Διοίκηση

Διοίκηση είναι ο συντονισμός και η επίβλεψη της λειτουργίας μίας επιχείρησης, ενός ιδρύματος, ενός οργανισμού ή εν γένει, ενός φορέα οργάνωσης ατόμων. Είναι ένα είδος διαχείρισης, δηλαδή προσπάθειας οργάνωσης των διαθέσιμων πόρων, η οποία έχει ως στόχο την καλύτερη δυνατή λειτουργία του φορέα. Τα άτομα που ασκούν τη διοίκηση είναι επιφορτισμένα με τη λήψη αποφάσεων απαραίτητων για τη λειτουργία του φορέα. Τα καθήκοντά τους ποικίλλουν ανάλογα με τη φύση του φορέα τον οποίο διοικούν.

Παραδείγματα ατόμων που ασκούν διοίκηση είναι ο διευθυντής μίας επιχείρησης, ο διοικητής μίας στρατιωτικής σχολής, ο πρύτανης ενός πανεπιστημίου ή ο πρόεδρος ενός οργανισμού. Πολλές φορές, τα άτομα τα οποία ασκούν διοίκηση, αποκαλούνται συνεκδοχικά «η Διοίκηση».

Μεγάλες κατηγορίες στις οποίες διακρίνεται η Διοίκηση είναι η Δημόσια Διοίκηση, η Διοίκηση του Στρατού, η Διοίκηση Επιχειρήσεων και η Διοίκηση των Πανεπιστημίων (τα Πανεπίστημα στην Ελλάδα αλλά και σε πολλά άλλα κράτη είναι ιδρύματα «αυτοδιοίκητα»).

Άτομα που ασκούν τη διοίκηση

Διοίκηση σε έναν φορέα μπορούν να ασκούν ένα ή περισσότερα πρόσωπα. Υπάρχουν αρκετές βαθμίδες στη διοίκηση. Τα πρόσωπα τα οποία κατέχουν την υψηλότερη θέση της διοίκησης φέρουν διάφορες ονομασίες, ανάλογα με τη φύση του φορέα τον οποίο διοικούν:

• Διοικητές ονομάζονται συνήθως στους μεγάλους φορείς του Δημοσίου, όπως την Τράπεζα της Ελλάδος και το ΙΚΑ, αλλά και σε στρατιωτικές Σχολές, όπως τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων ή σε στρατιωτικές μονάδες, όπως το τάγμα ή ο λόχος.
• Διευθυντές ονομάζονται στις σχολικές μονάδες και στις εμπορικές επιχειρήσεις. Ειδικά στις ανώνυμες εταιρείες, ονομάζονται Διευθύνοντες Σύμβουλοι.
• Πρυτάνεις ονομάζονται στα Πανεπιστήμια.
• Πρόεδροι ονομάζονται στους Οργανισμούς, τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και τους Συλλόγους.

Τα άτομα που έχουν επιφορτιστεί με διοικητικά καθήκοντα, φέρουν και «διοικητικές ευθύνες», το οποίο σημαίνει ότι μπορεί να κατηγορηθούν για λήψη λανθασμένων αποφάσεων, οι οποίες ήταν επιβλαβείς για τον φορέα τον οποίο διοικούν ή διοικούσαν.

Δημόσια Διοίκηση

Η Δημόσια Διοίκηση σχετίζεται με την οργάνωση των περισσότερων κρατικών υπηρεσιών. Ασκείται σε πλήθος φορέων των Δημοσίου, όπως Υπουργεία και Δημόσιους Οργανισμούς.

Στην Ελλάδα λειτουργεί από το 1983 Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης.

Διοίκηση Στρατού

Η διοίκηση του στρατεύματος είναι βασισμένη σε μία ιεραρχική οργάνωση. Υπάρχουν αρκετές διοικητικές μονάδες, οι οποίες ονομάζονται «κλιμάκια οργάνωσης». Καθένα από αυτά έχει και από έναν διοικητή, αξιωματικό ή υπαξιωματικό. Πολλοί στρατιωτικοί βαθμοί παίρνουν το όνομά τους από το κλιμάκιο το οποίο συνήθως διοικούν («άγουν»): ο λόχος διοκείται από τον λοχαγό, το τάγμα από τον ταγματάρχη, το σύνταγμα από τον συνταγματάρχη και η ταξιαρχία από τον ταξίαρχο.

Η Ομάδα, η Διμοιρία και ο Λόχος είναι «υπομονάδες» και διοικούνται κατά κανόνα από κατώτερο αξιωματικό. Το Τάγμα είναι η κύρια «μονάδα» και διοικείται από ανώτερο αξιωματικό (συνήθως αντισυνταγματάρχη, αν πρόκειται για ανεξάρτητο τάγμα ή από ταγματάρχη, αν πρόκειται για τάγμα ενταγμένο σε κάποιο σύνταγμα, το αμέσως μεγαλύτερο κλιμάκιο. Ο μικρότερος «στρατιωτικός σχηματισμός» είναι η Ταξιαρχία. Διοικείται κατά κανόνα από Ταξίαρχο. Οι ταξιαρχίες αποτελούν τα κύρια τμήματα μιας Μεραρχίας. Μεγαλύτερος σχηματισμός είναι το Σώμα Στρατού, ενώ ο μεγαλύτερος σχηματισμός εν καιρώ ειρήνης είναι η Στρατιά.

Διοίκηση της Εκπαίδευσης

Η εκπαίδευση μπορεί να εκληφθεί ως ένας χώρος για την άσκηση διοίκησης, ο οποίος παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με άλλους χώρους ενώ παράλληλα, παρουσιάζει και σημαντικές διαφοροποιήσεις, οι οποίες καθιστούν αναγκαία την κατάλληλη προσαρμογή των γενικών αρχών μάνατζμεντ αλλά και την ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων. Επαναδιατυπώνοντας τον ορισμό της διοίκησης εντός του πλαισίου της εκπαίδευσης διαφαίνεται πως η διοίκηση αφορά σε εκείνη την εξειδικευμένη ανθρώπινη δραστηριότητα, η οποία αναπτύσσεται στους εκπαιδευτικούς οργανισμούς ή στο σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος και επιδιώκει την υλοποίηση των σκοπών και των στόχων της εκπαίδευσης μέσα από την αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων ( ανθρώπινων και υλικών), μέσα από λειτουργίες όπως είναι για παράδειγμα ο προγραμματισμός, η οργάνωση, η διεύθυνση, ο συντονισμός και ο έλεγχος.

Η διοικητική διάρθρωση του σχολικού συστήματος στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον βαθμό εξουσίας και τη γεωγραφική θέση των υπηρεσιών, μπορεί να διακριθεί σε τέσσερα βασικά επίπεδα διοίκησης: το εθνικό, το περιφερειακό, το νομαρχιακό και το σχολικό. Το εθνικό επίπεδο περιλαμβάνει την κεντρική εξουσία του Υπουργείου Παιδείας, τα κεντρικά υπηρεσιακά, πειθαρχικά και γνωμοδοτικά συμβούλια και τους βοηθητικούς οργανισμούς της εκπαίδευσης. Το περιφερειακό επίπεδο αποτελείται από τις περιφερειακές διευθύνσεις εκπαίδευσης και τα ανώτερα περιφερειακά υπηρεσιακά συμβούλια. Το νομαρχιακό επίπεδο αποτελείται από τις διευθύνσεις- γραφεία εκπαίδευσης, τα περιφερειακά υπηρεσιακά συμβούλια και τα νομαρχιακά συμβούλια. Το επίπεδο σχολικής μονάδας περιλαμβάνει τον διευθυντή και τον υποδιευθυντή.

Η οργάνωση και η διοίκηση στον χώρο της εκπαίδευσης γενικά, αλλά και ειδικότερα στον χώρο του σχολείου ασκείται σε ένα πρώτο επίπεδο, ως πρακτική από ένα πλήθος εκπαιδευτικών στελεχών στα διάφορα επίπεδα του εκπαιδευτικού συστήματος. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, διδάσκεται ως γνωστικό αντικείμενο/ ακαδημαϊκό μάθημα σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς κύκλους σπουδών. Σε ένα τρίτο επίπεδο, συνιστά ως επιστημονικό αντικείμενο, ένα πεδίο το οποίο έχει συγκροτημένο θεωρητικό πλαίσιο ή αποτελεί πεδίο ερευνητικής παραγωγής.

Η διοίκηση στον τομέα της εκπαίδευσης αφορά στη διαδικασία συντονισμού του ανθρώπινου δυναμικού, των δραστηριοτήτων και των ενεργειών που συντελούνται σε αυτή. Η διοίκηση σε έναν εκπαιδευτικό οργανισμό ελέγχει τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος. Στις βασικές της λειτουργίες περιλαμβάνονται τα ζητήματα σχεδιασμού και προγραμματισμού. Οι ενέργειες αυτές εξασφαλίζουν την επίτευξη των στόχων του εκπαιδευτικού οργανισμού. Μια άλλη βασική ενέργεια είναι η οργάνωση αλλά και η διευθέτηση των πόρων. 

Διοίκηση Επιχειρήσεων

Η σωστή διοίκηση είναι κομβικής σημασίας για πολλές επιχειρήσεις και οργανισμούς.

Σε αρκετά Πανεπιστήμια της Ελλάδας διδάσκεται η Διοίκηση Επιχειρήσεων ως αντικείμενο Προπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών.

Διοίκηση Πανεπιστημίων

Στην Ελλάδα, τα Πανεπιστήμια διοiκούνται από τις Συγκλήτους, επικεφαλής των οποίων είναι οι Πρυτάνεις. Οι διοικητικές δομές των Πανεπιστημίων είναι οι εξής:

- Σχολές: περιλαμβάνουν ένα ή περισσότερα Τμήματα.
- Τμήματα: βασική διοικητική μονάδα ενός πανεπιστημιακού ιδρύματος. Ο επικεφαλής του ονομάζεται κοσμήτορας.
- Τομείς

Διοίκηση Ανθρωπίνου Δυναμικού

Το ανθρώπινο κεφάλαιο αποκτά όλο και περισσότερη σημασία στις σύγχρονες οργανώσεις και εταιρείες. Η διοίκηση του ανθρωπίνου δυναιμκού στοχεύει στην:

Α) Βελτίωση της παραγωγικότητας.

Β) Βελτίωση της ποιότητας της εργασιακής ζωής.

Γ) Συμμόρφωση με την ισχύουσα νομοθεσία.

Οι υπεύθυνοι ενός τμήματος ανθρωπίνου δυναμικού δίνουν σημασία στον εργαζόμενο ως άνθρωπο και οφείλουν να έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά όπως επικοινωνιακές δεξιότητες, ικανότητα στην ανάλυση ενός ζητήματος, διορατικότητα, δημιουργικότητα και εφευρετικότητα.