Ιφιστιάδες

Οι Ιφιστιάδες ή Ηφαιστιάδες ή (αρχαία ελληνικά: Ἰφιστιάδαι ή Ἡφαιστιάδαι‎‎), (ο δήμος: Ιφιστιαδών ή Ηφαιστιαδών) ήταν αρχαίος οικισμός και δήμος της Ακαμαντίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας). Με το ίδιο όνομα (Ιφιστιάδες ή Ηφαιστιάδες) ονομάζονταν και οι δημότες του δήμου αυτού.

Ιφιστιάδες

Γενικά στοιχεία
Ονομασία	Ἰφιστιάδαι ή Ἡφαιστιάδαι
Άλλες ονομασίες	Ηφαιστία ή Ηφιστία ή Ιφιστία
Κύριος οικισμός	Ιφιστιάδες ή Ηφαιστιάδες
Διοικητικά στοιχεία
Ταυτότητα	δήμος της αρχαίας Αττικής
Ονομασία δήμου	Δήμος Ιφιστιαδών ή Ηφαιστιαδών
Ονομασία δημότη	Ιφιστιάδης ή Ηφαιστιάδης
Φυλή	Ακαμαντίδα
Τριττύς	Άστεως
Σύστημα εξουσίας	Πόλη–κράτος
Πολιτικό σύστημα	Αθηναϊκή Δημοκρατία
Τίτλος ηγέτη	δήμαρχος
Λήψη αποφάσεων	Αρχαία Βουλή & Δήμος
Αριθμός βουλευτών
1η περίοδος 508 – 307/306 π.Χ.	1
2η περίοδος 307/306–224/223 π.Χ.	1
3η περίοδος 224/223–201/200 π.Χ.	1
4η περίοδος 201/200 π.Χ.– 126/127	άγνωστος
5η περίοδος 126/127–3ος αιώνας	άγνωστος
Ιστορική εξέλιξη
Ίδρυση	508 ΠΚΕ
Λήξη	3ος αιώνας
Αντικαταστάθηκε από	Δήμος Ηρακλείου Αττικής
Λατρευτικές παραδόσεις
Ιερά	Ναός του Ηρακλή
Μυθολογία	Ιφίστιος, Ηρακλής
Αρχαιολογία
Περιοχή
Αρχαία Αττική Σήμερα: θέση νοτιοδυτικά του Ηρακλείου Αττικής
Οι δήμοι της αρχαίας Αττικής

Ονομασία

Ο δήμος, κατά τη μία εκδοχή, αυτή του Ησυχίου, πήρε το όνομά του από τον μυθικό επώνυμο ήρωα Ιφίστιο ή κατά την άλλη εκδοχή από το ναό του Ηφαίστου, ο οποίος υπήρχε στο δήμο. Λόγω των παραλλαγών του ονόματος μέχρι τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα οι τότε ερευνητές, σύμφωνα και με τον Αλέξανδρο Ρίζο Ραγκαβή, στο έργο του «Τα Ελληνικά», πίστευαν ότι οι Ιφιστιάδες και οι Ηφαιστιάδες ήταν δύο ξεχωριστοί δήμοι, αλλά σύντομα ανακάλυψαν ότι το δεύτερο όνομα ήταν μια ελληνιστική ή ρωμαϊκή παραμόρφωση του πρώτου ονόματος.

Τοποθεσία των αρχαίων Ιφιστιαδών ή Ηφαιστιαδών

Ο δήμος των Ιφιστιαδών ή Ηφαιστιαδών, ήταν δήμος του άστεως. Βρισκόταν περίπου 10 χιλιόμετρα βόρειοανατολικά από τα τείχη της αρχαίας Αθήνας και 2 χιλιόμετρα νότια του ποταμού Κηφισού. Οι σύγχρονοι ερευνητές τον τοποθετούν σε θέση στα νοτιοδυτικά του σημερινού δήμου του Ηρακλείου Αττικής.

Οι διαφορετικές αναφορές για τον δήμο, σε πολλές πηγές, με τα ονόματα Ιφιστιάδαι και Ηφαιστιάδαι ή άλλα, όπως Ηφαιστία ή Ηφιστία ή Ιφιστία, οδήγησε διάφορους ερευνητές του 19ου αιώνα στην άποψη ότι υπήρχαν δυο δήμοι. Σε αντιδιαστολή οι αρχαιολόγοι Λούντβιχ Ρος και Κυριάκος Πιττάκης υποστήριξαν ότι πρόκειται για έναν και μόνο δήμο, αντικρούοντας ταυτόχρονα την άποψη του Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ, ο οποίος πίστευε επίσης, ότι πρόκειται για δυο διαφορετικούς δήμους. Από τους γνωστούς ερευνητές του 19ου αιώνα ο Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής αναφέρει μεν, την άποψη περί δυο δήμων, αλλά θεωρεί πιθανότερο ότι πρόκειται «μάλλον εις και ο αυτός δήμος φέρων ότε μεν το εν, ότε δε το έτερον των σχεδόν ομοίων αυτών ονομάτων» και επισημαίνει ότι «φαίνεται πιθανόν ότι το μεν βόρειον του δήμου εκαλείτο Ιφιστιάδαι από Ιφιστίου, το δε νότιον ένθα ην και ναός Ηρακλέους Ηφαιστιάδαι από του ναού του Ηφαίστου• ή ότι εν μεν ην εξ αρχής το όνομα, ύστερον δε συνέβη σύγχισις εις την γραφήν δια την άκραν μεταξύ των δύο ονομάτων ομοιότητα». Ο Διονύσιος Σουρμελής αντιθέτως, ανήκε στην μερίδα των ερευνητών, οι οποίοι πίστευαν ότι υπήρχαν δυο δήμοι. Έτσι θεωρεί ότι ο ένας δήμος είναι ο δήμος με την ονομασία Ηφαιστία ή Ηφαιστιάδαι, το οποίο τοποθετούσε «προς άρκτον των Κεκροπιδών, και προς μεσημβρίαν των Ιφιστιάδων» στην περιοχή με την ονομασία Χαλκοματάδες και ότι ο δεύτερος δήμος είναι αυτός με την ονομασία Ιφιστία ή Ιφιστιάδαι, οι οποίες «Ιφιστιάδαι ομόρους είχον τους Ηφαιστιάδας κατά νότον, και την Κηφισσίαν οδόν προν βορράν• το δε Ηράκλειον έκειτο μεν εν μέσω των δύω, ανήκεν όμως εν τω δήμω των Ηφαιστιάδων» και τους ταξινομούσε ως εξής: «Ιδού δε η τακτική θέσις αυτών• πρώτοι οι Ηφαιστιάδαι, είτα το Ηράκλειον, και τρίτοι οι Ιφιστιάδαι• ο τελευταίος ούτος δήμος καλείται την σήμερον Γλυκόβρυσις».

Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές, ως μέλος της Ακαμαντίδας φυλής, συμμετείχε με 1 βουλευτή στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.) και την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.), ο δήμος αντιπροσωπευόταν επίσης από 1 βουλευτή στη Βουλή των 600. Κατά την τέταρτη περίοδο (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.

Οι κάτοικοι των Ιφιστιαδών ή Ηφαιστιαδών

Ο δημότης των αρχαίων Ιφιστιαδών ή Ηφαιστιαδών ονομαζόταν Ιφιστιάδης ή Ηφαιστιάδης. Στον δήμο αυτό είχε οικόπεδο ή κτήμα ο Πλάτωνας, το οποίο συνόρευε στα βόρεια με την οδό του ιερού της Κηφισιάς (η θέση της οδού βρίσκεται στο ύψος της Λυκόβρυσης), στα νότια με το ιερό του Ηρακλή των Ιφιστιαδών, στα ανατολικά με την ιδιοκτησία του Αρχεστράτου του Φρεαρρίου και δυτικά με την ιδιοκτησία την οποία είχε ο Φίλιππος Χολλιδεύς. Ο φιλόσοφος άφησε το ακίνητο αυτό, ως κληρονομιά, στον ανιψιό του, που ήταν παιδί από τον αδελφό του Πλάτωνα, τον Αδείμαντο του Κολλυτού. Η τοποθεσία του ιερού του Ηρακλέους έχει αναγνωριστεί μετά την εύρεση, το 1926, λίθινου όρου. Από αυτό προκύπτει ότι ο Ηρακλής λατρευόταν επίσης ιδιαίτερα στην περιοχή αυτή.

Προσωπικότητες από τους Ιφιστιάδες

Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από το δήμο των Ιφιστιαδών ή Ηφαιστιαδών, όπως ο Δίφιλος ο Ιφιστιάδης γιος του Μενίππου κ.α.

Δείτε επίσης

• Αρχαία Αθήνα
• Ακαμαντίδα φυλή

Πηγές – βιβλιογραφία

Πρωτογενείς πηγές

• Διογένης ο Λαέρτιος, «Βίοι Φιλοσόφων» («Βίοι και γνώμαι των εν φιλοσοφία ευδοκιμησάντων και των εκάστη αιρέσει αρεσκόντων εν επιτόμω συναγωγή»), «Πλάτων», Βιβλίο Γ', 41-43, (III, 41-43).
• Ελληνικές επιγραφές - IG Ιφιστ και Ηφαιστιαδ, Attica (IG I-III).

Δευτερογενείς πηγές

• Iphistiadae, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
•  Το συγκεκριμένο λήμμα περιλαμβάνει περιεχόμενο από πηγή, η οποία αποτελεί, πλέον, κοινό κτήμα: 
  (Αγγλικά) Smith, William, επιμ. (1854–1857). «Attica – 29 (Iphistiadae or Hephaestiadae)». Dictionary of Greek and Roman Geography. Λονδίνο: John Murray.  Attica – 29 (Iphistiadae or Hephaestiadae)
• John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
• John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 132.
• Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630
• Ιστορικά στοιχεία, στην ιστοσελίδα: iraklio.gr του Δήμου Ηρακλείου Αττικής.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• «Iphistiadai». www.ancientworlds.net (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2014. 
• Δήμος Ηρακλείου Αττικής, στην ιστοσελίδα: iraklio.gr του Δήμου Ηρακλείου Αττικής.
• Traill, J. «Places: 579961 (Iphistiadai)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2017. 
• Iphistiadai, SW Herakleion, στις ιστοσελίδες: http://imperium.ahlfeldt.se & https://web.archive.org/web/20170808012018/http://dare.ht.lu.se/, Ψηφιακός Άτλας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ("Digital Atlas of the Roman Empire", Johan Ahlfeldt, Department of Archaeology and Ancient History, Lund University, Sweden), Πανεπιστήμιο Λουντ, Λουντ, Σουηδία, πρόγραμμα: Pelagios.
• Iphistiadai, στην ιστοσελίδα: ASCSA Digital Collections και https://web.archive.org/web/20170422162836/http://www.ascsa.edu.gr/ της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.
• Iphistiadai, Lexicon of Greek Personal Names (LGPN).
• Iphistiadai, Attic Inscriptions Online.