Αντονέν Αρτώ
Ο Αντονέν Αρτώ και Αντονέν Αρτό[9][10][11][12][13] (γαλλικά: Antoine Marie Joseph Paul Artaud, 4 Σεπτεμβρίου 1896 - 4 Μαρτίου 1948) ήταν Γάλλος ηθοποιός, σκηνοθέτης, ποιητής και θεωρητικός του θεάτρου. Υπήρξε από τα πρώτα μέλη του κινήματος του υπερρεαλισμού και τακτικός συνεργάτης του περιοδικού La Revolution Surrealiste (Η σουρρεαλιστική επανάσταση).
| Αντονέν Αρτώ | |
|---|---|
 | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Antonin Artaud (Γαλλικά) |
| Γέννηση | 4 Σεπτεμβρίου 1896[1][2][3] Μασσαλία[4][5] |
| Θάνατος | 4 Μαρτίου 1948[1][2][3] Παρίσι και Ιβρί-συρ-Σεν[5] |
| Αιτία θανάτου | καρκίνος εντέρου |
| Συνθήκες θανάτου | φυσικά αίτια |
| Τόπος ταφής | Saint Pierre Cemetery |
| Χώρα πολιτογράφησης | Γαλλία |
| Ιδιότητα | θεατρικός συγγραφέας, ηθοποιός[6], ποιητής, κριτικός κινηματογράφου, συγγραφέας[6][5], δοκιμιογράφος, σεναριογράφος, ζωγράφος, ηθοποιός θεάτρου, ηθοποιός ταινιών, πεζογράφος, σκηνοθέτης κινηματογράφου[7], σκηνοθέτης[5], κωμικός συγγραφέας[5] και καλλιτέχνης παραστάσεων[8] |
| Σύντροφος | Génica Athanasiou (1922–1927) |
| Συγγενείς | Louis Nalpas (πρωτοξάδερφος) |
| Είδος τέχνης | δράμα και δοκίμιο |
| Βραβεύσεις | Prix Sainte-Beuve (1947) |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Αρτώ συνέγραψε πλήθος δοκιμίων και μελετών για το θέατρο και τη δραματολογία. Ο ίδιος επινόησε και δημιούργησε το Θέατρο της Σκληρότητας (Théâtre de la cruauté).
Για μεγάλες περιόδους της ζωής του, ο Αρτώ ήταν έγκλειστος σε ψυχιατρικές κλινικές, ενώ αντιμετώπιζε έντονα ψυχολογικά προβλήματα.
Βιογραφικά στοιχεία
ΕπεξεργασίαΟ Αντονέν Αρτώ γεννήθηκε στη Μασσαλία, από την Euphrasie Nalpas και τον Antoine-Roi Artaud. Οι γονείς του ήταν πρώτα ξαδέρφια — οι γιαγιάδες του ήταν αδερφές από τη Σμύρνη (σημερινή Ismir, στην Τουρκία). Η γιαγιά του από τον πατέρα του, Κατρίν Σιλέ, μεγάλωσε στη Μασσαλία, όπου παντρεύτηκε τον Μαριούς Αρτό, έναν Γάλλο. Η γιαγιά του από την πλευρά της μητέρας του, Μαριέτ Σιλέ, μεγάλωσε στη Σμύρνη, όπου παντρεύτηκε τον Λουί Ναλπά, έναν τοπικό πλοιοκτήτη. Σε όλη του τη ζωή επηρεάστηκε πολύ από την ελληνική καταγωγή του. Από νωρίς εμφάνισε δείγματα άστατης υγείας. Στην ηλικία των τεσσάρων ετών προσβλήθηκε από μηνιγγίτιδα, ασθένεια που τότε δεν είχε γιατρειά. Έπασχε παράλληλα από νευραλγία ενώ περνούσε και μεγάλες περιόδους κατάθλιψης. Την περίοδο της εφηβείας του, οι γονείς του φρόντισαν για μια μακροχρόνια σειρά παραμονών του σε σανατόρια, που διήρκεσαν συνολικά 5 χρόνια. Από το 1907 έως το 1914, ο Αρτώ φοίτησε στο Κολέγιο Sacré-Coeur. Εδώ άρχισε να διαβάζει έργα των Ρεμπώ, Μπωντλαίρ και Έντγκαρ Άλαν Πόε και ίδρυσε ένα ιδιωτικό λογοτεχνικό περιοδικό σε συνεργασία με τους φίλους του. Στο τέλος του κολεγίου άρχισε να αποσύρεται αισθητά από την κοινωνική ζωή και «κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος του γραπτού του έργου και χάρισε τα βιβλία του». Στενοχωρημένοι, οι γονείς του κανόνισαν να δει έναν ψυχίατρο. Η παραμονή του σε σανατόρια σταμάτησε το1916, όταν ο Αρτώ επιστρατεύτηκε. Τελικά όμως απαλλάχθηκε λόγω της υπνοβασίας του. Κατά τη διάρκεια των θεραπειών του στο σανατόριο, ο Αρτώ ήρθε σε επαφή με έργα των Ρεμπώ, Μπωντλαίρ και Έντγκαρ Άλαν Πόε.
Το Μάιο του 1919 ο διευθυντής του σανατορίου, ο Δρ. Dardel, συνιστά τη χορήγηση λάβδανου (οπίου) για τον Αρτώ, γεγονός που οδήγησε σε μόνιμο εθισμό του. Το Μάρτιο του 1920 ο Αρτώ εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Εκεί ήρθε σε επαφή με το κίνημα του υπερρεαλισμού στο οποίο και προσχώρησε, για να αποβληθεί ωστόσο λίγο αργότερα.
Ο Αρτώ υπήρξε επίσης ηθοποιός. Μάλιστα εμφανίστηκε σε δύο ταινίες που θεωρούνται κλασσικές: Τα πάθη της Ζαν ντ' Αρκ του Καρλ Ντράγιερ του 1928 (στο ρόλο του Ζαν Μασιέ) και Ναπολέων του Αμπέλ Γκανς του 1927 (στο ρόλο του Ζαν Πολ Μαρά).
Τον Ιανουάριο του 1948 διαγνώστηκε ότι πάσχει από καρκίνο του παχέος εντέρου. Πέθανε λίγο αργότερα, στις 4 Μαρτίου 1948 σε μια ψυχιατρική κλινική στο Ιβρί-συρ-Σεν, μια κοινότητα στα νοτιοανατολικά προάστια του Παρισιού. Τον βρήκε ο κηπουρός του κτήματος, καθισμένο στο πλάι του κρεβατιού του και υποψιάστηκε ότι πέθανε από μια θανατηφόρα δόση του φαρμάκου ένυδρη χλωράλη, (ηρεμιστική και υπνωτική φαρμακευτική ουσία), αν και είναι άγνωστο αν γνώριζε τη θανατηφόρα της δράση. Δεν είναι γνωστό εάν εν γνώσει του χορήγησε στον εαυτό του αυτή τη θανατηφόρα δόση.
Θέατρο της Σκληρότητας
ΕπεξεργασίαΣύμφωνα με τον ίδιο τον Αρτώ, το θέατρο της σκληρότητας δημιουργήθηκε προκειμένου να αποκατασταθεί στο θέατρο μια εμπαθής και σπασμωδική σύλληψη της ζωής. Βασικά χαρακτηριστικά του θεάτρου της σκληρότητας είναι:
- Η απαισιοδοξία αλλά ταυτόχρονα και η ελπίδα ότι το θέατρο μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές.
- Η απομάκρυνση του κοινού από την καθημερινή πραγματικότητα και η χρήση συμβόλων με σκοπό την συναισθηματική και ψυχική συμμετοχή του.
- Χρήση τεχνικών και σκληρών εκφραστικών μέσων με απώτερο στόχο την αφύπνιση του κοινού, ένα είδος ψυχοθεραπείας.
- Χρήση του γκροτέσκου, του άσχημου και του πόνου για να απευθύνεται στο κοινό.
Έργο
Επεξεργασία- Μεταφράσεις στα ελληνικά
- "Ο καλόγερος (του Λιούις) [Διασκευή]" [Le moine]; Lewis, M. G., Matthew Gregory, 1775-1818 μετάφραση Αλέξης Ζήρας, Αιγόκερως, c1981
- "Ο Ηλιογάβαλος ή ο εστεμμένος αναρχικός" [Héliogabale : ou L'anarchiste couronné (1934)] ; μετάφραση Τούλα Τόλια, Ελεύθερος Τύπος, 198? (Ξένη λογοτεχνία) και Αιγόκερως, 1981
- "Τα επαναστατικά μηνύματα" [Messages révolutionnaires] ; μετάφραση Λητώ Λάσκου, Μπογιάτης, 1983
- "Βαν Γκογκ ο αυτόχειρας της κοινωνίας" [Van Gogh le suicidé de la société (1947)] ; μετάφραση Δέσποινα Ψάλλη, Αιγόκερως, c1986
- "Γράμματα στη Genica" [Lettres à Génica Athanasiou : précédées de deux poèmes à elle dédiés (1969)] ; μετάφραση Ελένη Μαχαίρα, Σμίλη, 1986
- "Η μεγάλη μέρα και η μεγάλη νύχτα" ; μετάφραση Στέφανος Ευθυμιάδης, Αιγόκερως, c1987 και 2001
Ο τίτλος του βιβλίου προέρχεται από το κείμενο του Αρτώ Η μεγάλη νύχτα σαν απάντηση του κειμένου των σουρεαλιστών Η μεγάλη ημέρα
- "Ταξίδι στη χώρα των Ταραχουμάρα" [D'un voyage au pays des Tarahumaras(1945)]; μετάφραση Λυδία Κουβάτσου, Αιγόκερως, c1989
- "Για να τελειώνουμε με την υπόθεση του θεού"; μετάφραση Λυδία Κουβάτσου, πρόλογος Γιάννης Σολδάτος, Αιγόκερως, c1989 και 2001
- "Η τέχνη και ο Θάνατος" [L’art et la mort. (1929)]; μετάφραση Σεραφείμ Βελέντζας, Μαύρος Ήλιος, 1991
- "Το θέατρο και το είδωλό του" [Le Théâtre et son double (1938)]; μετάφραση Παύλος Μάτεσις, Δωδώνη, 1992 (Μελέτες για το θέατρο)
- "Επιστολές και άλλα τραγικά" ; μετάφραση Λεωνίδας Χρηστάκης, Δελφίνι, 1995 (Μικρή συλλογή)
- "Αρχιτέκτονες του σύγχρονου θεάτρου" ; μετάφραση Λίζα Μαντζοπούλου, επιμέλεια Παύλος Μάτεσις, Κείμενα των Αρτώ, Πιραντέλλο, Μπ. Σώου, Μπρεχτ, Πισκατόρ, Μπέργκμαν, Γέιτς, Τοκβίλ, Άππια, Γκ. Κρέηγκ/ Δωδώνη, [198-]
- "Пoύτσα και ξύλο" [Cogne et Foutre] ; μετάφραση Ζήσης Αϊναλής, Εκδόσεις Ουαπίτι, 2011 ISBN 9789609970716
- "Παρασπουδές Στη Γαλλική Ποίηση", μετάφραση Γιάννης Λειβαδάς, εκδόσεις Bibliotheque 2018
Για τον Αρτώ
ΕπεξεργασίαΕλληνική βιβλιογραφία:
- Κοσσέρη, Ρένα: "Η χαμένη παράδοση: Μια δοκιμή στο πνεύμα του Αντ. Αρτώ" 2η έκδ. Έρασμος, 1979
- Amengual, Barthelemy "Αντονέν Αρτώ, ένας απρόσμενος μαθητής του Αϊζενστάιν" [Artaud, l’ inatesso discepolo di S. M. Eizenstein] / Μπαρτελεμύ Αμενγκουάλ ; μετάφραση Μπάμπης Ακτσόγλου, Αιγοκέρως, c1991 (Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στο ιταλικό περιοδικό Cinema Nuovo, No 222, Μάρτιος-Απρίλιος 1973).
- Σάββας, Μιχαήλ: "Μορφές της περιπλάνησης" Άγρα, 2004
Τζόυς, Θερβάντες, Μέλβιλ, Εμπειρίκος, Λένιν, Τρότσκυ, Μαρξ, Μπένγιαμιν, Χατζημιχάλης, Μπλοχ, Τζίνα Πολίτη και Αντονέν Αρτώ: Να γράφεις για τους αναλφάβητους, Να μιλάς για τους αφασικούς, Να σκέφτεσαι για τους ακέφαλους
- Περιοδικό ‘‘Πλανόδιον’’ τεύχος 49, αφιέρωμα στον Αρτώ με το τίτλο .Antonin Artaud, «Εξέγερση και Ουτοπία», επιμ. Ζ. Δ. Αϊναλής – Ή. Chailly – E. Παπαδοπούλου, Αθήνα, Δεκέμβρης 2010.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2014.
- ↑ 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 118892409. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ 3,0 3,1 (Αγγλικά) SNAC. w6x92kv9. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Ιστορικό Αρχείο Ρικόρντι. 12720. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ 6,0 6,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2015.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2019.
- ↑ (Ολλανδικά) RKDartists. 203814. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2021.
- ↑ «Αντονέν Αρτό: O ρομαντικός 'παράφρονας' του σύγχρονου θεάτρου». Athinorama.gr. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2023.
- ↑ «Μια ροκ τελετουργία για τη ζωή και το έργο του Αντονέν Αρτό». ΕΦΣΥΝ. 29 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2023.
- ↑ «Η Χώρα των Μάγων του Αντονέν Αρτό | συζήτηση με τον Γιάννη Σολδάτο - ExtremeWays.gr». 6 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2023.
- ↑ «ΘΕΑΤΡΟ Με κεντρικό ήρωα τον Αντονέν Αρτό | Καθημερινός Παρατηρητής». serresparatiritis.gr. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2023.
- ↑ «Του Αγίου Αντωνίου Αρτό». Goodreads (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2023.