Ιππότης

Ο ιππότης είναι άτομο στο οποίο έχει απονεμηθεί ο τιμητικός τίτλος του ιπποτισμού από μονάρχη ή άλλον πολιτικό ηγέτη για την εξυπηρέτηση του μονάρχη ή της χώρας, ως στρατιώτη. Η λέξη πρωτοεμφανίζεται στην Ιλιάδα του Ομήρου ως επίθετο του Νέστωρος, "ἱππότα Νέστωρ". Ιστορικά, στην Ευρώπη, ιππότης ανατίθενται ο έφιππος πολεμιστής. Συχνά, ένας ιππότης ήταν δουλοπάροικος ο οποίος υπηρετούσε ένα άρχοντα ως πολεμιστής, και ο άρχοντας σε αντάλλαγμα τον πλήρωνε με εκτάσεις. Οι άρχοντες εμπιστεύονταν τους ιππότες, οι οποίοι ήταν ειδικευμένοι στη μάχη πάνω σε άλογα. Από τις αρχές της σύγχρονης περιόδου, ο τίτλος του ιππότη είναι καθαρά τιμητικός και συνήθως απονέμεται από έναν μονάρχη, συχνά για μη στρατιωτική υπηρεσία στη χώρα.

Ιππότες χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά τον 4ο αιώνα μ.Χ. στον ύστερο ρωμαϊκο στρατό. Η εποχή των ιπποτών έληξε τον 16ο αιώνα καθώς οι εθνικοί στρατοί αντικατέστησαν τους φεουδαρχικούς. Πολλοί ιππότες προσλήφθηκαν σε αυτούς τους νέους στρατούς. Οι σημερινοί αξιωματικοί στους δυτικούς στρατούς είναι απόγονοι των ιπποτών.

Ιπποτισμός στην Ευρώπη

Πανοπλία ιππότη, 15 αιώνας μ.Χ.

Ο ιπποτισμός στην Ευρώπη χαρακτηρίζεται από το συνδυασμό των δύο στοιχείων, της φεουδαρχίας και των υπηρεσιών ως εφίππους πολεμιστής. Και τα δύο αυτά στοιχεία γεννήθηκαν υπό τη βασιλεία του αυτοκράτορα Καρλομάγνου, από τον οποίο μπορεί να θεωρηθεί ότι γεννήθηκε ο ιπποτισμός του Μεσαίωνα.

Ορισμένα τμήματα των στρατών των γερμανικών λαών που κατέλαβαν την Ευρώπη τον 3ο αιώνα μ.Χ., αποτελούνταν πάντα από ιππικό, και ένα μικρό ποσό πεζικού, όπως οι στρατοί των Οστρογότθων, που αποτελούνταν κυρίως από ιππικό. Ωστόσο, ήταν οι Φράγκοι που ήρθαν να κυριαρχήσουν τη Δυτική και την Κεντρική Ευρώπη μετά την πτώση της Ρώμης, των οποίων ο στρατός αποτελούνταν από μεγάλες μάζες πεζικού, και μια ελίτ τάξη πεζικού η οποία συχνά έμπαινε στη μάχη επάνω σε άλογα αντί βαδίζοντας. Πηγαίνοντας στη μάχη καβαλώντας άλογα είχε δύο βασικά πλεονεκτήματα. Πρώτον, τη μείωση της κούρασης των στρατιωτών, ιδιαίτερα όταν οι ελίτ στρατιώτες φορούσαν πανοπλία και δεύτερον, έδινε στους στρατιώτες περισσότερη κινητικότητα για να αντιδράσουν στις κινήσεις των εχθρών.

Ο Μαξιμιλιανός Α΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας θεωρείται από πολλούς ως ο τελευταίος αληθινός ιππότης. Ήταν ο τελευταίος αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ο οποίος οδήγησε τα στρατεύματα στη μάχη.

Γυναίκες ιππότες

Εικόνα σε παπική επιστολή του 14ου αιώνα που δείχνει μία γυναίκα να υπερασπίζεται το κάστρο της από έναν εισβολέα.

Γενικά θεωρείται ότι ιππότες ήταν μόνο οι άνδρες, στην πραγματικότητα όμως υπήρχαν πολλές γυναίκες ιππότες. Για πολλούς αιώνες διάφορες γυναίκες όπως η Μαρία του Ποτσουόλι, η Μάργκαρετ Πέστον, η Αλίκη Νύβετ του Μπουσάν και άλλες πολέμησαν στο πεδίο της μάχης σώμα με σώμα, διοίκησαν στρατούς, ηγήθηκαν σε πολέμους και υπερασπίστηκαν τα εδάφη τους χρησιμοποιώνας τα ίδια όπλα και τις ίδιες πανοπλίες με τους άντρες ιππότες. Ίππευαν άλογα όπως και εκείνοι και χρησιμοποιούσαν εξίσου έντεχνα τις λόγχες, τα σπαθιά και τους πέλεκεις. Ορισμένες φορές μάλιστα αντρικοί στρατοί βρίσκονταν υπό την ηγεσία ισχυρών γυναικών όπως η Ματθίλδη της Τοσκάνης και η Ιωάννα της Φλάνδρας. Λέγεται μάλιστα ότι, κατά μία εκδοχή, η λέξη γα το πεζικό (infantry) είναι προς τιμήν κάποιας Ισπανής ινφάντας (infanta) που όταν έμαθε ότι ο πατέρας της σκοτώθηκε από τους Μαυριτανούς συγκέντρωσε στρατό πεζικάριων και τους νίκησε.

Η ζωή του ιππότη γενικά ήταν ανοιχτή για όποια γυναίκα επιθυμούσε να την ακολουθήσει. To 1762 ο ιστορικός Ελίας Άσμολ έγραψε για διάφορες γυναίκες που χρίστηκαν ιππότες.

Ίσως η πιο διάσημη γυναίκα ιππότης είναι η Ιωάννα της Λωραίνης που, αν και δεν χρίστηκε ποτέ επίσημα, καταγόταν από οικογένεια ευγενών που μεταβίβαζε τον τίτλο από γυναίκα σε γυναίκα, ντυνόταν με πανοπλία, ίππευε άλογο στο πεδίο της μάχης, αλλά δεν κρατούσε όπλο, μόνο το λάβαρό της, και δεν σκότωσε ποτέ κανέναν.

Ιπποτικά τάγματα που περιλάμβαναν γυναίκες

Οι Ναΐτες Ιππότες ίδρυσαν τον 13ο αιώνα ένα τάγμα γυναικών μοναχών-πολεμιστριών το οποίο όμως δεν πρόλαβε να εξελιχθεί γιατί οι Ναΐτες εκδιώχθηκαν λίγο μετά και το τάγμα τους καταργήθηκε από τον Πάπα Κλήμη Ε΄ το 1312.

Ανάμεσα στο 1358 και το 1488 εξήντα οκτώ (68) γυναίκες έγιναν μέλη του Τάγματος της Περικνημίδας (Order of the Garder) του πιο σημαντικού ιπποτικού τάγματος της Μεγάλης Βρετανίας. Τον 15ο αιώνα μάλιστα στην Αγγλία και τις Κάτω Χωρες άνθισε ο γυναικείος ιπποτισμός. Στην Αγγλία άρχισαν να χρησιμοποιούνται δύο διαφορετικοί όροι για να περιγράψουν τις γυναίκες ανάλογα με τον βαθμό εμπλοκής τους στη μάχη. Οι σύζυγοι των ιπποτών που δεν συμμετείχαν σε μάχες ονομάζονταν chevaleresses, δηλαδή “ιππότισσες”, ενώ εκείνες που συμμετείχαν στις μάχες ονομάζονταν chevaliers, δηλαδή “ιππότες”.

Η βασίλισσα Μαίρη της Αγγλίας ήταν η πρώτη γυναίκα στην Ευρώπη που πήρε τον τίτλο του Ιππότη Γενικού Διοικητή το 1911 στο Τάγμα της Περικνημίδας. Έλαβε επίσης έναν δεύτερο ιπποτικό τίτλο το 1917 όταν ιδρύθηκε το Τάγμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (Order of the British Empire) που ήταν το πρώτο Τάγμα που δεχόταν ευθέως και από την ίδρυσή του γυναίκες.

Τον 18ο αιώνα η αυτοκράτειρα Ελισάβετ-Χριστίνα του Μπράουνσβάιγκ-Βόλφενμπύττελ, η μητέρα της Μαρίας Θηρεσίας, ίδρυσε το Τάγμα της Γειτονικής Αγάπης (Order of Neighbourly Love) που δεχόταν και γυναίκες και άντρες.

Στη σύγχρονη εποχή διάφορα ιπποτικά τάγματα στη Γαλλία δέχονται ως μέλη γυναίκες από τον 18o αιώνα όπως για παράδειγμα η Λεγεώνα της Τιμής (Légion d'honneur). Η πρώτη γυναίκα που έγινε δεκτή ήταν η Μαρί-Ανζελίκ Ντουσμάν (Marie-Angelique Duchemin) που πολέμησε στους Επαναστατικούς Πολέμους της Γαλλίας (1792 - 1802 ) και έλαβε τιμητική σύνταξη το 1798.

Το 1936 το Βασιλικό Βικτωριανό Τάγμα (Royal Victorian Order) άρχισε να δέχεται γυναίκες, το 1965 έγινε το ίδιο με το Τάγμα του Μπαθ (Bath Order) και το 1971 ακολούθησε το Τάγμα των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου (Order of Saint Michale and Saint George).

Αποκλειστικά γυναικεία ιπποτικά τάγματα

Ίσως το πρώτο αποκλειστικά γυναικείο ιπποτικό τάγμα να ηταν το Τάγμα του Πέλεκυ (Orden de la Hacha) που ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα από τον Κόμη Ραμόν Μπερενγκέρ Β' της Καταλωνίας προς τιμήν της ηρωϊκής μάχης που έδωσαν οι γυναίκες της πόλης Τορτόσα που οδήγησε στην οπισθοχώρηση των Μαυριτανών. Οι γυναίκες που ήταν μέλη του είχαν τον τίτλο cavalleras, δηλαδή ιππότισσες, και απολάμβαναν όλα τα προνόμια που απολάμβαναν οι άντρες ιππότες όπως ότι δεν ήταν υπόχρεες φορολογίας και είχαν ιδιαίτερη θέση και αντιμετώπιση στις δημόσιες εκδηλώσεις.

Το 1233 ιδρύθηκε το Ιπποτικό Τάγμα της Ενδόξου Αγίας Μαρίας που είχε μέλη αποκλειστικά γυναίκες και οι οποίες κατείχαν στρατιωτικούς τίτλους. Το Τάγμα αυτό εγκρίθηκε από τον Πάπα Αλέξανδρο ΣΤ' το 1261 και οι γυναίκες που ήταν μέλη του είχαν τον τίτλο militissa, δηλαδή “στρατιώτισσα”. Επίσης τον 13ο αιώνα ο βασιλιάς της Αραγωνίας Ιάκωβος Α΄ίδρυσε το αντρικό Τάγμα της κυρίας του Ελέους που σταδιακά μετατράπηκε σε αποκλειστικά γυναικείο.

Τον 15ο αιώνα η Άννα της Βρετάνης ίδρυσε το γυναικείο Τάγμα του Κορδελιέ.

Τον 17ο αιώνα η αυτοκράτειρα Ελεονώρα των Γκοντζάγκα, η κόρη της Ελεονώρας των Μεδίκων, ίδρυσε δύο αποκλειστικά γυναικεία τάγματα, το Τάγμα του Σταυρού (Order of The Cross) και το Τάγμα των Δούλων της Αρετής (Order of The Slaves of Virtue). Επίσης η Άννα της Αυστρίας ίδρυσε στη Γαλλία τον 17ο αιώνα το γυναικείο Τάγμα του Ουράνιου Περιλαίμιου του Αγίου Κομποσκοινιού (Order of The Cellestial Collar of the Holy Rosary). Αλλά και ο Μεγάλος Πέτρος της Ρωσίας ίδρυσε ένα αποκλειστικά γυναικείο ιπποτικό τάγμα που το ονόμασε Τάγμα τη Αγίας Αικατερίνης προς τιμήν της συζύγου του Αικατερίνης Α΄ της Ρωσίας. Το τάγμα αυτό αρχικά επρόκειτο να είναι αντρικό αλλά σταδιακά μετατράπηκε σε αποκλειστικά γυναικείο. Το μότο του ήταν “για την αγάπη και την πίστη στην πατρίδα”.

Τον 18 αιωνα η Άννα Λουίζα της Βουρβώνης ίδρυσε το γυναικείο Τάγμα της Μέλισσας που είχε μότο “είμαι μικρή αλλά τα τσιμπήματά μου είναι ισχυρά”. Το 1783 ιδρύθηκε στη Σουηδία το Τάγμα της Αγίας Ουλρίκα προς τιμήν της βασίλισσας Ουλρίκα-Ελεονώρα Όλντενμπουργκ. Την ίδια εποχή περίπου ιδρύθηκε στη Γερμανία το Τάγμα της Χείρας του Θανάτου (Order of Death's Hand) στο οποίο συμμετείχαν μόνο γυναίκες, προήδρευε πάντα μία πριγκίπισσα από τον Οίκο των Βίττελσμπαχ, είχε σαν σήμα τον διπλό σταυρό από τον οποίο κρέμονταν το χέρι του θανάτου και το μότο τους ήταν το Memendo Mori (θυμήσου τον θάνατο).

Εικόνες

• 
  Η αλληγορία miles Christianus συσχετίζει τον βασικό στρατιωτικό εξοπλισμό με τις θρησκευτικές αξίες της ιπποσύνης
• 
  Τελετουργία (Accolade) που απεικονίζει μια κυρία να χρήζει έναν άνδρα ιππότη, κεντρική πράξη που προσέδιδε ιπποτισμό
• 
  Όψιμη βικτοριανή οπτική μιας κυρίας που δίνει εύνοια (God Speed) σε έναν ιππότη πριν τη μάχη, ως ένδειξη ευγενούς αγάπης
• 
  Ελαιογραφία που απεικονίζει τον ιππότη Δον Κιχώτη πάνω στο άλογο Ροσινάντε με τον ιπποκόμο του Σάντσο Πάντσα
• 
  Τουρνουά ιπποτών του Ρενέ του Ανζού στη Γαλλία, 1460
• 
  Πανοπλία ιππότη, Πολεμικό Μουσείο, Αγία Πετρούπολη
• 
  Θερινή Εκδήλωση ιπποτών στο Παλάτι Λίνλιθγκοου, 2011

Δείτε επίσης

• Κατάφρακτος
• Κσατριγιά
• Σαμουράι
• Γιούξια

Πηγές

• Daniel A. Biddle (2012). Knights of Christ: Living Today with the Virtues of Ancient Knighthood. WestBow Press. ISBN 9781449750435. 
• Doran John (2017). Knights and Their Days. Forgotten Books. ISBN 1331595371. 
• Rick Kasparek (2014). Knight of the Grail Code: The Call to Christian Chivalry in a World of Growing Darkness. WestBow Press. ISBN 9781490862002. 
• Linda Madeleine Pelner Cosman (2008). Handbook to Life in the Medieval World. Facts on File. σελίδες 258–259. ISBN 0816048878.