Γεώργιος Φλορόφσκι

Ο Πρωθιερέας Καθηγητής Γεώργιος Βασίλιεβιτς Φλορόφσκι ή Φλωρόφσκυ (ρωσικά: Георгий Васильевич Флоровский‎‎, 1893 - 1979) ήταν ένας από τους πιο επιφανείς Ορθόδοξους Θεολόγους και Ιστορικούς της χριστιανικής σκέψεως, ηγετικό μέλος της Οικουμενικής κινήσεως του Χριστιανισμού και διερμηνευτής της Ρωσικής Φιλολογίας. Ο ίδιος αποτέλεσε μία από τις πλέον σημαντικές προσωπικότητες της Ρωσικής ορθοδόξου σκέψεως, με παγκόσμια εμβέλεια, αφού η επιστημονική του κατάρτιση τον έφερε να διδάσκει σε μερικά από τα σημαντικότερα πανεπιστήμια και κολέγια των Η.Π.Α. Πέθανε στο Πρίνστον του Νιού Τζέρσεϊ σε ηλικία 86 ετών, στις 11 Αυγούστου 1979.

Γεώργιος Φλορόφσκι
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	28 Αυγούστουιουλ. / 9  Σεπτεμβρίου 1893γρηγ. Οδησσός ή Κροπιβνίτσκι
Θάνατος	11  Αυγούστου 1979 Πρίνστον
Χώρα πολιτογράφησης	Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής Γαλλία
Θρησκεία	Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ρωσικά Αγγλικά
Εκπαίδευση	Δόκτωρ Θεολογίας
Σπουδές	Πανεπιστήμιο της Οδησσού
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	θεολόγος διδάσκων πανεπιστημίου φιλόσοφος ιερέας ιστορικός
Εργοδότης	Πανεπιστήμιο του Πρίνστον Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ Πανεπιστήμιο του Καρόλου Πανεπιστήμιο της Οδησσού
Οικογένεια
Αδέλφια	Antony Florovsky

Η ζωή του

Ο Γεώργιος Φλωρόφσκυ γεννήθηκε στην Οδησσό της Ουκρανίας στις 28 Αυγούστου 1893 και είχε άλλα τέσσερα αδέλφια. Πήρε το όνομα του παππού του από την πλευρά της μητέρας του. Ο πατέρας του Βασίλειος Αντώνοβιτς Φλορόφσκι (1852-1928) ήταν διευθυντής της Θεολογικής Ακαδημίας και προϊστάμενος του Καθεδρικού Ναού της Μεταμορφώσεως, ενώ η μητέρα του, η Κλαυδία Γκεόργκεβνα Ποπρουζένκο (1863-1933), ήταν κόρη ενός καθηγητού της Εβραϊκής και της Ελληνικής γλώσσας. Η πρώτη του ακαδημαϊκή δημοσίευση αφορούσε μία κριτική στο περιοδικό της Θεολογικής Ακαδημίας του Κιέβου, για ένα βιβλίο της Ακαδημίας Επιστημών για τη σλαβική βιβλιογραφία. Το 1911 ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές σπουδές του, τιμώμενος με χρυσό μετάλλιο, κάτι που του έδινε τη δυνατότητα να εγγραφεί σε οποιοδήποτε πανεπιστήμιο επιθυμούσε· λόγω όμως ιατρικών προβλημάτων που αντιμετώπιζε και της ανάγκης να βρίσκεται κοντά στο σπίτι του, εγγράφηκε στο Πανεπιστήμιο της Οδησσού. Εγγράφηκε στον Τομέα Ιστορίας και Φιλολογίας Η πρώτη επιστημονική εργασία του π. Φλωρόφσκυ, με τον τίτλο «Αντανακλαστική έκκριση σιέλου», γράφτηκε υπό την καθοδήγηση ενός των μαθητών του Pavlov και δημοσιεύτηκε στα Αγγλικά το 1917, στο τελευταίο τεύχος του Δελτίου της Αυτοκρατορικής Ακαδημίας Επιστημών. Από το 1916 έως το 1919 δίδαξε λογική και φιλοσοφία στα Παιδαγωγικά Τμήματα Θηλέων -παραρτήματα του γυμνασίου Α.Β.Γκορέεβα-Κοζλένκο της Οδησσού- και επίσης γενική και ρωσική ιστορία στο Γυμνάσιο Θηλέων της Σ. Ι. Βιντίσκαγια της Οδησσού. Τον Φεβρουάριο του 1919 έγινε καθηγητής του δημοσίου στο Τμήμα Ιστορίας της Φιλοσοφίας του Δικαίου στο Ανώτερο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του Διδασκάλου στην Οδησσό. Το φθινόπωρο του 1919 κλήθηκε να διδάξει στρατιωτική ψυχολογία στη Σχολή Πυροβολικού του Σεργίου στην Οδησσό, όμως λόγω της πολιτικής κατάστασης το τμήμα δεν λειτούργησε.

Η φυγή και η εγκατάσταση στη Βουλγαρία

Το 1920 ο π. Φλωρόφσκυ, μαζί με τους γονείς του και τον αδελφό του Αντώνιο, έφυγε από τη Ρωσία και εγκαταστάθηκε αρχικά στη Σόφια της Βουλγαρίας. Άφησε πίσω του τον αδελφό του Βασίλειο, χειρουργό, ο οποίος πέθανε από ασιτία το 1924 και την αδελφή του Klaudia V. Florovsky, η οποία έγινε καθηγήτρια της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οδησσού. Η αποτυχία του Γεώργιου Φλορόφσκι να βρει ικανοποιητική εργασία, τον ώθησε στην αναχώρησή του από τη Βουλγαρία.

Η μετάβαση στην Τσεχοσλοβακία

Τον Δεκέμβριο του 1921 ταξιδεύει για την Πράγα. Η Ακαδημαϊκή Υπηρεσία της Επιτροπής Μέριμνας για τη Μόρφωση των Ρώσων μαθητών στη Τσεχοσλοβακία αναλαμβάνει να τον μετακινήσει, δίδοντάς του σχετική υποτροφία. Ο πρόεδρος Τόμας Μάζαρικ, φιλορώσος, ήταν υποστηρικτής του προγράμματος αυτού. Το φθινόπωρο του 1922 άρχισε να διδάσκει μαθήματα ιστορίας της ρωσικής λογοτεχνίας στο Ανώτερο Εμπορικό Ινστιτούτο, ενώ συνεργάστηκε στη Σχολή Ρωσικού Δικαίου στο σεμινάριο Φιλοσοφία του Δικαίου και Κρατικός Νόμος. Παράλληλα επεξεργαζόταν τη διατριβή του με θέμα Η Ιστορική Φιλοσοφία του Χέρτσεν. Εργάστηκε ως επισκέπτης καθηγητής στο Ρωσικό Πανεπιστημιακό Κέντρο της Τσεχοσλοβακίας στο τμήμα Ιστορίας της Φιλοσοφίας του Δικαίου, από το χειμερινό εξάμηνο του 1922-1923.

Η δράση του στη Γαλλία

Τέλη Σεπτεμβρίου 1926 μετακομίζει στο Παρίσι. Την ίδια χρονιά άρχισε να διδάσκει Πατρολογία στη Σχολή του Αγίου Σεργίου, η οποία είχε ιδρυθεί το προηγούμενο έτος. Το μάθημά του περιελάμβανε του Πατέρες πριν την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο, τον Χρυσό αιώνα των Πατέρων έως την Έβδομη Οικουμενική, μια επισκόπηση της Βυζαντινής Θεολογίας και ένα ειδικό παράρτημα σχετικό με την ιστορία της ρωσικής θεολογίας. Επίσης δίδαξε ελληνικά, εισαγωγή στη φιλοσοφία και ποιμαντική θεολογία. Καίρια ήταν η συμβολή του στον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης της Σχολής. Το 1932 χειροτονήθηκε ιερέας και έθεσε τον εαυτό του υπό την κανονική εξάρτηση του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως. Ξεκίνησε ως βοηθός στο παρεκκλήσιο της Χριστιανικής Κίνησης Ρώσων Φοιτητών. Συμμετείχε στις δράσεις της Αδελφότητας του Αγίου Αλβανού και Αγίου Σεργίου, η οποία ήθελε να προάξει τις Αγγλικανο-Ορθόδοξες σχέσεις. Την δεκαετία του 1930 έρχεται σε διαφωνία με τον Σέργιο Μπουλγκάκοφ γύρω από τις Σοφιολογικές διδασκαλίες του δεύτερου. Ο Φλορόφσκι πραγματοποιεί συχνά ταξίδια μακρυά από τη Γαλλία. Το 1931 συμμετέχει στο σεμινάριο του Καρλ Μπαρτ. Από το 1929 μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ταξιδεύει στην Αγγλία για την προώθηση των στόχων της αδελφότητας του Αγίου Αλβανού και του Αγίου Σεργίου: παραδίδει διαλέξεις σε θεολογικά κολλέγια, όπως του Μάνσφιλντ στην Οξφόρδη, των Μεθοδιστών στο Ρίτσμοντ, στη Θεολογική Σχολή του Ντάραμ, στη Γλασκώβη, στο Εδιμβούργο, στο Αμπερντίν και τον Άγιο Ανδρέα. Το 1936 επισκέπτεται την Ελλάδα για να συμμετάσχει στις εργασίες του Α΄ Συνεδρίου Ορθοδόξων Θεολόγων. Όταν ξεσπά ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος βρίσκεται στην Ελβετία στο Κλάρενς στα πλαίσια συνάντησης της Επιτροπής Συνέχισης της Κίνησης Πίστη και Τάξη. Μεταβαίνουν με τη σύζυγό του στη Γιουγκοσλαβία. Εκεί διδάσκει θρησκευτικά και υπηρετεί ως εφημέριος στην επίλεκτη μεραρχία της Ρωσικής Σχολής Ευελπίδων και στο Ινστιτούτο Νέων Γυναικών, γυμνάσιο αρρένων και γυμνάσιο θηλέων, τα οποία είχε ιδρύσει η Ρωσική αποικία μεταναστών στην πόλη Bela Crkva κοντά στα Ρουμανικά σύνορα. Από το 1945 και μετά ασχολείται με την Οικουμενική κίνηση και τη σύσταση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών. Τον Οκτώβριο του 1944 φεύγει για την Τσεχοσλοβακία και στην Πράγα αρχίζει να διδάσκει Αγγλικά σε Τσέχους στα πλαίσια σχετικού προγράμματος. Στο τέλος του καλοκαιριού του 1948 εξελέγη στην Εκτελεστική Επιτροπή του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών, στη συνέλευση που πραγματοποιήθηκε στο Άμστρενταμ.

Η μετάβαση στις ΗΠΑ

Τον Σεπτέμβριο του 1948 μετέβη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το φθινόπωρο του 1955, με τη διαμεσολάβηση του αρχιεπισκόπου Μιχαήλ, προσλήφθηκε ως επίκουρος καθηγητής Πατρολογίας και Δογματικής Θεολογίας στην Ελληνορθόδοξη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στο Μπρούκλιν της Μασαχουσέτης. Δεν ήταν μία πλήρης διδακτική θέση, αφού είχε κληθεί να διδάσκει εκεί δύο φορές κάθε δεύτερη εβδομάδα κατά το φθινοπωρινό εξάμηνο. Στις αρχές του 1956 προσκλήθηκε να διδάξει Ιστορία της Ανατολικής Εκκλησίας στη Θεολογική Σχολή του Χάρβαρντ από καθηγητές του Πανεπιστημίου αυτού, οι οποίοι είχαν σχετισθεί μαζί του στα πλαίσια της Οικουμενικής κίνησης.

Τιμητικές διακρίσεις

Ο π. Φλωρόφσκυ κατά τη διάρκεια της καριέρας του έγινε το 1965 αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και επίτιμο μέλος της "Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών" και της "Ακαδημίας Θρησκειολογίας" των Βρυξελλών. Το 1966 αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Notre Dame, το 1968 επίτιμος διδάκτορας του Σεμιναρίου του Αγίου Βλαδίμηρου, το 1973 του Πανεπιστημίου του Γέιλ και το 1974 του Πανεπιστημίου του Πρίστον. Το 1971 του έγινε εύφημη μνεία από την Αμερικανική Εταιρεία για την ιδιαίτερη συμβολή του στην Προαγωγή των Σλαβικών Σπουδών. Το 1976 έγινε μέλος της "Βρετανικής Ακαδημίας Επιστημών".

Η σπουδαιότητα του έργου του

Ο π. Φλωρόφσκυ με το διεισδυτικό πνεύμα του εμβάθυνε στην Ιστορία του Χριστιανισμού, τόσο του Ανατολικού όσο και του Δυτικού. Ήταν θεολόγος, εκκλησιαστικός ιστορικός, πατρολόγος, φιλόσοφος, σλαβιστής και συγγραφέας έργων της συγκριτικής Φιλολογίας. Ο π. Φλωρόφσκυ χαιρόταν να διαβάζει Αγγλικά μυθιστορήματα, που ήταν η πηγή, εν μέρει, της εξαιρετικής γνώσης του της Αγγλικής γλώσσας, την οποία, αν και ήταν πολύγλωσσος, κατέληξε να προτιμά πάνω απ’ όλες για θεολογική διαπραγμάτευση και για έκθεση γενικών θεμάτων. Έτσι όταν άρχισε να υπηρετεί στο Σλαβικό Τμήμα του Harvard, υπήρξε κάποια απογοήτευση, διότι δεν δίδασκε στα Ρωσικά, ιδιαίτερα στα σεμινάριά του για τον Ντοστογιέφσκι, τον Σολόβιεφ, τον Τολστόι και άλλους. Ήταν σαν να ανήκαν αυτοί οι συγγραφείς σε ένα είδος κλασσικής εποχής της γλώσσας και του πολιτισμού της Ρωσίας, την οποία, καθώς αυτή χάθηκε μέσα σ' έναν καταστροφικό κατακλυσμό, μεταχειριζόταν όπως ένας Λατίνος καθηγητής θα μεταχειριζόταν τον Τερέντιο ή τον Κικέρωνα, μη τολμώντας να διδάξει στις τονικές αποχρώσεις μιας εποχής, που είχε χαθεί για πάντα.

Η επίδραση του π. Φλωρόφσκυ επάνω στους σύγχρονους εκκλησιαστικούς Ιστορικούς ήταν πολύ σημαντική. Η πιο σύγχρονη πολύτομη "Ιστορία της Χριστιανικής σκέψεως" αποδίδει έναν ιδιαίτερο φόρο τιμής στον π. Φλωρόφσκυ . Ο Γιάροσλαβ Πέλικαν του Πανεπιστημίου Yale, στο βιβλιογραφικό τμήμα του πρώτου τόμου του έργου «Η Χριστιανική Παράδοση: Μια Ιστορία της αναπτύξεως του δόγματος», γράφει, αναφερόμενος στα δύο έργα του π. Φλωρόφσκυ στα Ρωσικά για τους Ανατολικούς Πατέρες, τα εξής:

«Αυτά τα δύο έργα είναι βασικά για να κατανοήσουμε τη σημασία του Τριαδολογικού και Χριστολογικού δόγματος» (σελ. 359, από το κεφ. «Η εμφάνιση της Καθολικής Παραδόσεως»: 100-600).

Ο George Huntston Williams, Επίτιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Harvard, έγραψε:

«πιστό ιερατικό τέκνο της Ορθοδόξου Ρωσικής Εκκλησίας [...] ο π. Φλωρόφσκυ, με μια τόσο μακρόχρονη -όσο και η καριέρα του- ανάμιξη στον Οικουμενικό διάλογο, είναι σήμερα ο πιο συγκροτημένος, διεισδυτικός και ελκυστικός εκφραστής της Ορθόδοξης θεολογίας και ευσέβειας στον επιστημονικό κόσμο. Είναι καινοτόμος και δημιουργικός με την έννοια, ότι είναι πάντα πλήρως παρασκευασμένος να επαναδιατυπώσει τη σώζουσα αλήθεια της Αγίας Γραφής και της Παραδόσεως στο γλωσσικό ιδίωμα των συγχρόνων μας που λαχταρούν το υπερβατικό».

Πηγές

• Andrew Blane, π. Γεώργιος Φλωρόφσκι. Η ζωή και το έργο ενός μεγάλου θεολόγου, μτφρ. Ελένη Ταμαρέση-Παπαθανασίου. Εν πλω, Αθήνα, 2010

Βιβλιογραφία

• «Οι Βυζαντινοί Ασκητικοί και Πνευματικοί Πατέρες», Γεωργίου Φλωρόφσκυ , Εκδόσεις Πουρναρά Θεσσαλονίκη 1992 (μτφ Π. Πάλλης, «Εις μνημόσυνον σελ. 5-9» (περιλήφθηκαν αυτούσια αποσπάσματα)
• Θανάσης Παπαθανασίου, Αυτοκρατορία και έρημος. Η ιστορία και οι αντινομίες της στη σκέψη του π . Γ. Φλωρόφσκυ, Σύναξη τ/χ64 (1997), σσ. 27-52
• G. H. Williams, π. Γ. Φλωρόφσκυ, Εισαγωγή στη σκέψη του, μτφρ. Θανάσης Παπαθανασίου, εκδ. Παρουσία, Αθήνα 1989
• Μητρ. Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα. π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ: ο οικουμενικός Διδάσκαλος, Σύναξη 64(1997), σ. 13-26

• Αφιέρωμα περιοδικού Θεολογία,τομ.81 (2010),τ/χ.4
• Γεώργιος Μπεμπής, Γεώργιος Φλωρόφσκυ, Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τομ. 11(1967),στ.1183-1186
• Κωνσταντίνος Παπουλίδης, Πατερική παράδοσης και ανανέωσις της αποστολής της Εκκλησίας παρά G. Florovsky, A. Schmemann και Ο. Clement, στο: Συλλογικό, Παράδοσις και ανανέωσις εις την Εκκλησίαν, εκδ.περιοδικού ΄΄Γρηγόριος Παλαμάς΄΄, Θεσσ/ίκη, 1972, σελ.81-98
• Leon Brang, «Παρίσι, κέντρο της φιλοσοφικής και θεολογικής σκέψης των Ρώσσων στην Δύση», Νέα Κοινωνιολογία, τ/χ.43, (χειμώνας 2006-2007), σελ.204-215
• Brandon Gallaher, «Μια επανεξέταση της Νεο-πατερικής σύνθεσης; Ορθόδοξη ταυτότητα και πολεμική στον π.Γεώργιο Φλωρόφσκυ και το μέλλον της Ορθόδοξης θεολογίας», Θεολογία, τομ.84, τχ.1 (Ιανουάριος Μάρτιος 2013), σελ.25-92[1]
• Βασίλειος Δημητριάδης, «Η διδασκαλία του π. Γεωργίου Φλωρόφσκυ», Θεολογία, τομ.84, τχ.1 (Ιανουάριος Μάρτιος 2013), σελ.93-120

Ξενόγλωσση

• Paul L. Gavrilyuk, «Georges Florovsky’s Reading of Maximus: anti-Bulgakov or pro-Bulgakov?’», in Maxim Vasiljević, ed., Knowing the Purpose of Creation through the Resurrection: Proceedings of the Symposium on St. Maximus the Confessor (Alhambra, CA: Sebastian Press and University of Belgrade Press, 2013), σελ. 407-415
• Paul L. Gavrilyuk, «Florovsky’s Neopatristic Synthesis and the Future of Orthodox Theology’», in George Demacopoulos and Aristotle Papanikolaou, eds. Orthodox Constructions of the West(New York: Fordham University Press, 2013), σελ. 102-124, 302-308.

Εργογραφία

• Φλωρόφσκυ, Γεώργιος: «Οι μεταφυσικές προϋποθέσεις του ουτοπισμού». Μετάφρ. Ειρηναίος Buloviċ. Εποπτεία 86 (1984), 42-53.

Αγγλικά

• Έργα του Γ. Φλορόφσκι (doc)