Η Ζωή (μετονομάστηκε σε Σοφία) Παλαιολογίνα (ρωσικά: Софья Фоминична Палеолог, περ. 14557 Απριλίου 1503), Μεγάλη Δούκισσα της Μόσχας, ήταν ανηψιά του τελευταίου Αυτοκράτορα της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ( Βυζαντινή αυτοκρατορία) Κωνσταντίνου ΙΑ' Παλαιολόγου και δεύτερη σύζυγος του Ιβάν Γ' της Ρωσίας.

Ζωή Σοφία Παλαιολογίνα
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση1455[1]
Μυστράς[2]
Θάνατος7  Απριλίου 1503[3]
Μόσχα[2]
Τόπος ταφήςΜονή της Ανάληψης
Χώρα πολιτογράφησηςΔεσποτάτο του Μυστρά
ΘρησκείαΟρθόδοξη Εκκλησία
Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςπαλαιά ανατολικοσλαβική γλώσσα
Ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταπολιτικός
Οικογένεια
ΣύζυγοςΙβάν Γ΄ της Ρωσίας (από 1472)[4][5]
ΤέκναΒασίλειος Γ΄ Ιβάνοβιτς
Γιούρι Ιβάνοβιτς
Αντρέι της Στάριτσα
Ελένη της Μόσχας
Simeon, Duke of Kaluga
Ντιμίτρι Ιβάνοβιτς
Yevdokiya Ivanovna
Theodosia Ioannovna
ΓονείςΘωμάς Παλαιολόγος και Αικατερίνη Ζαχαρία
ΑδέλφιαΕλένη Παλαιολογίνα Μπράνκοβιτς
Ανδρέας Παλαιολόγος
Μανουήλ Παλαιολόγος
ΟικογένειαΡουρικίδες
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Βιογραφία

Επεξεργασία

Αν και δεν υπάρχει βιβλιογραφία για την ακριβή ημερομηνία γεννήσεώς της, οι μετέπειτα ημερομηνίες των διαφόρων φάσεων της ζωής της την ορίζουν στα 1455. Θυγατέρα του Θωμά Παλαιολόγου (ο νεότερος από τα έξι τέκνα του αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου) και της Αικατερίνης Ζακκαρία (κόρη του Κεντυρίωνα Β΄ πρίγκιπα της Αχαΐας), βαφτίστηκε στον Μυστρά και πήρε το όνομα Ζωή.

Ο πρόωρος θάνατος των γονέων της, του Θωμά στην Ιταλία και της Αικατερίνης στην Κέρκυρα, την άφησε ορφανή με αποτέλεσμα να αναλάβει την κηδεμονία της ίδιας και των δύο αδελφών της, Ανδρέα και Μανουήλ, ο Ρωμαιοκαθολικός καρδινάλιος Βησσαρίων.[6] Ο Βησσαρίων υπήρξε φίλος του πατέρα της και στενός συνεργάτης τού Πάπα Πίου Β´ και των μετέπειτα ποντιφίκων. Φρόντισε ώστε τα παιδιά του Θωμά να ασπασθούν το Ρωμαιοκαθολικό δόγμα, όπως το είχε ασπασθεί και ο πατέρας τους σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον Πίο Β΄, ο οποίος είχε αναλάβει τη συντήρησή του χορηγώντας του 4.000 δουκάτα ετησίως.

 
Ο Ιησούς ευλογεί τη Ζωή Σοφία Παλαιολογίνα και τη συνοδεία της κατά την αναχώρησή τους από την Ιταλία. Εικόνα από λάβαρο της εποχής της πόλης Ούρμπινο της Ιταλίας. Στο άκρο αριστερό τμήμα της εικόνας διακρίνονται ο καρδινάλιος Βησσαρίων και η Ζωή (Σοφία) Παλαιολογίνα.

Ο Πάπας Παύλος Β΄, θέλοντας να προσεταιρισθεί τους Ορθόδοξους Ρώσους στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, μετά από επίπονες και σκληρές διαπραγματεύσεις δύο και πλέον ετών, επέτυχε να ευοδωθεί το συνοικέσιο της Ζωής με τον Ιβάν Γ΄, μεγάλο πρίγκιπα της Μόσχας. Έτσι, η Ζωή αναχώρησε για το μεγάλο ταξίδι προς τη Μόσχα, που εκείνη την εποχή διαρκούσε περί τους έξι μήνες, και με την άφιξή της στην πρώτη ρωσική πόλη, το Πσκοφ, διακήρυξε ότι επανέρχεται στην Ορθοδοξία και «μεταβαφτίσθηκε» σε Σοφία, που θύμιζε περισσότερο Βυζάντιο. Παντρεύτηκε τον Ιβάν Γ΄ στις 12 Νοεμβρίου 1472 στο Κρεμλίνο. Στο μακρύ αυτό ταξίδι της την ακολούθησε πλήθος εκπεσόντων αρχόντων της άλλοτε κραταιάς Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, οι οποίοι εκρωσίσθηκαν και κατέλαβαν υψηλά αξιώματα στη ρωσική διοίκηση.

Απέκτησε ένδεκα παιδιά, εκ των οποίων μόνο τα επτά επέζησαν. Ο πρωτότοκος Βασίλι Γ΄ έμελλε να γίνει ο διάδοχος του Ιβάν Γ΄ μετά από σκληρό αγώνα της μητέρας του Σοφίας, προκειμένου να αποκλείσει από τον θρόνο τον γιο τού συζύγου της από τον προηγούμενο γάμο του, τον Ντμίτρι.

Η Σοφία εισήγαγε το τυπικό της Αυλής της Κωνσταντινούπολης στον ρωσικό θρόνο, φρόντισε να καλέσει Ιταλούς αρχιτέκτονες να κτίσουν ναούς και τα τείχη του Κρεμλίνου, όπως υπάρχουν και σήμερα, και κυρίως να ανοικοδομήσουν το πολυεδρικό ανάκτορο (Грановитая палата), το οποίο και σήμερα υποδέχεται τους ξένους ηγέτες που επισκέπτονται τη Μόσχα. [7]

Ως μία εκ των διαδόχων και των κληρονόμων του Ρωμαϊκού στέμματος - από τα δύο αδέλφια της, ο Ανδρέας περνούσε έκλυτο βίο, πωλώντας εδώ και εκεί τα δικαιώματά του επάνω στο Ρωμαϊκό θρόνο, ενώ ο Μανουήλ κατέφυγε και βρήκε πλουσιοπάροχη και άνετη φιλοξενία στον Μωάμεθ τον Πορθητή - έπεισε τον Ιβάν Γ΄ να χρισθεί καίσαρας, όπως συνηθιζόταν στην Κωνσταντινούπολη για τα τέκνα των Αυτοκρατόρων. Έτσι, από την παραφθορά του λατινικού caesar, προήλθε και η μετέπειτα διατύπωση του τίτλου τσάρος.

Επίσης, η Σοφία έπεισε τον διστακτικό σύζυγό της να αντιταχθεί και να αποτινάξει τον ταταρικό ζυγό από τη χώρα του, αφού οι Ρώσοι ήταν υποτελείς στον εκάστοτε χάνο των Τατάρων, να απελευθερώσει την πατρίδα του και να συνενώσει τα διάφορα ανεξάρτητα δουκάτα και πριγκιπάτα κάτω από την εξουσία του. Έτσι, στον τίτλο "τσάρος" προστέθηκε και το "πασών των Ρωσιών".

Στις 7 Απριλίου 1503, η Ζωή (Σοφία) Παλαιολογίνα άφησε την τελευταία της πνοή. Υπολογίζεται ότι ήταν 48 ετών.

Αναμφίβολα με την παρουσία της στη Μόσχα σφράγισε τη μεσαιωνική πολιτική και πολιτιστική ιστορία της Ρωσίας, γεγονός που αναγνώριζαν και αναγνωρίζουν και σήμερα οι Ρώσοι.

Ο σύζυγός της Ιβάν Γ΄ ήταν ο πρώτος στη ρωσική ιστορία που ονομάσθηκε Μέγας, λόγω του έργου που πραγματοποίησε, συνεπικουρούμενος από τη Ζωή (Σοφία) Παλαιολογίνα. Εγγονός της ήταν ο Ιβάν Δ΄ της Ρωσίας (ο Τρομερός).

Οικογένεια

Επεξεργασία

Παντρεύτηκε το 1472 τον Ιβάν Γ΄ των Ρουρικιδών μεγάλο πρίγκιπα της Μόσχας και είχε τέκνα:

  • Φεοντοσία γενν. 1475.
  • Ελένη 1476-1513, παντρεύτηκε τον Αλέξανδρο Γιαγκιέλλον βασιλιά της Πολωνίας & μεγάλο δούκα της Λιθουανίας.
  • Βασίλι Γ΄ 1479-1533, μέγας πρίγκιπας της Μόσχας.
  • Γιούρι 1480-1536, πρίγκιπας του Ντμιτρόβ.
  • Ντμίτρι 1481-1521.
  • Ευδοξία 1492-1513, παντρεύτηκε τον Πιότρ (γενν. Κουνταϊκούλ), γιο τού Ιμπραχίμ χαν τού Καζάν.
  • Φεοντοσία 1485-1501, παντρεύτηκε τον Βασίλι Κόλμσκι βογιάρο, γιο τού Ντανιίλ Κόμσκι βογιάρου.
  • Αντρέι 1490-1537, πρίγκιπας της Στάριτσα & Βολοκολάμσκ.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 124117139. Ανακτήθηκε στις 17  Οκτωβρίου 2015.
  2. 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30  Μαρτίου 2015.
  3. «София Фоминична» (Ρωσικά) 1909.
  4. p11486.htm#i114851. Ανακτήθηκε στις 7  Αυγούστου 2020.
  5. «Василий, имена великих московских князей»
  6. Ιγκόρ Αντρέεφ, Λεονίντ Λεσένκο, Δοκίμια ρωσικής ιστορίας, μτφρ. Ναταλία Νικολάου,Πέτρος Καλογερόπουλος, εκδ."Εν πλω", Αθήνα, 2015, σελ.92
  7. Ιγκόρ Αντρέεφ, Λεονίντ Λεσένκο, Δοκίμια ρωσικής ιστορίας, μτφρ. Ναταλία Νικολάου,Πέτρος Καλογερόπουλος, εκδ."Εν πλω", Αθήνα, 2015, σελ.94


  • Ιγκόρ Αντρέεφ, Λεονίντ Λεσένκο, Δοκίμια ρωσικής ιστορίας, μτφρ. Ναταλία Νικολάου,Πέτρος Καλογερόπουλος, εκδ.Εν πλω, Αθήνα, 2015

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία

Ελληνική βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • Κροκιδά Κωνταντίνου, Νικολάου Καραμζίνου – Ιστορία της Αυτοκρατορίας της Ρωσσίας, Εξελληνισθείσα εκ του Γαλλικού, στ΄ τόμος, τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, Αθήνησι 1857. (Αντίτυπό του υπάρχει στη Βιβλιοθήκη της Βουλής).
  • Κύρου Αχιλλέως "Βησσαρίων ο Έλλην", εκδ. "Αετός" - Αθήναι 1947
  • Λεονάρδου Γιώργου, "Τσαρίνα Σοφία - Η Παλαιολογίνα που ανέδειξε τη Ρωσία", Εκδόσεις Ωκεανός, Αθήνα 2016.
  • Λιμούρη Άκη "Ζωή Παλαιολογίνα, Η Πριγκίπισσα που "μετέφερε" το Βυζάντιο στη Ρωσία", Ιστορικά Θέματα τεύχος 54, Σεπτέμβριος 2006
  • Μαλιγκούδη-Κάτσοβσκα Γιάννα: "Ιστορία της Ρωσίας" α' και β' τόμος Εκδ. Α/φων Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1992.
  • Παπαδοπούλου Ιωάννου: "Οι Αρραβώνες της Αυθεντοπούλας μετά του Ιταλού Άρχοντος Καρακιόλο" Επετηρίς Εταιρίας Βυζαντινών Σπουδών, ιβ' τόμος - Αθήναι 1936.
  • Σάθα Κωνσταντίνου: "Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα" α' τόμος Εκδ. Λιβάνη - Αθήνα 1995.
  • Σαρδελή Κώστα: "Σοφία Παλαιολογίνα, Σύζυγος του Τσάρου Ιβάν Γ΄", Ιστορία τεύχος 54, (Ιανουάριος) 1972, και τεύχος 79 (Ιανουάριος) 1975 Αθήναι.
  • Στεργίου Αγγελική: "Βυζαντινές Αρχόντισσες" Εκδ. Αντ. Σταμούλη - Αθήνα 2003.
  • Τσοπάνη Κωνσταντίνου: "Το Βυζάντιο και οι Σλάβοι - Η Πολιτισμική Επέκταση μιας Αυτοκρατορίας" - Επιθεώρηση Παγκόσμια Ιστορία αρ.12 , έκδοση περιοδικού Ιστορικά Θέματα, Αθήνα.

Ξένη βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • Babinger Franz "Mehmed the Conqueror and his Time", εκδ. Princeton University Press - Πρίστον, Νιου Τζέρσεϊ 1978.
  • Fennell John Lister Illingworth "Ivan the Great of Moscow", Εκδ. MacMilan & Co. - Λονδίνο 1961.
  • Fine, John V. A., Jr. "The Muscovite Dynastic Crisis of 1497 - 1502." Canadian Slavonic (1966).
  • Grey Ian, "Ivan III and the Unification of Russia", Εκδ. Collier Books of the Macmilan Co. - Νέα Υόρκη 1967.
  • Hingley Ronald, "Russia, A Concise History", Εκδ. Thames & Hudson, - Λονδίνο 1972.
  • Karamzin Nikolaj (Никола́й Миха́йлович Карамзи́н) (Νικολάϊ Κάραμζιν) "Ιστορία του Ρωσικού Κράτους" (στα ρωσικά Истории государства Российского) Εκδ. ACT, Μόσχα 2006.
  • Lawrence John "A History of Russia", Εκδ. MacMilan Books - Νέα Υόρκη 1993.
  • Massie Suzanna "Land of Firebird - The Beauty of Old Russia", Εκδ. Touchstone Simon and Shuster, - Νέα Υόρκη 1980.
  • Meyendorff John, "Byzantium and the Rise of Russia", Εκδ. Cambridge University Press, Καίμπριτζ 1981
  • Obolensky Dimitri, "Byzantium and the Slavs", Εκδ. St. Vladimir's Seminary Press, Κρέστγουντ- Νέα Υόρκη 1994.
  • Panova Tatiana Dimitrievna, "Η Μεγάλη Πριγκίπισσα Σοφία Παλαιολογίνα", εκδ. Briz-K - Μόσχα 2005.
  • Pierling Paul, "La Russie et l' Orient - Marriage d'un Tsar au Vatican - Ivan III et Sophie Paleologue", Εκδ. Ernest Leroux - Παρίσι 1891.
  • Riasanovsky Nicolas, "A History of Russia", Εκδ. Oxford University Press, Οξφόρδη 2005.
  • Soloviev Sergei, "History of Russia - The Reign of Ivan III the Great", τόμος 7, Εκδ. Academic International Press - Φλόριντα 1978.
  • Soloviev Sergei, "History of Russia - The Reign of Ivan III the Great", τόμος 8, Εκδ. Academic International Press - Φλόριντα 1979.
  • Voldemar Balyazin, "Ανεπίσημη Ιστορία της Ρωσίας. Ο Ζυγός και η Διαμόρφωση των Ρως", Εκδ. OLMA Media Group, Μόσχα 2007.