|
== Υπόβαθρο ==
ΓιαΤην ναάνοιξη δημιουργήσειτου αντίστοιχο1916, τετελεσμένοκαι γεγονόςεν υπέρμέσω τωντου Γερμανών[[Εθνικός Διχασμός|Εθνικού Διχασμού]] (1915-1917), η φιλοβασιλική Κυβέρνησηκυβέρνηση Σκουλούδη που [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές Δεκεμβρίου 1915|διαδέχθηκε τον Βενιζέλο]], μετά από πρόταση του γερμανοσπουδαγμένου αναπληρωτή επιτελάρχη (και κατοπινού δικτάτορα) [[Ιωάννης Μεταξάς|Ιωάννη Μεταξά]] αποφάσισε οχτώ μήνες αργότερα, στις 26 Μαΐου του 1916, την άνευ όρων παράδοση της οχυρωματικής γραμμής του [[Ρούπελ]] στις Γερμανοβουλγαρικές δυνάμεις<ref>{{cite web|url=https://www.mixanitouxronou.gr/i-ntropi-tou-ethnikou-dichasmou-to-d-soma-stratou-pou-egkatelipse-ti-drama-ke-paradothike-amachiti-stous-germanous/| title=Η ντροπή του εθνικού διχασμού| accessdate=2020-04-08| date=1941-04-29 | publisher=Μηχανή του Χρόνου}}</ref>. Η αμαχητί παράδοση του Ρούπελ φυσικά άφησε την Ανατολική [[Μακεδονία]] ανυπεράσπιστη, οδηγώντας αναπόφευκτα στην πολύνεκρη για την Ελλάδα [[Β΄ Βουλγαρική Κατοχή της Ανατολικής Μακεδονίας]] , χωρίς καν να έχει κηρυχθεί πόλεμος, καθώς και στην αιχμαλωσία του Δ' Σώματος Στρατού<ref>{{Cite web|url=https://serraikanea.gr/koinonia/item/45617-i-paradosi-tou-roypel-kai-tis-an-makedonias-otan-o-metaksas-eipe-nai-stous-germanovoulgarous.html|title=Η παράδοση του Ρούπελ και της Αν. Μακεδονίας: Όταν ο Μεταξάς είπε «ΝΑΙ» στους Γερμανοβουλγάρους|accessdate=2020-04-08}}</ref><ref>Δ. Πασχαλίδη, Τά δεινοπαθήματα τῆς Χωριστῆς κατά τή δεύτερη βουλγαρική κατοχή τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας, Χωριστή 2006.</ref><ref>{{cite web|url=https://www.mixanitouxronou.gr/i-ntropi-tou-ethnikou-dichasmou-to-d-soma-stratou-pou-egkatelipse-ti-drama-ke-paradothike-amachiti-stous-germanous/| title=Η ντροπή του εθνικού διχασμού| accessdate=2020-04-08| date=1941-04-29 | publisher=Μηχανή του Χρόνου}}</ref><ref>Σπύρος Κουζινόπουλος, ''Δράμα 1941. Μια παρεξηγημένη εξέγερση'', εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2011, σελ. 19-20.</ref>. ▼Την άνοιξη του 1916, και εν μέσω του [[Εθνικός Διχασμός|Εθνικού Διχασμού]] (1915-1917), ο [[Κωνσταντίνος_Α΄_της_Ελλάδας|Βασιλιάς Κωνσταντίνος]], τασσόταν υπέρ της ουδετερότητας, βοηθώντας εμμέσως τις [[Κεντρικές Δυνάμεις]]<ref name="petsinar2017">{{Cite web|url=https://www.imxa.gr/ebooks/files/Thessaloniki%20government_volume.pdf|title=«O Εθνικός Γολγοθάς της Σερβίας και o Εθνικός Διχασμός της Ελλάδας». Οι δοκιμασίες των ελληνοσερβικών σχέσεων υπό το πρίσμα του ανταγωνισμού των Μεγάλων Δυνάμεων στην ανατολική Μεσόγειο και την Εγγύς Ανατολή (1915-1916)|last=Πετσιναρ|first=Αλεξάνδρα|year=2017|website=Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, Η ΚΟΡΥΦΩΣΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΔΥΟ ΚΟΣΜΩΝ, Η ιστορική αποτίμηση 100 χρόνια μετά|publisher=Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων. Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου. Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών & Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος»|pages=49-64|type=πρακτικά συνεδρίου|publication-place=Θεσσαλονίκη|isbn=978-960-93-9505-2|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200926144301/https://www.imxa.gr/ebooks/files/Thessaloniki%20government_volume.pdf|archivedate=2020-09-26|accessdate=2020-09-26}}</ref>, αφού δυσχέραινε τις κινήσεις των ναυτικών δυνάμεων της [[Αντάντ]] σε Αιγαίο και Μακεδονία, θωρακίζοντας τη [[Βουλγαρία]], η οποία μαζί με τη [[Γερμανική Αυτοκρατορία|Γερμανία]] και την [[Αυστρουγγαρία]] είχαν νικήσει κατά κράτος τη [[Βασίλειο της Σερβίας|Σερβία]]. Αντίθετα, ο [[Ελευθέριος Βενιζέλος]] προσεταιριζόταν τους συμμάχους της [[Αντάντ Κορντιάλ]], [[Γαλλία]] και [[Βρετανία]], επιδιώκοντας έτσι την επέκταση της χώρας μέσω της συμμετοχής της στη νομή των νικητών μετά το πέρας του πολέμου.
Οχτώ μήνες νωρίτερα, τον Οκτώβριο του 1915, και ενόσω ήταν ακόμη πρωθυπουργός, ο Βενιζέλος είχε εμπλακεί στην απόβαση των στρατευμάτων της Αντάντ στη νεοαποκτηθείσα [[Θεσσαλονίκη]], καθώς αυτά επέστρεφαν ηττημένα από την [[εκστρατεία της Καλλίπολης]] εναντίον της [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανικής Αυτοκρατορίας]], που είχε ενταχθεί στις Κεντρικές δυνάμεις από το φθινόπωρο του 1914. Η απόβαση έγινε με σκοπό [[Γαλλική Στρατιά της Ανατολής|αυτά]] να στηρίξουν [[Βασίλειο της Σερβίας|Σερβία]] και Ελλάδα στη [[Ελληνοσερβική συνθήκη (1913)|μεταξύ τους συμμαχία]]<ref>{{Cite web|url=http://ikee.lib.auth.gr/record/103590/files/gri-2008-1437.pdf|title=Η ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΓΓΛΟΓΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1915-1918 ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟ ΦΩΣ|last=Λοσταρίδης|first=Σάββας|ημερομηνία=2007|website=ΙΚΕΕ (Ιδρυματικό Καταθετήριο Επιστημονικών Εργασιών του ΑΠΘ)|publisher=ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ|page=14-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220122164715/http://ikee.lib.auth.gr/record/103590/files/gri-2008-1437.pdf|archivedate=2022-01-22|accessdate=2020-10-27|url-status=unfit}}</ref>, πολεμώντας ενάντια στη Βουλγαρία, καθώς εκείνη μόλις είχε συμπαραταχθεί με [[Γερμανική Αυτοκρατορία|Γερμανία]] και [[Αυστρουγγαρία]] που πολιορκούσαν το σερβικό στρατό ήδη από το ξέσπασμα του Πολέμου. Η ψήφιση στη βενιζελική βουλή της επιστράτευσης για την ενεργοποίηση του Ελληνοσερβικού συμφώνου, καθώς και η άδεια για την απόβαση, που θα μετατρέψει αργότερα τη Θεσσαλονίκη σε οχυρωμένο στρατόπεδο της Αντάντ, ήταν σε αντίθεση με την στάση ουδετερότητας που επιθυμούσε το παλάτι, και αποτέλεσε την αφορμή για να διαλύσει ο Κωνσταντίνος την κυβέρνηση του Βενιζέλου για δεύτερη (και οριστική) φορά μέσα στην ίδια χρονιά, συνιστώντας ένα ακόμη επεισόδιο στην πορεία κλιμάκωσης του Εθνικού Διχασμού (που επήλθε με τα [[Νοεμβριανά]]).
▲Για να δημιουργήσει αντίστοιχο τετελεσμένο γεγονός υπέρ των Γερμανών, η φιλοβασιλική Κυβέρνηση Σκουλούδη που [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές Δεκεμβρίου 1915|διαδέχθηκε τον Βενιζέλο]], μετά από πρόταση του γερμανοσπουδαγμένου αναπληρωτή επιτελάρχη (και κατοπινού δικτάτορα) [[Ιωάννης Μεταξάς|Ιωάννη Μεταξά]] αποφάσισε οχτώ μήνες αργότερα, στις 26 Μαΐου του 1916, την άνευ όρων παράδοση της οχυρωματικής γραμμής του [[Ρούπελ]] στις Γερμανοβουλγαρικές δυνάμεις<ref>{{cite web|url=https://www.mixanitouxronou.gr/i-ntropi-tou-ethnikou-dichasmou-to-d-soma-stratou-pou-egkatelipse-ti-drama-ke-paradothike-amachiti-stous-germanous/| title=Η ντροπή του εθνικού διχασμού| accessdate=2020-04-08| date=1941-04-29 | publisher=Μηχανή του Χρόνου}}</ref>. Η αμαχητί παράδοση του Ρούπελ φυσικά άφησε την Ανατολική [[Μακεδονία]] ανυπεράσπιστη, οδηγώντας αναπόφευκτα στην πολύνεκρη για την Ελλάδα [[Β΄ Βουλγαρική Κατοχή της Ανατολικής Μακεδονίας]], χωρίς καν να έχει κηρυχθεί πόλεμος, καθώς και στην αιχμαλωσία του Δ' Σώματος Στρατού<ref>{{Cite web|url=https://serraikanea.gr/koinonia/item/45617-i-paradosi-tou-roypel-kai-tis-an-makedonias-otan-o-metaksas-eipe-nai-stous-germanovoulgarous.html|title=Η παράδοση του Ρούπελ και της Αν. Μακεδονίας: Όταν ο Μεταξάς είπε «ΝΑΙ» στους Γερμανοβουλγάρους|accessdate=2020-04-08}}</ref><ref>Δ. Πασχαλίδη, Τά δεινοπαθήματα τῆς Χωριστῆς κατά τή δεύτερη βουλγαρική κατοχή τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας, Χωριστή 2006.</ref><ref>{{cite web|url=https://www.mixanitouxronou.gr/i-ntropi-tou-ethnikou-dichasmou-to-d-soma-stratou-pou-egkatelipse-ti-drama-ke-paradothike-amachiti-stous-germanous/| title=Η ντροπή του εθνικού διχασμού| accessdate=2020-04-08| date=1941-04-29 | publisher=Μηχανή του Χρόνου}}</ref><ref>Σπύρος Κουζινόπουλος, ''Δράμα 1941. Μια παρεξηγημένη εξέγερση'', εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2011, σελ. 19-20.</ref>.
==Στην αιχμαλωσία==
Η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο, όταν μετά την ανακωχή οι βασιλικοί αξιωματικοί, φοβούμενοι αντίποινα, αρνούνταν να επιστρέψει το Σώμα στη βενιζελική Ελλάδα. Αυτό έδωσε το έναυσμα στους απελπισμένους στρατιώτες να πάρουν αθρόα μέρος στη γερμανική επανάσταση των Σπαρτακιστών ([[Ρόζα Λούξεμπουργκ]]), με αίτημα την άμεση επιστροφή στην πατρίδα. Μετά την -εν μέρει αιματηρή- αποτυχία της εξέγερσής τους, δραπέτευσαν άτακτα με κάθε μέσο και επέστρεψαν κατά ομάδες, ύστερα από αφάνταστες ταλαιπωρίες και με πολλά επί πλέον θύματα. Υπήρξαν οικογένειες που έψαχναν με αγγελίες στη Γερμανία τα στρατευμένα παιδιά τους εφτά ολόκληρα χρόνια μετά το τέλος του πολέμου. Όμως η «Οδύσσεια» των αιχμαλώτων του Γκέρλιτς δεν σταμάτησε εκεί. Μετά την πολυπόθητη επιστροφή υπέστησαν διώξεις εκ μέρους των βενιζελικών αρχών, τη χλεύη και την άδικη κατηγορία της προδοσίας. Υπήρξαν μέχρι και θανατικές καταδίκες αξιωματικών, οι οποίες όμως δεν εκτελέστηκαν.
Κατά μια παράδοξη ιστορική σύμπτωση, τριάντα περίπου χρόνια αργότερα, τα τραγικά γεγονότα επαναλήφθηκαν. 14.000 πολιτικοί πρόσφυγες, μετά το τέλος του [[Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος (1946–1949)|Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα]] (1949), κατέφυγαν στη ίδια ακριβώς πόλη. Το Γκέρλιτς εν τω μεταξύ είχε διχοτομηθεί (1945), με σύνορο τον ποταμό Νάισε που διασχίζει την πόλη, και οι ανατολικές συνοικίες του είχαν παραχωρηθεί στην [[Πολωνία]] με το όνομα ΖγκορζέλετςΖγκοζέλετς (''Zgorzelec''). Έτσι στη χωρισμένη στα δύο πόλη, βρέθηκαν Έλληνες διαφορετικών γενεών -θύματα των δύο μεγάλων συρράξεων του 20ου αιώνα- που για πολλά χρόνια ούτε καν θα υποψιάζονται την ύπαρξη συμπατριωτών τους στην απέναντι όχθη<ref>https://www.dw.com/el/οι-έλληνες-του-γκέρλιτς-και-τα-παιχνίδια-της-ιστορίας/a-36989687</ref>.
== Παραπομπές ==
|
