Βικιπαίδεια

Δανιήλ

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Δανιήλ (αποσαφήνιση).

Ο Δανιήλ είναι ο κύριος χαρακτήρας του Βιβλίου του Δανιήλ. Σύμφωνα με την Εβραϊκή Βίβλο, ο Δανιήλ ήταν ένας ευγενής Εβραίος νέος της Ιερουσαλήμ που αιχμαλωτίστηκε από τον Ναβουχοδονόσορα Β' της Βαβυλώνας, υπηρετώντας τον βασιλιά και τους διαδόχους του με πίστη και ικανότητα μέχρι την εποχή του Πέρση κατακτητή Κύρου, ενώ παρέμεινε πιστός στον Θεό του Ισραήλ. Η συναίνεση των περισσότερων σύγχρονων μελετητών είναι ότι ο Δανιήλ δεν είναι ιστορικό πρόσωπο και ότι το βιβλίο είναι ένας κρυπτικός υπαινιγμός για τη βασιλεία του ελληνιστικού βασιλιά Αντίοχου Δ' του Επιφανή τον 2ο αιώνα π. Χ. .

Δανιήλ
Daniellion.jpg
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση7ος αιώνας π.Χ.
Ιερουσαλήμ
Θάνατος6ος αιώνας π.Χ.
Βαβυλώνα
Eορτασμός αγίου23 Ιουλίου
Πληροφορίες ασχολίας
ΙδιότηταΠροφήτης
Περίοδος ακμής7ος αιώνας π.Χ.[1] - 6ος αιώνας π.Χ.[1]
Σημειώσεις
Εορτάζεται 17 Δεκεμβρίου από την Ανατολική και Δυτική Εκκλησία
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Έξι πόλεις διεκδικούν τον τάφο του Δανιήλ, με πιο διάσημη αυτή στα Σούσα, στο νότιο Ιράν, σε μια τοποθεσία γνωστή ως Τύμβος του Δανιήλ. Δεν είναι προφήτης στον Ιουδαϊσμό, αλλά οι ραββίνοι τον θεωρούσαν το πιο διακεκριμένο μέλος της βαβυλωνιακής διασποράς, αξεπέραστο σε ευσέβεια και καλές πράξεις, σταθερό στην προσήλωσή του στο Νόμο παρά το γεγονός ότι περιβαλλόταν από εχθρούς που επιδίωκαν την καταστροφή του, και κατά τους πρώτους αιώνες μ. Χ. κατέγραψαν τους πολλούς θρύλους που είχαν αναπτυχθεί γύρω από το όνομά του. Θεωρείται προφήτης στον Χριστιανισμό, και παρόλο που δεν αναφέρεται στο Κοράνι, οι μουσουλμανικές πηγές τον περιγράφουν ως προφήτη.

ΥπόβαθροΕπεξεργασία

Το όνομα του Δανιήλ σημαίνει "Ο Θεός είναι ο κριτής μου". Ενώ ο πιο γνωστός Δανιήλ είναι ο ήρωας του βιβλίου του Δανιήλ που ερμηνεύει όνειρα και λαμβάνει αποκαλυπτικά οράματα, η Βίβλος αναφέρει επίσης εν συντομία τρία άλλα άτομα με αυτό το όνομα:

  1. Το βιβλίο του Ιεζεκιήλ (14:14, 14:20 και 28:3) αναφέρεται σε έναν θρυλικό Δανιήλ που φημίζεται για τη σοφία και τη δικαιοσύνη του. Στο εδάφιο 14:14, ο Ιεζεκιήλ λέει για την αμαρτωλή γη του Ισραήλ ότι "ακόμη και αν αυτοί οι τρεις, ο Νώε, ο Δανιήλ και ο Ιώβ, βρίσκονταν σ' αυτήν, θα έσωζαν μόνο τη ζωή τους με τη δικαιοσύνη τους" Στο κεφάλαιο 28, ο Ιεζεκιήλ χλευάζει τον βασιλιά της Τύρου, ρωτώντας ρητορικά: "Είσαι σοφότερος από τον Δανιήλ;" Ο συγγραφέας του βιβλίου του Δανιήλ φαίνεται ότι πήρε αυτή τη θρυλική μορφή, που φημίζεται για τη σοφία της, για να χρησιμεύσει ως κεντρικός ανθρώπινος χαρακτήρας.
  2. Το βιβλίο του Έσδρα (8:2) αναφέρει έναν ιερέα ονόματι Δανιήλ που πήγε από τη Βαβυλώνα στην Ιερουσαλήμ μαζί με τον Έσδρα.
  3. Στο Πρώτο Βιβλίο των Χρονικών (3:1) αναφέρεται ένας γιος του Δαβίδ που ονομαζόταν Δανιήλ.

Ο Δανιήλ είναι επίσης το όνομα μιας μορφής του μύθου Άκχατ από την Ουγκαρίτ. (Η Ουγκαρίτ ήταν μια πόλη των Χαναναίων που καταστράφηκε γύρω στο 1200 π. Χ. - η πινακίδα που περιέχει την ιστορία χρονολογείται γύρω στο 1360 π. Χ. ) Αυτός ο θρυλικός Δανιήλ είναι γνωστός για τη δικαιοσύνη και τη σοφία του και οπαδός του θεού Ελ (εξ ου και το όνομά του), ο οποίος έκανε γνωστή τη θέλησή του μέσω ονείρων και οραμάτων. Είναι απίθανο ο Ιεζεκιήλ να γνώριζε τον πολύ παλαιότερο θρύλο των Χαναναίων, αλλά φαίνεται λογικό να υποθέσουμε ότι υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ των δύο. Οι συγγραφείς των παραμυθιών στο πρώτο μισό του βιβλίου του Δανιήλ πιθανότατα αγνοούσαν επίσης τον ουγκαριτικό Δανιήλ και πιθανώς πήραν το όνομα του ήρωά τους από τον Ιεζεκιήλ- ο συγγραφέας των οραμάτων στο δεύτερο μισό πήρε με τη σειρά του το όνομα του ήρωά του από τις παραμύθια.

Ιστορική ύπαρξηΕπεξεργασία

 
Προφήτης Δανιήλ, από τον Aleijadinho, Congonhas, Minas Gerais, 1800-5

Η ιστορικότητα του Δανιήλ είναι αμφίβολη και αμφισβητούμενη. Στο παρελθόν, δεν υπήρχε καμία αμφιβολία για την ύπαρξή του και την αλήθεια του βιβλίου του, του οποίου θεωρούνταν ο άμεσος συγγραφέας. Υπέρ αυτής της κυριολεξίας, υπήρχε η άποψη ότι η Βίβλος γράφτηκε υπό θεϊκή έμπνευση, η οποία ενισχύθηκε από ορισμένα στοιχεία του βιβλίου που στον Χριστιανισμό απέκτησαν πολύ ισχυρή χριστολογική σημασία.[2] Στη σύγχρονη εποχή, ωστόσο, η ιστοριοκριτική προσέγγιση αμφισβητεί τη συγγραφή του βιβλίου και την ύπαρξή του. Η σύγχρονη ακαδημαϊκή συναίνεση μεταξύ ιστορικών και αρχαιολόγων είναι ότι ο Δανιήλ δεν υπήρξε ποτέ και ότι το βιβλίο που του αποδίδεται είναι μια αινιγματική αναφορά στη βασιλεία του Αντιόχου Επιφανούς. Στην ουγκαριτική λογοτεχνία υπάρχει ένας δικαστής και σοφός, που ονομάζεται Δανιήλ, ο οποίος χαρακτηρίζεται από εξαιρετική καλοσύνη, δικαιοσύνη, σοφία και δικαιοσύνη. Αυτός ο Δανιήλ μπορεί να είναι ο ίδιος Δανιήλ που αναφέρεται στο βιβλίο του Ιεζεκιήλ.[3] Αυτή η ανακάλυψη οδήγησε πολλούς ιστορικούς και μελετητές να θεωρήσουν ότι ο προφήτης Δανιήλ είναι παράγωγος και ιστορικοποίηση του ουγκαριτικού μύθου. Άλλοι μελετητές, ωστόσο, διατηρούν την ιστορικότητα του προφήτη, αν και δέχονται ότι δεν είναι ο συγγραφέας του βιβλίου της Βίβλου, ο οποίος απλώς επεξεργάζεται την ιστορία του και τη διευρύνει με θρύλους και παραδόσεις.[4] Οι φονταμενταλιστές συγγραφείς θεωρούν επίσης τον Δανιήλ ως ιστορικό χαρακτήρα. Σύμφωνα με τους μελετητές αυτούς, ο σοφός Δανιήλ που αναφέρει ο Ιεζεκιήλ αντιστοιχεί στον προφήτη, αφού ο Ιεζεκιήλ δεν θα είχε λόγο να αναφέρει κάποιον που δεν σχετίζεται άμεσα με τον λαό Ισραήλ. Προσθέτουν ότι το γεγονός ότι ένας νεαρός Εβραίος ευγενής οδηγήθηκε στο παλάτι του Ναβουχοδονόσορα ανταποκρίνεται στο έθιμο της εποχής και ότι ο Βαλτάσαρ περιγράφεται σωστά ως ηγεμόνας της Βαβυλώνας, τέλος υποστηρίζουν ότι το γεγονός ότι τουλάχιστον έξι μέρη θεωρούνται τάφος του, αν και από μόνο του δεν αποδεικνύει τίποτα, αποτελεί επιχείρημα υπέρ της ύπαρξής του.

Ο Δανιήλ στη μεταγενέστερη παράδοσηΕπεξεργασία

 
Ο τάφος του Δανιήλ στη Σουσάν

ΙουδαϊσμόςΕπεξεργασία

Ο Δανιήλ δεν θεωρείται προφήτης στον Ιουδαϊσμό: η προφητεία θεωρείται ότι τελείωσε με τον Αγγαίο, τον Ζαχαρία και τον Μαλαχία. Στην εβραϊκή Βίβλο, το βιβλίο του δεν περιλαμβάνεται στους Προφήτες (η εβραϊκή Βίβλος έχει τρία τμήματα, την Τορά, τους Προφήτες και τα Γραπτά), ίσως επειδή το περιεχόμενό του δεν αντιστοιχεί στα προφητικά βιβλία, παρ' όλα αυτά, τα οκτώ αντίγραφα που βρέθηκαν στους παπύρους της Νεκράς Θάλασσας και οι πρόσθετες ιστορίες στο ελληνικό κείμενο μαρτυρούν τη δημοτικότητα του Δανιήλ στην αρχαιότητα.

Οι αναφορές της ραββινικής γραμματείας στη βιβλική ιστορία του Δανιήλ περιέχουν αρκετές επεκτάσεις, επεξεργασίες και συμπεράσματα πέραν του κειμένου που παρουσιάζεται στο βιβλίο του Δανιήλ. Οι Εβραίοι ραβίνοι της πρώτης χιλιετίας μετά Χριστόν θεωρούσαν τον Δανιήλ ως το πιο διακεκριμένο μέλος της βαβυλωνιακής διασποράς, αξεπέραστο σε ευσέβεια και καλές πράξεις, ακλόνητο στην προσήλωσή του στον Νόμο παρά το γεγονός ότι περιβαλλόταν από εχθρούς που επιδίωκαν την καταστροφή του, και κατά τους πρώτους αιώνες μ. Χ. έγραψαν τους πολλούς θρύλους που αναπτύχθηκαν γύρω από το όνομά του. Σύμφωνα με τη ραββινική παράδοση ο Δανιήλ ανήκε στην εβραϊκή βασιλική οικογένεια, η αιχμαλωσία τους προφητεύτηκε από τον προφήτη Ησαΐα στον βασιλιά Εζεκία με τα εξής λόγια: "αυτοί (οι απόγονοι του Εζεκία) θα είναι ευνούχοι στο παλάτι του βασιλιά της Βαβυλώνας". Αυτή η ατυχία μετατράπηκε σε ευλογία, όταν ο Δανιήλ και οι τρεις σύντροφοί του μπόρεσαν να δείξουν στον Ναβουχοδονόσορα τα ακρωτηριασμένα σώματά τους και να αποδείξουν έτσι την αθωότητά τους από τις κατηγορίες για ακάθαρτη ζωή.[5]

Ο Δανιήλ είχε συνεχώς κατά νου την ευημερία του Ναβουχοδονόσορα και όταν ο βασιλιάς καταδικάστηκε από τον Θεό να ζήσει ως θηρίο για ορισμένο χρονικό διάστημα, ο Δανιήλ προσευχήθηκε να συντομευτεί η περίοδος της τιμωρίας και η προσευχή του έγινε δεκτή. Λέγεται ότι ο Ναβουχοδονόσορας τον θαύμαζε πολύ και όταν πέθαινε, θέλησε να συμπεριλάβει τον Δανιήλ στους κληρονόμους του, αλλά ο Δανιήλ αρνήθηκε την τιμή, λέγοντας ότι δεν μπορούσε να αφήσει την κληρονομιά των προγόνων του για την κληρονομιά των ακαλλιέργητων.[6] Ο Δανιήλ αποκατέστησε επίσης την όραση του βασιλιά Δαρείου, ο οποίος κακώς έριξε τον ευσεβή Δανιήλ στη φυλακή με ψευδείς κατηγορίες, με αποτέλεσμα πολλοί να μεταστραφούν στον Ιουδαϊσμό.

 
Ο Δανιήλ και τα λιοντάρια - άγαλμα μπροστά από την εκκλησία του Σεν Τροπέ στην Αρλ, Γαλλία.

ΧριστιανισμόςΕπεξεργασία

Ο Δανιήλ θεωρείται μια πολύ σημαντική προσωπικότητα στον Χριστιανισμό, κυρίως επειδή ορισμένα στοιχεία του βιβλίου του απέκτησαν μια πολύ ισχυρή χριστολογική σημασία, όπως η προφητεία των εβδομήντα εβδομάδων που θα αναγγέλλει, σύμφωνα με ορισμένους θεολόγους, τη γέννηση και τον θάνατο του Ιησού Χριστού. Η Καινή Διαθήκη κάνει μια αναφορά στον Δανιήλ στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο|Ματθαίος 24:15, σε σχέση με το βδέλυγμα της ερήμωσης.

"Όταν δείτε το βδέλυγμα της ερήμωσης, για το οποίο μίλησε ο προφήτης Δανιήλ στον άγιο τόπο (ας το καταλάβουν όσοι διαβάζουν), τότε όσοι είναι στην Ιουδαία ας καταφύγουν στα βουνά.

Ο Δανιήλ αναφέρεται επίσης στο πρώτο βιβλίο των Μακκαβαίων, όπου υπενθυμίζει το επεισόδιο του λάκκου των λεόντων.[7] Η επιστολή προς Εβραίους αναφέρεται επίσης στον προφήτη.

Λειτουργική μνήμηΕπεξεργασία

Η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία γιορτάζει τη γιορτή του Αγίου Δανιήλ του Προφήτη μαζί με τη γιορτή των Τριών Νέων την Κυριακή των Αγίων Πατριαρχών, η οποία συνήθως πέφτει μεταξύ 11 και 17 Δεκεμβρίου, δηλαδή την τελευταία Κυριακή πριν από τα Χριστούγεννα. Η προφητεία στο κεφάλαιο 2 του βιβλίου του, για την πέτρα που κατέστρεψε το είδωλο των πήλινων ποδιών, χρησιμοποιείται συχνά στην υμνολογία ως μεταφορά για την Ενσάρκωση. Έτσι, η "πέτρα" είναι ο Χριστός και αυτό που "δεν κόπηκε από ανθρώπινο χέρι" αναφέρεται στην παρθενογένεση, η Παρθένος Μαρία ή Θεοτόκος είναι το "άκοπο βουνό". Εορτάζεται επίσης στο Ημερολόγιο των Αγίων της Λουθηρανικής Εκκλησίας του Μιζούρι μαζί με τους Τρεις Νέους στις 17 Δεκεμβρίου, που συμπίπτει με τον ορθόδοξο εορτασμό.[8]

Στην Καθολική Εκκλησία, τα γενέθλιά του γιορτάζονται στις 21 Ιουλίου.[9][10] Η Κοπτική Εκκλησία, από την άλλη πλευρά, το γιορτάζει στις 23 του Baramhat, που αντιστοιχεί στις 3 Απριλίου.[11]

ΙσλαμισμόςΕπεξεργασία

 
Ο τάφος του Δανιήλ στη Σαμαρκάνδη

Ο Δανιήλ (αραβικά: دانيال) δεν αναφέρεται ονομαστικά στο Κοράνι, αλλά υπάρχουν αναφορές για την προφητεία του στη μεταγενέστερη μουσουλμανική λογοτεχνία, η οποία αφηγείται πώς σώθηκε από τα λιοντάρια με τη βοήθεια του προφήτη Ιερεμία (στο "Μπελ και ο Δράκος" τον ρόλο αυτό παίζει ο προφήτης Αμπακούμ) και ερμήνευσε το όνειρο του βασιλιά για ένα άγαλμα από τέσσερα μέταλλα που καταστράφηκε από μια πέτρα από τον ουρανό. Όλες οι πηγές, κλασικές και σύγχρονες, τον περιγράφουν ως έναν άγιο και δίκαιο άνθρωπο. Ο Αμπντουλάχ Γιουσούφ Αλί (1872-1953) στο σχόλιό του για το Κοράνι λέει:

Ο Δανιήλ ήταν ένας δίκαιος άνδρας με πριγκιπική καταγωγή και έζησε γύρω στο 620-538 π. Χ. Μεταφέρθηκε στη Βαβυλώνα το 605 π. Χ. από τον Ναβουχοδονόσορα τον Ασσύριο, αλλά ζούσε ακόμη όταν η Ασσυρία ανατράπηκε από τους Μήδους και τους Πέρσες. Παρά την "αιχμαλωσία" των Εβραίων, ο Δανιήλ απολάμβανε τις υψηλότερες κρατικές θέσεις στη Βαβυλώνα, αλλά ήταν πάντα πιστός στην Ιερουσαλήμ. Οι εχθροί του (υπό τον Πέρση μονάρχη) πέρασαν έναν ποινικό νόμο εναντίον οποιουδήποτε "παρακαλούσε οποιονδήποτε θεό ή άνθρωπο για 30 ημέρες" εκτός από τον Πέρση βασιλιά. Αλλά ο Δανιήλ παρέμεινε πιστός στην Ιερουσαλήμ. "Καθώς τα παράθυρα ήταν ανοιχτά στα δωμάτιά του προς την Ιερουσαλήμ, γονάτιζε τρεις φορές την ημέρα, προσευχόταν και ευχαριστούσε τον Θεό του, όπως και πριν. " - Αμπντουλάχ Γιουσούφ ΑλίΤο Ιερό Κοράνι: Κείμενο, Μετάφραση και Σχόλια

Στο Kitab al-Kafi, ο ιμάμης Ali ibn Husayn Zayn al-Abidin αναφέρει ότι ο Αλλάχ είχε αποκαλύψει στον Δανιήλ ότι, "Οι πιο μισητοί μεταξύ των πλασμάτων μου είναι οι αδαείς που δεν σέβονται τους μελετητές και δεν τους ακολουθούν. Οι πιο αγαπητοί από Μένα στους υπηρέτες Μου είναι οι ευσεβείς που εργάζονται σκληρά για να δικαιούνται μεγαλύτερες ανταμοιβές, που μένουν πάντα κοντά στους μελετητές, ακολουθούν ανθρώπους που διαπρέπουν και παίρνουν (τις συμβουλές) ανθρώπων της σοφίας. "[12]

Οι ισλαμικές παραδόσεις λένε ότι κήρυξε στο Ιράκ κατά τη διάρκεια της βασιλείας των Περσών βασιλέων Λαχόρασπ και Κύρου του Μεγάλου και τους δίδαξε την ενότητα του Θεού και προέτρεψε τους ανθρώπους να επιστρέψουν στον Θεό. Ο ιστορικός Αλ Ταμπάρι λέει ότι χιλιάδες άνθρωποι που πέθαναν σε μια συγκεκριμένη πόλη από μια επιδημία αναστήθηκαν χίλια χρόνια αργότερα από τον Δανιήλ, ένα τέτοιο επεισόδιο ιστοριοποιεί το όραμα του προφήτη Ιεζεκιήλ στο κεφάλαιο 37. Ο Κύρος είχε αναθέσει στον προφήτη να διδάξει την αληθινή θρησκεία. Όταν ο Δανιήλ ζήτησε την άδειά του να ανοικοδομήσει τον Ναό στην Ιερουσαλήμ και να επιστρέψει στην Παλαιστίνη, ο βασιλιάς συμφώνησε με το πρώτο αίτημά του, αλλά αρνήθηκε να τον αφήσει να φύγει, ισχυριζόμενος ότι "αν είχα χίλιους προφήτες σαν εσένα, θα τους έβαζα όλους να μείνουν μαζί μου". Σε μια άλλη παράδοση, ωστόσο, ο προφήτης θεωρείται βασιλιάς του Ισραήλ μετά την επιστροφή από την αιχμαλωσία στη Βαβυλώνα. Στον Δανιήλ αποδίδεται επίσης η εφεύρεση της γεωμαντείας ("ilm al-raml") και η συγγραφή του βιβλίου "Usul al-Ta'bir" (Οι αρχές της ερμηνείας των ονείρων).[13] Ο Ibn Taymiyya, στο βιβλίο του Al Jawaab, γράφει πολλά για τον Δανιήλ που αναγγέλλει τον ερχομό του Μωάμεθ.[14]

Μια μουσουλμανική παράδοση θεωρεί ότι υπήρχαν δύο άνδρες με το όνομα Δανιήλ στην εβραϊκή Βίβλο. Ο Δανιήλ ο Πρεσβύτερος, ο σοφός που αναφέρεται στο βιβλίο του Ιεζεκιήλ, ο οποίος θα έζησε μεταξύ της εποχής του Νώε και του Αβραάμ και ήταν ο δημιουργός των προαναφερθέντων επιστημών, και ο Δανιήλ ο νεότερος, ο οποίος έζησε την εποχή της Βαβυλωνιακής αιχμαλωσίας, η ζωή του οποίου καταγράφεται στο βιβλίο του Δανιήλ, και σύμφωνα με μια παράδοση ήταν ο θείος από τη μητέρα του Κύρου, του οποίου η μητέρα ήταν Εβραία. Ο Δανιήλ ο νεότερος θεωρείται συγγραφέας του βιβλίου Kitab al-Jafar (βιβλίο της μαντικής) και πολλών προφητειών σχετικά με τους βασιλιάδες της Περσίας. Ωστόσο, ορισμένοι μελετητές, όπως ο Ιμπν Καχίρ, απορρίπτουν τη διάκριση και αντιμετωπίζουν και τους δύο "Ντανιέις" ως ένα και το αυτό πρόσωπο. Σύμφωνα με τον Μωάμεθ ιμπν Τζαρίρ, ο Ναβουχοδονόσορας ήταν αυτός που διέταξε να ρίξουν τον Δανιήλ στο λάκκο των λεόντων. Ένας τάφος σκάφτηκε γι' αυτόν, ο προφήτης μαζί με πέντε συντρόφους του ρίχτηκαν στον λάκκο. Λίγο καιρό αργότερα, ο βασιλιάς πλησίασε τον τάφο και είδε επτά ανθρώπους αντί για έξι. Το έβδομο πρόσωπο ήταν ένας άγγελος, ο οποίος έδωσε ένα χτύπημα στο πρόσωπο του Ναβουχοδονόσορα και τον μετέτρεψε έτσι σε θηρίο.[15]

ΜπαχάιΕπεξεργασία

Ο Δανιήλ θεωρείται δευτερεύων προφήτης στις διδασκαλίες της πίστης των Μπαχάι. Ορισμένοι προσηλυτισμένοι Μπαχάι εισήγαγαν την αρχή της μετενσάρκωσης, συγκεκριμένα ταυτίζοντας τον Δανιήλ με τον Ιωάννη.

ΠαραπομπέςΕπεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Czech National Authority Database. jn20000700363. Ανακτήθηκε στις 8  Ιουνίου 2022.
  2. ↑ «2Re (BPD) 15». www.clerus.org. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2022. 
  3. ↑ Day, John (1980). «The Daniel of Ugarit and Ezekiel and the Hero of the Book of Daniel». Vetus Testamentum 30 (2): 174–184. doi:10.2307/1517522. ISSN 0042-4935. https://www.jstor.org/stable/1517522. 
  4. ↑ Dussaud, René (1931). «Brèves remarques sur les tablettes de Ras-Shamra». Syria. Archéologie, Art et histoire 12 (1): 67–77. doi:10.3406/syria.1931.3597. https://www.persee.fr/doc/syria_0039-7946_1931_num_12_1_3597. 
  5. ↑ «DANIEL - JewishEncyclopedia.com». www.jewishencyclopedia.com. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2022. 
  6. ↑ «DANIEL - JewishEncyclopedia.com». www.jewishencyclopedia.com. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2022. 
  7. ↑ «I Macabeus» (στα pt). Wikipédia, a enciclopédia livre. 2022-05-20. https://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=I_Macabeus&oldid=63625969. 
  8. ↑ «Concordia Historical Institute». Concordia Historical Institute (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2022. 
  9. ↑ «CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Daniel». www.newadvent.org. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2022. 
  10. ↑ «San Daniele». Santiebeati.it. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2022. 
  11. ↑ «copticchurch.net «Daniel»». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουνίου 2012. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2022. 
  12. ↑ «Fontes bibliográficas – Wikipédia, a enciclopédia livre». pt.wikipedia.org (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2022. 
  13. ↑ «DANIEL - JewishEncyclopedia.com». www.jewishencyclopedia.com. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2022. 
  14. ↑ Answering those who altered the religion of Jesus Christ
  15. ↑ «DANIEL - JewishEncyclopedia.com». www.jewishencyclopedia.com. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2022. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοιΕπεξεργασία


ΒιβλιογραφίαΕπεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Δανιήλ&oldid=9789000"