Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον

Τα τέσσερα Ευαγγέλια
Κατά Ματθαίον Κατά Μάρκον Κατά Λουκάν Κατά Ιωάννην

Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον είναι ένα από τα 4 πρώτα βιβλία του Κανόνα της Καινής Διαθήκης (και ένα εκ των τριών Συνοπτικών Ευαγγελίων), του 2ου μέρους, δηλ. της χριστιανικής, Αγίας Γραφής, συγγραφέας του οποίου φέρεται ο Εβραίος ευαγγελιστής Ματθαίος.

Ο συγγραφέας του ευαγγελίου αυτού είναι ένας από τους Δώδεκα μαθητές του Ιησού και μνημονεύεται επίσης ως Λευί (Μκ. 2:14, Λκ. 5:27-29), υιός του Αλφαίου (Μκ. 2,14). Καταγόταν από την Καπερναούμ της Γαλιλαίας και ήταν τελώνης. Η δουλειά του δηλ. ήταν να προπληρώνει τους δημόσιους φόρους στο ρωμαϊκό κράτος και κατόπιν να τους εισπράττει με κάθε τρόπο από τους οφειλέτες. Για το λόγο αυτό, στην κοινωνία της εποχής, οι τελώνες ήταν μισητοί και τοποθετούνταν στο ίδιο επίπεδο με τους αμαρτωλούς και τις πόρνες.

Οι ευαγγελιστές Μάρκος και Λουκάς, μνημονεύουν το δείπνο που παρέθεσε ο Ματθαίος στο σπίτι του προς τιμήν του Ιησού μετά την κλήση του (Λκ. 5:29, Μκ. 2:14) που πραγματοποιήθηκε όταν εκείνος καθόταν στο «τελώνιον». Επίσης, στο Πρ. 1:13-14, ο Ματθαίος μνημονεύεται μαζί με τους υπόλοιπους δέκα μαθητές, τη μητέρα του Ιησού και τους αδελφούς του μετά την ανάληψη του Ιησού. Από εκεί και πέρα, καμμία άλλη αναφορά δεν γίνεται στον Ματθαίο μέσα στην Καινή Διαθήκη, ενώ εξαιρετικά φειδωλή σε πληροφορίες είναι και η αρχαία εκκλησιαστική παράδοση.

Η πρώτη σελίδα του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, από το χειρόγραφο Minuscule 447

Η παράδοση και το περιεχόμενο του Ευαγγελίου

Η επιγραφή «κατά Ματθαίον» είναι ασφαλώς μεταγενέστερη της συγγραφής του ευαγγελίου και μαρτυρεί την πεποίθηση της εκκλησίας από το 2ο αιώνα και εξής ότι για το ευαγγέλιο αυτό εγγυάται η αυθεντία ενός μαθητή του Ιησού, του Ματθαίου. Υπάρχουν μάλιστα αρκετές μαρτυρίες των εκκλησιαστικών συγγραφέων για τον συντάκτη του ευαγγελίου, πρώτη από τις οποίες χρονικά είναι αυτή του Παπία Ιεραπόλεως και λίγο αργότερα του Ειρηναίου, του Ωριγένη και άλλων.

Το Ευαγγέλιο του Ματθαίου, έχει τοποθετηθεί πρώτο στη σειρά των δέκα ευαγγελίων, καθώς από την αρχαία εκκλησία ήδη ήταν το πιο προσφιλές και το πιο εύχρηστο στη ζωή της Εκκλησίας. Παρατίθεται πολύ συχνότερα σε σύγκριση προς τά άλλα ευαγγέλια από τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς των πρώτων αιώνων.

Πολλές διδασκαλίες του Ιησού και πολλές διηγήσεις που βρίσκονται σε όλους τους ευαγγελιστές ή μόνο στους τρεις Συνοπτικούς, είναι πιό γνωστές στους πιστούς με τη μορφή που διασώζονται στο κατά Ματθαίον. Άλλωστε, οι μισές από τις ευαγγελικές περικοπές που διαβάζονται τις Κυριακές στις εκκλησίες προέρχονται από το ευαγγέλιο του Ματθαίου.

Το ευαγγέλιο αυτό, αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, όπως συμπεραίνουμε τόσο από την γενεαλογία του Ιησού, με την οποία αρχίζει, όσο και από τη συνήθεια του Ματθαίου να παρουσιάζει τα σχετικά με τη ζωή, τη διδασκαλία, τον θάνατο και την ανάσταση του Ιησού ως πραγματοποίηση των προρρήσεων της Παλαιάς Διαθήκης.

Ο Ματθαίος δίνει μια χριστιανική απάντηση στα προβλήματα του ιουδαϊσμού όπως π.χ. της ερμηνείας των Γραφών της Παλαιάς Διαθήκης και της θέσεως του «Νόμου», του ναού και των θυσιών, του σαββάτου, της νηστείας, της προσευχής, των διατάξεων περί τροφών και καθαρμών, των προϋποθέσεων εισόδου στην κοινότητα και της πειθαρχίας, του γάμου, του διαζυγίου, της αγαμίας κ.ά. Με τρόπο παιδαγωγικό ο ευαγγελιστής παρουσιάζει την νέα πίστη ως ένα νέο τρόπο ζωής, που έρχεται σε αντίθεση με την υποκρισία του φαρισαϊσμού και με την χαλαρότητα των εθνικών.
Τονίζει επίσης ότι η καθυστέρηση της Δευτέρας Παρουσίας δεν επιτρέπεται να μείωσει την επαγρύπνηση των πιστών, οι οποίοι δεν θα πρέπει να παρασύρονται από την παρουσία διαφόρων ψευδομεσσιών της εποχής.

Ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Ματθαίος, μινιατούρα από Ευαγγέλιο του 12ου αιώνα, Άγιο Όρος

Πηγές του Ευαγγελίου

Πέρα από το κοινό υλικό που έχει ο Ματθαίος με το ευαγγέλιο του Μάρκου, και το οποίο είναι κοινό και στους τρεις Συνοπτικούς ευαγγελιστές, και πέρα από το κοινό υλικό που μοιράζεται απκλειστικά με το Λουκά και προέρχεται από την Πηγή των λογίων, ο ευαγγελιστής διασώζει και υλικό που δεν υπάρχει στους άλλους ευαγγελιστές και προέρχεται μάλλον από την παράδοση της εκκλησίας στο πλαίσιο της οποίας έζησε και έγραψε το ευαγγέλιο του. Η ιδιαίτερη αυτή πηγή, διεθνώς συμβολίζεται με το κεφαλαίο γράμμα Μ.

Ύφος και γλώσσα

Ο Ματθαίος γράφει σε ελληνική γλώσσα καλύτερη από εκείνη του Μάρκου, (υποδεέστερη όμως εκείνης του Λουκά), ενώ η σαφής και αρμονική κατάταξη του υλικού όχι χρονολογικά, αλλά κατά θέματα, καθώς και η ομαλή και ποιητική διατύπωση των Λογίων του Ιησού συνέβαλαν, ώστε το κατά Ματθαίον να καταστεί το δημοφιλέστερο των Ευαγγελίων.

Στο υλικό που ο Ματθαίος παρέλαβε από την Q δίνει έμφαση στο διδακτικό στοιχείο του Ιησού και, παρά το γεγονός ότι μένει πιστός σε αυτό, το αναδιατάσσει για την εξυπηρέτηση του θεολογικού του σκοπού και το μετατρέπει σε ομιλίες (Μακαρισμοί και Κυριακή Προσευχή).

Παραλήπτες, τόπος και χρόνος συγγραφής

Το ευαγγέλιο αυτό προϋποθέτει αναγνώστες κυρίως ιουδαιοχριστιανούς, που είναι εξοικειωμένοι με την Παλαιά Διαθήκη και τις ιουδαϊκές αντιλήψεις, καθώς δεν δίνει καμιά επεξήγηση γι' αυτές σε αντίθεση με τον Μάρκο. Η ιουδαιοχριστιανική όμως αυτή κοινότητα είναι ανοικτή προς την ιεραποστολή μεταξύ των εθνικών, τους οποίους αποζητά να ενσωματώσει στην Εκκλησία, και κατά τούτο το ευαγγέλιο του Ματθαίου απευθύνεται και σε προς εξ εθνών χριστιανούς.

Ως τόπο συγγραφής άλλοι δέχονται την Παλαιστίνη και ακριβέστερα την Καισαρεία ή την Ιερουσαλήμ, άλλοι την Αλεξάνδρεια και άλλοι την Αντιόχεια.

Ως προς το χρόνο συγγραφής του τελικού ελληνικού κειμένου (και όχι των αραμαϊκών λογίων) υποστηρίχτηκαν διάφορες απόψεις. Από κάποιους η συγγραφή τοποθετείται μεταξύ των ετών 60 και 70, ενώ από άλλους προτείνεται ένα ευρύτερο χρονικό διάστημα μεταξύ 65 και 100 με πιθανότερη την δεκαετία 70-80, καθώς:

• το ευαγγέλιο του Ματθαίου στη σημερινή του μορφή είναι μεταγενέστερο του ευαγγελίου του Μάρκου και
• πρέπει να έχει παρεμβληθεί κάποιο χρονικό διάστημα μετά την κυκλοφορία του κατά Μάρκον, ώστε να δικαιολογείται η θεολογική εξέλιξη που προϋποθέτει το κατά Ματθαίον.

Υπάρχουν και απόψεις που προτείνουν ως χρονικό διάστημα για τη συγγραφή τα έτη ανάμεσα σε 55-60 μ.Χ., καθώς ο Ματθαίος αναφέρεται επτά φορές στους Σαδδουκαίους (έναντι μίας του Μάρκου και του Λουκά) προειδοποιώντας μάλιστα για την επιρροή τους. Αν το ευαγγέλιο είχε γραφτεί μετά το 70, η αναφορά σ' αυτούς δεν θα είχε νόημα, δεδομένου ότι εξαφανίστηκαν με την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του ναού από τα στρατεύματα του Τίτου το 70 μ.Χ. ως αντιποίνων για την εξέγερση των Εβραίων.

Διάγραμμα περιεχομένου

Αν και ο Ματθαίος δεν ακολούθησε αυστηρή χρονολογική σειρά στα γεγονότα που παραθέτει, εν τούτοις τα τοποθέτησε κατά θεματικές ενότητες, οι οποίες συμφωνούν με το σύνολο της συνοπτικής παράδοσης. Παρουσιάζει έτσι, την ιστορική πορεία του Ιησού ξεκινώντας από τη βάπτιση του από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή, προχωρεί στην δράση του στην περιοχήν της Γαλιλαίας και κατόπιν στην πορεία του προς την Ιερουσαλήμ όπου υπέστη το πάθος και αναστήθηκε, και κατάληγει με στις εμφανίσεις του Ιησού μετά την ανάσταση στους μαθητές του.

Περιληπτικά, το διάγραμμα περιεχομένου του ευαγγελίου είναι:

• Γέννηση και η παιδική ηλικία του Ιησού (1:1-2:23)
• Προπαρασκευή του Ιησού για την δημόσια δράση του (3:1-4:11)
• Η δημόσια δράση του Ιησού στην Γαλιλαία (4:1-13:58)
• Η εμφάνιση του Ιησού στην Γαλιλαία (4:12-17)
• Η πρόσκληση των τεσσάρων μαθητών (4:18-22)
• Προκαταρκτική περίληψη του έργου του ιησού στην Γαλιλαία (4:23-25)
• Η επί του ορούς ομιλία (5:1-7:29)
• Παραδείγματα από το θαυματουργικό έργο του Ιησού (8:1-9:34)
• Η αποστολή τών δώδεκα (9:35-11:1)
• Παρανοήσεις και αντιθέσεις που προκλήθηκαν από την δημόσια δράση του Ιησού (11:2-15:50)
• Οι παραβολές της βασιλείας των ουρανών (13:1-58)

• Η δημόσια δράση του Ιησού στην περιφέρεια της Γαλιλαίας (14:1-18:35)
• Τελευταία ανάβαση του Ιησού στην Ιερουσαλήμ (19:1 - 20:34)
• Οι τελευταίες πράξεις του Ιησού στην Ιερουσαλήμ (21:1 - 25:46)
• Τα πάθη, ο θάνατος και η ανάσταση του Μεσσία (26:1 - 28:20)

Βιβλιογραφία

• Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην, Αγουρίδης Σ., Γρηγόρης, 1991
• Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Καραβιδόπουλος Ι., Πουρναράς, 1998
• Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην Τόμοι Α' & Β', Βούλγαρης Χρ., Αθήνα, 2003
• Exploring the New Testament, Dunnett, W. M., Crossway Books, 2001
• Wiersbe's expository outlines on the New Testament, Wiersbe, W. W., Victor Books, 1992
• New Testament introduction (4th rev. ed.), Guthrie, D., Inter-Varsity Press, 1996
• The Wycliffe Bible commentary: New Testament, Pfeiffer, C. F., Moody Press, 1962

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• newlife4you.gr: το αρχαίο κείμενο του βιβλίου στην κριτική έκδοση των Νέστλε-Άλαντ
• gospel.gr Αρχειοθετήθηκε 2010-06-19 στο Wayback Machine.: το βιβλίο στη Νεοελληνική Μετάφραση και στη Μεταφορά στη Νεοελληνική