχαχ την 1η Σεπτεμβρίου 1967 σε ηλικία 60 ετών. Υπέφερε από παραισθήσεις και είχε πειστεί ότι οι επιζώντες στο στρατόπεδο συγκέντρωσης θα την κακοποιούσαν στο κελί της.[27]

Το 1971, ο γιος της, Ούβε, ζήτησε μεταθανάτια αποκατάσταση για τη μητέρα του. Ήταν αποφασισμένος να αποκαταστήσει το όνομα της μητέρας του μετά το θάνατό της το 1967. Μέσω του Τύπου, χρησιμοποίησε έγγραφα επιείκειας από τον πρώην δικηγόρο της το 1957 και την εντύπωσή του για τη βάση της σχέσης τους, σε μια προσπάθεια να αλλάξει τη στάση των ανθρώπων απέναντι στην Κοχ.[25]

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9  Απριλίου 2014.
  2. 2,0 2,1 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Ilse-Koch. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  3. 3,0 3,1 (Αγγλικά) SNAC. w6k07mqm. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 10  Δεκεμβρίου 2014.
  5. www.history.com/this-day-in-history/the-witch-of-buchenwald-is-sentenced-to-prison.
  6. «The Buchenwald report» (Αγγλικά) Perseus Books Group. Νέα Υόρκη. 2007.
  7. Przyrembel, Alexandra (October 2001). «Transfixed by an Image: Ilse Koch, the 'Kommandeuse of Buchenwald'». German History (Blackwell Publishing Ltd.) 19 (3): 369–99. doi:10.1191/026635501680193915. ISSN 1477-089X.  (απαιτείται συνδρομή)
  8. Alban, Dan (10 Νοεμβρίου 2005). «Books Bound in Human Skin; Lampshade Myth?». Harvard Law Record. http://hlrecord.org/?p=12516. Ανακτήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 2008. 
  9. William L. Shirer (1990). The Rise and Fall of the Third Reich (3η έκδοση). Νέα Υόρκη: Simon & Schuster. σελ. 885. 
  10. «The Holocaust Chronicle». 1937: Quiet Before the Storm. Holocaustchronicle.org. σελ. 117. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουνίου 2011. 
  11. Mittelbau-Dora, Stiftung Gedenkstätte Buchenwald und. «Lampenschirme aus Menschenhaut? - Gedenkstätte Buchenwald». buchenwald.de. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Απριλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020. 
  12. "The most evil women in history". Discovery Channel, 2001.
  13. Höhne, Heinz (2000). The Order of the Death's Head: A History of the SS. Penguin Books. ISBN 9780141390123. 
  14. Encyclopedia of the Third Reich. New York: Macmillan. 1991. σελ. 43. 
  15. Yearbook of the European Convention on Human Rights. 5. Martinus Nijhoff Publishers. 1963. σελίδες 126–136. ISBN 978-90-247-0949-6. 
  16. GERMANY: Very Special Present. 25 Δεκεμβρίου 1950. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-06-24. https://web.archive.org/web/20130624141927/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,859084,00.html#ixzz1JwxlL7xG. (απαιτείται συνδρομή)
  17. Jean Edward Smith, Lucius D. Clay: An American Life
  18. «"Stimmt es, dass die SS im KZ Buchenwald Lampenschirme aus Menschenhaut anfertigen ließ?" - Beantwortet von Dr. Harry Stein, Kustos». buchenwald.de (στα Γερμανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2020. 
  19. GERMANY: Very Special Present. 25 December 1950. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-06-24. https://web.archive.org/web/20130624141927/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,859084,00.html#ixzz1JwxlL7xG. Ανακτήθηκε στις 2020-09-10. (απαιτείται συνδρομή)
  20. «Woman decides against suicide Life demanded for Ilse Koch». The Spokesman-Review: σελ. 2. 12 January 1951. https://news.google.com/newspapers?id=3DBWAAAAIBAJ&sjid=xuUDAAAAIBAJ&pg=5602%2C3401594. Ανακτήθηκε στις 16 December 2012. 
  21. 21,0 21,1 «Ilse Koch is given life term». Gettysburg Times: σελ. 2. 15 January 1951. https://news.google.com/newspapers?id=0IElAAAAIBAJ&sjid=3fQFAAAAIBAJ&pg=4254%2C5369899. Ανακτήθηκε στις 16 December 2012. 
  22. Smith, Arthur Lee (1994). Die Hexe von Buchenwald: der Fall Ilse Koch (στα Γερμανικά). Böhlau Verlag. σελ. 146. ISBN 978-3-412-10693-5. 
  23. Koessler, Maximilian (1958-01-01). «ILSE Koch Senate Investigation and Its Legal Problems with Observations on Double Jeopardy and Res Judicata, The». Missouri Law Review 23 (1). ISSN 0026-6604. https://scholarship.law.missouri.edu/mlr/vol23/iss1/6. 
  24. 24,0 24,1 «Ilse Koch on trial at Dachau for making human lamp shades at Buchenwald». www.scrapbookpages.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020. 
  25. 25,0 25,1 Binder, David (7 May 1971). «Ilse Koch's Posthumous Rehabilitation Sought by Son». The New York Times (New York). https://www.nytimes.com/1971/05/07/archives/ilse-kochs-posthumous-rehabilitation-sought-by-son.html?_r=0. Ανακτήθηκε στις 18 March 2018. 
  26. Norman Polmar, Thomas B. Allen: World War II: the Encyclopedia of the War Years, 1941–1945, Publisher Courier Corporation, 2012, (ISBN 9780486479620) p. 476
  27. Nikolas Wachsmann, 'KL: A History of the Nazi Concentration Camps' (New York: F, S & G, 2015), p. 618, citing a Feb. 1967 note in her prison file.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία