Αντεμάρ ντε Σαμπάν

Ο Αντεμάρ ντε Σαμπάν (γαλλικά: Adémar de Chabannes‎‎, 988/989 – 1034,) ήταν Γαλλοφράγκος μοναχός, ο οποίος δραστηριοποιήθηκε ως συνθέτης, γραφέας, ιστορικός, ποιητής, γραμματικός και λογοτεχνικός πλαστογράφος. Συνδέθηκε με το Αβαείο του Αγίου Μαρσιάλ στη Λιμόζ, όπου υπήρξε κεντρική μορφή της σχολής του Αγίου Μαρσιάλ, ενός σημαντικού κέντρου της πρώιμης μεσαιωνικής μουσικής. Μεγάλο μέρος της σταδιοδρομίας του αφιερώθηκε στην αντιγραφή και μεταγραφή παλαιότερων αφηγήσεων της φραγκικής ιστορίας- το σημαντικότερο έργο του ήταν το Chronicon Aquitanicum et Francicum (Χρονικό της Ακουιτανίας και της Γαλλίας).

Αντεμάρ ντε Σαμπάν
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Adémar de Chabannes (Γαλλικά)
Γέννηση	988 (περίπου) Σαιν-Συλβέστρ
Θάνατος	1034 Ιερουσαλήμ
Χώρα πολιτογράφησης	Βασίλειο της Γαλλίας
Θρησκεία	Καθολικισμός
Θρησκευτικό τάγμα	Τάγμα του Αγίου Βενέδικτου
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	λατινική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μοναχός χρονικογράφος συνθέτης
Σχετικά πολυμέσα

Οι τύποι τονισμού για τους 8 τόνους σύμφωνα με το Ακουιτανικό τονικό σύστημα, το οποίο εν μέρει διατυπώθηκε από τον Αντεμάρ

Είναι γνωστός για την πλαστογράφηση ενός βίου, δήθεν από τον Αυρηλιανό της Λιμόζ, που έδειχνε ότι ο Άγιος Μαρσιάλ ήταν ένας από τους αρχικούς αποστόλους, και για τη σύνθεση μιας σχετικής λειτουργίας για τον Άγιο Μαρσιάλ. Αν και έπεισε με επιτυχία τον επίσκοπο και τον ηγούμενο της περιοχής για τη γνησιότητά της, ο περιπλανώμενος μοναχός Βενέδικτος της Κιούσα αποκάλυψε την πλαστογραφία του και έβλαψε τη φήμη του Αντεμάρ.

Βίος και σταδιοδρομία

Εκτός ίσως από τον Γκιγιώμ ντε Μασώ, για τη ζωή του Αντεμάρ γνωρίζουμε περισσότερα από οποιονδήποτε άλλο μεσαιωνικό συνθέτη. Εν μέρει αυτό οφείλεται στην καλά καταγεγραμμένη φήμη που θα αποκτούσε από διάφορα διαβόητα γεγονότα, αλλά και στο γεγονός ότι το αβαείο στο οποίο εργαζόταν διατήρησε τεράστιο όγκο λογοτεχνικών και μουσικών χειρογράφων του. Σε αντίθεση με άλλα έγγραφα εκεί, η συλλογή του Αντεμάρ αγοράστηκε αργότερα από τον Λουδοβίκο ΙΕ΄ και έτσι γλίτωσε από τη σημαντική καταστροφή των εγγράφων εκεί κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης.

Ο Αντεμάρ γεννήθηκε στο Σαμπάν, ένα χωριό στο σημερινό διαμέρισμα Ωτ-Βιέν της Γαλλίας. Εκπαιδεύτηκε στο αβαείο του Αγίου Μαρσιάλ της Λιμόζ και πέρασε τη ζωή του ως μοναχός τόσο εκεί όσο και στο μοναστήρι του Αγίου Σιμπάρ στην Ανγκουλέμ. Ο Αντεμάρ πέθανε γύρω στο 1034, πιθανότατα στην Ιερουσαλήμ, όπου είχε πάει για προσκύνημα.

Έργα

Ο Αντεμάρ ως χρονικογράφος

Χειρόγραφο σχέδιο του Αγίου Σιμπάρ από τον Αντεμάρ ντε Σαμπάν.

Η ζωή του Αντεμάρ αφιερώθηκε κυρίως στη συγγραφή και μεταγραφή βιβλίων ψαλμών και χρονικών, ενώ το κύριο έργο του είναι μια ιστορία με τίτλο Chronicon Aquitanicum et Francicum ή Historia Francorum. Αυτό αποτελείται από τρία βιβλία και πραγματεύεται τη φραγκική ιστορία από τη βασιλεία του Φαραμόνδου, βασιλιά των Φράγκων, έως το 1028. Τα δύο πρώτα βιβλία είναι λίγο περισσότερο από μια αντιγραφή παλαιότερων ιστοριών των Φράγκων βασιλιάδων, όπως το Liber Historiae Francorum, η Συνέχεια του Φρέντεγκαρ και τα Annales regni Francorum. Το τρίτο βιβλίο, το οποίο αφορά την περίοδο από το 814 έως το 1028, έχει σημαντική ιστορική σημασία. Βασίζεται εν μέρει στο Chronicon Aquitanicum, στο οποίο ο ίδιος ο Αντεμάρ προσέθεσε μια τελική σημείωση για το έτος 1028.

Ψάλτης, υμνογράφος και σημειογράφος

Όταν ο Αντεμάρ εντάχθηκε στο Αβαείο του Αγίου Μαρτιάλ της Λιμόζ, μορφώθηκε από τον θείο του Ροζέ ντε Σαμπάν, ψάλτη του Αβαείου από το 1010 έως τον θάνατό του το 1025. Ο Αντεμάρ προφανώς διαδέχθηκε τον θείο του ως ψάλτης μετά τον θάνατό του.

Ο Αντεμάρ συνεισέφερε ως σημειογράφος στα υπάρχοντα βιβλία ψαλμωδίας του Αβαείου, μαθαίνοντας από τον θείο του, καθώς και σε άλλα χειρόγραφα, στα οποία συνεισέφερε σημαντικά μέρη, ιδίως δικές του συνθέσεις. Ο Αντεμάρ συνέθεσε τη δική του μουσική Λειτουργία και Λειτουργικό με τις μορφές που ανέπτυξε η τοπική σχολή του θείου του Ροζέ, χρησιμοποιώντας τροπικά μοτίβα που τεκμηριώνονται στα τονικά των νέων troper-prosers, ένα βιβλίο ψαλμών οργανωμένο σε δομή libellum, το οποίο διαχώριζε τα περιεχόμενα σε συλλογές αφιερωμένες σε είδη ψαλμών, ιδιαίτερα καινοτόμα, όπως το tropus και η ακολουθία και ο περίτεχνος ψαλμός του offertorium. Αυτός ο τύπος libellum ήταν μάλλον εξωφρενικός και προσεκτικά κατασκευασμένος με τη συλλογή μιας σειράς ατομικών συνεισφορών.

Οι πλαστογραφίες του Αντεμάρ

Υιοθέτησε την αναπτυσσόμενη ιστορία ότι ο Άγιος Μαρσιάλ, ο επίσκοπος του τρίτου αιώνα που εκχριστιανίζει την περιοχή της Λιμόζ, είχε ζήσει αιώνες νωρίτερα και ήταν στην πραγματικότητα ένας από τους αρχικούς αποστόλους. Και συμπλήρωσε την όχι και τόσο πενιχρή τεκμηρίωση για την υποτιθέμενη «αποστολικότητα» του Μαρσιάλ, αρχικά με έναν πλαστό βίο του Μαρσιάλ, σαν να τον συνέταξε ο διάδοχος του Μαρσιάλ, ο επίσκοπος Αυρηλιανός. Για να πραγματοποιήσει αυτόν τον ισχυρισμό, συνέθεσε μια «Αποστολική Λειτουργία» που εξακολουθεί να υπάρχει στο χέρι του ίδιου του Αντεμάρ. Ο επίσκοπος και ο ηγούμενος της περιοχής φαίνεται ότι συνεργάστηκαν στο εγχείρημα και η λειτουργία εψάλη για πρώτη φορά την Κυριακή 3 Αυγούστου 1029.

Δυστυχώς για τον Αντεμάρ, η λειτουργία διακόπηκε από έναν περιπλανώμενο μοναχό, τον Βενέδικτο της Κιούσα, ο οποίος κατήγγειλε τον εμπλουτισμένο βίο του Μαρσιάλ ως πλαστογραφία της επαρχίας και τη νέα λειτουργία ως προσβλητική για τον Θεό. Η είδηση διαδόθηκε και ο πολλά υποσχόμενος νεαρός μοναχός διασύρθηκε. Η αντίδραση του Αντεμάρ ήταν να χτίσει την πλαστογραφία πάνω στην πλαστογραφία, επινοώντας μια σύνοδο του 1031 που επιβεβαίωνε την «αποστολική» ιδιότητα του Μαρσιάλ, ακόμη και μια πλαστή παπική επιστολή.

Κληρονομιά

Ο Τζέιμς Γκρίερ, καθηγητής Ιστορίας της Μουσικής στη Σχολή Μουσικής Ντον Ράιτ του Πανεπιστημίου του Δυτικού Οντάριο, αναγνωρίζει τον Αντεμάρ ως έναν από τους πρώτους που έγραψε μουσική χρησιμοποιώντας τη μουσική σημειογραφία που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα. Τοποθέτησε τις μουσικές νότες πάνω από το κείμενο, ψηλότερα ή χαμηλότερα ανάλογα με το ύψος του ήχου: Ο καθηγητής Γκρίερ αναφέρει ότι «η τοποθέτηση στον κατακόρυφο άξονα παραμένει η συνήθης σύμβαση για την ένδειξη του τονικού ύψους στη σημειογραφία στη δυτική κουλτούρα και δίνεται πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα στο τονικό ύψος από ό,τι σε πολλά άλλα στοιχεία, όπως η δυναμική και το ηχόχρωμα».

Πηγές

• Liber manualis ή σημειωματάρια του Αντεμάρ του Σαμπάν, MS VLO 15, 1023-1025, Leiden University Libraries
• «Paris, Bibliothèque Nationale, fonds lat., Ms. 1240». Troper from the church St. Salvator Mundi, St. Martial Abbey in Limoges, partly with later added notation (933-936). 
• «Paris, Bibliothèque Nationale, fonds lat., Ms. 1085». Abridged Antiphonary from the church St. Salvator Mundi, St. Martial Abbey in Limoges, with later modal classifications by Roger & Adémar de Chabannes (late 10th century). 
• «Paris, Bibliothèque Nationale, fonds lat., Ms. 1118». Troper, Tonary, Sequentiary and Proser from Southwestern France, Région d'Auch with diastematic Aquitanian notation (987–96). 
• «Paris, Bibliothèque Nationale, fonds lat., Ms. 1120». Troper, Proser, Processional of St. Martial de Limoges, with later added florid organum (late 10th century). 
• «Paris, Bibliothèque Nationale, fonds lat., Ms. 1121». Troper, Sequentiary, and Tonary of St. Martial de Limoges, Adémar de Chabannes (1025). 
• «Paris, Bibliothèque Nationale, fonds lat., Ms. 909». Troper, Sequentiary, and Tonary of St. Martial de Limoges (1032). 
• «Paris, Bibliothèque Nationale, fonds lat., Ms. 1119». Troper and Sequentiary of St. Martial de Limoges (1050s). 
• «Paris, Bibliothèque Nationale, fonds lat., Ms. 1132». Gradual in the usual calendaric order with a troper for ordinary and proper chant as appendix of St. Martial de Limoges (1075). 

Εκδόσεις

• Jules Chavanon, επιμ. (1897). "Chronicon Aquitanicum et Francicum» or «Historia Francorum". Chronicon ― Collection des textes pour servir à l'étude et à l'enseignement de l'histoire. 20. Paris. 
• Edmond Pognon, επιμ. (1947). L'an mille. Oeuvres de Liutprand, Raoul Glaber, Adémar de Chabannes, Adalberon [et] Helgaud. Mémoires du passé pour servir au temps présent. 6. Paris. 

Μελέτες

• Grier, James (1995). «Roger de Chabannes (d. 1025), Cantor of St Martial, Limoges». Early Music History 14: 53–119. doi:10.1017/s0261127900001443. 
• Grier, James (1997). «Editing Adémar de Chabannes' liturgy for the Feast of St Martial». Plainsong & Medieval Music 6 (2): 97–118. doi:10.1017/S0961137100001303. ISSN 0961-1371. 
• Grier, James (2003). «The Music is the Message: Music in the Apostolic Liturgy of Saint Martial». Plainsong and Medieval Music 12 (1): 1–14. doi:10.1017/S0961137103003012. 
• Grier, James (2005). «The Musical Autographs of Adémar de Chabannes (989–1034)». Early Music History 24: 125–168. doi:10.1017/S0261127905000100. 
• Grier, James (2001). «Adémar de Chabannes». Grove Music Online. Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/gmo/9781561592630.article.52477. ISBN 978-1-56159-263-0. https://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/view/10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000052477. Ανακτήθηκε στις 1 September 2020.  Πρότυπο:Grove Music subscription
• Grier, James (2006). The Musical World of a Medieval Monk: Adémar de Chabannes in Eleventh-century Aquitaine. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85628-7. 
• Grier, James (2006). «The Music is the Message II: Adémar de Chabannes' Music for the Apostolic Office of Saint Martial». Plainsong and Medieval Music 15 (1): 43–54. doi:10.1017/S0961137106000246. 
• Grier, James (2013). «Adémar de Chabannes (989–1034) and musical literacy». Journal of the American Musicological Society 66 (3): 605–638. doi:10.1525/jams.2013.66.3.605. ISSN 1547-3848. 
• Grier, James (2018). Ademarvs Cabannensis monachvs et mvsicvs. Corpus Christianorum / Autographa medii aevi. 7. Turnhout: Brepols Publishers. ISBN 978-2-503-52395-8. 
• Landes, Richard (1995). Relics, Apocalypse, and the Deceits of History: Ademar of Chabannes, 989-1034. Cambridge: Harvard UP. 
• Leyser, Karl. "The Ascent of Latin Europe." In Communications and Power in Medieval Europe. The Carolingian and Ottonian Centuries London, 1994. Inaugural lecture, first published as Karl Leyser, The Ascent of Latin Europe. Oxford, 1986.
• «Adhémar De Chabannes | Frankish historian». Encyclopædia Britannica. Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc.. 1 January 2020. https://www.britannica.com/biography/Adhemar-de-Chabannes. 

Περαιτέρω ανάγνωση

• Bourgain, Pascale (1985). «Un nouveau manuscrit du texte tronqué de la Chronique d'Adhémar de Chabannes». Bibliothèque de l'école des chartes 143 (1): 153–9. doi:10.3406/bec.1985.450372. http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/bec_0373-6237_1985_num_143_1_450372. 
• Callahan, Daniel F. (1992). «The Problem of the 'Filioque' and the Letter from the Pilgrim Monks of the Mount of Olives to Pope Leo III and Charlemagne: Is the Letter another Forgery by Adémar of Chabannes?». Revue Bénédictine 102 (1–2): 75–134. doi:10.1484/J.RB.4.01280. https://www.brepolsonline.net/doi/abs/10.1484/J.RB.4.01280. 
• Callahan, Daniel F. (2006). «Ademar of Chabannes, Charlemagne and the Pilgrimage to Jerusalem of 1033». Medieval Monks and Their World: Ideas and Realities: Studies in Honor of Richard Sullivan. Leiden-Boston: Brill. σελίδες 71–80. ISBN 9789047411369. 
• Callahan, Daniel F. (2016). Jerusalem and the Cross in the Life and Writings of Ademar of Chabannes. Leiden-Boston: Brill. ISBN 9789004313682. 
• Gabriele, Matthew (2011). An Empire of Memory: The Legend of Charlemagne, the Franks, and Jerusalem before the First Crusade. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-161640-2. 
• Holland, Tom. Millennium. London: Abacus, 2009.
• James Grier, "Hoax, History, and Hagiography in Adémar de Chabannes's Texts for the Divine Office," in Robert A. Maxwell (ed), Representing History, 900–1300: Art, Music, History (University Park, PA, Pennsylvania State University press, 2010).
• Kolbaba, Tia M. (2008). Inventing Latin Heretics: Byzantines and the Filioque in the Ninth Century. Kalamazoo: Western Michigan University. ISBN 9781580441339. 
• Sode, Claudia (2001). Jerusalem-Konstantinopel-Rom: Die Viten des Michael Synkellos und der Brüder Theodoros und Theophanes Graptoi. Stuttgart: Franz Steiner Verlag. ISBN 9783515078528.