Επαρχία Πατρών

Η επαρχία Πατρών, που αρχικά ονομαζόταν επαρχία Παλαιών Πατρών, ήταν μία από τις τρεις επαρχίες της Αχαΐας και η μεγαλύτερη σε έκταση και πληθυσμό. Έδρα της ήταν η Πάτρα, που είναι πρωτεύουσα και του νομού. Καταλάμβανε το δυτικό τμήμα του νομού και συνόρευε με τις επαρχίες Καλαβρύτων και Αιγιαλείας στα ανατολικά και νοτιοανατολικά και με την επαρχία Ηλείας και τον ομώνυμο νομό στα νότια και δυτικά.

Η έκταση που καταλαμβάνει η επαρχία Πατρών.

Ιστορία

Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας εντός της επαρχίας Πατρών είχαν ιδρυθεί οι Βαρωνίες της Πάτρας και της Χαλανδρίτσας.

Η Πάτρα κατά την πρώτη και δεύτερη περίοδο της Τουρκοκρατίας αποτέλεσε ξεχωριστό βιλαέτι (επαρχία) όπως και επί Α΄και Β΄ Βενετοκρατίας, αφού οι Οθωμανοί κράτησαν την βενετική διοικητική διαίρεση και αργότερα οι Βενετοί κράτησαν την ίδια διοικητική διαίρεση με τους Τούρκους αλλά ονομάζοντας τα Territirii. Πρώτη διαίρεση της περιοχής ήταν οι Βαρωνίες το 1205 πάνω στις οποίες συνεχίστηκαν τα βιλαέτια και επαρχίες όπως στην περίπτωση της επαρχίας Πατρών.

Τα όρια της ήταν ανατολικά ο ποταμός Φοίνικας από τις εκβολές του στον Κορινθιακό, βορειοδυτικά της περιοχής του Αιγίου, μέχρι και τις πηγές του στο Παναχαϊκό, περιλαμβάνοντας την Αρραβωνίτσα και τα Δουκανέικα. Από τις πηγές του Φοίνικα η οριογραμμή συνεχίζε στο Παναχαϊκό δίπλα στη Γουρζούμισα (Λεόντιο σήμερα), αφήνοντας την όμως απέξω, ακολούθως στα Δεμέστιχα και πέρναγε στον Ερύμανθο και από εκεί κατέβαινε στην Τριταία την οποία συμπεριελάμβανε σχεδόν ολόκληρη, εκτός το Γερμοτσάνη, έπειτα περνούσε εντός του σημερινού νομού Ηλείας συμπεριλαμβάνοντας κάποια χωριά, και κατέληγε στα δυτικά στον ποταμό Λάρισσο κοντά στα σημερινά σύνορα των δύο νομών. Μετά την Απελευθέρωση η επαρχία Πατρών που συστάθηκε είχε σχεδόν τα ίδια όρια πιο διευρυμένα.

Διοικητικές μεταβολές

Δημιουργήθηκε αρχικά με την διοικητική διαίρεση του 1828 επί κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια με το Ι' ψήφισμα της 13ης Απριλίου σαν επαρχία Παλαιών Πατρών. Με την διοικητική διαίρεση του 1833 ως μία από τις πέντε επαρχίες του τότε νομού Αχαΐας και Ήλιδος με πρώτο έπαρχο τον Κάρολο Δρακόπουλο. Καταργήθηκε στην συνέχεια με την διοικητική διαίρεση του 1836 η οποία κατάργησε προσωρινά το νομαρχιακό σύστημα και επανασυστάθηκε το 1848. Παρέμεινε αμετάβλητη στην συνέχεια μέχρι το 1997 οπότε και καταργήθηκε οριστικά με το διοικητικό σχέδιο «Καποδίστριας». Με το διοικητικό σχέδιο «Καλλικράτης» που ακολούθησε το 2011, στον χώρο της πρώην επαρχίας δημιουργήθηκαν οι δήμοι Πατρέων, Δυτικής Αχαΐας και Ερυμάνθου.

Δίτε επίσης

• Εκλογική περιφέρεια Πατρών
• Τερριτόριο Πατράσσο

Πηγές

• Νίκος Γ. Ασπιώτης, Διοικητικοί και Αυτοδιοικητικοί Θεσμοί στην Κέρκυρα. Πρόσωπα και Γεγονότα (1817‐1951), Κέρκυρα 2009. Ανακτήθηκε: 13/03/2016. (αρχείο pdf)
• Α.Ι. Κλάδου, Εφετηρίς (Almanach) του Βασιλείου της Ελλάδος δια το Έτος 1837, Εκ της Βασιλικής Τυπογραφίας και Λιθογραφίας, Εν Αθήναις 1837.
• Ουίλιαμ Μύλλερ, Οι Φράγκοι εν Πελοπόννησω, αρχείο ιστορικών λόγων, μετάφραση: Σπυρίδων Λάμπρου, εκδόσεις Ελεύθερις σκέψις, Αθήνα 1994. ISBN 960-7199-34-0.
• Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου, Η Πελοπόννησος κατά την δεύτερην Τουρκοκρατίαν (1715-1821), Αθήνα 1939· επανέκδοση 2000.

Γενική βιβλιογραφία

• Λουλούδης, Θεόδωρος Η. (2010). Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση. Πάτρα: Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας. 
• Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμοι Α΄-Β΄, Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση (Α΄ έκδοση: Πάτρα 1959).