Θέμις και Αιγέας (Αρχαιολογικές συλλογές Βερολίνου, F2538)
| Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Η αττική ερυθρόμορφη κύλιξ του Μαντείου της Θέμιδος ή Κύλιξ της Θέμιδος (αγγλ. Themis cup) (ζωγράφος του Κόδρου, 440/430 π.Χ.) που φιλοξενείται στις Αρχαιολογικές Συλλογές του Βερολίνου είναι αντιπροσωπευτικό έργο ελληνικής αγγειογραφικής τέχνης και ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα έργα του αγγειογράφου του.
| Θέμις και Αιγέας ή το Μαντείο της Θέμιδος | |
|---|---|
 αγγειογραφία στο εσωτερικό της κύλικος | |
| Ονομασία | Θέμις και Αιγέας ή το Μαντείο της Θέμιδος |
| Έτος δημιουργίας | 440 - 430 π.Χ. |
| Είδος | αττική ερυθρόμορφη κύλιξ |
| Διαστάσεις | ύψος: 12,5 cm διάμετρος: 32 cm διάμ. εσωτ. εικόνας: 17,5 cm |
| Μουσείο | Αρχαιολογική συλλογή Βερολίνου |
| Αριθμός καταλόγου | F2538 (CVA: 217214) |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα | |
Ιστορικό του ευρήματος Επεξεργασία
Βρέθηκε στο Βούλτσι, την αρχαία ετρουσκική πόλη που βρίσκεται περίπου 100 χλμ. βόρεια της Ρώμης, το 1861. Πρώτος κάτοχος της ήταν ο καρδινάλιος Σαρλ-Λουί-Λουσιέν-Ζοζέφ Ναπολεόν Μποναπάρτ (Lucien-Louis-Joseph-Napoleon Bonaparte, 1828 - 1895) ο οποίος και την περιέγραψε. Έγινε μέρος της συλλογής αρχαιολογικών ευρημάτων από το Βούλτσι του Ετρουσκικού Μουσείου, και αγοράστηκε αργότερα από το Μουσείο του Βερολίνου, όπου και βρίσκεται.
Περιγραφή Επεξεργασία
Ο πυθμένας της κύλικας είναι διακοσμημένος με την τεχνική του ερυθρόμορφου ρυθμού. Στο εσωτερικό μιας αίθουσας δωρικού ρυθμού εικονίζεται μια γυναίκα καθιστή επάνω στον υψηλό μαντικό τρίποδα. Φοράει χιτώνα και ιμάτιο που καλύπτει το πίσω μέρος της κεφαλής και τον αυχένα, ενώ ένα περιδέραιο και σκουλαρίκια στολίζουν τον λαιμό και τα αυτιά αντίστοιχα.
Ένας δαφνοστεφανωμένος άνδρας μέσης ηλικίας έχει ανηφορίσει από δεξιά και στέκει αντικριστά στην ιέρεια, η οποία κρατώντας κλαδί δάφνης στο δεξί γέρνει εμπρός και μελετάει το περιεχόμενο της σπονδής που κρατάει στο αριστερό της χέρι. Στο κέντρο, ένας δωρικός κίονας με κιονόκρανο, που στηρίζει επιστύλιο με μετόπες και τρίγλυφα χωρίζει τους δύο. Ο άνδρας είναι ντυμένος με μανδύα και υποδήματα, ενώ στο δεξί κρατάει το ραβδί του οδοιπόρου. Το αγγείο φέρει την επιγραφή ΘΕΜΙΣ ΑΙΓΕΥΣ στη βάση του.
Εξωτερικά, η κύλιξ είναι ζωγραφισμένη με δύο κυνηγετικές σκηνές. Η κυνηγετική παράσταση της έμπροσθεν όψης (όψη Α), εικονίζει τέσσερις άνδρες κυνηγούς που περικυκλώνουν ένα ελάφι και σηκώνουν τα ρόπαλα για να το πιάσουν. Η επιγραφή αναφέρει το όνομα του Πηλέα (Πελευ[ς]) που κρατά ρόπαλο. Χάρη στη συμμετρική σύνθεση με το θήραμα στο κέντρο επιτυγχάνεται μια ζωντανή τρισδιάστατη ψευδαίσθηση στην απόδοση της σκηνής. Η όπισθεν όψη (όψη Β) αποδίδει τον μύθο του Μελέαγρου και του καλυδόνιου Κάπρου και έχει την επιγραφή «[Μ]ελε(α)[γρ]ος».
Ερμηνεία Επεξεργασία
Από τα χαραγμένα ονόματα της Θέμιδος και του Αιγέα συμπεραίνουμε ότι η εικόνα διηγείται τον μύθο, κατά τον οποίο ο μυθικός βασιλιάς της αρχαίας Αθήνας κατέφυγε στο μαντείο των Δελφών για να πάρει χρησμό, αν θα μπορέσει να αποκτήσει άρρενα απόγονο. Η Πυθία όμως, κατά τον Πλούταρχο έστειλε τον Αιγέα στο μαντείο της Θέμιδος στην Τροιζήνα, στο εσωτερικό του οποίου διαδραματίζεται η εικονιζόμενη σκηνή. Σημαντική λεπτομέρεια είναι επίσης ο τρίποδας, ο οποίος με ακρίβεια μας υποδεικνύει ότι βρισκόμαστε στον αρχαίο ναό του Δελφικού Απόλλωνα, τον οποίο γκρέμισε αργότερα ο Θησέας για να κτίσει στην ίδια θέση ναό του Πύθειου Απόλλωνα. Η όλη σύνθεση ενισχύει την αίσθηση της αναμονής και της ακινησίας. Η Θέμις είναι αφοσιωμένη στη μαντική μελέτη του ύδατος της Κασταλίας πηγής, ενώ ο Αιγέας περιμένει υπομονετικά τον χρησμό.
Αντίθετα με την εσωτερική αγγειογραφία, η κυνηγετική σκηνή στο εξωτερικό της κύλικος χαρακτηρίζεται από δυναμισμό, γρήγορες κινήσεις και συγχρονισμό για την επίτευξη ενός κοινού σκοπού. Ένας από τους κυνηγούς επαναλαμβάνει τη χαρακτηριστική στάση του τυραννοκτόνου Αρμόδιου.
Ιστορική τοποθέτηση Επεξεργασία
Η κύλιξ της Θέμιδος και του Αιγαία είναι σύμφωνα με την Ελληνίδα αρχαιολόγο Αβραμίδου το πλέον ενδιαφέρον ερυθρόμορφο αγγείο της Παρθενώνειας περιόδου.[1] Ο γερμανός κλασικός αρχαιολόγος Γκέρχαρντ εγγωμιάζει την αγγειογραφία ως «υπεροχότατη»[2], «εξοχότατη»[2] αγγειογραφία που συγκαταλέγεται στην «κορυφαία περίοδο της ελληνικής τέχνης».[3] Είναι έργο του Ζωγράφου του Κόδρου και χρονολογείται στα 440/430 π.Χ.. Όπως ανακεφαλαιώνει η αρχαιολόγος Αβραμίδου, την κύλικα αυτή περιέγραψε ο Φουρτβέγκλερ στον κατάλογο των εκθεμάτων των Μουσείων του Βερολίνου το 1885, αποδίδοντάς το στον ίδιο αγγειογράφο που ζωγράφισε και την κύλικα του Εριχθονίου, θαυμάζοντας την πανέμορφη ζωγραφική που απέδιδε τους εικονιζόμενους χαρακτήρες σαν αγάλματα. Επίσης ο Σέσιλ Σμιθ (Cecil Smith) το 1896, σημείωσε τον συσχετισμό της κύλικας με αυτή του Εριχθονίου, και με μια τρίτη, την κύλικα του θεϊκού συμποσίου.
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ is undoubtedly one of the most intriguing red-figure vases of the Parthenonian period http://www.wordreference.com/engr/intriguing
- ↑ 2,0 2,1 «vortrefflichst» είναι υπερθετικός βαθμός του «vortrefflich», το οποίο μεταφράζεται ως υπέροχο, έξοχο. http://el.pons.com/μετάφραση/γερμανικά-ελληνικά/vortrefflich
- ↑ «der ausgebildetsten Zeit griechischer Kunst»
Πηγές Επεξεργασία
- Έντουαρντ Γκέρχαρντ (1795-1867) (1846). Programm zum Winckelmannsfeste der Archäologischen Gesellschaft zu Berlin (Band 6): Das Orakel der Themis. Βερολίνο. σελίδες 3-14 και εικόνα. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2011.
- Αμαλία Αβραμίδου (2011). The Codrus Painter. Iconography and Reception of Athenian Vases on the Age of Pericles. The University of Winsconsin Press. ISBN 978-0-299-24780/5 Check
|isbn=value: invalid character (βοήθεια). Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2011.
Περαιτέρω βιβλιογραφία Επεξεργασία
- Backe-Dahmen, A., et al., Greek Vases, Gods, Heroes and Mortals (London and Berlin, 2010): 106, NO.54 (COLOUR OF I)
- Beazley, J.D., Attic Red-Figure Vase-Painters, 2nd edition (Oxford, 1963): 1269.5 , 1689
- Beazley, J.D., Attische Vasenmaler des rotfigurigen Stils (Tubingen, 1925): 425.2
- Beazley, J.D., Paralipomena (Oxford, 1971): 471
- Berger, E. (ed.), Parthenon-Kongress Basel: Referate und Berichte, 4. bis 8. April 1982, II (Mainz, 1984): PL.19.2 (I)
- Bowden, H., Mystery Cults in the Ancient World (London, 2010): 14, FIG.8 (I)
- Carpenter, T.H., with Mannack, T., and Mendonca, M., Beazley Addenda, 2nd edition (Oxford, 1989): 356
- Connelly, J.B., Portrait of a Priestess, Women and Ritual in Ancient Greece (Princeton and Oxford, 2007): PLATE AT PAGE 57, 76, FIG.3.4 (I)
- Corpus Vasorum Antiquorum: BERLIN, ANTIQUARIUM 3, 14-15, PLS.(1043-1044,1050,1062,1079) 114.1-2, 115.3-4, 121.1, 133.1.3, 150.11-12
- Evans, N., Civic rites, democracy and religion in ancient Athens (Berkeley, 2010): 73, FIG.8 (I)
- Furtwangler, A. und Reichhold, K., Griechische Vasenmalerei (Munich, 1904-32): PL.140 (A, B, I)
- Gerhard, E., Auserlesene Vasenbilder (Berlin, 1840-58): PL.327-8
- Heilmeyer, W-D., et al., Antikenmuseum Berlin, Die ausgestellten Werke (Berlin, 1988): 150, NO.1 (I)
- Jacquemin, A. (ed.), Delphes, Cent ans apres la grande fouille, Essai de bilan, Actes du colloque int. *17-20 septembre 1992, BCH Suppl. 36 (2000): 59, FIG.3 (DRAWING OF A, B, AND I)
- Jost, M., Aspects de la vie religieuse en Grece, Du debut du Ve siecle a fin du IIIe siecle av. J.-C. (Paris, 1992): FRONTCOVER (I)
- Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae: VI, PL.210, MELEAGROS 24 (A)
- Melanges de l'Ecole Francaise de Rome: 98 (1986), 2, 453, FIG.11 (I)
- Morford, M., et al., Classical Mythology, International Ninth Edition (Oxford, 2011): 249 (I)
- Palagia, O. and Goette, H.R. (eds.), Sailing to classical Greece, papers on Greek art, archaeology and epigraphy presented to Petros Themelis (Oxford, 2011): 33, FIG.4.8 (I)
- Rivista dell'Istituto Nazionale d'Archeologia e Storia dell' Arte: 14/15 (1991/92) 46, FIG.22 (I)
- Rudhardt, J., Themis et les Horai, Recherches sur les divinites grecques de la justice et de la paix (Geneva, 1999): FRONTCOVER (COLOUR OF I)
- Schefold, K., Jung, F., Die Urkonige, Perseus, Bellerophon, Herakles und Theseus in der klassischen und hellenistischen Kunst (Munich, 1988): 234, FIGS.282-283 (I,A)
- Settis, S. (ed.), I Greci, Storia Cultura Arte Societa 2, Una storia greca, 1.Formazione (Turin, 1996): 1133, FIG.6 (I)
- Shapiro, H.A., Personifications in Greek Art, The Representation of Abstract Concepts 600-400 BC (Zurich, 1993): 221, FIG.182 (I)
- Smith, A.C., Polis and Personification in Classical Athenian Art (Leiden, 2011): FIG.4.5 (I)
- Stoneman, R., The ancient oracles, making the gods speak (New Haven, 2011): 29, FIG.7 (DRAWING OF I)
- The Birth of Democracy, An Exhibition celebrating the 2500th Anniversary of Democracy at the National Archives, Washington, D.C. (Athens, 1993): 60, FIG.5.2, (COLOUR OF I)
- Thesaurus Cultus et Rituum Antiquorum: VIII, PL.48, CAT.98 (I)
- Wunsche, R. (ed.), Herakles, Herkules, Staatliche Antikensammlungen Munchen (Munich, 2003): 255 (I)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Παρουσίαση της κύλικος από το Πανεπιστήμιο της Κολωνίας.
- 217214, Berlin, Antikensammlung, Berlin, Schloss Charlottenburg, F2538, Classical Art Research Center and the Beazley Archive (παρουσιάζονται φωτογραφίες και των δυο πλευρών)