Βενέδικτος ο εκ Νουρσίας

Άγιος Βενέδικτος
Λεπτομέρεια από φρέσκο του Φρα Αντζέλικο
Ηγούμενος
Γεννήθηκε	περίπου 480-490, Νούρσια, Ούμπρια
Πέθανε	547
Τιμάται από	Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, Ορθόδοξη Εκκλησία, Λουθηρανική Εκκλησία, Αγγλικανική Εκκλησία,Βενεδικτίνους
Εορτή	11 Ιουλίου (Καθολικοί), 14 Μαρτίου (Ορθόδοξοι),21 Μαρτίου (Βενεδικτίνοι))
Προστάτης Άγιος	Ευρώπη, Χέερντ (Ντίσελντορφ, Γερμανία), Νόρτσια

Ο Βενέδικτος ο εκ Νουρσίας (ιταλ. Benedetto da Norcia) ή άγιος Βενέδικτος για τους καθολικούς και τους ορθόδοξους (~480-547) ήταν ο ιδρυτής του τάγματος των Βενεδικτίνων μοναχών και, γενικότερα, του δυτικού μοναχισμού.

Αγιοποιήθηκε το 1220 από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Εορτάζεται στις 11 Ιουλίου από τους Δυτικούς (παλαιότερα 21 Μαρτίου) και στις 14 Μαρτίου στους Ορθόδοξους.

Βιογραφία

Πηγές

Η μοναδική αυθεντική βιογραφία του αγίου Βενέδικτου περιλαμβάνεται στο δεύτερο βιβλίο του πάπα Γρηγορίου Α' με τίτλο Διάλογοι, όπου περιγράφονται θαύματά του και δίνεται μια χρονολογική σειρά στη σταδιοδρομία του, το οποίο μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον πάπα Ζαχαρία, Έλληνα από την Καλαβρία.

Επίσης ένα κεφάλαιο στο περίφημο έργο Χρυσός Θρύλος (ή Συναξάρια Αγίων, λατινικά: Legenda Aurea, Legenda Sanctorum) του αφιερώνει και ο Ιάκωβος του Βαράτζινε.

Γέννηση και σπουδές

Ο Βενέδικτος γεννήθηκε στη Νουρσία (σημερινή Νόρτσια) της Ούμπρια στην Ιταλία. Ο πατέρας του ήταν ευγενής Ρωμαίος της πόλης και είχε μια δίδυμη αδερφή, την αγία Σχολαστική. Οι γονείς του, Ευτρόπιος και Αβουνδαντία, φροντίζοντας για την άριστη κατάρτησή του, έστειλαν το γιο τους με συνοδεία τροφού στη Ρώμη. Οι σπουδές εκεί θα του εξασφάλιζαν τη γνώση της ρητορικής ή και του δικαίου, αφού αυτή την κατεύθυνση ακολουθούσαν οι νέοι της αριστοκρατικής καταγωγής του Βενέδικτου. Η ολοκλήρωση των σπουδών και η κοινωνική του καταγωγή θα του άνοιγαν τις πύλες στα ανώτατα αξιώματα της επαρχίας του ή και της ίδιας της Ρώμης. Το επίπεδο σπουδών δεν μπορούσε να καλύψει την θρησκευτική ευαισθησία του και προτιμά να μείνει «επιστημονικά άσοφος και αμαθής» Οι διάφορες πηγές διχάζονται ως προς την ηλικία κατά την οποία έγινε αυτό, καθώς κάποιες αναφέρουν ότι ο Βενέδικτος ήταν 14 ετών τότε. Ωστόσο, μια τέτοια κίνηση και απόφαση υποδεικνύει ένα χαρακτήρα πιο ώριμο και πιο μορφωμένο, οπότε υποθέτουν ότι ήταν περίπου 19-20 ετών όταν έφυγε από την οικογένειά του και τελείωσε τις ανώτερες σπουδές του. Όπως αναφέρει και ο Πάπας Γρηγόριος Α':

Ήταν ένας άνθρωπος με αξιοσέβαστη ζωή, ευλογημένος και στη χάρη και στο όνομα (αυτό σημαίνει Benedictus στα λατινικά). Από τα νεανικά του χρόνια, είχε το μυαλό ηλικιωμένου ανθρώπου: η ηλικία του ήταν κατώτερη της αρετής του. Απαξίωνε τις μάταιες απολαύσεις, και παρόλο που θα μπορούσε ελεύθερα να εκμεταλλευτεί την περιουσία και τα αγαθά της οικογένειάς του, δε βρήκε καμία αξία σε αυτά ή όποια ματαιότητα.

Θρησκευτική ζωή

Ο Βενέδικτος αποσύρθηκε στο Ενφίντε και σε μια σπηλιά στο Σουμπιάκο έζησε σαν ερημίτης για τρία χρόνια. Περιβλήθηκε το μοναχικό ράσο από τον Ρωμανό, μοναχό ενός γειτονικού μοναστηριού υπό τον ηγούμενο Θεόδοτο.

Επειδή η φήμη του είχε εξαπλωθεί λόγω της γεμάτης αγιότητα ζωής του στα γύρω μέρη, μετά το θάνατο του ηγούμενου της γειτονικής μονής του Βικοβάρο, κλήθηκε να τον αντικαταστήσει αλλά οι μοναχοί γρήγορα αντέδρασαν λόγω της αυστηρής ασκήσεως, στην οποία τους υπέβαλε και ζήτησαν να τον δηλητηριάσουν. Εγκατέλειψε τη μονή απογοητευμένος και επέστρεψε στο ερημητήριό του. Εκεί διέμεινε αρκετό χρονικό διάστημα όπου άρχισε να συγεντρώνει πλήθος μαθητών και δημιουργήθηκε επιτακτική η ανάγκη οικοδόμησης μοναστηριών. Για το σκοπό αυτό οικοδόμησε δώδεκα μοναστήρια και τα επάνδρωσε με δώδεκα μοναχούς το καθένα, ενώ κράτησε ορισμένους από τους μαθητές μαζί του Δεν είναι ξεκάθαρο αν επεδίωκε να ιδρύσει ένα θρησκευτικό τάγμα: μάλλον περισσότερο ένα σύνολο αυτόνομων κοινοτήτων. Από τη στιγμή αυτή εγκαταλείπει την ερημητική ζωή κατά το πρότυπο του Αγίου Αντωνίου και περνά στην κοινοβιακή εμπειρία πλησιάζοντας την παχωμιανή εμπειρία.

Μετά τη διαμάχη του με τοπικό ιερέα, το 529 κατέφυγε στο Μόντε Κασίνο και ίδρυσε ένα αββαείο στα ερείπια ενός αρχαίου ναού αφιερωμένου στον Απόλλωνα. Αντιλαμβανόμενος την πρακτική δυσκολία του παχωμιανού προτύπου, υιοθετεί εκείνο του Μεγάλου Βασιλείου. Πιστεύει πως είναι περισσότερο πρόσφορη η δημιουργία ενός μοναστηριού αυτόνομου, μικρού ή μεγάλου, που να καλύπτει από μόνο του τις οικονομικές, θρησκευτικές, ιερουργικές και πειθαρχικές ανάγκες. Με βάση αυτές τις ιδέες προχώρησε στη ίδρυση και οργάνωση εκεί μοναστηριού, καθώς και στη σύνταξη του περίφημου Κανόνα του το 540.

Με την ίδρυση των μοναστηριών, χτίστηκαν και σχολεία για παιδιά, όπου πολλές ευγενείς ρωμαϊκές οικογένειες έστελναν εκεί τους γιους τους από τους οποίους οι πιο γνωστοί ήταν ο άγιος Πλακίδας και ο άγιος Μαύρος

Πέθανε το 547, ενώ η ημερομηνία θανάτου του είναι κατά προσέγγιση η 21 Μαρτίου . Το 1964, ο Πάπας Παύλος ΣΤ' τον κατέστησε προστάτη άγιο της Ευρώπης.

Επιρροή

Την φερώνυμον κλήσιν αληθεύουσαν έδειξας, τοις ασκητικοίς σου αγώσι, θεοφόρε Βενέδικτε, υιός γαρ ευλογίας τεθηλώς, αρχέτυπον εγένου και κανών, τοις εκ πόθου μιμουμένοις την σην ζωήν, και ομοφώνως κράζουσί, δόξα τω δεδωκότι σοι ίσχυν, δόξα τω σε στεφανώσαντι, δόξα τω ενεργούντι δια σού, πάσιν ιάματα.

Απολυτίκιον, Ήχος α, Της ερήμου πολίτης

Ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ' επέλεξε το επίσημο όνομά του εμπνεόμενος από το Βενέδικτο εκ Νουρσίας και τον Βενέδικτο ΙΕ', ενώ σε ομιλία του το 2008 υπογράμμισε ότι "ο άγιος Βενέδικτος άσκησε σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού πολιτισμού και βοήθησε την Ευρώπη να βγει από το σκοτάδι που ακολούθησε την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας".

Το σημαντικότερα επίτευγμα του Βενέδικτου ήταν ο Κανόνας του, ο οποίος εκτυπώθηκε στο Παρίσι το 1734. Εκεί καταγράφει τις διοικητικές και πνευματικές ευθύνες που έχει μια κοινότητα μοναχών που δρα κάτω από την καθοδήγηση ενός ηγούμενου, ενώ όλο το έργο του διέπεται από ένα πνεύμα ισορροπίας, ταπεινοφροσύνης και επιείκειας, κάτι που ώθησε στην αποδοχή και υιοθέτηση του Κανόνα από τις περισσότερες θρησκευτικές κοινότητες κατά τον Μεσαίωνα, οι οποίες αντικατέστησαν τα κοινόβια. Γι' αυτό το λόγο, συχνά ο Άγιος Βενέδικτος αποκαλείται ιδρυτής του δυτικού χριστιανικού μοναστικού βίου. Επίσης, οι αρχές του Μεσαίωνα αποκαλούνταν Βενεδίκτεια περίοδος.

Ωστόσο, αναφέρεται ότι άσκησε επίσης κάποια επιρροή και στην Ανατολή, η οποία τον γνώρισε μέσω των Διαλόγων του Πάπα Γρηγόριου του Μεγάλου οι οποίοι μεταφράστηκαν στα ελληνικά από τον Πάπα Ζαχαρία (741-742). Τη σπουδαιότητα αυτών των κειμένων επισημαίνει στη Μυριόβιβλόν του και ο Μέγας Φώτιος. Επίσης χρησιμοποιήθηκε και από τον Αθανάσιο Αθωνίτη τον 10ο αιώνα. Στην υμνογραφία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας υπάρχει Απολυτίκιο και Κοντάκιο και Μεγαλυνάριο που συνέθεσε ο υμνογράφος Γεράσιμος ο Αθωνίτης.

Ο Προσπέρ Γκερανζέ αναγέννησε το τάγμα των Βενεδικτίνων στο Σολέσμ της Γαλλίας μετά τη Γαλλική Επανάσταση.

Τα λείψανα του αγίου Βενέδικτου φυλάσσονται στην κρύπτη του Αββαείου Saint-Benoît-sur-Loire, κοντά στην Ορλεάνη της Γαλλίας.

Στο νησί της Τενερίφη (Ισπανία) είναι ο προστάτης των αγρών και των αγροτών. Ένα σημαντικό προσκύνημα τελείται στο νησί αυτό προς τιμήν του, ένα από τα σημαντικότερα της χώρας.

Βιβλιογραφία

• Φώτιος Ιωαννίδης. «Ο όσιος Βενέδικτος και η Regula monachorum». Κληρονομία 20 (1990), σ. 63-72.
• Φώτιος Ἰωαννίδης. «Η παρουσία του οσίου Βενεδίκτου στο χώρο της Ανατολής». Επιστημονική Επετηρίδα Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ., Τμήμα Θεολογίας, νέα σειρά 2 (1994), σ. 227-268.
• Φώτιος Ἰωαννίδης. Ἐπιδράσεις τοῦ μοναχισμοῦ τῆς Ἀνατολῆς στὸν Κανόνα τοῦ ὁσίου Βενεδίκτου. Κατερίνη, 1995.
• Αγίου Βενεδίκτου. Κανονισμός του ορθοδόξου μοναχικού βίου. Κατά μετάφρασιν εκ του λατινικού πρωτοτύπου, υπό Παύλου ιερομονάχου Αγιορείτου. Άγιον Όρος, 1986.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Catholic Online
• http://nominis.cef.fr/contenus/saint/1483/Saint-Benoit.html (Γαλλικά)
• Order of St. Benedict Site Αρχειοθετήθηκε 2009-03-01 στο Wayback Machine.
• Ομιλία του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ' για τον Βενέδικτο της Νούρσια(Αγγλικά)
• Το έργο Διάλογοι του Πάπα Γρηγορίου Α', έκδοση με τίτλο Βίοι Αγνώστων Ασκητών