Απελευθερωτική Γερμανικής Κατοχής Οργάνωση Νέων

Η Απελευθερωτική Γερμανικής Κατοχής Οργάνωση Νέων ( Α.Γ.Κ.Ο.Ν. ή Α.Γ.Κ.Ω.Ν.) ήταν αντιστασιακή οργάνωση νέων που ιδρύθηκε στην Αθήνα τον Ιούλιο 1941 κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής. Αρχηγός και εμπνευστής της οργάνωσης υπήρξε ο 28άχρονος δικηγόρος Σπυρίδων Γραμμένος.

Τον σκληρό πυρήνα της οργάνωσης απετέλεσαν οι βετεράνοι του πόλεμου 1940 τέσσερις Κερκυραίοι αδελφοί : Σπυρίδωνας, Γεώργιος, Νικόλαος και Διονύσιος Γραμμένος, καθώς και οι : Κώστας Μπούρας, Σωτήρης Κουβάς, Αποστόλης Λέτσος και Θανάσης Καραϊνδρος. Τα πρώτα μέλη στρατολογήθηκαν ανάμεσα σε φοιτητές, πρώην συμπολεμιστές και νεαρούς στρατιωτικούς και αστυνομικούς. Έδρα στρατολόγησης υπήρξε το κατάστημα του Διονυσίου Γραμμένου στην συμβολή των οδών Ψαρών και Δεληγιάννη. Αργότερα οι αδελφοί Γραμμένου μεταπήδησαν στην πολυπληθέστερη και καλύτερα στελεχωμένη Οργάνωση Ε.Δ.Ε.Σ. του Ναπολέοντα Ζέρβα και τελικά ενσωματώθηκαν σ' αυτήν μαζί με άλλα μέλη που απάρτιζαν την Οργάνωση, όπως ο εικοσιενάχρονος τότε, Κερκυραίος αστυνομικός Σωτήρης Κουβάς (κατοπινός Υπαρχηγός Α.Π.), αφού πρώτα συνεργάσθηκαν με άλλες νεώτερες οργανώσεις, όπως η «ΜΙΔΑΣ 614» του Στρατηγού Γιάννη Τσιγάντε που αποτελείτο από πατριώτες που είχαν εκπαιδευτεί στη Μέση Ανατολή, αστυνομικούς, στρατιωτικούς και το δικηγόρο, πρώην αστυνομικό και μάλλον συμφοιτητή του Σπύρου Γραμμένου στη νομική σχολή Κώστα Μπούρα, ο οποίος προδομένος (όπως αργότερα τον Αύγουστο 1944 και ο Σπύρος Γραμμένος) από το Βασάτη παραδόθηκε στους Γερμανούς και αφού βασανίσθηκε, εκτελέσθηκε στις 19.6.1943 στο σκοπευτήριο της Καισαριανής.

Μετά τον πόλεμο ο Βασάτης καταδικάσθηκε σε «ισόβια». Στη Ζάκυνθο για τη δολοφονία του Σπύρου Γραμμένου και άλλες δολοφονίες πατριωτών, δικάσθηκαν από παρόμοια δικαστήρια οι: Ι. Κούτσης, Π. Μποζίνης, Α. Κωστής, Δ. Κάπαρης, Ε. Βλασσόπουλος, Α. Μποζίνης, Β. Παπαδάτος, Ε. Μπελογιάννης και Α. Γιατράς, όπου άλλοι καταδικάσθηκαν σε θάνατο και άλλοι φυλακίσθηκαν.

Ιστορική μαρτυρία

Από εξιστόρηση του Διονυσίου Γραμμένου στον γιο του Άγγελο Γραμμένο σχετικά με την Οργάνωση ΑΓΚΟΝ :

«...Αμέσως μετά την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα το 1941, συγκεντρωθήκαμε τα τέσσερα αδέλφια ο Σπύρος, ο Νίκος, ο Γιώργος και εγώ στην Αθήνα στο κλειστό και εγκαταλειμμένο λόγω του πολέμου κατάστημα που διατηρούσα στη διασταύρωση των οδών Ψαρών και Δεληγιάννη και αποφασίσαμε να αντισταθούμε με κάθε τρόπο στους κατακτητές.

Λίγες μέρες αργότερα και συγκεκριμένα στις 30 Ιουνίου 1941 κάναμε την πρώτη μας κίνηση στελεχωμένοι από πολυπληθή ομάδα φίλων μας πατριωτών και πρώην συμπολεμιστών του Μετώπου. Συγκεντρωθήκαμε στη διασταύρωση των οδών Μεσογείων και Φαραντάτων και αποδοκιμάζαμε έντονα τους Γερμανούς που μετέφεραν εκεί και συγκέντρωναν τους πρώτους Άγγλους αιχμαλώτους. Οι Γερμανοί μας επιτέθηκαν και μετά από συμπλοκή πιάσανε εμένα και τον Γιώργο που είμαστε μπροστά, ενώ ο Σπύρος και ο Νίκος μπόρεσαν να ξεφύγουν. Μας οδήγησαν με άλλους νεολαίους στο κρατητήριο του ΙΔ’ Αστυνομικού Τμήματος, -όπου μας στήριξαν κατηγορία για παράβαση του κατοχικού ποινικού νόμου (Π.Ν. 178/41 «περί Επιδοκιμασίας Άγγλων Αιχμαλώτων») και επειδή πρωτοστατήσαμε στα επεισόδια ξυλοκοπηθήκαμε από τους Γερμανούς άγρια. Επειδή όμως η κατοχή ήταν στην αρχή και δεν είχαν ακόμη σκληρύνει αρκετά τα πράγματα, σε λίγες ημέρες μας άφησαν ελεύθερους.

Μετά από το παραπάνω επεισόδιο και το ξύλο που είχαμε φάει (ειδικά ο Γιώργος που ήταν και τραυματίας του πολέμου του 1940), αντί να υποχωρήσουμε αποφασίσαμε να αντισταθούμε ακόμη περισσότερο και πιο οργανωμένα. Έτσι, ο Σπύρος πρότεινε να σχηματίσουμε με άλλους πατριώτες «Οργάνωση Αντίστασης» και επειδή ήξερε άριστα νομικά έγραψε και το καταστατικό. Μεταξύ σοβαρού και αστείου δώσαμε το τίτλο ΑΓΚΩΝ από τα πρώτα συνθετικά των μικρών ονομάτων των γονιών μας Αγγελικής και Κωνσταντίνου» στους οποίους ορκιστήκαμε να εκδικηθούμε τους Γερμανούς. Δυστυχώς όμως προδοθήκαμε αργότερα και πήγαμε στον ΕΔΕΣ και στο τέλος εκτελέσανε το 1944 το Σπύρο στη Ζάκυνθο και το Γιώργο στο Χαϊδάρι. Εγώ έμεινα ανάπηρος, ενώ ο Νίκος έχασε αργότερα το ένα χέρι και το ένα του μάτι. Τι να το κάνω βέβαια που καταδικάστηκαν κάποιοι δωσίλογοι, αφού κατέστρεψαν την Ελλάδα και την οικογένειά μας αφού οι περισσότεροι ξέφυγαν και κάποιοι μάλιστα, αντί να τιμωρηθούν, απέκτησαν μεταπολεμικά υψηλές δημόσιες θέσεις ».

Πηγές

• «Η Ζάκυνθος τα χρόνια της σκλαβιάς», Διον. Χ. Στραβόλεμου, Ζάκυνθος 1948
• «Χαϊδάρι - Κάστρο και βωμός της Εθνικής Αντίστασης», Αντ. Φλουντζή
• «TO ΑΓΙΟ ΧΑΙΔΑΡΙ» Ένα Ημερολόγιο Κατοχής, Θεόδωρου Μιχ.Τσερπέ, προλ. Στέφανος Ληναίος, Αθήνα 2007
• «Αρχεία Εθνικής Αντίστασης 1941-1944», Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Αθήνα 1998,
• «Εκτελεσθέντες επί κατοχής», Τσάτσου, Ιωάννα ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ Αθήνα 1976