Οδησσός

Οδησσός
	Αριστερά προς δεξιά: Φάρος Βοροντσόφ, Μνημείο του Δούκα του Ρισελιέ, Κήπος της πόλης, Θέατρο Όπερας και Μπαλέτου, Σκάλες Ποτέμκιν και Πλατεία ντε Ρισελιέ.
; Σημαία	; Έμβλημα
	Παρωνύμιο: Одеса-мама, Одесса-мама, Odesa-Mama, Південна Пальміра, Южная Пальмира και Southern Palmira
	Οδησσός 46°28′39″N 30°43′57″E
Χώρα	Ουκρανία
Διοικητική υπαγωγή	Odesa Urban Hromada
Ίδρυση	15ος αιώνας
Διοίκηση
• mayor of Odesa	Hennadiy Trukhanov (από 2014)
• Μέλος του/της	Δίκτυο Δημιουργικών Πόλεων; Σύνδεσμος Ιστορικών Πόλεων
Έκταση	236,9 km²
Υψόμετρο	40 μέτρα
Πληθυσμός	1.010.537 (1 Ιανουαρίου 2022)
Ταχ. κωδ.	65000–65480
Τηλ. κωδ.	048
Ζώνη ώρας	UTC+03:00 (θερινή ώρα); UTC+02:00 (επίσημη ώρα); Ώρα Ανατολικής Ευρώπης
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα (π • σ • ε )

Συντεταγμένες: 46°29′8.6″N 30°44′36.4″E / 46.485722°N 30.743444°E / 46.485722; 30.743444

Η Οδησσός (ουκρ. Одеса, ρωσ. Одесса) είναι η τέταρτη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας και σημαντικό λιμάνι στον Εύξεινο Πόντο, όπου υπήρχε μία αρκετά οργανωμένη ελληνική παροικία στις αρχές του 19ου αιώνα. Η Οδησσός είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία του ελληνισμού, αφού εκεί συστάθηκε η Φιλική Εταιρεία.

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:
Οδησσός

Ιστορία

Η Οδησσός ως τα τέλη του 18^ου Αιώνα

Το άγαλμα του Δούκα του Ρισελιέ στην Οδησσό.

Στη θέση της σημερινής Οδησσού υπήρξε αρχαία Ελληνική αποικία, δεν πρέπει όμως να συγχέεται με τη συνώνυμή της αποικία στην θρακική ακτή, τη σημερινή Βάρνα. Σήμερα υπάρχει σημαντικός αριθμός σωζόμενων μνημείων στην ευρύτερη περιοχή. Στα χρόνια του Μεσαίωνα η περιοχή δέχτηκε επιθέσεις από νομαδικές φυλές, Τουρκικής καταγωγής, κυρίους από τους Πετσενέγους και τους Κουμάνους, ενώ αποτέλεσε ανάλογα με τη χρονική περίοδο τμήμα της Ρως του Κιέβου, του Μεγάλου Δουκάτου της Λιθουανίας, του Χανάτου της Κριμαίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στα τέλη του 18^ου αιώνα η πόλη κατακτήθηκε από τους Ρώσους κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού Πολέμου του 1787 - 1792. Στις 25 Σεπτεμβρίου 1789, οι Ρωσικές δυνάμεις κάτω από τις διαταγές του Ιβάν Γκούντοβιτς, κατέλαβαν την περιοχή. Το 1792 με την συνθήκη του Ιάσιου, η περιοχή πέρασε επίσημα κάτω από την κυριαρχία της Ρωσίας και αποτέλεσε τμήμα της λεγόμενης Novorossiya (Νέα Ρωσία). Η Μεγάλη Αικατερίνη, που ηγείτο της Ρωσίας εκείνη την εποχή, θεώρησε ότι η περιοχή έχει σημαντικά στρατηγικά πλεονεκτήματα και έδωσε εντολή να θεμελιωθεί μια πόλη στο σημείο όπου είχε οχυρωθεί ο Ρωσικός στρατός, αποβλέποντας στη δημιουργία ενός σημαντικού στρατιωτικού λιμανιού στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Έτσι το 1794 ιδρύεται η πόλη της Οδησσού.

Η Οδησσός στον 19ο αιώνα

Δημόσια Βιβλιοθήκη Οδησσού(τωρινό Αρχαιολογικό Μουσείο)

Η πόλη γνώρισε σύντομα μεγάλη ανάπτυξη, κυρίως στα πρώτα 50 χρόνια του 19^ου αιώνα. Η ανάπτυξή της οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον Δούκα του Ρισελιέ, ο οποίος διατέλεσε κυβερνήτης της πόλης από το 1803 έως το 1814. Ο νέος κυβερνήτης ορμώμενος από τη Γαλλική Επανάσταση, υπηρέτησε στο Ρωσικό στρατό κατά των Τούρκων. Σ' αυτόν οφείλει η πόλη τις λεωφόρους και την ρυμοτομία, καθώς και την ύπαρξη υπογείων στοών, μήκους πολλών χιλιομέτρων που λέγονται κατακόμβες. Από το 1828 κοσμεί την πόλη το χάλκινο άγαλμα του Δούκα του Ρισελιέ, σχεδιασμένο από τον γλύπτη Ιβάν Μαρτός. Το 1814 ιδρύεται στην Οδησσό η Φιλική Εταιρεία, από τον Νικόλαο Σκουφά, τον Εμμανουήλ Ξάνθο και τον Αθανάσιο Τσακάλωφ, που μετέπειτα επέδρασε καταλυτικά στην Ελληνική Επανάσταση. Το 1819 το λιμάνι της Οδησσού γίνεται ελεύθερο και η λειτουργία του με αυτή τη μορφή συνεχίστηκε έως το 1859. Τότε έλαβε χώρα και η μεγάλη εισροή εποίκων και εμπόρων, των οποίων ο αριθμός ανέρχεται περίπου στους 15.500, υπολογίζοντας μόνο τους μη ρωσικής καταγωγής. Η πόλη απέκτησε κοσμοπολίτικο χαρακτήρα και λόγω των διαφορετικών εθνοτήτων που κατοικούσαν σ' αυτήν. Την Οδησσό κατοίκησαν Ρώσοι, Ουκρανοί, Βούλγαροι, Έλληνες, Εβραίοι, Αλβανοί, Αρμένιοι, Ιταλοί, Γάλλοι, Γερμανοί και αρκετές άλλες εθνότητες από χώρες της Ευρώπης. Με αυτόν τον τρόπο αναπτύχθηκε μεγάλη εμπορική δραστηριότητα. Στην Οδησσό ιδρύθηκε τότε ένα θέατρο, μία δημόσια βιβλιοθήκη, ένα Λύκειο και ένα ινστιτούτο Ανατολικών γλωσσών. Ο πληθυσμός της πόλης διπλασιάστηκε μεταξύ 1823 και 1849. Η ανάπτυξή της σταμάτησε με την έκρηξη του Κριμαϊκού Πολέμου, το 1853 - 1856, κατά τη διάρκεια του οποίου η Οδησσός βομβαρδίστηκε από τους Άγγλους και τους Γάλλους. Από το 1878 έως το 1895 διατέλεσε κυβερνήτης της Οδησσού ο Γρηγόριος Μαρασλής, γόνος ενός ευκατάστατου εμπόρου της πόλης, που είχε συμμετάσχει στην ίδρυση της Φιλική Εταιρείας. Ο Μαρασλής χρηματοδότησε με τμήμα της προσωπικής του περιουσίας μεγάλο αριθμό δημοσίων κτισμάτων στην Οδησσό.

Η Οδησσός στον 20ό αιώνα

Μετά τη Ρωσική Επανάσταση και κατά τη διάρκεια του Ρωσικού Εμφυλίου, η Οδησσός κατελήφθη από τους Ουκρανούς, τον Γαλλικό Στρατό, τον Κόκκινο Στρατό και τον Λευκό Στρατό. Μετά την οριστική επικράτηση των Μπολσεβίκων αποτέλεσε τμήμα της Σοβιετικής Δημοκρατίας της Ουκρανίας από το 1920. Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου η πόλη κατελήφθη από Ρουμανικές και Γερμανικές δυνάμεις, από το 1941 - 1944. Την περίοδο της κατοχής τα θύματα έφτασαν τις 60.000, στην πλειοψηφία τους εβραϊκής καταγωγής.

Κεντρική οδός της Οδησσού.

Το 1991 μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης η Οδησσός περνάει κάτω απ' τον έλεγχο της Ουκρανίας.

Περιβάλλον

Γεωγραφία

Ο Φάρος Βοροντσόφ στον κόλπο της Οδησσού.

Η Οδησσός βρίσκεται ( 46°28′N 30°44′E ) σε λόφους με θέα σε ένα μικρό λιμάνι στη Μαύρη Θάλασσα στον Κόλπο της Οδησσού , περίπου 31 χλμ βόρεια από τις εκβολές του ποταμού Δνείστερου και περίπου 443 χλμ νότια της ουκρανικής πρωτεύουσας Κιέβου. Το μέσο υψόμετρο στο οποίο βρίσκεται η πόλη είναι περίπου 50 μέτρα, με το μέγιστο να είναι 65 μέτρα και το ελάχιστο (στην ακτή) ανέρχεται σε 4,2 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η πόλη καλύπτει επί του παρόντος μια περιοχή 162,42 τ. χλμ.^[5] Η πυκνότητα πληθυσμού της οποίας είναι περίπου 6.139 άτομα/ τ. χλμ. Υπάρχουν πηγές τρεχούμενου νερού στην πόλη που περιλαμβάνουν τον ποταμό Δνείστερο, από τον οποίο λαμβάνεται νερό και στη συνέχεια καθαρίζεται σε μια μονάδα επεξεργασίας λίγο έξω από την πόλη.

Η τοποθεσία της πόλης στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας συνέβαλε επίσης στη δημιουργία μιας ακμάζουσας τουριστικής βιομηχανίας στην Οδησσό. ^{[εκκρεμεί παραπομπή]} Η παραλία της Αρκαδίας είναι εδώ και καιρό αγαπημένο μέρος για χαλάρωση, τόσο για τους κατοίκους της πόλης όσο και για τους επισκέπτες της. ^{[εκκρεμεί παραπομπή]}, η οποία είναι μια μεγάλη αμμώδης παραλία που βρίσκεται στα νότια του κέντρου της πόλης. Οι πολλές αμμώδεις παραλίες της Οδησσού θεωρούνται μοναδικές στην Ουκρανία, καθώς η νότια ακτή της χώρας (ιδιαίτερα στην Κριμαία) τείνει να είναι μια τοποθεσία στην οποία έχει πολλαπλασιαστεί ο σχηματισμός παραλιών με πέτρες και βότσαλα.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Οι παράκτιοι βράχοι δίπλα στην πόλη προκαλούν συχνές κατολισθήσεις, με αποτέλεσμα μια τυπική αλλαγή του τοπίου κατά μήκος της Μαύρης Θάλασσας. Λόγω των κυμαινόμενων κλίσεων της γης, υπάρχει συνεχής παρακολούθηση της σταθερότητας τέτοιων περιοχών και για τη διατήρηση των δυνητικά απειλούμενων κτιρίων και άλλων δομών της πόλης πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας που είναι κοντά στο νερό.^[6] Επίσης ένας πιθανός κίνδυνος για τις υποδομές και την αρχιτεκτονική της πόλης είναι η παρουσία πολλαπλών υπόγειων κοιλότητων οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν κατάρρευση κτιρίων. Λόγω των επιπτώσεων του κλίματος και του καιρού στα ιζηματογενή πετρώματα κάτω από την πόλη, το αποτέλεσμα είναι να υπάρχει αστάθεια κάτω από τα θεμέλια ορισμένων κτιρίων.

Πανοραμική θέα της κεντρικής Οδησσού, όπως φαίνεται από τη Μαύρη Θάλασσα.

Κλίμα

Η Οδησσός έχει ένα ζεστό-καλοκαίρι με υγρό ηπειρωτικό κλίμα που συνορεύει με το ημίξηρο κλίμα καθώς και ένα υγρό υποτροπικό κλίμα. Αυτό βοήθησε πολύ την πόλη στη δημιουργία των απαραίτητων συνθηκών για την ανάπτυξη του θερινού τουρισμού. Κατά την τσαρική εποχή, το κλίμα της Οδησσού θεωρούνταν ευεργετικό για θεραπεία, και έτσι πολλοί πλούσιοι αλλά άρρωστοι στάλθηκαν στην πόλη για να χαλαρώσουν και να αναρρώσουν.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της κουλτούρας των ιαματικών λουτρών και την ίδρυση μιας σειράς πολυτελών ξενοδοχείων στην πόλη. Η μέση ετήσια θερμοκρασία της θάλασσας είναι 13–14 °C. Οι εποχιακές θερμοκρασίες κυμαίνονται από κατά μέσο όρο 6 °C από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο, έως 23 °C τον Αύγουστο. Συνήθως, για συνολικά 4 μήνες – από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο – η μέση θερμοκρασία της θάλασσας στον Κόλπο της Οδησσού και στην περιοχή του κόλπου της πόλης υπερβαίνει τους 20 °C.^[7]

Η πόλη έχει συνήθως ξηρούς, κρύους χειμώνες, οι οποίοι είναι σχετικά ήπιοι σε σύγκριση με το μεγαλύτερο μέρος της Ουκρανίας, καθώς χαρακτηρίζονται από θερμοκρασίες που σπάνια πέφτουν κάτω από τους -10 °C. Τα καλοκαίρια παρατηρείται αυξημένο επίπεδο βροχοπτώσεων και η πόλη έχει συχνά ζεστό καιρό με θερμοκρασίες που συχνά φτάνουν στους 20 °C. Η χιονοκάλυψη είναι συχνά ελαφριά ή μέτρια. Οι δημοτικές υπηρεσίες σπάνια αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα που μπορούν να βρεθούν συχνά σε άλλες, πιο βόρειες, ουκρανικές πόλεις. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό επειδή οι υψηλότερες χειμερινές θερμοκρασίες και η παράκτια τοποθεσία της Οδησσού εμποδίζουν τη σημαντική χιονόπτωση. Η πόλη δεν αντιμετωπίζει σχεδόν ποτέ το φαινόμενο του παγώματος της θάλασσας.

Κλιματικά δεδομένα για την Οδησσό (1991–2020, ακραία 1894–σήμερα)
Μήνας	Ιαν	Φεβ	Μάρ	Απρ	Μάι	Ιούν	Ιούλ	Αύγ	Σεπ	Οκτ	Νοε	Δεκ	Έτος
Υψηλότερη Μέγιστη °C (°F)	15.1	19.2	24.1	29.4	33.3	37.2	39.3	38.0	35.4	30.5	26.0	16.9	39,3
Μέση Μέγιστη °C (°F)	2.3	3.4	7.7	13.6	20.3	25.1	27.9	27.7	21.8	15.3	9.1	4.2	14,9
Μέση Μηνιαία °C (°F)	−0.4	0.4	4.3	10.0	16.2	20.8	23.4	23.1	17.8	12.0	6.3	1.5	11,3
Μέση Ελάχιστη °C (°F)	−2.7	−2.1	1.6	6.9	12.6	16.9	19.1	18.5	14.0	8.9	3.9	−0.8	8,1
Χαμηλότερη Ελάχιστη °C (°F)	−26.2	−28	−16	−5.9	0.3	5.2	7.5	7.9	−0.8	−13.3	−14.6	−19.6	−28
Υετός mm (ίντσες)	43	35	35	28	39	47	45	40	44	37	39	38	470
% υγρασίας	82.5	80.7	78.4	74.5	71.0	70.6	66.0	65.4	71.8	77.1	81.9	83.6	75,3
Μέσες ημέρες βροχόπτωσης	9	7	10	11	12	13	10	8	9	10	13	10	122
Μέσες ημέρες χιονόπτωσης	11	10	6	0.4	0	0	0	0	0	0.2	4	9	41
Μέσες μηνιαίες ώρες ηλιοφάνειας	63.2	91.6	142.2	199.5	292.5	307.5	332.9	313.1	234.6	164.7	73.0	57.4	2.272,2
Πηγή #1: Pogoda.ru^[8]
Πηγή #2: World Meteorological Organization (humidity and sun 1981–2010)^[9]

Δημογραφία

Η ομιλούμενη γλώσσα στην Οδησσό είναι τα Ρώσικα. Μολονότι πρόκειται για πόλη της Ουκρανίας, στα σχολεία η διδασκαλία των μαθημάτων διεξάγεται στην ουκρανική γλώσσα και η πλειονότητα των κατοίκων γνωρίζει άριστα την ουκρανική γλώσσα, παραδοσιακά οι κάτοικοι της χρησιμοποιούν τη ρωσική γλώσσα σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων και επαφών τους. Η πόλη κατοικείται από πολλές εθνότητες, σύμφωνα άλλωστε και με την ιστορία της. Εκτός από Ουκρανούς, οι οποίοι αποτελούν και την πλειοψηφία, στην Οδησσό ζει μεγάλος αριθμός Ρώσων. Ακολουθούν Εβραίοι,Έλληνες, Γερμανοί, Γάλλοι, Ρουμάνοι, Τούρκοι, Αρμένιοι και Γεωργιανοί.

Οι κάτοικοι της Οδησσού αυτοπροσδιορίζονται σε μεγάλο βαθμό ως εξωστρεφείς και κοσμοπολίτες, ένα χαρακτηριστικό που προκύπτει από τη θέση της πόλης μεταξύ Δύσης και Ανατολής, την ιστορία και τον ρόλο του λιμανιού στην καθημερινή ζωή της πόλης.

Οικονομία

Μαζί με τη Χερσώνα και τη Σεβαστούπολη η Οδησσός είναι ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της Ουκρανίας. Η Οδησσός είναι επίσης μεγάλο συγκοινωνιακό και οδικό κέντρο της χώρας.