Βικιπαίδεια

Αμαρίλο

πόλη του Τέξας

Το Αμαρίλο (Amarillo) είναι πόλη στο βόρειο μέρος του Τέξας, στις ΗΠΑ. Με πληθυσμό 200.393 κατοίκους κατά την απογραφή του 2020 ήταν η 14η μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη σε όλο το Τέξας.[6] Παρά το ότι είναι έδρα της Κομητείας Πότερ, ένα τμήμα του οικιστικού ιστού της εκτείνεται σήμερα στην Κομητεία Ράνταλ.

Αμαρίλο

Σημαία
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Αμαρίλο
35°11′57″N 101°50′43″W
ΧώραΗνωμένες Πολιτείες Αμερικής[1]
Διοικητική υπαγωγήPotter County
Ίδρυση1887
Διοίκηση
 • δήμαρχοςCole Stanley (από 2023)[2]
Έκταση266,556133 km²[3] και 262,014785 km²[4]
Υψόμετρο1.099 μέτρα
Πληθυσμός200.393 (1  Απριλίου 2020)[5]
Ταχ. κωδ.79101–79111, 79114, 79116–79121, 79123–79124, 79159, 79163, 79166–79168, 79171–79172, 79174, 79178, 79182, 79185, 79187, 79189, 79101, 79102, 79104, 79106, 79108, 79111, 79117, 79119, 79121, 79168, 79166 και 79172
Τηλ. κωδ.806
Ζώνη ώραςUTC−06:00
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η πόλη ονομαζόταν αρχικώς Ονέιντα (Oneida) και η σημερινή ονομασία της είναι η ισπανική λέξη (ισπαν. προφορά «αμαρίγιο») που σημαίνει «κίτρινο». Βρίσκεται στη φυσική περιοχή Γιάνο Εστακάδο.[7] Ο σιδηρόδρομος συνεισέφερε στην ανάπτυξη της πόλεως ως κέντρου αγοράς βοοειδών στα τέλη του 19ου αιώνα.[8]

Κάποτε το Αμαρίλο αυτοαποκαλείτο «Παγκόσμια πρωτεύουσα του ηλίου», καθώς είχε από τα πλέον παραγωγικά φρέατα του αερίου αυτού στις ΗΠΑ.[9] Επίσης ήταν γνωστή ως «Το Κίτρινο ρόδο του Τέξας» και «Κίτρινη Πόλη» από την ετυμολογία της ονομασίας της[10]. Στην πόλη λειτουργεί ένα από τα μεγαλύτερα συγκροτήματα συσκευασίας κρέατος στη χώρα. Επίσης υπάρχει το μοναδικό εργοστάσιο συναρμολογήσεως και αποσυναρμολογήσεως πυρηνικών όπλων στις ΗΠΑ, το «Pantex», από όπου και το άλλο «παρατσούκλι» του Αμαρίλο: «Bomb City».[11] Για τους επισκέπτες υπάρχουν τα αξιοθέατα Cadillac Ranch και Big Texan Steak Ranch, αμφότερα δίπλα στον αυτοκινητόδρομο Interstate 40.

Ιστορία Επεξεργασία

Τον Απρίλιο του 1887 ο Τζ. Ι. Μπέρυ (J.I. Berry) επέλεξε μια τοποθεσία για έναν οικισμό με βάση την ύπαρξη νερού στη σιδηροδρομική γραμμή «Fort Worth & Denver City Railroad», που είχε αρχίσει να κατασκευάζεται στο βόρειο Τέξας. Ο Μπέρυ και έμποροι από το Κολοράντο Σίτυ (Τέξας) ήθελαν να καταστήσουν τον νέο οικισμό το βασικό εμπορικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής. Στις 30 Αυγούστου 1887 ιδρύθηκε επισήμως ο οικισμός στην Κομητεία Πότερ, κερδίζοντας έδρα στο συμβούλιο της κομητείας. Η διαθεσιμότητα της σιδηροδρομικής γραμμής (με φορτηγά τρένα) κατέστησε τον νέο οικισμό ένα ταχέως αναπτυσσόμενο κέντρο εμπορίας βοοειδών.[8]

Ο οικισμός ονομαζόταν αρχικώς Ονέιντα και αργότερα μετονομάσθηκε σε Αμαρίλο από την ισπανική λέξη που σημαίνει «κίτρινο», πιθανώς από τα κίτρινα αγριολούλουδα που αφθονούσαν την άνοιξη και το καλοκαίρι, ή από τη γειτονική Λίμνη Αμαρίλο και το ποταμάκι Αμαρίλο, που έφεραν ήδη αυτή την ονομασία εξαιτίας του κιτρινωπού εδάφους κατά μήκος των όχθεών τους. Οι πρώτοι κάτοικοι πρόφεραν αρχικώς την ονομασία παρόμοια με την ισπανική προφορά, ως «Αμαρίγιο» και αργότερα αυτή αντικαταστάθηκε βαθμιαία από την αγγλική.[12]

 
Κτίσματα στο Αμαρίλο το 1889
 
Το Μέγαρο της Όπερας του Αμαρίλο σε καρτ-ποστάλ, μεταξύ του 1909 και του 1924
 
Το Αμαρίλο τον Μάρτιο του 1943

Στις 19 Ιουνίου 1888 ο Χένρυ Σάνμπορν (Henry B. Sanborn, 1845-1912), ο οποίος πιστώνεται ως ο «Πατέρας του Αμαρίλο»[13], άρχισε να αγοράζει γη στα ανατολικά μαζί με τον συνεταίρο του Τζόζεφ Γκλίντεν (Joseph Farwell Glidden) ώστε να αναπτύξει προς τα εκεί το Αμαρίλο, υποστηρίζοντας ότι η τοποθεσία του Μπέρυ βρισκόταν πολύ χαμηλά και θα πλημμύριζε σε περιπτώσεις μεγάλων βροχοπτώσεων. Ο Σάνμπορν προσφέρθηκε να ανταλλάξει κομμάτια γης με επιχειρήσεις μεταξύ νέας και παλαιάς τοποθεσίας, ακόμα και να βοηθήσει με τα έξοδα μετεγκαταστάσεως. Τα κίνητρά του κέρδισαν βαθμιαία τους κατοίκους, οι οποίοι μετεγκατέστησαν τις επιχειρήσεις τους στην οδό Πολκ στη νέα «εμπορική συνοικία».[14] Ο Σάνμπορν δικαιώθηκε γρήγορα, καθώς μεγάλες βροχοπτώσεις σχεδόν πλημμύρισαν την τοποθεσία του οικισμού του Μπέρυ το 1889, ωθώντας πολλούς κατοίκους να μετακομίσουν στη θέση του Σάνμπορν, η οποία έγινε το 1893 η νέα έδρα της κομητείας.[8]

Στην περιοχή του Αμαρίλο προϋπήρχαν ήδη μεγάλα ράντσα, μεταξύ άλλων το ιστορικό XIT Ranch και το ακόμα σε λειτουργία JA Ranch, που ιδρύθηκαν τη δεκαετία του 1870. Το 1900 το Αμαρίλο είχε ήδη ξεπροβάλει ως ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα εξαγωγής βοοειδών σε ολόκληρο τον κόσμο, και βεβαίως ο πληθυσμός του είχε αυξηθεί σημαντικά. Επίσης έγινε κέντρο αποθηκεύσεως και αλέσεως δημητριακών και παρασκευής ζωοτροφών. Η ανακάλυψη φυσικού αερίου το 1918 και πετρελαίου τρία χρόνια αργότερα έφερε στην περιοχή και εταιρείες αερίου και πετρελαίου.[8]

Το αμερικανικό κράτος αγόρασε το πεδίο αερίου Κλίφσαϊντ, με υψηλή περιεκτικότητα σε αέριο ήλιο το 1927. Το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ορυκτών άρχισε να λειτουργεί το «Εργοστάσιο ηλίου του Αμαρίλο» (Amarillo Helium plant) δύο έτη αργότερα.[15] Για μερικά χρόνια αυτό ήταν ο μοναδικός εμπορικός παραγωγός ηλίου σε ολόκληρο τον κόσμο.[16] Το «Εθνικό Απόθεμα Ηλίου των ΗΠΑ» είναι αποθηκευμένο και σήμερα εκεί.[17]

Ακολουθώντας την εταιρεία Fort Worth & Denver City Railroad, δύο άλλες σιδηροδρομικές εταιρείες άρχισαν να παρέχουν δρομολόγια προς και από το Αμαρίλο. Και οι τρεις διετήρησαν σημαντικές αποθήκες φορτίου και επιβατικούς σταθμούς, καθώς και εγκαταστάσεις επισκευών στη πόλη κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα, αποτελώντας σημαντικούς εργοδότες.[18]

Το 1929 ο Έρνεστ Ο. Τόμπσον (Ernest O. Thompson), ένας παρασημοφορημένος στρατηγός του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου και κατόπιν επιχειρηματίας στην πόλη, εκλέχθηκε δήμαρχος του Αμαρίλο, διαδεχόμενος τον Λη Μπίβινς. Ο Τόμπσον εργάσθηκε για τη μείωση του κόστους των υπηρεσιών κοινής ωφελείας. Διορίσθηκε μέλος της Επιτροπής Σιδηροδρόμων του Τέξας το 1933 και εκλεγόταν σε αυτή τη θέση μέχρι και το 1958. Μελέτησε και έγινε ειδικός σε θέματα παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Το Αμαρίλο ωστόσο πλήγηκε στον Μεσοπόλεμο από την τρομακτική ξηρασία του «Νταστ Μπόουλ» και βίωσε τη μεγάλη οικονομική κρίση. Στη μετέπειτα ανάπτυξη άρχισε να έχει κάποιο ρόλο και ο τουρισμός, καθώς οι Εθνικές Οδοί (U.S. Routes)) 60, 87, 287 και 66 διασταυρώνονταν στο Αμαρίλο, καθιστώντας το σημαντική στάση για τους εποχούμενους ταξιδιώτες, οπότε αρκετοί κάτοικοι άνοιξαν ή απασχολήθηκαν σε μοτέλ, εστιατόρια και καταστήματα με διάφορα περίεργα προϊόντα της περιοχής. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έφερε την ίδρυση ενός στρατιωτικού αεροδρομίου στα ανατολικά της πόλεως και του γειτονικού εργοστασίου «Pantex» του αμερικανικού στρατού, που παρήγε βόμβες και πυρομαχικά. Μετά τον πόλεμο αμφότερα έκλεισαν, αλλά το «Pantex» άνοιξε και πάλι το 1950 και παρήγε πυρηνικά όπλα σε όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.[8]

Το βράδυ της 15ης Μαΐου 1949 ένας θανατηφόρος ανεμοστρόβιλος κατέστρεψε μεγάλες περιοχές της πόλεως, ιδίως το νότιο και το ανατολικό μέρος, αφήνοντας επτά νεκρούς και πάνω από 80 τραυματίες.

Το 1951 άνοιξε βάση της Πολεμικής Αεροπορίας στη θέση του στρατιωτικού αεροδρομίου και έγινε η έδρα μιας μοίρας B-52 Stratofortress.[19] Η άφιξη των αεροπόρων και των οικογενειών τους τόνωσε την οικονομία και από το 1950 μέχρι το 1960 ο πληθυσμός του Αμαρίλο είχε αυξηθεί από 74.443 σε 137.969 κατοίκους. Με το κλείσιμο της βάσεως στο τέλος του 1968 ο πληθυσμός μειώθηκε σε 127.010 στην απογραφή του 1970.

Μετά το τέλος του Πολέμου του Βιετνάμ, η συνοικία Ήστριτζ του Αμαρίλο στέγασε (και στεγάζει) πολλούς μετανάστες από το Βιετνάμ, το Λάος και τη Βιρμανία. Την επόμενη δεκαετία τα όρια της πόλεως επεκτάθηκαν και σε μέρος της Κομητείας Ράνταλ, ενώ κατασκευάσθηκε και ο Διαπολιτειακός Αυτοκινητόδρομος Interstate 27, που συνέδεσε την πόλη με το Λούμποκ.[8]

Γεωγραφία και κλίμα Επεξεργασία

 
Η κορυφή «Φάρος» (Lighthouse pinnacle στα Φαράγγια Πάλο Ντούρο, νοτίως του Αμαρίλο

Το Αμαρίλο είναι κτισμένο σε μέσο υψόμετρο 1099 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και σε γεωγραφικές συντεταγμένες 35°11΄57΄΄ Βόρειο πλάτος και 101°150΄43΄΄ Δυτικό μήκος, στο λεγόμενο «χερούλι του τηγανιού» (Texas Panhandle) του βόρειου Τέξας, που δεν έχει τα ίδια κλιματικά χαρακτηριστικά με το νότιο και το ανατολικό Τέξας. Η πόλη απέχει λιγότερο από τις πρωτεύουσες τριών άλλων πολιτειών των ΗΠΑ (της Οκλαχόμα, του Νέου Μεξικού και του Κολοράντο) από ό,τι από την πρωτεύουσα του ίδιου του Τέξας, το Ώστιν.

Η πόλη έχει συνολική έκταση 234 τετραγωνικά χιλιόμετρα, από τα οποία τα 233 είναι ξηρά, ενώ το 1 τετρ. χιλιόμετρο καλύπτεται από νερά. Η πόλη περιβάλλεται από βοσκοτόπια, που, παρά την αστικοποίηση, την καλλιεργητική γεωργία και τις άλλες χρήσεις γης που αναπτύχθηκαν, παρέμειναν σε μεγάλο μέρος άθικτα. Το έδαφος της περιοχής του Αμαρίλο είναι σχετικώς επίπεδο και δεν αποστραγγίζεται επαρκώς από ποτάμια, οπότε μεγάλο μέρος του νερού της βροχής είτε εξατμίζεται, είτε απορροφάται από το έδαφος, είτε συσσωρεύεται σε εποχικές λίμνες.[7] Η Μητροπολιτική Περιοχή του Αμαρίλο καλύπτει 4 κομητείες: την Άρμστρονγκ, την Κάρσον, την Πότερ και τη Ράνταλ.

Περί τα 32 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Αμαρίλο ρέει ο μακρύς ποταμός Κανέιντιαν (Canadian River), που χωρίζει τη φυσική περιοχή Γιάνο Εστακάδο (όπου είναι κτισμένο το Αμαρίλο) από την υπόλοιπη οικοπεριοχή των Δυτικών Υψιπέδων. Στον ποταμό έχει ανεγερθεί φράγμα προκειμένου να σχηματισθεί τεχνητή λίμνη 48 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πόλης, η Λίμνη Μέρεντιθ, από την οποία προέρχεται μεγάλο μέρος του νερού που υδρεύει τον πληθυσμό του βόρειου Τέξας.[20] Νοτίως του Αμαρίλο, περίπου 40 χιλιόμετρα, απλώνεται το σύστημα φαραγγιών Πάλο Ντούρο.

Το Αμαρίλο βρίσκεται κοντά στο «Πεδίο του Panhandle» μια περιοχή παραγωγής φυσικού αερίου και πετρελαίου που καλύπτει περίπου 800 τετραγωνικά χιλιόμετρα στις Κομητείες Χάρτλεϋ, Πότερ, Μουρ, Κάρσον, Χάτσινσον, Γκρέυ, Χουήλερ και Κόλινσγουορθ.[21]

Οι υπόγειες δομές που είναι γνωστές ως «Όρη του Αμαρίλο» αποτελούν μια επέκταση των Ορέων Arbuckles της Οκλαχόμα και των Ουασίτα (Άρκανσω και Οκλαχόμα). Βρίσκονται 700 και πλέον μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και ανακαλύφθηκαν από τους πρώτους που έκαναν γεωτρήσεις για πετρέλαιο στην περιοχή.[22] Η υψηλότερη κορυφή τους αναφέρεται ότι βρίσκεται 760 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, στο βορειοανατολικό μέρος της Κομητείας Πότερ, κάτω από το Εθνικό μνημείο των αρχαίων ορυχείων πυριτολίθου Άλιμπεϊτς (Alibates Flint Quarries National Monument).[23]

Κλίμα Επεξεργασία

Το Αμαρίλο είναι διαβόητο για τον απρόβλεπτο καιρό του, με μεγάλες μεταβολές θερμοκρασίας από τη μια μέρα στην άλλη, ισχυρότατους ανέμους, καταστροφικές χαλαζοπτώσεις, μακρές περιόδους ξηρασίας, παγετούς αργά την άνοιξη, ανεμοστρόβιλους και πλημμύρες. Αν και ο θερμότερος μήνας του έτους είναι κατά μέσο όρο ο Ιούλιος, το ρεκόρ υψηλότερης θερμοκρασίας από το έτος 1892 μέχρι σήμερα σημειώθηκε Ιούνιο, με 44 °C. Το ρεκόρ χαμηλότερης θερμοκρασίας την ίδια περίοδο ήταν −16 °C και σημειώθηκε μήνα Φεβρουάριο. Η μέση ετήσια βροχόπτωση είναι 499 χιλιοστόμετρα, που φαίνεται μάλλον μεγάλη για τόσο ξηρό τοπίο. Η διαφορά είναι στο ότι το περισσότερο νερό πέφτει σε πολύ λίγες αλλά καταρρακτώδεις βροχοπτώσεις.


Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. 5396. Ανακτήθηκε στις 6  Αυγούστου 2018.
  2. ↑ www.myhighplains.com/news/your-local-election-hq/amarillo-mayor-elect-cole-stanley-incoming-city-council-members-take-oath-of-office/.
  3. ↑ 3,0 3,1 United States Census Bureau: «2016 U.S. Gazetteer Files» (Αγγλικά) United States Census Bureau. Ουάσινγκτον. 2016.
  4. ↑ 4,0 4,1 «United States Census 2010». 2010 United States Census. Ανακτήθηκε στις 9  Ιουλίου 2020.
  5. ↑ Απογραφές των Ηνωμένων Πολιτειών 2020. data.census.gov/cedsci/table?t=Populations+and+People&g=0100000US%2C%241600000&y=2020. Ανακτήθηκε στις 1  Ιανουαρίου 2022.
  6. ↑ «Texas Population Projections». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2018. 
  7. ↑ 7,0 7,1 Rathjen, Fredrick W. The Texas Panhandle Frontier (1973). pg. 11. The University of Texas Press. (ISBN 0-292-78007-9).
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 Handbook of Texas: Amarillo. Retrieved on January 25, 2007.
  9. ↑ «A Helium Shortage?». Wired. Αύγουστος 2000. https://www.wired.com/wired/archive/8.08/helium.html. Ανακτήθηκε στις February 4, 2007. 
  10. ↑ Handbook of Texas: Amarillo
  11. ↑ Amarillo Economic Development Corporation. «What Is Rotor City, USA». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις Ιανουαρίου 16, 2006. Ανακτήθηκε στις Ιανουαρίου 28, 2006. 
  12. ↑ Hammond, Clara T., comp. Amarillo (1974). σελ. 6. George Autry, Printer, Amarillo, Texas.
  13. ↑ Everett, Liz (May 19, 2000). «History Makers of the High Plains: H.B. Sanborn». Amarillo Globe-News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις September 27, 2007. https://web.archive.org/web/20070927003456/http://www.amarillo.com/stories/051900/his_sanborn.html. Ανακτήθηκε στις January 25, 2007. 
  14. ↑ Crawford, Jim (July 23, 2006). «A town determined to survive». Amarillo Globe-News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις September 29, 2007. https://web.archive.org/web/20070929090757/http://www.amarillo.com/stories/072306/spe_disama7.shtml. Ανακτήθηκε στις January 27, 2007. 
  15. ↑ Livadas, Greg (Οκτώβριος 1999). «State of Ballooning: Texas». Balloon Life Magazine. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις March 16, 2006. https://web.archive.org/web/20060316214121/http://www.balloonlife.com/publications/balloon_life/9801/9910/sob9910.html. Ανακτήθηκε στις January 25, 2006. 
  16. ↑ Handbook of Texas, «Helium Production». Retrieved on January 25, 2007.
  17. ↑ National Research Council U.S. (2000). «TABLE 2.1 Ownership and Location of Helium Extraction Plants in the United States in 1998». The Impact of Selling the Federal Helium Reserve. National Academy Press. σελ. 20. ISBN 0-309-07038-4. 
  18. ↑ Welch, Kevin (July 23, 2006). «Crossroads of America». Amarillo Globe-News. http://www.amarillo.com/stories/072306/spe_disama2.shtml. Ανακτήθηκε στις January 25, 2007. 
  19. ↑ Amarillo Economic Development Corporation. «Community History». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις Ιανουαρίου 16, 2006. Ανακτήθηκε στις Ιανουαρίου 28, 2006. 
  20. ↑ Handbook of Texas, Canadian River. Retrieved on January 25, 2007.
  21. ↑ Handbook of Texas, «Panhandle field». Retrieved on January 25, 2007.
  22. ↑ Exhibit at Panhandle-Plains Historical Museum at Canyon
  23. ↑ «Quake, rattle and roll | Amarillo Globe-News». Amarillo.com. 10 Σεπτεμβρίου 2000. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2013. 

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • Carlson, Paul H.: Amarillo: The Story of a Western Town, Texas Tech University Press, 2006, ISBN 978-0-89672-587-4 (εικονογραφημένη ιστορία)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αμαρίλο&oldid=9844100"