Ο Εσπερινός αποτελεί την εναρκτήριο ακολουθία κάθε ημέρας. Ονομάζεται Εσπερινός, επειδή τελείται κατά την εσπέρα, ή Λυχνικόν, επειδή συμπίπτει με το άναμμα των λύχνων.

Μέρη της Ακολουθίας

Επεξεργασία
  1. Έναρξις[1] - Προοιμιακός Ψαλμός[2] - Ειρηνικά[3]
  2. Η στιχολογία του Ψαλτηρίου: οι δύο πρώτοι στίχοι τού 140ού Ψαλμού ("Κύριε εκέκραξα...": Κεκραγάριον) και οι Ψαλμοί 141, 129 και 116
  3. Οι επιλύχνιοι ψαλμοί (στιχηρά τού Κεκραγαρίου)[4]
  4. Η Μικρά Είσοδος (μόνο στους Εσπερινούς των Σαββάτων, των δεσποτικών και θεομητορικών εορτών και των επίσημων αγίων καθώς και στους Εσπερινούς που ψάλλονται τα λεγόμενα Μεγάλα Προκείμενα)
  5. Η επιλύχνιος ευχαριστία: "Φως ιλαρόν..."
  6. Το Προκείμενον (ψαλμικός στίχος που ψάλλεται τρις)
  7. Τα αναγνώσματα[5]
  8. Οι δεήσεις ("Είπωμεν πάντες..."[6], "Καταξίωσον Κύριε...", "Πληρώσωμεν την δέησιν..."[7])
  9. Η λιτή (ιδιόμελα[8] - αιτήσεις)
  10. Τα απόστιχα (τού Κεκραγαρίου)[9] - "Νυν απολύεις..."
  11. Ο Κανών της Θεοτόκου - Τρισάγιο
  12. Τα απολυτίκια
  13. Η αρτοκλασία ("Θεοτόκε Παρθένε...", "Δέσποτα Κύριε...", ο 33ος Ψαλμός[10]) και
  14. Η απόλυσις.

Ο Εσπερινός είναι η πρώτη ακολουθία τού 24ώρου· ακολουθείται από το Απόδειπνο, το Μεσονυκτικό και τον Όρθρο σύμφωνα με το Τυπικό της Εκκλησίας.

Διακρίσεις του Εσπερινού

Επεξεργασία

Ειδικότερα, ανάλογα με τον εορταστικό ή μη χαρακτήρα της ημέρας που ακολουθεί και σύμφωνα με τα τυπικά της Εκκλησίας, η εσπερινή ακολουθία υπόκειται στις εξής διακρίσεις:

  • ο Εσπερινός των καθημερινών (μη εορτάσιμος, καθημερινός), όταν δεν ξημερώνει εκκλησιαστική εορτή. Εσφαλμένα καλείται και μικρός εσπερινός[11].
  • ο Εσπερινός του Σαββάτου και των εορτών (εορτάσιμος ή πανηγυρικός), όταν ξημερώνει Κυριακή, δεσποτική, θεομητορική ή μεγάλου αγίου εορτή. Περαιτέρω, τις μέρες αυτές προβλέπονται δύο εσπερινές ακολουθίες, ήτοι:
    • ο Μέγας Εσπερινός (ασματικός), που ψάλλεται ευρέως αντί του εσπερινού των καθημερινών και περιλαμβάνει τροπάρια της εορτής, ενίοτε απόστολο, μικρά είσοδο και ανάγνωση του ευαγγελίου.
      • ο Κατανυκτικός Εσπερινός, που ψάλλεται αποκλειστικά τις παραμονές των Κυριακών της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
    • ο Μικρός Εσπερινός (σύντομος), που ψάλλεται κατά κανόνα μόνο σε μονές, όταν πρόκειται να ακολουθήσει αγρυπνία, στην οποία περιλαμβάνεται η ακολουθία του (Μεγάλου) Εσπερινού ως επόμενη του Αποδείπνου και του Μεσονυκτικού. Για να μην διαταραχθεί η λειτουργική συνέχεια, λόγω της μετάθεσης του (Μεγάλου) Εσπερινού μετά το Απόδειπνο, εισήχθη η σύντομη ακολουθία του Μικρού Εσπερινού, η οποία τελείται τη συνήθη ώρα του εσπερινού, δηλαδή μετά την Θ' Ώρα και πριν το Απόδειπνο.

Τέλος, εάν στον εσπερινό χοροστατεί ένας ή περισσότεροι αρχιερείς, τότε ο εσπερινός καλείται αντιστοίχως αρχιερατικός ή πολυαρχιερατικός.


Σημειώσεις

Επεξεργασία
  1. "Ευλογητός ο Θεός...", "Δεύτε προσκυνήσωμεν..."
  2. ο 103ος Ψαλμός ("Ευλόγει η ψυχή μου...")
  3. Μεγάλη Συναπτή: "Εν ειρήνη τού Κυρίου..." - ένα κάθισμα τού Ψαλτηρίου με τις τρεις στάσεις του - Μικρά Συναπτή: "Έτι και έτι..."
  4. 4, 6, 8 ή 10 ανάλογα με το μέγεθος της εορτής· με το Δοξαστικό και το Θεοτοκίο
  5. τού Εσπερινού είναι συνήθως από την Παλαιά Διαθήκη (Προφητείες) και είναι 2, 3 ή 4
  6. Εκτενής Αίτησις
  7. με την Ευχή της Κεφαλικλισίας
  8. γίνεται λιτάνευση της εικόνας της εορτής και λειψάνου τού αγίου, με είσοδο στη Λιτή
  9. με το Δοξαστικό και το Θεοτοκίο
  10. ο 10ος στίχος "Πλούσιοι επτώχευσαν..." ψάλλεται τρις.
  11. http://www.symbole.gr/forum/viewtopic.php?f=157&t=304