Γαβαλάς Εύβοιας
Συντεταγμένες: 38°27′9.00″N 24°5′6.68″E / 38.4525000°N 24.0851889°E
Ο Γαβαλάς είναι χωριό του δήμου Κύμης-Αλιβερίου της Περιφερειακής Ενότητας Εύβοιας. Σύμφωνα με την απογραφή του 2021 έχει 301 κατοίκους. Είναι κτισμένος σε υψόμετρο 190 μέτρα,[2] σε ύψωμα βόρεια του όρους Βελανιδιά.[3]
| Γάβαλας | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα[1] |
| Αποκεντρωμένη Διοίκηση | Θεσσαλίας-Στερεάς Ελλάδας |
| Περιφέρεια | Στερεάς Ελλάδας |
| Περιφερειακή Ενότητα | Ευβοίας |
| Δήμος | Κύμης - Αλιβερίου |
| Δημοτική Ενότητα | Ταμυνέων |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Στερεά Ελλάδα |
| Νομός | Ευβοίας |
| Υψόμετρο | 191 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 301 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 345 00 |
| Τηλ. κωδικός | 2223 |
Ιστορικά στοιχεία
ΕπεξεργασίαΥπάρχουν ίχνη κατοίκησης της περιοχής από την αρχαιότητα, όπως μαρτυρούν λείψανα οικισμών και σαρκοφάγοι οι οποίες βρέθηκαν στις θέσεις Αγριελιές και Κοκορέτσι.[3] Το χωριό συνέχισε να υπάρχει και να ακμάζει κατά τη διάρκεια της βυζαντινής και φραγκικής περιόδου. Σύμφωνα με μια άποψη, το όνομα του χωριού οφείλεται στην παρουσία της οικογένειας των Γαβαλάδων, οι οποίοι συντηρούσαν τσιφλίκια στην περιοχή στο τέλος του 12ου αιώνα.[3] Το χωριό αναφέρεται σε οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1474 με το όνομα Gavala. Σύμφωνα με το κατάστιχο, είχε 24 σπίτια και ανήκε στον ναχιγιέ Κλαδιών, ο οποίος είχε έδρα το Αυλωνάρι.[4]
Σύμφωνα με την παράδοση, το χωριό δημιουργήθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας από τον Δημήτρη Γαβαλά. Ο Γαβαλάς ήταν ληστής και κτηνοτρόφος από την Πελοπόννησο. Έφτασε στην περιοχή και έφερε μαζί του και μια εικόνα του Αγίου Δημητρίου. Έπεισε και άλλους κτηνοτρόφους να δημιουργήσουν ένα οικισμό ο οποίος πήρε το όνομα του πρώτου οικιστή. Για την εικόνα κατασκεύασαν ένα μικρό ναό, ο οποίος αργότερα αντικαταστάθηκε από τον σημερινό ναό.[3]
Αυτοδιοίκηση
ΕπεξεργασίαΤο 1835 ο Γαβαλάς προσαρτήθηκε στον δήμο Ταμυναίων και το 1841 στον δήμο Δυστίων (ο οποίος αργότερα μετονομάστηκε σε δήμο Ταμυναίων). Με την κατάργηση των δήμων το 1912 ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας. Με το σχέδιο Καποδίστριας προσαρτήθηκε στον δήμο Ταμυναίων και με το σχέδιο Καλλικράτης προσαρτήθηκε στον δήμο Κύμης-Αλιβερίου ,στον οποίο εκπροσωπείται με τριμελές τοπικό συμβούλιο.
Σύλλογοι και Φορείς
ΕπεξεργασίαΗ αγάπη και το μεράκι των κατοίκων του Γαβαλά για το χωριό τους, τη διάσωση και τη διάδοση των παραδόσεών τους, τους ώθησε στη δημιουργία ενός δραστήριου πολιτιστικού συλλόγου (Προοδευτικός Επιμορφωτικός Σύλλογος Γαβαλά), ο οποίος προβάλλει την ιστορία, τα έθιμα του χωριού και αναδεικνύει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της ταυτότητάς του. Η χορευτική ομάδα του Γαβαλά κοσμεί με την παρουσία της πολλές εκδηλώσεις τιμώντας επάξια την παράδοση. Επιπλέον, η θεατρική ομάδα ,που δραστηριοποιείται στο χωριό, αποτελείται ως επί το πλείστον από άτομα νεαρής ηλικίας και φροντίζει όχι μόνο να διασκεδάζει ,αλλά και να ψυχαγωγεί τους θεατές των παραστάσεών της.
Ήθη και έθιμα
ΕπεξεργασίαΣτο χωριό πραγματοποιείται, με τη συνδρομή των κατοίκων του χωριού αλλά και των Γαβαλαίων της διασποράς, κάθε Αποκριά το έθιμο του βλάχικου γάμου κι έπειτα το παραδοσιακό αποκριάτικο γλέντι. Επίσης, κάθε καλοκαίρι διοργανώνονται δύο παραδοσιακά πανηγύρια. Το ένα με αφορμή τον εορτασμό των Αγίων Αποστόλων και το άλλο με αφορμή τον εορτασμό του Αγίου Παντελεήμονα.
Σημαντικές προσωπικότητες
ΕπεξεργασίαΝικόλαος Ζωντός
Ο ζωγράφος Νικόλαος(Νίκος) Ζωντός γεννήθηκε στον Γαβαλά στις 22 Δεκεμβρίου 1937.Από μικρή ηλικία έδειξε την αγάπη του για τη ζωγραφική. Στο Αλιβέρι μαθήτευσε δίπλα στον τότε καθηγητή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, Δημήτρη Μεγαλίδη. Στην Αθήνα, μέντοράς του για δύο χρόνια ήταν ο Τάσος Λουκίδης, ο οποίος σπούδασε μαζί με τον Ανδρέα Β. Γεωργιάδη στο Παρίσι με υποτροφία. Επίσης, στο Αλιβέρι είχε ως δάσκαλο τον αυτοδίδακτο ζωγράφο Γιάννη Πετρούτσο. Το 1971 συμμετείχε για πρώτη φορά σε έκθεση, στη γκαλερί ''Κυβέλη'', όπου και πούλησε τον πρώτο του πίνακα. Έκτοτε έχει παρουσιάσει τα έργα του σε πολλές ομαδικές και ατομικές εκθέσεις.
Γεώργιος Ρέτσας
Ο Γεώργιος Ρέτσας γεννήθηκε στον Γαβαλά το 1953. Δίπλα στον αγιογράφο Χριστόφορο Τάσκο έμαθε την τέχνη της αγιογραφίας. Έχει φιλοτεχνήσει πληθώρα αγιογραφιών σε εκκλησίες ανά την Ελλάδα. Στα έργα του περιλαμβάνονται γλυπτά, ψηφιδωτά, εξώφυλλα σε συλλογές ποιημάτων, σκηνικά για θεατρικές παραστάσεις κ.α. Δημιουργήματά του βρίσκονται σε δημόσιες βιβλιοθήκες της Ελλάδας και του εξωτερικού αλλά και σε ιδιωτικές συλλογές. Οι εκπομπές ''Έλληνες Ζωγράφοι'' και ''Από Τόπο σε Τόπο'' έχουν κάνει αφιερώματα στη δουλειά του.
Σημεία ενδιαφέροντος
ΕπεξεργασίαΚοντά στη μονή Μπερνάγι, η οποία βρίσκεται κοντά στον Άγιο Γεώργιο Αυλωναρίου, βρίσκεται ο ερειπωμένος ναός του Αγίου Παντελεήμονα, ο οποίος χρονολογείται από τη βυζαντινή εποχή. Στο παρελθόν ήταν μετόχι της μονής Μπερνάγι. Ο ναός του Προφήτη Ηλία στο παρελθόν ήταν καθεδρικός χωριού, το οποίο καταστράφηκε επί Τουρκοκρατίας.[3]
Ο ναός του Αγίου Παντελεήμονα αλλά και ο προαύλιος χώρος του, στον οποίο πραγματοποιείται το παραδοσιακό πανηγύρι, αποτελεί ένα από τα αξιοθέατα του τόπου, καθώς αποτελεί εξαίσιο μίγμα φυσικής ομορφιάς και αρχιτεκτονικής εξωτερικού χώρου.
Απογραφές πληθυσμού
ΕπεξεργασίαΗ πορεία του πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές:
| Απογραφή | 1928 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Πληθυσμός | 467[2] | 549[2] | 574[2] | 676[2] | 583[2] | 458[2] | 461[2] | 468 | 265 | 301 |
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
ΕπεξεργασίαΠαραπομπές
Επεξεργασία- ↑ (Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Σταματελάτος, Μιχαήλ· Βάμβα-Σταματελάτου, Φωτεινή (2006). Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας. Αθήνα: Ερμής. σελ. 153. ISBN 9603201332.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 «Γαβαλάς». Δήμος Κύμης - Αλιβερίου. Ανακτήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2019.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Μπαλτά, Ευαγγελία (1989). L' Eubee a la fin du XV siecle: economie et population: les registres de l'annee 1474. Αθήνα: Εταιρεία Ευβοϊκών Μελετών. σελ. 122, 313.