Θεοδώρα Παλαιολογίνα Καντακουζηνή Ραούλαινα Κομνηνή
Η Θεοδώρα Παλαιολογίνα Καντακουζηνή Ραούλαινα Κομνηνή (π. 1240 - 1300) από τον Οίκο των Καντακουζηνών, παντρεύτηκε πρώτα τον Γεώργιο Μουζάλωνα και έπειτα τον Ιωάννη Ραούλ. Κατείχε υψηλή μόρφωση και ήλθε σε ρήξη με την φιλενωτική πολιτική του θείου της Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου.
| Θεοδώρα Ραούλαινα | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1240 Νίκαια Βιθυνίας |
| Θάνατος | 6 Δεκεμβρίου 1300 Κωνσταντινούπολη[1] |
| Χώρα πολιτογράφησης | Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Θρησκεία | Ορθόδοξη Εκκλησία |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | διπλωμάτης μοναχή |
| Οικογένεια | |
| Σύζυγος | Γεώργιος Μουζάλων (1256–1259)[2] Ιωάννης Ραούλ Πετραλίφας (1261–1275)[2] |
| Τέκνα | Ειρήνη Ραούλαινα Παλαιολογίνα Άννα Ραούλαινα Στρατηγοπούλα |
| Γονείς | Ιωάννης Καντακουζηνός και Ειρήνη Ευλογία Παλαιολογίνα |
| Αδέλφια | Μαρία Καντακουζηνή Ευγενία Παλαιολογίνα Καντακουζηνή Άννα Παλαιολογίνα Καντακουζηνή |
Καταγωγή και νεανική ζωή Επεξεργασία
Γεννήθηκε στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στη Νίκαια και ήταν η πρώτη κόρη του Ιωάννη Καντακουζηνού πιγκέρνη και δούκα των Θρακησίων και της Ειρήνης Παλαιολογίνας, αδελφής του Μιχαήλ Η΄[3][4]. Οι τρεις μικρότερες αδελφές της ήταν η Μαρία σύζυγος Κωνσταντίνου Α΄ Τιχ της Βουλγαρίας, η Άννα σύζυγος Νικηφόρου Α΄ Αγγέλου δεσπότη της Ηπείρου και η Ευγενία σύζυγος του Συργιάννη μεγάλου δομεστίκου[5].
Ο Θεόδωρος Β΄ Βατάτζης Αυτοκράτορας των Ρωμαίων κανόνισε τον γάμο της το 1256 με τον έμπιστο παιδικό του φίλο Γεώργιο Μουζάλωνα πρωτοβεστιάριο. Ο Θεόδωρος Β΄ ευνόησε την άνοδο ταπεινής καταγωγής ικανών ατόμων και ένας τέτοιος ήταν και ο Γεώργιος, κάτι που δυσαρέστησε την αριστοκρατία[6][7]. Το 1258 απεβίωσε ο Αυτοκράτορας και άφησε τον Γεώργιο επίτροπο του κράτους και του 8ετούς γιου του Ιωάννη Δ΄ Βατάτζη. Κατά τη διάρκεια του μνημοσύνου του Αυτοκράτορα οι αριστοκράτες σκότωσαν τον Γεώργιο και τους δύο αδελφούς του. Ο ηγέτης τους Μιχαήλ Η΄ ανέλαβε επίτροπος και το 1259 στέφθηκε συναυτοκράτορας[8]. Η Θεοδώρα είχε παρακαλέσει τον θείο της να γλιτώσει ο άνδρας της, αλλά ο Μιχαήλ Η΄ ήταν ανένδοτος[9].
Το 1261 καταλύθηκε η Λατινική αυτοκρατορία με την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης και η έδρα της Αυτοκρατορίας επέστρεψε εκεί. Ο Μιχαήλ Η΄ στέφθηκε Αυτοκράτορας. Η Θεοδώρα παντρεύτηκε τον Ιωάννη Ραούλ πρωτοβεστιάριο και στρατηγό. Έκαναν δύο κόρες και το 1274 ο Ιωάννης απεβίωσε[7][10].
Η σύγκρουση με τον Μιχαήλ Η΄ Επεξεργασία
Ήταν συνήθεια για μία ευγενή μετά τον θάνατο του συζύγου της να αποσυρθεί σε μονή και αυτό έκανε η Θεοδώρα. Την εποχή εκείνη ο Κάρολος Α΄ της Νάπολης ανέλαβε την αποκατάσταση της Λατινικής αυτοκρατορίας και η άμυνα του Ρωμαϊκού κράτους έγινε επισφαλής. Μόνο ο πάπας μπορούσε να τον αποτρέψει, έτσι ο Μιχαήλ Η΄ άρχισε διαπραγματεύσεις γα την Ένωση των Εκκλησιών[11], που ολοκληρώθηκαν το 1274 στη Σύνοδο της Λυών[12]. Οι υποχωρήσεις στο δόγμα που ζητούσε ο πάπας έκαναν αντιδημοφιλή τον Μιχαήλ Η΄. Ο Μιχαήλ Η΄ είχε ήδη αφοριστεί από τον πατριάρχη Αρσένιο, όταν εκείνος παραγκώνισε και τύφλωσε τον νόμιμο διάδοχο Ιωάννη Δ΄[13].
Πολλοί αντέδρασαν στην Ένωση, ακόμη και συγγενείς του Μιχαήλ Η΄, όπως η αδελφή του Ειρήνη, που την υποστήριξε η κόρη της Θεοδώρα. Τις ακολούθησαν και οι αδελφοί του Ιωάννη Ραούλ, ο Μανουήλ και ο Ισαάκ. Τότε ο Αυτοκράτορας τις εξόρισε στο φρούριο του Αγ. Γεωργίου στις ακτές του Εύξεινου Πόντου. Η Ειρήνη δραπέτευσε και κατέφυγε στην κόρη της Μαρία, στην Αυλή της Βουλγαρίας, όπου σχεδίασε συμμαχία με τους Μαμελούκους για τον εκθρονισμό του αδελφού της[4][11][14].
Τα γεγονότα επί Ανδρονίκου Β΄ Επεξεργασία
Το 1282 απεβίωσε ο Μιχαήλ Η΄ και τον διαδέχθηκε ο γιος του Ανδρόνικος Β΄ που αναίρεσε την πολιτική της Ένωσης και αποκατέστησε την Ορθοδοξία. Έμεινε το πρόβλημα των οπαδών του Αρσενίου, που δεν αναγνώριζαν τους διαδόχους του. Ο Αυτοκράτορας παρενέβη συγκαλώντας Σύνοδο στο Αδραμμύτιο το 1284. Η Θεοδώρα, που ήταν με τους Αρσενιάτες, συμμετείχε με τη μητέρα της· δεν ήταν τόσο φανατική όσο η Ειρήνη και θαύμαζε τη μόρφωση του πατριάρχη Γρηγόριου Β΄, που έγινε πνευματικός της πατήρ[11][15]. Με τη λήξη της Συνόδου η Θεοδώρα και η αδελφή της Άννα επέστρεψαν στην Κωνσταντινούπολη· η μητέρα τους Ειρήνη έμεινε και απεβίωσε στο Αδραμμύτιο[16].
Η Θεοδώρα με την επάνοδό της ανακαίνισε τη μονή του Αγ. Ανδρέου του εν Κρίση, την έκανε γυναικεία μονή και μετέφερε εκεί από την Αγία Σοφία τα λείψανα του Αρσενίου. Περνούσε τον καιρό της ως μοναχή και ασχολούμενη με λόγια θέματα[4][11][16]. Είχε υψηλή παιδεία και ήταν εξέχον μέλος των μορφωμένων κύκλων της Κωνσταντινούπολης. Το 1289 ο Γρηγόριος Β΄ παραιτήθηκε και η Θεοδώρα του παραχώρησε το μέγαρο Αριστίνη, γειτονικό της μονής[11][17].
Το 1295 ο Αλέξιος Φιλανθρωπινός, μετά από τις νίκες του εναντίον των Οθωμανών και εκφράζοντας τη δυσαρέσκεια των υπηκόων για τους φόρους, σφετερίστηκε την αρχή. Τότε ο Ανδρόνικος Β΄ έστειλε την εξαδέλφη του Θεοδώρα και τον Ισαάκιο Ραούλ (που είχε εμπλακεί σε συνωμοσία και είχε τυφλωθεί) για να τον πείσουν να παραδοθεί. Η πρεσβεία απέτυχε και ο Φιλανθρωπινός, αφού προδόθηκε, τυφλώθηκε[11][18]. Δεν έχουμε άλλες πληροφορίες γι' αυτήν ως το 1300, όπου απεβίωσε[19].
Οικογένεια Επεξεργασία
Παντρεύτηκε πρώτα τον Γεώργιο Μουζάλωνα, που κατείχε υψηλή θέση στην Αυτοκρατορία στη Νίκαια.
Τρία έτη μετά τη δολοφονία του το 1258, η Θεοδώρα παντρεύτηκε δεύτερη φορά, με τον Ιωάννη Ραούλ και είχε τέκνα:
- Ειρήνη γενν. π.1268, παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο δεσπότη, γιο του Μιχαήλ Η΄.
- Άννα τέλη 13ου αι., παντρεύτηκε μάλλον τον Αλέξιο Στρατηγόπουλο μεγάλο Δομέστικο.
Αναφορές Επεξεργασία
- ↑ Αλεξάντρ Καζντάν: «Raoulaina, Theodora». (Αγγλικά) Βυζαντινό Λεξικό της Οξφόρδης. Oxford University Press. Νέα Υόρκη, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. 1991. σελ. 1772. ISBN-13 978-0-19-504652-6. ISBN-10 0-19-504652-8.
- ↑ 2,0 2,1 Αλεξάντρ Καζντάν: (Αγγλικά) Βυζαντινό Λεξικό της Οξφόρδης. Oxford University Press. Νέα Υόρκη, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Ιουνίου 1991. www
.oxford-digitalreference .com. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2022. σελ. 1772. ISBN-13 978-0-19-504652-6. ISBN-10 0-19-504652-8. - ↑ Cawley 2011, Cawley, Charles, Ioannes Kantakouzenos, Foundation for Medieval Genealogy, http://fmg.ac/Projects/MedLands/BYZANTIUM%2012611453.htm#IoannesKantadied1257, ανακτήθηκε στις August 2012 and Cawley, Charles, Eirene Palaiologina, Foundation for Medieval Genealogy, http://fmg.ac/Projects/MedLands/BYZANTIUM%2012611453.htm#EirenePdied1284, ανακτήθηκε στις August 2012.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Kazhdan 1991, σελ. 1772.
- ↑ Cawley 2011, Cawley, Charles, Ioannes Kantakouzenos, Foundation for Medieval Genealogy, http://fmg.ac/Projects/MedLands/BYZANTIUM%2012611453.htm#IoannesKantadied1257, ανακτήθηκε στις August 2012 and Cawley, Charles, Syrgiannes, Foundation for Medieval Genealogy, http://fmg.ac/Projects/MedLands/BYZANTINE%20NOBILITY.htm#Syrgiannesdiedbefore1321, ανακτήθηκε στις August 2012.
- ↑ Kazhdan 1991, σελίδες 1421, 1772; Nicol 1996, σελ. 34.
- ↑ 7,0 7,1 Katsiampoura 2002, Chapter 1.
- ↑ Kazhdan 1991, σελίδες 1367, 1421; Nicol 1996, σελίδες 34–35.
- ↑ Nicol 1996, σελ. 35.
- ↑ Nicol 1996, σελίδες 35–36.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 Katsiampoura 2002, Chapter 2.
- ↑ Geanakoplos 1959, σελίδες 175–180, 237–245, 264, 277.
- ↑ Nicol 1996, σελίδες 34, 36; Geanakoplos 1959, σελίδες 268ff.
- ↑ Geanakoplos 1959, σελ. 274.
- ↑ Nicol 1996, σελίδες 39, 43.
- ↑ 16,0 16,1 Nicol 1996, σελ. 40.
- ↑ Nicol 1996, σελ. 44.
- ↑ Nicol 1996, σελίδες 46–47.
- ↑ Nicol 1996, σελ. 47.
Πηγές Επεξεργασία
- Cawley, Charles (14 February 2011), Medieval Lands Project: Byzantine Nobility, Foundation for Medieval Genealogy, http://fmg.ac/Projects/MedLands/BYZANTINE%20NOBILITY.htm, ανακτήθηκε στις April 2012
- Geanakoplos, Deno John (1959). Emperor Michael Palaeologus and the West, 1258–1282 – A Study in Byzantine-Latin Relations. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
- Katsiampoura, Yanna (1 Αυγούστου 2002). «Theodora Raoulaina». Encyclopedia of the Hellenic World, Asia Minor. Athens, Greece: Foundation of the Hellenic World. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2012.
- Kazhdan, Alexander Petrovich, επιμ. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. New York, New York and Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Nicol, Donald MacGillivray (1996). «Theodora Raoulaina, Nun and Scholar, c. 1240–1300». The Byzantine Lady: Ten Portraits, 1250–1500. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. σελίδες 33–47. ISBN 978-0-521-57623-9.