Ανεύρυσμα

Με τον όρο ανεύρυσμα εννοούμε τη διεύρυνση, διόγκωση ή διάταση τμήματος ενός αιμοφόρου αγγείου (συνήθως αρτηρίας) εξαιτίας οργανικής πάθησης ή κάκωσης των τοιχωμάτων του. Συγκεκριμένα, η εστιακή διεύρυνση της διαμέτρου άνω του 50% της φυσιολογικής.

Ανεύρυσμα
Αγγειογραφία ανευρύσματος εγκεφαλικής αρτηρίας
Ειδικότητα	Αγγειοχειρουργική
Ταξινόμηση
ICD-10	I72
ICD-9	442
DiseasesDB	15088
MedlinePlus	001122
MeSH	D000783

Ανευρύσματα μπορεί να παρουσιαστούν σε οποιοδήποτε αιμοφόρο αγγείο, συμπεριλαμβανομένου του κύκλου του Willis στον εγκέφαλο, στη θωρακική και κοιλιακή αορτή, ακόμη και μέσα στην καρδιά.

Όσο αυξάνεται το μέγεθος του ανευρύσματος τόσο αυξάνεται και ο κίνδυνος ρήξης αυτού. Η ρήξη ενός ανευρύσματος μπορεί να οδηγήσει σε αιμορραγία και μετέπειτα σε καταπληξία, που οδηγεί στο θάνατο. Τα ανευρύσματα συνήθως σχηματίζονται λόγω εξασθένησης των τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων, και μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας κληρονομικής πάθησης ή επίκτητης ασθένειας. Τα ανευρύσματα μπορεί επίσης να αποτελέσουν σημείο σχηματισμού θρόμβων ή και εμβολής.

Ετυμολογία

Προέρχεται από τη λέξη ἀνευρύνω που σημαίνει «διαστέλλομαι» .

Ταξινόμηση

Τα ανευρύσματα μπορούν να ταξινομηθούν με βάση τον τύπο, τη μορφολογία ή την περιοχή.

Αληθή και ψευδή ανευρύσματα

To αληθές ανεύρυσμα περιλαμβάνει και τα τρία επίπεδα του τοιχώματος μιας αρτηρίας (έσω, μέσο και έξω χιτώνα). Τα αληθή ανευρύσματα περιλαμβάνουν αθηροσκληρωτικά, συφιλιδικά, και συγγενή ανευρύσματα, καθώς και ανευρύσματα αορτής που προκαλουν διατοιχωματικό έμφραγμα του μυοκαρδίου (ανευρύσματα που εμπλέκουν όλα τα στρώματα του εξασθενημένου τοιχώματος της καρδιάς θεωρούνται επίσης αληθή ανευρύσματα).

Ψευδές ανεύρυσμα ή ψευδοανεύρυσμα, αποτελεί η συγκέντρωση αίματος με αποτέλεσμα τη διαρροή του εντελώς έξω από μια αρτηρία ή φλέβα, αλλά περιορίζεται δίπλα στο αγγείο από τον περιβάλλοντα ιστό. Αυτή η κοιλότητα γεμάτη αίμα θα σχηματίσει τελικά είτε θρόμβωση (θρόμβος) ώστε για να σταματήσει τη διαρροή, ή ρήξη έξω από τον περιβάλλοντα ιστό.

Ψευδοανεύρυσμα μπορεί να προκληθεί από τραύμα που τρυπά την αρτηρία, όπως μαχαίρωμα και τραύμα από σφαίρα, ως αποτέλεσμα διαδερμικής χειρουργικής διαδικασίας όπως η στεφανιαία αγγειογραφία ή αρτηριακή μεταμόσχευση, ή με τη χρήση μιας αρτηρίας για ένεση.

Μορφολογία

Τα ανευρύσματα μπορούν επίσης να ταξινομηθούν με βάση το μακροσκοπικό σχήμα και μέγεθός τους, και περιγράφονται είτε ως σφαιρικά ή ως ατρακτοειδή. Το σχήμα ενός ανευρύσματος δεν είναι ειδικό για μια συγκεκριμένη ασθένεια.

Τα σφαιρικά ανευρύσματα είναι σφαιρικά στο σχήμα και αφορούν μόνο ένα τμήμα του τοιχώματος του αγγείου, ποικίλουν σε μέγεθος από 5 έως 20 cm (8 in) σε διάμετρο, και συνήθως είναι γεμάτα, είτε εν μέρει ή πλήρως, από ένα θρόμβο.

Τα ατρακτοειδή ανευρύσματα έχουν μεταβλητή διάμετρο και μήκος, η διάμετρος τους μπορεί να επεκταθεί μέχρι και 20 cm (8 in). Συχνά περιλαμβάνουν μεγάλα τμήματα του αορτικού τόξου, την κοιλιακή αορτή, ή λιγότερο συχνά τις λαγόνιες αρτηρίες.

Περιοχή

• Αρτηριακά και φλεβικά (με τα αρτηριακά να είναι τα πιο συχνά)
• Η καρδιά, συμπεριλαμβανομένων ανευρυσμάτων των στεφανιαίων αρτηριών, της κοιλιακής αορτής, ανεύρυσμα κόλπων του Valsalva, και ανευρύσματα μετά από καρδιοχειρουργική επέμβαση
• Η αορτή, αορτικά ανευρύσματα συμπεριλαμβανομένων των ανευρυσμάτων θωρακικής αορτής και των ανευρυσμάτων κοιλιακής αορτής
• Ο εγκέφαλος, συμπεριλαμβανομένων των εγκεφαλικών ανευρυσμάτων, ανευρύσματα berry, και Charcot - Bouchard ανευρύσματα
• Τα πόδια, συμπεριλαμβανομένων των ιγνυακών αρτηριών
• Το νεφρό, συμπεριλαμβανομένoυ του ανευρύσματος της νεφρικής αρτηρίας
• Τα τριχοειδή αγγεία, ειδικά τριχοειδή ανευρύσματα

Εγκεφαλικά ανευρύσματα, επίσης γνωστά ως ενδοκρανιακά ανευρύσματα ή του εγκεφάλου, συμβαίνουν συχνότερα στην πρόσθια εγκεφαλική αρτηρία, η οποία αποτελεί μέρος του εξάγωνου του Willis. Αυτό μπορεί να προκαλέσει σοβαρά εγκεφαλικά επεισόδια που οδηγούν στο θάνατο. Οι επόμενες πλέον κοινές θέσεις εμφάνισης εγκεφαλικού ανευρύσματος είναι στην εσωτερική καρωτιδική αρτηρία.

Ενδείξεις και συμπτώματα

Η διάγνωση ενός ανευρύσματος μπορεί να προέλθει από απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές υποβολαιμικού σοκ έως και να βρεθεί τυχαία σε ακτινογραφία. Τα συμπτώματα διαφέρουν ανάλογα με τη θέση του ανευρύσματος και μπορεί να περιλαμβάνουν:

Εγκεφαλικό ανεύρυσμα

Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν όταν το ανεύρυσμα σπρώχνει μια περιοχή του εγκεφάλου. Τα συμπτώματα διαφέρουν ανάλογα με το αν υπάρξει ρήξη του ανευρύσματος ή όχι. Μπορεί να μην υπάρχουν καθόλου συμπτώματα μέχρι τη ρήξη του ανευρύσματος. Για ένα ανεύρυσμα που δεν έχει υποστεί ρήξη μπορούν να εμφανιστούν τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Κόπωση
• Απώλεια της αντίληψης
• Απώλεια της ισορροπίας
• Προβλήματα ομιλίας
• Διπλωπία

Για ανευρύσματα που έχουν υποστεί ρήξη, τα συμπτώματα μιας υπαραχνοειδούς αιμορραγίας μπορεί να είναι:

• Επίμονοι πονοκέφαλοι
• Απώλεια της όρασης
• Διπλή όραση
• Πόνος στο λαιμό ή/και ακαμψία
• Πόνος πάνω ή/και πίσω από τα μάτια

Κοιλιακό ανεύρυσμα

Το κοιλιακό ανεύρυσμα συνήθως δεν φέρει συμπτώματα, ωστόσο μπορεί να προκαλέσει ελαφρύ πόνο στην πλάτη ή ισχαιμία στα κάτω άκρα.

Νεφρικό ανεύρυσμα

• Πόνος στα πλευρά
• Υπέρταση
• Αιματουρία
• Σημάδια υποβολαιμικού σοκ

Παράγοντες κινδύνου

Οι παράγοντες κινδύνου για ένα ανεύρυσμα περιλαμβάνουν το διαβήτη, την παχυσαρκία, την υπέρταση, το κάπνισμα, τον αλκοολισμό, την υψηλή χοληστερόλη, την ανεπάρκεια χαλκού, την αύξηση της ηλικίας, και τη σύφιλη.

Ειδικές λοιμώδεις αιτίες που σχετίζονται με το ανεύρυσμα περιλαμβάνουν:

• Προχωρημένη λοίμωξη από σύφιλη με αποτέλεσμα συφιλιδική αορτίτιδα και ανεύρυσμα αορτής
• Η φυματίωση, προκαλώντας ανευρύσματα Ρασμούσεν
• Λοιμώξεις του εγκεφάλου, προκαλώντας λοιμώδη ενδοκρανιακά ανευρύσματα

Η μειονότητα των ανευρυσμάτων συσχετίζεται με γενετικούς/κληρονομικούς παράγοντες. Παραδείγματος χάρη:

• Ανευρύσματα Berry που συνδέονται με αυτοσωματική επικρατή πολυκυστική νόσο των νεφρών
• Οικογενή ανευρύσματα της θωρακικής αορτής
• Κιρσοειδή ανευρύσματα σε συγγενείς αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες.

Παθοφυσιολογία

Τα ανευρύσματα δημιουργούνται από μια μεγάλη σειρά αλληλεπιδρόντων παραγόντων. Συνυπάρχουν έτσι πολλαπλοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των παραγόντων που επηρεάζουν τα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων και το αίμα που κυκλοφορεί διαμέσου του αγγείου.

Αθηροσκλήρωση: Μια ποικιλία διαφορετικών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της αθηροσκλήρωσης, μπορεί να συμβάλει στην αποδυνάμωση του τοιχώματος του αιμοφόρου αγγείου. Η επαναλαμβανόμενη διακοπή του αίματος που ρέει μέσω του αγγείου μπορεί να συμβάλει σε εκφυλισμό του τοιχώματος του αγγείου. Υπερτασική βλάβη μπορεί να ενισχύσει τον εκφυλισμό και να επιταχύνει την επέκταση του ανευρύσματος. Καθώς το ανεύρυσμα επεκτείνεται, η τάση του τοιχώματος αυξάνει. Η πίεση του αίματος μέσα στο ανεύρυσμα το οποίο επεκτείνεται μπορεί επίσης να τραυματίσει τα αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν την ίδια την αρτηρία, και να οδηγήσει σε περαιτέρω αποδυνάμωση του τοιχώματος του αγγείου. Χωρίς θεραπεία, αυτά τα ανευρύσματα θα προχωρήσουν και θα οδηγηθούν σε ρήξη.

Μόλυνση: Ένα μυκωτικό ανεύρυσμα είναι ένα ανεύρυσμα που προκύπτει από μία μολυσματική διαδικασία που εμπλέκει το αρτηριακό τοίχωμα. Ένα άτομο με μυκωτικό ανεύρυσμα έχει μια βακτηριακή λοίμωξη στο τοίχωμα μίας αρτηρίας, με αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός ανευρύσματος. Οι πιο κοινές θέσεις περιλαμβάνουν αρτηρίες στην κοιλιά, στο μηρό, στο λαιμό, και το χέρι. Ένα μυκωτικού ανεύρυσμα μπορεί να οδηγήσει σε σήψη, ή απειλητική για τη ζωή αιμορραγία εάν το ανεύρυσμα έλθει σε ρήξη. Λιγότερο από το 3 % των ανευρυσμάτων κοιλιακής αορτής είναι μυκωτικά ανευρύσματα.

Σύφιλη: Το τρίτο στάδιο της σύφιλης εκδηλώνεται επίσης ως ανεύρυσμα της αορτής.

Ανεπάρκεια χαλκού: Μια μειονότητα ανευρυσμάτων προκαλούνται από ανεπάρκεια χαλκού, η οποία οδηγεί σε μια μειωμένη δραστικότητα του ενζύμου λυσυλοξειδάση, που επηρεάζει την ελαστίνη, ένα βασικό συστατικό στα τοιχώματα των αιμοφόρων. Η ανεπάρκεια χαλκού έχει ως αποτελέσματα λέπτυνση του τοιχώματος του αγγείου, και ως εκ τούτου έχει σημειωθεί ως αιτία θανάτου σε ανθρώπους με έλλειψη χαλκού, κοτόπουλα και γαλοπούλες.

Διάγνωση

Η διάγνωση ενός εγκεφαλικού ανευρύσματος που έχει υποστεί ρήξη συνήθως γίνεται με την εύρεση ενδείξεων υπαραχνοειδούς αιμορραγίας σε αξονική τομογραφία (CT). Εάν η αξονική τομογραφία είναι αρνητική, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει υποψία για την ύπαρξη ανευρύσματος, αυτή θα εξακριβωθεί με μεθόδους που βασίζονται σε κλινικά ευρήματα, μια οσφυϊκή παρακέντηση μπορεί να πραγματοποιηθεί για την ανίχνευση αίματος στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Αξονική τομογραφία αγγειογραφίας (CTA) είναι μια εναλλακτική λύση στις παραδοσιακές αγγειογραφίες και μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς να απαιτείται αρτηριακός καθετηριασμός. Η δοκιμή αυτή συνδυάζει την κλασική αξονική τομογραφία με χρήση διεισδυτικού υγρού σε μια φλέβα. Μόλις η χρωστική ουσία εισάγεται στη φλέβα, ταξιδεύει στις εγκεφαλικές αρτηρίες, και δημιουργούνται εικόνες χρησιμοποιώντας μια αξονική τομογραφία. Αυτές οι εικόνες δείχνουν ακριβώς πώς ρέει το αίμα μέσα στις αρτηρίες του εγκεφάλου.

Θεραπεία

Ιστορικά, η θεραπεία των αρτηριακών ανευρυσμάτων έχει περιοριστεί είτε στη χειρουργική παρέμβαση, ή στην προσεκτική αναμονή σε συνδυασμό με τον έλεγχο της πίεσης του αίματος. Κατά τα τελευταία χρόνια, ενδοαγγειακές ή ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές έχουν αναπτυχθεί για πολλούς τύπους ανευρυσμάτων.

Ενδοκρανιακά ανευρύσματα

Υπάρχουν προς το παρόν δύο επιλογές θεραπείας για τα ανευρύσματα του εγκεφάλου: χειρουργικό clipping ή ενδαγγειακή περιέλιξη. Στην ιατρική βιβλιογραφία υπάρχει έντονη συζήτηση για το ποια θεραπεία θα πρέπει να εφαρμοστεί σε κάθε περίπτωση ανευρύσματος.

Χειρουργικό clipping: Εισήχθη από τον Walter Dandy του Νοσοκομείου Johns Hopkins το 1937. Αποτελείται από μια κρανιοτομή για να εκθέσει το ανεύρυσμα και το κλείσιμο της βάσης ή το λαιμό του ανευρύσματος με ένα κλιπ. Η χειρουργική τεχνική έχει τροποποιηθεί και βελτιωθεί κατά τη διάρκεια των χρόνων.

Ενδοαγγειακή περιέλιξη: Εισήχθη από τον Guido Guglielmi στο UCLA το 1991. Αποτελείται από διέλευση ενός καθετήρα στην μηριαία αρτηρία στη βουβωνική χώρα, μέσω της αορτής, μέσα στις αρτηρίες του εγκεφάλου, και, τέλος, στο ίδιο το ανεύρυσμα.

Πηγές

• Λεξικό της κοινής νεοελληνικής του ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη