Ανθρωπογεωγραφία
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Ανθρωπογεωγραφία είναι η γνωστική περιοχή της Γεωγραφίας που διερευνά τη χωρική διαφοροποίηση και οργάνωση της ανθρώπινης δραστηριότητας και τους συσχετισμούς της με το φυσικό περιβάλλον (Johnston et al, 2000:353). Μαζί με τη Φυσική Γεωγραφία αποτελούν τις δυο βασικές υποδιαιρέσεις της Γεωγραφίας (οι άλλες δύο υποδιαιρέσεις είναι η "Ανάπτυξη και Σχεδιασμός Χώρου" και η "Γεωπληροφορική"). Είναι η κατεύθυνση της επιστήμης της Γεωγραφίας που ασχολείται με τη μελέτη, έρευνα και ανάλυση του ανθρωπογενούς χώρου και εντάσσεται στις κοινωνικές επιστήμες. Χαρακτηρίζεται από μια σειρά από κεντρικές έννοιες, οι οποίες συμβάλλουν στην ανθρωπογεωγραφική/ χωρική θεώρηση του κοινωνικού κόσμου (Τερκενλή, κ.α., 2007). Οι έννοιες αυτές περιγράφουν, αναλύουν και αναδεικνύουν κρίσιμες πλευρές τις χωρικής διάστασης των κοινωνικών φαινομένων. Αντικείμενο έρευνας και μελέτης αυτής της γνωστικής περιοχής είναι ο ανθρώπινος παράγων και οι δραστηριότητές του που έχουν σχέση με το χώρο, όπως π.χ. αστικοποίηση, αγροτική ανάπτυξη, μετανάστευση, μεταφορές, τουρισμός, ενέργεια, κ.λπ.
Βασικές έννοιες
ΕπεξεργασίαΒασικές έννοιες στην Ανθρωπογεωγραφία είναι ο χώρος (space), η θέση-τοποθεσία (location), ο τόπος (place), η απόσταση (distance), η κλίμακα (scale), η χωρική αλληλεπίδραση (spatial interaction), η χωρική κατανομή, συγκέντρωση και διασπορά (spatial distribution, concentration and dispersion), η περιφέρεια (region) και το τοπίο (landscape) (Τερκενλή, κ.α., 2007)).
Η δουλειά του Γεωγράφου αρχίζει με την καταγραφή και περιγραφή των γεωγραφικών στοιχείων/μορφών (ποτάμια, βουνά, κόλποι κ.λπ.) ενός τοπίου ως απτής και άμεσα αντιληπτής γεωγραφικής μονάδας ανάλυσης του χώρου. Τοπίο» σημαίνει «μία περιοχή, όπως γίνεται αντιληπτή από ανθρώπους, της οποίας ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και/ή ανθρώπινων παραγόντων» (Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο, Ν. 3827/2010). Μέσω της έννοιας του τοπίου οι διαδικασίες συγκρότησης του χώρου και οι σχέσεις ανθρώπου-χώρου εκφράζονται, αποτυπώνονται, βιώνονται, ερμηνεύονται, κατανοούνται και εξελίσσονται (Pavlis & Terkenli, 2017, Τερκενλή, 1996). Στη συνέχεια, προσδιορίζονται οι διεργασίες που προκάλεσαν τις μορφές, καθώς και οι αιτίες που συνεχίζουν να επιδρούν και να τις αλλάζουν, μαζί με τις λειτουργίες και τις αξίες του τοπίου, συνδέοντας ανθρωπογενή με φυσικά χαρακτηριστικά και διεργασίες σε μια ενότητα, η οποία τοποθετείται σε ένα γενικότερο χωρικό πλαίσιο. Για παράδειγμα η γεωγραφική θέση και περιγραφή μιας πόλης εξετάζεται στο γενικότερο πλαίσιο της περιφέρειας που βρίσκεται, της χώρας που ανήκει, στο πλαίσιο της ηπείρου που περιλαμβάνεται και κατ΄ επέκταση στον παγκόσμιο γεωγραφικό χάρτη.
Επίσης, οι έννοιες του χώρου και του τόπου έχουν κεντρικό ρόλο στην επιστήμη της Γεωγραφίας. Σύμφωνα με τον Tuan (1977): «Στην ανθρώπινη εμπειρία, το νόημα του χώρου συχνά ταυτίζεται με αυτό του τόπου. Ο χώρος είναι περισσότερο αφηρημένος από τον τόπο. Αυτό που αρχίζει ως αδιαφοροποίητος χώρος μετατρέπεται σε τόπο καθώς το γνωρίζουμε όλο και καλύτερα και του αποδίδουμε αξία... Οι ιδέες του χώρου και του τόπου απαιτούν η μια την ύπαρξη της άλλης για τον ορισμό τους... Ο χώρος είναι ελευθερία, ο τόπος ασφάλεια: είμαστε συνδεδεμένοι με τον ένα, αλλά επιθυμούμε τον άλλο. Από την ασφάλεια και σταθερότητα του τόπου, αντιλαμβανόμαστε την ανοιχτοσύνη, την ελευθερία και την απειλή του χώρου, και αντίστροφα.... Επιπλέον, αν θεωρήσουμε το χώρο ως αυτό [το πλαίσιο] που επιτρέπει την κίνηση, τότε ο τόπος είναι στάση. Κάθε στάση στην κίνηση παρέχει τη δυνατότητα σε μια θέση να μεταμορφωθεί σε τόπο.» (3).
Ιστορία και εξέλιξη
ΕπεξεργασίαΗ ιστορία και η εξέλιξη της Ανθρωπογεωγραφίας περιλαμβάνεται στην ιστορία της Γεωγραφίας, η οποία παρουσιάζεται αναλυτικά στο σχετικό λήμμα.
Βασικές μέθοδοι
ΕπεξεργασίαΜέθοδοι και τεχνικές που χρησιμοποιούνται είναι η χαρτογραφία, τα Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών, η τηλεπισκόπιση και κυρίως οι ποσοτικές και οι ποιοτικές μέθοδοι[νεκρός σύνδεσμος] που στοχεύουν στη διερεύνηση των μη μετρήσιμων διαστάσεων της αλληλεπίδρασης ανθρώπου, κοινωνίας και χώρου.
Κλάδοι Ανθρωπογεωγραφίας
ΕπεξεργασίαΟρισμένοι κλάδοι της Ανθρωπογεωγραφίας είναι οι εξής: Αστική Γεωγραφία, Γεωγραφία της Υπαίθρου, Οικονομική Γεωγραφία, Κοινωνική Γεωγραφία Αρχειοθετήθηκε 2020-07-10 στο Wayback Machine., Πολιτισμική Γεωγραφία, Πολιτική Γεωγραφία, Πληθυσμιακή Γεωγραφία Αρχειοθετήθηκε 2020-07-10 στο Wayback Machine., Ιστορική Γεωγραφία, Γεωγραφία του Τουρισμού Αρχειοθετήθηκε 2019-08-01 στο Wayback Machine. και άλλοι.
Πηγές
Επεξεργασία- Pavlis, E. & Terkenli, T.S (2017) Landscape Values and the question of cultural sustainability: exploring an uncomfortable relationship in the case of Greece. Norwegian Journal of Geography, Vol. 71, No. 3, pp. 168–188
- Τερκενλή, Θ.Σ. (1996) Το Πολιτισμικό Τοπίο: Γεωγραφικές προσεγγίσεις. Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα
- Τερκενλή Θ., Ιωσηφίδης, Θ., Χωριανόπουλος, Ι. επιµ. (2007) Ανθρωπογεωγραφία: Άνθρωπος, Κοινωνία και Χώρος. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική
- Tuan, Y.F. (1977) Space and Place: The Perspective of Experience. Αρχειοθετήθηκε 2019-02-23 στο Wayback Machine. Edward Arnold, London