Αλκμεωνίδες
Οι Αλκμεωνίδες (αρχ. Ελλ.: Ἀλκμαιωνίδαι, αττική διάλεκτος: Ἀλκμεωνίδαι) ήταν αριστοκρατικό γένος της αρχαίας Αθήνας, με σημαντικό ρόλο στην πολιτική και κοινωνική ζωή της πόλης, κυρίως κατά τον 6ο και τον 5ο π.Χ. αιώνα. Οφείλουν το όνομά τους στον δισέγγονο του Νέστορα της Πύλου, Αλκμέωνα, της οικογένειας των Νηλειίδων, από τον οποίο ισχυρίζονταν ότι κατάγονται.[1] Ήταν από τις πιο σημαντικές και ισχυρές οικογένειες της αρχαίας Αθήνας και έπαιξαν σπουδαίο ρόλο για περίπου 6 αιώνες. Από τον 7ο μέχρι τον 5ο αιώνα π.Χ. ήταν πρωταγωνιστές στα πολιτικά γεγονότα της Αθήνας, όπως για παράδειγμα την ανατροπή της Τυραννίας και την ανακήρυξη της Αθηναϊκής δημοκρατίας, ενώ έδωσαν στην πόλη ικανούς στρατηγούς κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Ο Ηρόδοτος αναφέρει συχνά τους Αλκμεωνίδες στο έργο του Ηροδότου Ιστορίαι ως πρωταγωνιστές της Αθηναικής πολιτικής. Ο πρώτος διάσημος Αλκμεωνίδης ήταν ο Μεγακλής που εξορίστηκε από την πόλη με κατάρες για τον ίδιο και τους απογόνους του. Ο σημαντικότερος ήταν ο Κλεισθένης ο οποίος καταγράφεται από τους περισσότερος ιστορικούς ως "ο πατέρας της Αθηναϊκής δημοκρατίας".[2] Άλλα σημαντικά μέλη της οικογένειας ήταν ο Περικλής, τον οποίο ο Θουκυδίδης αποκαλεί "πρώτο πολίτη της πόλης" και ο Αλκιβιάδης, ένας από τους πρωταγωνιστές του Πελοποννησιακού Πολέμου.[3] Ο βασικός αντίπαλος τον Αλκμεωνιδών τον 6ο και τον 5ο αιώνα π.Χ. ήταν οι ολιγαρχικοί Πεισιστρατίδες.[4]
Πρώτα χρόνια
ΕπεξεργασίαΣε αντίθεση με τις περισσότερες αριστοκρατικές οικογένειες, ο γενάρχης των Αλκμεωνιδών δεν ήταν μυθικός ήρωας αλλά ιστορική προσωπικότητα.[5] Η οικογένεια διατήρησε το έθιμο των αριστοκρατικών οικογενειών να δίνουν το ίδιο όνομα σε νέα μέλη και έτσι τα ονόματα Μεγακλής, Αλκμαίων, Κλεισθένης εμφανίζονται συχνά στο μέλλον.[6] Ο ιστορικός ιδρυτής της οικογένειας, από τον οποίο πήρε το όνομα της, ήταν ο Αλκμαίων, πατέρας του Μεγακλή, που διετέλεσε τον 7ο αιώνα π.Χ. Επώνυμος άρχοντας της Αθήνας. Σε ένα πραξικόπημα (632 π.Χ.) ο Μεγακλής διέπραξε το Κυλώνειο Άγος, σκοτώνοντας τους οπαδούς του Κύλωνα που είχαν προσφύγει ως ικέτες στον ναό της Αθηνάς.[7] Σε απάντηση ο Μεγακλής και όλη η οικογένεια των Αλκμεωνιδών καταδικάστηκαν σε εξορία από την Αθήνα μαζί με τα οστά των νεκρών της οικογένειας τα οποία ξέθαψαν και μετέφεραν εκτός πόλης. Ο Σόλων επέτρεψε στους Αλκμεωνίδες να επιστρέψουν στην Αθήνα (594 π.Χ.) και από τότε ο ρόλος τους στα πολιτικά γεγονότα κορυφώθηκε. Ο τύραννος Πεισίστρατος, ο μεγάλος τους αντίπαλος, συμφώνησε να παντρευτεί την κόρη του Μεγακλή, Κοίσυρα, αλλά δεν έκανε μαζί της παιδιά, οι Αλκμεωνίδες τον έστειλαν εξορία.[8] Με την επιστροφή του Πεισίστρατου (546 π.Χ.) οι Αλκμεωνίδες εξορίστηκαν ξανά αλλά φαίνεται ότι επέστρεψαν αφού ο Κλεισθένης καταγράφεται την διετία 525-524 π.Χ. ως Επώνυμος Άρχων. Ο Μεγακλής είχε παντρευτεί την Αγαρίστη την πρεσβύτερη, κόρη του τυράννου της Σικυώνας Κλεισθένη και είχε αποκτήσει εκτός από την Κοίσυρα και δύο γιους τον Ιπποκράτη και τον κορυφαίο πολιτικό Κλεισθένη. Η κόρη, Αγαρίστη η νεότερη, του Ιπποκράτη ήταν η μητέρα του Περικλή.
Κλεισθένης
ΕπεξεργασίαΟ Αλκμεωνίδης Κλεισθένης ανέτρεψε τον τύραννο Ιππία, γιο και διάδοχο του Πεισίστρατου (508 π.Χ.), ο Ηρόδοτος έγραψε ότι οι Αλκμεωνίδες μισούσαν την τυραννία και οι πολίτες της Αθήνας τους εμπιστεύτηκαν περισσότερο από όλους. Ο Κλεισθένης είχε δωροδοκήσει το Μαντείο των Δελφών να συμβουλεύσει τους Σπαρτιάτες να τον υποστηρίξουν αλλά εκείνοι στάθηκαν απρόθυμοι.[9] Ο βασιλιάς Κλεομένης Α΄ της Σπάρτης θυμήθηκε την κατάρα που βαραίνει τους Αλκμεωνίδες με το Κυλώνειο Άγος και στράφηκε ακόμα και εναντίον του Κλεισθένη, το αποτέλεσμα ήταν η επόμενη εξορία του. Οι πολίτες ωστόσο που αγαπούσαν την δημοκρατία και δεν ήθελαν τον αντίπαλο του Ισαγόρα εξεγέρθηκαν και τον κάλεσαν πίσω, δήλωσε έτοιμος να ιδρύσει την Αθηναϊκή δημοκρατία.[10] Η πρώτη πράξη του Κλεισθένη ήταν η κατάργηση των τεσσάρων φυλών στους οποίους ήταν μέχρι τότε διαιρεμένη η Αττική, δημιουργήθηκαν 10 Δήμοι με βάση την περιοχή που ζούσαν οι κάτοικοι.[11] Οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη περιείχαν διατάξεις Ισονομίας, ίσα δικαιώματα για όλους τους κατοίκους, καθιερώθηκε ως ποινή ο Οστρακισμός, μπορούσαν όλοι να κατέχουν θέση εξουσίας ακόμα και όσοι δεν είχαν αριστοκρατική καταγωγή. Ο Κλεισθένης καθιέρωσε την Βουλή των Πεντακοσίων, αύξησε τον αριθμό των μελών από 400 που είχε καθιερώσει ο Σόλων σε 500, 10 από κάθε φυλή. Η φράση "συμβουλεύω τον λαό για τα καλύτερα αλλά μόνο με βάση τον νόμο" καθιερώθηκε από τον Κλεισθένη.[12] Όταν ξέσπασαν οι Περσικοί Πόλεμοι οι Αλκμεωνίδες κατηγορήθηκαν για συμμαχία με τους Πέρσες παρά το γεγονός ότι αντιστάθηκαν στην Περσική εισβολή, ο Ηρόδοτος το θεωρεί αδιανόητο να τους κατηγορούν ως προδότες.[13] Πολλοί μελετητές τους κατηγορούν ότι τους έστειλαν μια ασπίδα σαν δείγμα συμμαχίας, η κατηγορία αυτή δεν έχει αποδειχτεί.[14]
Περικλής και Αλκιβιάδης
ΕπεξεργασίαΟ Περικλής και ο Αλκιβιάδης ανήκαν στους Αλκμεωνίδες, όταν ξέσπασε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος οι Σπαρτιάτες ήταν βέβαιοι για την νίκη τους χάρη στην κατάρα που βάρυνε την οικογένεια του Περικλή. Ο Περικλής ωστόσο που κυβέρνησε την περίοδο 461 π.Χ. - 429 π.Χ. έφερε την Αθήνα σε μεγάλη δόξα, η εποχή του έμεινε γνωστή ως ο "Χρυσός Αιώνας του Περικλέους". Δημιούργησε την Συμμαχία της Δήλου, ανέπτυξε τα γράμματα, τις τέχνες και την λογοτεχνία, η Αθήνα έγινε το κορυφαίο πολιτιστικό κέντρο του αρχαίου κόσμου, κτίστηκαν ξανά η Ακρόπολη Αθηνών και ο Παρθενώνας. Η πολιτική αυτή έκανε την πόλη στολίδι και όλος ο πληθυσμός είχε εργασία.[15] Ο Περικλής πέθανε από την μεγάλη επιδημία πανούκλας που εξόντωσε το 1/3 του πληθυσμό της Αθήνας, στην κηδεία του υμνήθηκε για τα κατορθώματα του.[16] Ο Αλκιβιάδης ήταν κορυφαία φυσιογνωμία στην Αρχαία Αθήνα, δυναμικός και ανίκητος στρατηγός αλλά στην διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου άλλαξε πολλές φορές υποστήριξη. Στην Αθηναϊκή Εκστρατεία στη Σικελία αποστάτησε στους Σπαρτιάτες, οι ιστορικοί είναι βέβαιοι ότι αν παρέμενε στους Αθηναίους η νίκη τους θα ήταν βέβαιη, επιπλέον ο Λύσανδρος δεν θα νικούσε τους Αθηναίους αν άκουγαν τις συμβουλές του στην μάχη στους Αιγός ποταμοί.[17] Ο Αλκιβιάδης δραπέτευσε στους Πέρσες όταν τον κατηγόρησαν οι Αθηναίοι για προδοσία, o Θουκυδίδης έγραψε ότι ήθελε να τον αποκαταστήσουν οι Πέρσες στην Αθήνα αλλά απέτυχε.[18] Η οικογένεια του εξαφανίστηκε από την Αθηναϊκή πολιτική μετά την ήττα του Πελοποννησιακού πολέμου.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Smith, Philip (1867). "Alcmaeonidae". In William Smith (ed.). Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. Τομ. 1. Boston: Little, Brown and Company. σσ. 105–106
- ↑ R. Po-chia Hsia, Julius Caesar, Thomas R. Martin, Barbara H. Rosenwein, and Bonnie G. Smith, The Making of the West, Peoples and Cultures, A Concise History, Volume I: To 1740 (Boston and New York: Bedford/St. Martin's, 2007), 44
- ↑ Strassler, R.B, ed. The Landmark Thucydides: A Comprehensive Guide to the Peloponnesian War. Trans. by R. Crawley. New York: The Free Press, 1996. σσ. 6.61
- ↑ Strassler, R.B, ed. The Landmark Herodotus: The Histories. Trans. by A.L. Purvis. New York: Anchor Books, 2009. σ. 791
- ↑ Strassler, R.B, ed. The Landmark Herodotus. σ. 790
- ↑ Strassler, R.B, ed. The Landmark Herodotus. σσ. 787-788
- ↑ Strassler, R.B, ed. The Landmark Herodotus. σ. 789
- ↑ Strassler, R.B, ed. The Landmark Herodotus. σσ. 1.61
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.
- ↑ Martin, T.R. Ancient Greece: From Prehistoric to Hellenistic Times. 2nd ed. New Haven: Yale University Press, 2013
- ↑ Αριστοτέλης, Πολιτικά, 6.4
- ↑ Morris & Raaflaub Democracy 2500?: Questions and Challenges
- ↑ Strassler, R.B, ed. The Landmark Herodotus. σσ. 6.123
- ↑ Strassler, R.B, ed. The Landmark Herodotus. σ. 475
- ↑ De Blois, L. An Introduction to the Ancient World. 99
- ↑ Mattson, Kevin. Creating a Democratic Public, Penn State Press, 1998. 32
- ↑ "Alcibiades." Encyclopaedic Dictionary: The Helios. 1952
- ↑ Strassler, R.B, ed. The Landmark Thucydides. σσ. 8.47
Πηγές
Επεξεργασία- Λεξικό του αρχαίου κόσμου,εκδόσεις Δομή.
- Λήμμα Αλκμαιωνίδαι, Εγκυκλοπαίδεια Χάρη Πάτση.