Ιερό του Απόλλωνα στο Δαφνί

αρχαίος ναός στο Δαφνί Αθηνών

Συντεταγμένες: 38°0′47.3″N 23°38′9.0″E / 38.013139°N 23.635833°E / 38.013139; 23.635833

To Ιερό του Απόλλωνα στο Δαφνί, βρισκόταν στη νότια πλευρά της Αρχαίας Ιεράς Οδού, στα όρια που καταλαμβάνει σήμερα η βυζαντινή Μονή Δαφνίου. Ο χώρος αυτός υπήρξε μία από τις πιο σημαντικές στάσεις της ελευσινιακής πομπής. Η προσωνυμία του Απόλλωνα στο λατρευτικό αυτό χώρο ήταν «Δαφνηφόρος», όπως προκύπτει από επιγραφή σε μαρμάρινη έδρα-θρόνο στο αθηναϊκό θέατρο του Διονύσου, όπου αναγράφεται «Ιερέως Απόλλωνος Δαφνηφόρου». Προφανώς η έδρα αυτή ανήκε στον ιερέα του Απόλλωνα Δαφνηφόρου, αφού ήταν σύνηθες να παραχωρούνται τιμητικές θέσεις στο θέατρο σε ιερείς και αξιωματούχους και δεν υπάρχει άλλη αναφορά στην Αττική για λατρεία του Απόλλωνα. Στο πλαίσιο του απολλωνιακού τεμένους υπήρχε οργανωμένη λατρεία προς τιμήν της Δήμητρας και της Περσεφόνης. Κατά τον Παυσανία[1] υπήρχε Ιερό με αγάλματα της Δήμητρας, της Κόρης, της Αθηνάς και του Απόλλωνα αν και αρχικά το ιερό έγινε μόνο για τον Απόλλωνα.

Ιερό του Απόλλωνα στο Δαφνί
Χάρτης
Είδοςναός και αρχαιολογική θέση
Γεωγραφικές συντεταγμένες38°0′47″N 23°38′9″E
Διοικητική υπαγωγήΔήμος Χαϊδαρίου
ΤοποθεσίαΧαϊδάρι
ΧώραΕλλάδα

Κατασκευή του Ιερού

Επεξεργασία

Υπάρχει παράδοση πως ο Κέφαλος, ο γιος του Δηίονα, μαζί με τον Αμφιτρύωνα υπέταξε και έδιωξε τους τηλεβόες και κατοίκησε πρώτος το νησί που πήρε από εκεί το όνομα Κεφαλληνία. Ο Κέφαλος έμενε πριν στη Θήβα, εξορισμένος από την Αθήνα εξαιτίας του φόνου της συζύγου του Πρόκριδος. Ο Χαλκίνος και ο Δαίτος, απόγονοι του Κεφάλου, έπλευσαν στους Δελφούς και ζητούσαν από τον θεό επάνοδο στην Αθήνα. Η απάντηση ήταν να θυσιάσουν πρώτα στον Απόλλωνα στο μέρος εκείνο της Αττικής, όπου θα δουν τριήρη να τρέχει πάνω στη στεριά. Φτάνοντας στο Ποικίλο Όρος, παρουσιάστηκε ένα φίδι να τρέχει βιαστικά προς τη φωλιά του. Εκεί θυσίασαν στον Απόλλωνα και ήρθαν στην Αθήνα όπου οι Αθηναίοι τους έκαμαν πολίτες.

Το Ιερό του Απόλλωνα περιλάμβανε ναό και κάποιο υπόστυλο οικοδόμημα, καθώς στον χώρο βρέθηκε μεγάλος αριθμός σπονδύλων και κιονοκράνων ιωνικού και δωρικού τύπου. Ένας ιωνικός κίονας μάλιστα, έχει χρησιμοποιηθεί στη στήριξη των τοξωτών ανοιγμάτων στη νοτιοδυτική γωνία του εξωνάρθηκα του καθολικού της Μονής Δαφνίου. Υπήρχαν τρεις ακόμα όμοιοι ιωνικοί κίονες, οι οποίοι αφαιρέθηκαν και αντικαταστάθηκαν με χτιστούς στύλους από τον λόρδο Έλγιν. Οι κίονες αυτοί, όπως και τα υπόλοιπα Ελγίνεια Μάρμαρα σήμερα βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου. Η αρχιτεκτονική μορφή του ναού του Απόλλωνα μας είναι άγνωστη. Ο αρχαιολόγος Νικόλαος Παπαχατζής, βάση των ευρημάτων και την αφήγηση του Παυσανία υποθέτει πως στο ιερό υπήρχε ένας ναός αφιερωμένος στον Απόλλωνα, με άγαλμα του θεού αλλά και της Αθηνάς. Τα αγάλματα της Δήμητρας και της Κόρης θα πρέπει να ήταν σε ξεχωριστό ναϊκό οικοδόμημα, καθώς η ύπαρξη τεσσάρων λατρευτικών αγαλμάτων προϋποθέτει ναό τεραστίων διαστάσεων. Επίσης, ο μεγάλος αριθμός σφονδύλων από κίονες υποδηλώνει την ύπαρξη και δεύτερου ναού, ο οποίος σύμφωνα με τον Παυσανία, ήταν μεταγενέστερος από αυτόν του Απόλλωνα.

Ο περίβολος του Ιερού ήταν χτισμένος από μεγάλους ορθογώνιους λίθους, η πλειονότητα των οποίων χρησιμοποιήθηκε από τους Βυζαντινούς στην κατασκευή της ισχυρής οχύρωσης της Μονής Δαφνίου. Μάλιστα, το βόρειο τμήμα του βυζαντινού τείχους όπως φαίνεται στα κατώτερα σημεία, είναι χτισμένο ακριβώς πάνω στον αρχαίο περίβολο. Όπως και το τεράστιο λίθινο κατώφλι της ανατολικής εισόδου της μονής είναι κατά πάσα πιθανότητα το κατώφλι του αρχαίου τεμένους. Η ανατολική πύλη, η σημερινή είσοδος της μονής, πιθανόν να είναι η πύλη του αρχαίου περιβόλου. Ο ακριβής χρόνος ίδρυσης του Ιερού του Απόλλωνα παραμένει άγνωστος, αφού τα αρχαία στρώματα κάτω από το μοναστήρι δεν έχουν πλήρως ερευνηθεί. Από τον ιωνικό κίονα ο οποίος βρίσκεται επαναχρησιμοποιημένος στη μονή και ανάγεται στην ύστερη κλασική εποχή, μπορεί να υποθέσει κανείς ότι ο ναός του Απόλλωνα χτίστηκε κατά την περίοδο αυτή. Λόγω της έλλειψης στοιχείων, όμως, το μόνο επιβεβαιωμένο γεγονός είναι ότι τι Ιερό υπήρχε ήδη στα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ., όταν το επισκέφτηκε ο Παυσανίας. Καταστράφηκε έπειτα από περίπου διακόσια πενήντα χρόνια από τους Βησιγότθους του Αλάριχου, μαζί με την καταστροφή του ιερού της Ελευσίνας το 395 μ.Χ.

Κατά τις αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή του Δαφνίου τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, τόσο στον χώρο της μονής, όσο και στους χώρους γύρω από αυτήν υπήρξαν ευρήματα αρχαίων και βυζαντινών γλυπτών. Αρκετά λίθινα κατάλοιπα από το Ιερό του Απόλλωνα βρέθηκαν εντοιχισμένα στα μεταγενέστερα βυζαντινά και φράγκικα κτίσματα. Σήμερα υπάρχει ειδική αίθουσα της στοάς των μοναστικών κελιών, στα νότια του καθολικού της μονής του Δαφνιού, όπου υπάρχουν όλα αυτά τα ευρήματα.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Ελλάδος Περιήγησις/Αττικά Παυσανία

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • Αναστασία Λερίου, «Χαϊδάρι, συνάντηση με την Ιστορία», Έκδοση του Δήμου Χαϊδαρίου (2006)
  • «Το ιερό του Απόλλωνα στο Δαφνί». www.haidari.gr. Δήμος Χαϊδαρίου. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2016. [νεκρός σύνδεσμος]