Ευρωσκεπτικισμός

Ο Ευρωσκεπτικισμός είναι νεολογισμός που εκφράζει μια ιδεολογία αμφιβολίας ή αντίθεσης προς στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και την Ευρωζώνη (ΟΝΕ). Κάποιοι ευρωσκεπτικιστές διαφωνούν με την προσπάθεια περαιτέρω επέκτασής της, άλλοι διαφωνούν με την παρούσα μορφή της, ενώ κάποιοι είναι ακόμα και υπέρ της διάλυσής της. Η Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Αυστρία είναι χώρες με έντονο ευρωσκεπτικισμό. Για παράδειγμα, το Ανεξάρτητο Κόμμα του Ηνωμένου Βασιλείου (UKIP), το οποίο ήρθε δεύτερο με ποσοστό 16,5% στις ευρωεκλογές του 2009, υποστήριξε την ολική αποχώρηση της Βρετανίας από την Ευρώπη των 27. Τελικά, με δημοψήφισμα τις 23 Ιουνίου 2016 υπερψηφίστηκε η αποχώρηση της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πολυγλωσσικό φανελάκι διαμαρτυρίας εναντίον του Ευρωπαϊκού Συντάγματος

Ο ευρωσκεπτικισμός δεν αποτελεί μια ενιαία πολιτική/πολιτισμική αντίληψη. Διακρίνεται στον ευρωσκεπτικισμό που εντάσσεται σε μια εθνικιστική αφήγηση, στον ευρωσκεπτικισμό που εντάσσεται σε μια ριζοσπαστική αντικαπιταλιστική αφήγηση, και στον ευρωσκεπτικισμό που αποτελεί αντίδραση μεγάλης μερίδας Ευρωπαίων πολιτών απέναντι στο έλλειμμα δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ριζοσπαστική αντικαπιταλιστική αφήγηση χαρακτηρίζεται δομικά από την άρνηση/απόρριψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της παγκοσμιοποίησης εν γένει, θεωρώντας πως η παγκοσμιοποίηση είναι άδικη και εκμεταλλευτική για το σύνολο των φτωχών κοινωνικών ομάδων κάθε έθνους. Αυτή η αντίληψη προάγει τόσο την απόρριψη της παγκοσμιοποίησης, όσο και την απόρριψη του σύγχρονου εθνικισμού ως πλευρές της ίδιας καπιταλιστικής διαδικασίας, προς όφελος μιας συναδέλφωσης των λαών με σεβασμό στην κουλτούρα κάθε έθνους ή εθνοτικής ομάδας.

Στατιστική Δημοτικότητα της ΕΕ

• 2 Ιουνίου 1992: ο λαός της Δανίας μέσω δημοψηφίσματος αρχικά απέρριψε την επικύρωση της συνθήκης του Μάαστριχτ, αλλά με την προσθήκη της συμφωνίας του Εδιμβούργου (η οποία εξαιρούσε τη Δανία από τέσσερα σημεία της συνθήκης) το δεύτερο δημοψήφισμα ήταν θετικό. Το αντίστοιχο Γαλλικό δημοψήφισμα (Σεπτέμβρης του 1992) έδειξε ότι το 49% των Γάλλων ήταν κατά της δημιουργίας της ΕΕ.
• 1997: Το 47% των Ευρωπαίων δήλωνε ότι θεωρούσε την ένταξη της χώρας του «καλό πράγμα». Τα τελευταία 25 χρόνια στη Βρετανία η παράμετρος αυτή έχει κατρακυλήσει από το 43% στο 31%.
• Ευρωεκλογές 2004: Μόλις το 43,66 % των καταγεγραμμένων ψηφοφόρων των κρατών - μελών προσήλθε στις κάλπες.
• 2008: Ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος ως προς την «τάση εμπιστοσύνης» στην ΕΕ είναι περίπου 48%. Πρώτη η Ρουμανία με ποσοστό 68%, δεύτερη η Ελλάδα με 65%.
• Μάιος 2009: Δημοσκόπηση από το πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ διαπιστώνει πως το 61% των Ολλανδών πιστεύουν πως οι Βρυξέλλες κατασπαταλούν τα χρήματα των φορολογουμένων.
• Ευρωεκλογές 2009: Η μέση ευρωπαϊκή προσέλευση βουλιάζει σε ιστορικά χαμηλά ποσοστά της τάξης του 43,1%. Το ίδιο συνέβη και επιμέρους, ειδικότερα σε παραδοσιακά φιλοευρωπαϊκές χώρες όπως η Ελλάδα, η αποχή αγγίζει το 48%, τη στιγμή που στις ευρωεκλογές του 2004 ήταν περίπου 37%.
• Το 2010, σε δημοσκόπηση του ινστιτούτου Νorstat, το 55,8% των Νορβηγών τοποθετήθηκε κατά της ένταξης της Νορβηγίας στην ΕΕ. Οι Νορβηγοί πολίτες έχουν απορρίψει δύο φορές σε δημοψηφίσματα (1972, 1994) την Ευρωπαϊκή ενσωμάτωση της χώρας τους.

Επιλεκτικές Εξαιρέσεις (opt-outs)

Περιστασιακά κάποιες χώρες διαπραγματεύονται την αποδέσμευσή τους από ορισμένες νομοθεσίες ή συνθήκες της ΕΕ, κάτι το οποίο εκφράζει απευθείας αντίθεση σε κυβερνητικό εθνικό επίπεδο. Μέχρι τον Ιούνιο του 2009 τέσσερα κράτη - μέλη είχαν διασφαλίσει τέτοιες εξαιρέσεις: η Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιρλανδία και η Σουηδία.

Δυνητική Υπερδύναμη

Υπερδύναμη είναι μια πολιτεία με αρχηγική θέση σε ένα διεθνές σύστημα που έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει γεγονότα προς όφελος των συμφερόντων της και να προβάλλει εξουσία σε παγκόσμια κλίμακα ώστε να προστατεύσει αυτά τα συμφέροντα. Η καθηγήτρια Άλις Μίλλερ (Alice Miller) ορίζει την υπερδύναμη ως «μια χώρα που έχει την ικανότητα να προβάλλει κυριαρχική δύναμη και επιρροή οπουδήποτε στον κόσμο και, ορισμένες φορές, σε περισσότερες από μια περιοχές της γης ταυτόχρονα, οπότε και έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει μια κατάσταση παγκόσμιας ηγεμονίας.»

Πολλοί ακαδημαϊκοί και πολιτικοί πιστεύουν ότι η ΕΕ είναι ή θα γίνει υπερδύναμη μέσα στον 21ο αιώνα λόγω του μεγάλου πληθυσμού, της μεγάλης οικονομίας της και του πολύ καλού βιοτικού επιπέδου κατοίκων κάποιων κρατών-μελών.

Αν η Συνθήκη της Λισαβόνας επικυρωθεί θα προσδώσει στην ΕΕ ισχυρά χαρακτηριστικά υπερδύναμης καθώς τρία σημαντικά σημεία της είναι:

1. Εγκαθίδρυση προέδρου της ΕΕ με αυξημένες αρμοδιότητες
2. Ενιαία εξωτερική πολιτική
3. Ενίσχυση του ρόλου του ευρωκοινοβουλίου στη νομοθετική διαδικασία

Ο ίδιος ο Τσώρτσιλ, βλέποντας τις ΗΠΑ να θριαμβεύουν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τόνισε την ανάγκη για την δημιουργία των «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης».

Η προοπτική αυτή δημιουργεί μεγάλες ανησυχίες στους ευρωσκεπτικιστές κυρίως λόγω της αποτυχημένης νεοσυντηρητικής Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής καθώς και της απειλής εξάλειψης εθνικής ηγεμονίας στα κράτη-μέλη.

ΕΕ και Περιβάλλον

Τον Ιούνιο του 2009 η οργάνωση «Πράσινοι 10», αποτελούμενη από 10 περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις, δημοσίευσε μια έκθεση με την οποία ασκεί δριμεία κριτική στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η δημοσίευση αφορά την προεδρία Μπαρόζο 2004-2009 την οποία βαθμολογεί ανάλογα με την επίδοσή της σε διάφορους τομείς. Οι πιο χαμηλές βαθμολογίες είναι οι εξής:

• Στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης: 2/10

«Το 2005 η επιτροπή παρουσίασε ένα μη εμπνευσμένο και ελαφρώς ακατάληπτο σχέδιο για τη νέα ευρωπαϊκή στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης. Παρ' όλο που η Αυστριακή προεδρία πρόσφερε κάποια ενορατική θεσμική διαδικασία, το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό. Ο υπόλοιπος κόσμος αντιμετωπίζεται ανταγωνιστικά ενώ η βιωσιμότητα απαιτεί ξεκάθαρα κοινωνικά και περιβαλλοντικά εργαλεία και αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών. Συνολικά οι επιδόσεις της ΕΕ ήταν φτωχές: Δε κατάφερε να παράγει ένα σχέδιο για την αφαίρεση περιβαλλοντικά προβληματικών επιχορηγήσεων ούτε παρουσίασε προτάσεις για περιβαλλοντικές φορολογικές μεταρρυθμίσεις».

• Διαφάνεια: 3/10
• Φυσικοί πόροι: 3/10
• Γεωργία: 4/10
• Βιοποικιλότητα και οικοσυστήματα: 4/10

Κανένας τομέας δεν βαθμολογείται με πάνω από 7/10 ενώ η συνολική βαθμολογία είναι 4.4/10.

Επίσης, η έκθεση θεωρεί πως η ΕΕ απέτυχε στην προσπάθειά της να προστατεύσει το δίκτυο περιοχών Natura 2000 και την καθιστά υπεύθυνη για συχνές υποχωρήσεις σε βιομηχανικά και οικονομικά συμφέροντα.

«Η ΕΕ βρίσκεται μπροστά σε ένα κρίσιμο δίλημμα: να συνεχίσει τη μέχρι σήμερα αναπτυξιακή πορεία της με τις γνωστές πλέον αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον ή να στραφεί με έργα και δεσμεύσεις στην πράσινη ανάπτυξη.», Νίκος Χαραλαμπίδης, διευθυντής του ελληνικού γραφείου της Greenpeace

Δείτε επίσης

• Ο λόγος της Μπριζ

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Euroscepticism στο Wikimedia Commons
• Λεξιλογικός ορισμός του ευρωσκεπτικισμός στο Βικιλεξικό