Καρστική πηγή

Στη γεωλογία ο όρος καρστική πηγή αναφέρεται στην υδάτινη πηγή (εκροή υπογείων υδάτων) που αποτελεί τμήμα καρστικού υδρολογικού συστήματος , του γεωλογικού συστήματος εκείνου δηλαδή που διαμορφώθηκε από τη διάλυση πετρωμάτων, όπως ασβεστόλιθος, δολομίτης και γύψος και χαρακτηρίζεται από καταβόθρες, σπήλαια και υπόγεια αποστραγγιστικά συστήματα .

Πελοπόννησος, τεράστια καρστική πηγή στην Αχαΐα

Πελοπόννησος, Αχαΐα, τεράστια ποσότητα νερού από την καρστική πηγή στην παραπάνω φωτογραφία

Πηγή Αναβάλου, Πελοπόννησος, Αργολικός κόλπος, πολύ μεγάλη καρστική πηγή κοντά σε Κιβέρι Αργολίδας. Προέλευση του νερού: βουνά της Αρκαδίας

Πηγή Κεφαλαρίου, Πελοπόννησος, Αργολίδα, κοντά σε Αργολικός κόλπος. Νερό από τα βουνά της Αρκαδίας: Θεωρείται πηγή θεών για περισσότερα από 2000 χρόνια

Ιδιότητες καρστικών πηγών

Το διοξείδιο του άνθρακα (CO₂), όταν είναι διαλυμένο στo νερό (π.χ. στο βρόχινο νερό) διαλύει χημικά το ανθρακικό πέτρωμα. Εκεί που δεν υφίσταται επιφανειακή αποστράγγιση, το νερό διαπερνά το έδαφος σχηματίζοντας έτσι την χαρακτηριστική γεωλογική καρστικη μορφολογία του.

Σε ορεινές περιοχές, π.χ. στην Πελοπόννησο, αναπτύχθηκαν Οροπέδια: επιφάνεια χωρίς αποστράγγιση (κλειστές γεωλογικές Λεκάνες). Η έλλειψη νερού για άρδευση καλύφθηκε με πηγάδια και καρστικές πηγές. Σε χρόνια με έντονη βροχόπτωση και σήμερα ακόμα πλημμυρίζουν τα εδάφη ή και καλύπτονται τελείως από τις πρόσκαιρες λίμνες που σχηματίζονται. Παλαιές καταβόθρες και οι υπόγειοι σωλήνες τους αποστραγγίζουν το νερό, εκτός και αν η διαδικασία επιβραδύνεται από συντρίμμια.

Σε ορισμένα σημεία σε μεγάλη απόσταση αναδύεται το νερό ξανά ως καρστική πηγή. Σε μορφολογίες διαφορετικές από τα οροπέδια η ελλιπής διαθεσιμότητα επιφανειακών υδάτων αποτελεί παρόμοιο πρόβλημα.

Τα ανοίγματα στα πετρώματα διευρύνονται και συνδέονται με δίκτυο υδατίνων αγωγών που φτάνουν μέχρι και σε μέγεθος σπηλιάς. Μεγαλύτερες ποσότητες νερού διεισδύουν ταχύτερα σε καρστικο υδροφόρο ορίζοντα. Έτσι o φυσικός καθαρισμός μέσω φιλτραρίσματος μειώνεται δραστικά. Μια πολύ αρνητική ιδιότητα των καρστικών πηγών είναι η δυνητικά προβληματική ποιότητα του νερού τους. Όταν το νερό της βροχής διέρχεται μέσα από τον ασβεστόλιθο, μολύνει πιθανώς το πόσιμο νερό. Το νερό άρδευσης επιβαρύνεται με συστατικά που προκαλούν ευτροφισμό (νιτρικά και φωσφορικά, κυρίως από λιπάσματα και απορρυπαντικά). Η απόδοση νερού σε καρστικές πηγές έχει μεγάλες διακυμάνσεις ανάλογα με την βροχόπτωση.

Καρστικές πηγές στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα ο καρστικές πηγές καλύπτουν περίπου το 30 %. Τα ανθρακικά πετρώματα κυριαρχούν προπαντός στην Πελοπόννησο, τη Μακεδονία, τη Στερεά Ελλάδα και τη Κρήτη. Η κατανομή των καρστικών πηγών στην Ελλάδα έχει ως εξής: 125 στην Πελοπόννησο, 98 στην Στερεά Ελλάδα, 95 στην Μακεδονία, 44 στην Κρήτη.

Στην Ελλάδα το καρστικό νερό είναι σκληρό ή και πολύ σκληρό (βαρύ φορτίο συστατικών και ανθρακικιού ασβεστίου ή ανθρακικού μαγνησίου). Παρά τα φορτία ρύπανσης (δείτε επίσης παρακάτω), η Ελλάδα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό για το πόσιμο νερό από τις καρστικές πηγές. Το 24% ή σε αριθμό 129 πηγές, ήταν ανεκμετάλλευτες την περίοδο 1978 – 1986, εκ των οποίων 62 ανήκουν στο παράκτιο καρστικό σύστημα και αυτές εξακολουθούν να μένουν ανεκμετάλλευτες.“ Το 34% χρησιμοποιείται για άρδευση. Το 41% χρησιμοποιείται για πόσιμο νερό και αρδευση, 10% αποκλειστικά για πόσιμο νερό. Υπάρχουν καρστικές πηγές στην επιφάνεια και ακόμη και σε ποτάμια, σε λίμνες, στην ακτή και στην υφαλοκρηπίδα.

Φωτοθήκη

• 
  Το 10-15% της χερσαίας επιφάνειας όλων των ηπείρων είναι σημαντικά υπολείμματα ανθρακικών.
• 
  "Αργόν Πεδίον", Οροπέδιο που αναφέρεται από τον Παυσανία το βιβλίο του „Ἑλλάδος Περιήγησις“, περ. 175. Τμήμα του οροπεδίου στην πόλγη στην Νεστάνη Αρκαδίας
• 
  Πελοπόννησος, Αχαΐα. Καρστικές πηγες. Επιφάνεια σπαρμένη με χάλικες μόλις 30x800 μέτρων: πολλά μικρά ρυάκια σχηματίζουν μεγάλο ρεύμα
• 
  Το νερό από δύο οροπέδια: Στυμφαλία και οροπέδιο της Σκοτεινής-Αλέα Αργολίδας. Επιβεβαιώθηκε χρωματίζοντας και παρακολουθώντας τα νερά
• 
  …“Οι περισσότερες καρστικές πηγές στο παράκτιο σύστημα εξακολουθούν να μένουν ανεκμετάλλευτες“…
• 
  Καρστική πηγή στην Αλωνίσταινα Αρκαδίας σε 1150 μέτρα στην δασώδη υψηλή οροσειρά Μαίναλο (άφθονες πηγές και βρύσες)
• 
  καρστική πηγή „Σίντζι“, στην άκρη μιας κλειστής γεωλογικής λεκάνης „Βλαχέρνα Αρκαδίας/Χωτούσσα/Κανδήλα Αρκαδίας“ (Πελοπόννησος)
• 
  Δάσος από πλατάνια σε άμμο και χαλικια: Αροάνιος ποταμός, Αχαΐα. Τα δέντρα μεγαλώνουν καλά με αφθονία του νερού.

Βιβλιογραφία

• General characteristics and classification of karst aquifers in Greece, K. Voudouris, N. Kazakis. Review of the Bulgarian Geological Society, Vol. 79,3, 2018
• Kallioras, A., P. Marinos. Water resources assessment and management of karst aquifer systems in Greece. Environmental Earth Science., 74, 2015.
• Καρστικές Πηγές Στην Ελλάδας. Αποτύπωση και αξιολόγηση με τι χρήση γεωγραφικού συστήματος πληροφοριών. Ι. Ομππετσανοφ, Ι. Κοημαντακις, Σ. Σταματακη. ΕΜΠ, Αθήνα, Σχολή μεταλλειολόγων μηχανικών, μελέτη 2004

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• What is Karst, University of Texas at Austin

Δείτε επίσης

Αργολικός κόλπος

Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης

Λεκάνη απορροής

Οροπέδιο Λασιθίου